Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya |
၉. ဗာလပဏ္ဍိတသုတ္တံ
9. Bālapaṇḍitasuttaṃ
၂၄၆. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေ။ တတ္ရ ခော ဘဂဝာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝော’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စသ္သောသုံ။ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ –
246. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလသ္သ ဗာလလက္ခဏာနိ ဗာလနိမိတ္တာနိ ဗာလာပဒာနာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ဒုစ္စိန္တိတစိန္တီ စ ဟောတိ ဒုဗ္ဘာသိတဘာသီ စ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ စ။ နော စေတံ 1, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ဒုစ္စိန္တိတစိန္တီ စ အဘဝိသ္သ ဒုဗ္ဘာသိတဘာသီ စ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ စ ကေန နံ 2 ပဏ္ဍိတာ ဇာနေယ္ယုံ – ‘ဗာလော အယံ ဘဝံ အသပ္ပုရိသော’တိ? ယသ္မာ စ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ဒုစ္စိန္တိတစိန္တီ စ ဟောတိ ဒုဗ္ဘာသိတဘာသီ စ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ စ တသ္မာ နံ ပဏ္ဍိတာ ဇာနန္တိ – ‘ဗာလော အယံ ဘဝံ အသပ္ပုရိသော’တိ။ သ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော တိဝိဓံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခံ ဒောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော သဘာယံ ဝာ နိသိန္နော ဟောတိ, ရထိကာယ 3 ဝာ နိသိန္နော ဟောတိ, သိင္ဃာဋကေ ဝာ နိသိန္နော ဟောတိ; တတ္ရ စေ ဇနော တဇ္ဇံ တသ္သာရုပ္ပံ ကထံ မန္တေတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ပာဏာတိပာတီ ဟောတိ, အဒိန္နာဒာယီ ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ ဟောတိ, မုသာဝာဒီ ဟောတိ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယီ ဟောတိ, တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ယံ ခော ဇနော တဇ္ဇံ တသ္သာရုပ္ပံ ကထံ မန္တေတိ, သံဝိဇ္ဇန္တေဝ တေ 4 ဓမ္မာ မယိ, အဟဉ္စ တေသု ဓမ္မေသု သန္ဒိသ္သာမီ’တိ။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ပဌမံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခံ ဒောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတိ။
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, bālassa bālalakkhaṇāni bālanimittāni bālāpadānāni. Katamāni tīṇi? Idha, bhikkhave, bālo duccintitacintī ca hoti dubbhāsitabhāsī ca dukkaṭakammakārī ca. No cetaṃ 5, bhikkhave, bālo duccintitacintī ca abhavissa dubbhāsitabhāsī ca dukkaṭakammakārī ca kena naṃ 6 paṇḍitā jāneyyuṃ – ‘bālo ayaṃ bhavaṃ asappuriso’ti? Yasmā ca kho, bhikkhave, bālo duccintitacintī ca hoti dubbhāsitabhāsī ca dukkaṭakammakārī ca tasmā naṃ paṇḍitā jānanti – ‘bālo ayaṃ bhavaṃ asappuriso’ti. Sa kho so, bhikkhave, bālo tividhaṃ diṭṭheva dhamme dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Sace, bhikkhave, bālo sabhāyaṃ vā nisinno hoti, rathikāya 7 vā nisinno hoti, siṅghāṭake vā nisinno hoti; tatra ce jano tajjaṃ tassāruppaṃ kathaṃ manteti. Sace, bhikkhave, bālo pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesumicchācārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti, tatra, bhikkhave, bālassa evaṃ hoti – ‘yaṃ kho jano tajjaṃ tassāruppaṃ kathaṃ manteti, saṃvijjanteva te 8 dhammā mayi, ahañca tesu dhammesu sandissāmī’ti. Idaṃ, bhikkhave, bālo paṭhamaṃ diṭṭheva dhamme dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
၂၄၇. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ပသ္သတိ ရာဇာနော စောရံ အာဂုစာရိံ ဂဟေတ္ဝာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကာရေန္တေ – ကသာဟိပိ တာဠေန္တေ ဝေတ္တေဟိပိ တာဠေန္တေ အဒ္ဓဒဏ္ဍကေဟိပိ တာဠေန္တေ ဟတ္ထမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ ပာဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ ဟတ္ထပာဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ ကဏ္ဏမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ နာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ ကဏ္ဏနာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ ဗိလင္ဂထာလိကမ္ပိ ကရောန္တေ သင္ခမုဏ္ဍိကမ္ပိ ကရောန္တေ ရာဟုမုခမ္ပိ ကရောန္တေ ဇောတိမာလိကမ္ပိ ကရောန္တေ ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကမ္ပိ ကရောန္တေ ဧရကဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တေ စီရကဝာသိကမ္ပိ ကရောန္တေ ဧဏေယ္ယကမ္ပိ ကရောန္တေ ဗဠိသမံသိကမ္ပိ ကရောန္တေ ကဟာပဏိကမ္ပိ ကရောန္တေ ခာရာပတစ္ဆိကမ္ပိ 9 ကရောန္တေ ပလိဃပရိဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တေ ပလာလပီဌကမ္ပိ 10 ကရောန္တေ တတ္တေနပိ တေလေန ဩသိဉ္စန္တေ သုနခေဟိပိ ခာဒာပေန္တေ ဇီဝန္တမ္ပိ သူလေ ဥတ္တာသေန္တေ အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တေ။ တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ယထာရူပာနံ ခော ပာပကာနံ ကမ္မာနံ ဟေတု ရာဇာနော စောရံ အာဂုစာရိံ ဂဟေတ္ဝာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကာရေန္တိ – ကသာဟိပိ တာဠေန္တိ။ပေ.။ အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တိ; သံဝိဇ္ဇန္တေဝ တေ ဓမ္မာ မယိ, အဟဉ္စ တေသု ဓမ္မေသု သန္ဒိသ္သာမိ။ မံ စေပိ ရာဇာနော 11 ဇာနေယ္ယုံ, မမ္ပိ ရာဇာနော ဂဟေတ္ဝာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကာရေယ္ယုံ – ကသာဟိပိ တာဠေယ္ယုံ။ပေ.။ ဇီဝန္တမ္ပိ သူလေ ဥတ္တာသေယ္ယုံ, အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒေယ္ယု’န္တိ။ ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ဒုတိယံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခံ ဒောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတိ။
247. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bālo passati rājāno coraṃ āgucāriṃ gahetvā vividhā kammakāraṇā kārente – kasāhipi tāḷente vettehipi tāḷente addhadaṇḍakehipi tāḷente hatthampi chindante pādampi chindante hatthapādampi chindante kaṇṇampi chindante nāsampi chindante kaṇṇanāsampi chindante bilaṅgathālikampi karonte saṅkhamuṇḍikampi karonte rāhumukhampi karonte jotimālikampi karonte hatthapajjotikampi karonte erakavattikampi karonte cīrakavāsikampi karonte eṇeyyakampi karonte baḷisamaṃsikampi karonte kahāpaṇikampi karonte khārāpatacchikampi 12 karonte palighaparivattikampi karonte palālapīṭhakampi 13 karonte tattenapi telena osiñcante sunakhehipi khādāpente jīvantampi sūle uttāsente asināpi sīsaṃ chindante. Tatra, bhikkhave, bālassa evaṃ hoti – ‘yathārūpānaṃ kho pāpakānaṃ kammānaṃ hetu rājāno coraṃ āgucāriṃ gahetvā vividhā kammakāraṇā kārenti – kasāhipi tāḷenti…pe… asināpi sīsaṃ chindanti; saṃvijjanteva te dhammā mayi, ahañca tesu dhammesu sandissāmi. Maṃ cepi rājāno 14 jāneyyuṃ, mampi rājāno gahetvā vividhā kammakāraṇā kāreyyuṃ – kasāhipi tāḷeyyuṃ…pe… jīvantampi sūle uttāseyyuṃ, asināpi sīsaṃ chindeyyu’nti. Idampi, bhikkhave, bālo dutiyaṃ diṭṭheva dhamme dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
၂၄၈. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလံ ပီဌသမာရူဠ္ဟံ ဝာ မဉ္စသမာရူဠ္ဟံ ဝာ ဆမာယံ 15 ဝာ သေမာနံ, ယာနိသ္သ ပုဗ္ဗေ ပာပကာနိ ကမ္မာနိ ကတာနိ ကာယေန ဒုစ္စရိတာနိ ဝာစာယ ဒုစ္စရိတာနိ မနသာ ဒုစ္စရိတာနိ တာနိသ္သ တမ္ဟိ သမယေ ဩလမ္ဗန္တိ အဇ္ဈောလမ္ဗန္တိ အဘိပ္ပလမ္ဗန္တိ။ သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, မဟတံ ပဗ္ဗတကူဋာနံ ဆာယာ သာယန္ဟသမယံ ပထဝိယာ ဩလမ္ဗန္တိ အဇ္ဈောလမ္ဗန္တိ အဘိပ္ပလမ္ဗန္တိ; ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဗာလံ ပီဌသမာရူဠ္ဟံ ဝာ မဉ္စသမာရူဠ္ဟံ ဝာ ဆမာယံ ဝာ သေမာနံ, ယာနိသ္သ ပုဗ္ဗေ ပာပကာနိ ကမ္မာနိ ကတာနိ ကာယေန ဒုစ္စရိတာနိ ဝာစာယ ဒုစ္စရိတာနိ မနသာ ဒုစ္စရိတာနိ တာနိသ္သ တမ္ဟိ သမယေ ဩလမ္ဗန္တိ အဇ္ဈောလမ္ဗန္တိ အဘိပ္ပလမ္ဗန္တိ။ တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အကတံ ဝတ မေ ကလ္ယာဏံ, အကတံ ကုသလံ, အကတံ ဘီရုတ္တာဏံ; ကတံ ပာပံ, ကတံ လုဒ္ဒံ, ကတံ ကိဗ္ဗိသံ။ ယာဝတာ, ဘော, အကတကလ္ယာဏာနံ အကတကုသလာနံ အကတဘီရုတ္တာဏာနံ ကတပာပာနံ ကတလုဒ္ဒာနံ ကတကိဗ္ဗိသာနံ ဂတိ တံ ဂတိံ ပေစ္စ ဂစ္ဆာမီ’တိ။ သော သောစတိ ကိလမတိ ပရိဒေဝတိ ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ။ ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော တတိယံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခံ ဒောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတိ။
248. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bālaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ 16 vā semānaṃ, yānissa pubbe pāpakāni kammāni katāni kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Seyyathāpi, bhikkhave, mahataṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyanhasamayaṃ pathaviyā olambanti ajjholambanti abhippalambanti; evameva kho, bhikkhave, bālaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ, yānissa pubbe pāpakāni kammāni katāni kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Tatra, bhikkhave, bālassa evaṃ hoti – ‘akataṃ vata me kalyāṇaṃ, akataṃ kusalaṃ, akataṃ bhīruttāṇaṃ; kataṃ pāpaṃ, kataṃ luddaṃ, kataṃ kibbisaṃ. Yāvatā, bho, akatakalyāṇānaṃ akatakusalānaṃ akatabhīruttāṇānaṃ katapāpānaṃ kataluddānaṃ katakibbisānaṃ gati taṃ gatiṃ pecca gacchāmī’ti. So socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjati. Idampi, bhikkhave, bālo tatiyaṃ diṭṭheva dhamme dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
‘‘သ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ ဝာစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ အပာယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပာတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယံ ခော တံ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယ – ‘ဧကန္တံ အနိဋ္ဌံ ဧကန္တံ အကန္တံ ဧကန္တံ အမနာပ’န္တိ, နိရယမေဝ တံ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယ – ‘ဧကန္တံ အနိဋ္ဌံ ဧကန္တံ အကန္တံ ဧကန္တံ အမနာပ’န္တိ။ ယာဝဉ္စိဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဥပမာပိ 17 န သုကရာ ယာဝ ဒုက္ခာ နိရယာ’’တိ။
‘‘Sa kho so, bhikkhave, bālo kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati. Yaṃ kho taṃ, bhikkhave, sammā vadamāno vadeyya – ‘ekantaṃ aniṭṭhaṃ ekantaṃ akantaṃ ekantaṃ amanāpa’nti, nirayameva taṃ sammā vadamāno vadeyya – ‘ekantaṃ aniṭṭhaṃ ekantaṃ akantaṃ ekantaṃ amanāpa’nti. Yāvañcidaṃ, bhikkhave, upamāpi 18 na sukarā yāva dukkhā nirayā’’ti.
၂၄၉. ဧဝံ ဝုတ္တေ, အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘သက္ကာ ပန, ဘန္တေ, ဥပမံ ကာတု’’န္တိ? ‘‘သက္ကာ ဘိက္ခူ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။ သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခု, စောရံ အာဂုစာရိံ ဂဟေတ္ဝာ ရညော ဒသ္သေယ္ယုံ – ‘အယံ ခော, ဒေဝ, စောရော အာဂုစာရီ, ဣမသ္သ ယံ ဣစ္ဆသိ တံ ဒဏ္ဍံ ပဏေဟီ’တိ။ တမေနံ ရာဇာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ဂစ္ဆထ, ဘော, ဣမံ ပုရိသံ ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ သတ္တိသတေန ဟနထာ’တိ ။ တမေနံ ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ သတ္တိသတေန ဟနေယ္ယုံ။ အထ ရာဇာ မဇ္ဈန္ဟိကသမယံ 19 ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘အမ္ဘော, ကထံ သော ပုရိသော’တိ? ‘‘‘တထေဝ, ဒေဝ, ဇီဝတီ’တိ။ တမေနံ ရာဇာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ဂစ္ဆထ, ဘော, တံ ပုရိသံ မဇ္ဈန္ဟိကသမယံ သတ္တိသတေန ဟနထာ’တိ။ တမေနံ မဇ္ဈန္ဟိကသမယံ သတ္တိသတေန ဟနေယ္ယုံ။ အထ ရာဇာ သာယန္ဟသမယံ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘အမ္ဘော, ကထံ သော ပုရိသော’တိ? ‘တထေဝ, ဒေဝ, ဇီဝတီ’တိ။ တမေနံ ရာဇာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ဂစ္ဆထ, ဘော, တံ ပုရိသံ သာယန္ဟသမယံ သတ္တိသတေန ဟနထာ’တိ။ တမေနံ သာယန္ဟသမယံ သတ္တိသတေန ဟနေယ္ယုံ။ တံ ကိံ မညထ , ဘိက္ခဝေ, အပိ နု သော ပုရိသော တီဟိ သတ္တိသတေဟိ ဟညမာနော တတောနိဒာနံ ဒုက္ခံ ဒောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒိယေထာ’’တိ? ‘‘ဧကိသ္သာပိ, ဘန္တေ, သတ္တိယာ ဟညမာနော သော ပုရိသော တတောနိဒာနံ ဒုက္ခံ ဒောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒိယေထ, ကော ပန ဝာဒော တီဟိ သတ္တိသတေဟီ’’တိ?
249. Evaṃ vutte, aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sakkā pana, bhante, upamaṃ kātu’’nti? ‘‘Sakkā bhikkhū’’ti bhagavā avoca. Seyyathāpi, bhikkhu, coraṃ āgucāriṃ gahetvā rañño dasseyyuṃ – ‘ayaṃ kho, deva, coro āgucārī, imassa yaṃ icchasi taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti. Tamenaṃ rājā evaṃ vadeyya – ‘gacchatha, bho, imaṃ purisaṃ pubbaṇhasamayaṃ sattisatena hanathā’ti . Tamenaṃ pubbaṇhasamayaṃ sattisatena haneyyuṃ. Atha rājā majjhanhikasamayaṃ 20 evaṃ vadeyya – ‘ambho, kathaṃ so puriso’ti? ‘‘‘Tatheva, deva, jīvatī’ti. Tamenaṃ rājā evaṃ vadeyya – ‘gacchatha, bho, taṃ purisaṃ majjhanhikasamayaṃ sattisatena hanathā’ti. Tamenaṃ majjhanhikasamayaṃ sattisatena haneyyuṃ. Atha rājā sāyanhasamayaṃ evaṃ vadeyya – ‘ambho, kathaṃ so puriso’ti? ‘Tatheva, deva, jīvatī’ti. Tamenaṃ rājā evaṃ vadeyya – ‘gacchatha, bho, taṃ purisaṃ sāyanhasamayaṃ sattisatena hanathā’ti. Tamenaṃ sāyanhasamayaṃ sattisatena haneyyuṃ. Taṃ kiṃ maññatha , bhikkhave, api nu so puriso tīhi sattisatehi haññamāno tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvediyethā’’ti? ‘‘Ekissāpi, bhante, sattiyā haññamāno so puriso tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvediyetha, ko pana vādo tīhi sattisatehī’’ti?
၂၅၀. အထ ခော ဘဂဝာ ပရိတ္တံ ပာဏိမတ္တံ ပာသာဏံ ဂဟေတ္ဝာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ကတမော နု ခော မဟန္တတရော – ယော စာယံ မယာ ပရိတ္တော ပာဏိမတ္တော ပာသာဏော ဂဟိတော, ယော စ ဟိမဝာ ပဗ္ဗတရာဇာ’’တိ? ‘‘အပ္ပမတ္တကော အယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ပရိတ္တော ပာဏိမတ္တော ပာသာဏော ဂဟိတော, ဟိမဝန္တံ ပဗ္ဗတရာဇာနံ ဥပနိဓာယ သင္ခမ္ပိ န ဥပေတိ, ကလဘာဂမ္ပိ န ဥပေတိ, ဥပနိဓမ္ပိ 21 န ဥပေတိ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ, ယံ သော ပုရိသော တီဟိ သတ္တိသတေဟိ ဟညမာနော တတောနိဒာနံ ဒုက္ခံ ဒောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတိ တံ နိရယကသ္သ ဒုက္ခသ္သ ဥပနိဓာယ သင္ခမ္ပိ န ဥပေတိ, ကလဘာဂမ္ပိ န ဥပေတိ, ဥပနိဓမ္ပိ န ဥပေတိ’’။
250. Atha kho bhagavā parittaṃ pāṇimattaṃ pāsāṇaṃ gahetvā bhikkhū āmantesi – ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, katamo nu kho mahantataro – yo cāyaṃ mayā paritto pāṇimatto pāsāṇo gahito, yo ca himavā pabbatarājā’’ti? ‘‘Appamattako ayaṃ, bhante, bhagavatā paritto pāṇimatto pāsāṇo gahito, himavantaṃ pabbatarājānaṃ upanidhāya saṅkhampi na upeti, kalabhāgampi na upeti, upanidhampi 22 na upeti’’. ‘‘Evameva kho, bhikkhave, yaṃ so puriso tīhi sattisatehi haññamāno tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti taṃ nirayakassa dukkhassa upanidhāya saṅkhampi na upeti, kalabhāgampi na upeti, upanidhampi na upeti’’.
‘‘တမေနံ, ဘိက္ခဝေ, နိရယပာလာ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနံ နာမ ကမ္မကာရဏံ ကရောန္တိ – တတ္တံ အယောခိလံ 23 ဟတ္ထေ ဂမေန္တိ, တတ္တံ အယောခိလံ ဒုတိယေ ဟတ္ထေ ဂမေန္တိ, တတ္တံ အယောခိလံ ပာဒေ ဂမေန္တိ, တတ္တံ အယောခိလံ ဒုတိယေ ပာဒေ ဂမေန္တိ, တတ္တံ အယောခိလံ မဇ္ဈေ ဥရသ္မိံ ဂမေန္တိ။ သော တတ္ထ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ, န စ တာဝ ကာလံ ကရောတိ ယာဝ န တံ ပာပကမ္မံ ဗ္ယန္တီဟောတိ 24။ တမေနံ, ဘိက္ခဝေ, နိရယပာလာ သံဝေသေတ္ဝာ ကုဌာရီဟိ 25 တစ္ဆန္တိ။ သော တတ္ထ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ။ပေ.။ ဗ္ယန္တီဟောတိ။ တမေနံ, ဘိက္ခဝေ, နိရယပာလာ ဥဒ္ဓံပာဒံ အဓောသိရံ ဂဟေတ္ဝာ ဝာသီဟိ တစ္ဆန္တိ။ သော တတ္ထ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ။ပေ.။ ဗ္ယန္တီဟောတိ။ တမေနံ, ဘိက္ခဝေ, နိရယပာလာ ရထေ ယောဇေတ္ဝာ အာဒိတ္တာယ ပထဝိယာ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ 26 သာရေန္တိပိ ပစ္စာသာရေန္တိပိ ။ သော တတ္ထ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ။ပေ.။ ဗ္ယန္တီဟောတိ။ တမေနံ, ဘိက္ခဝေ, နိရယပာလာ မဟန္တံ အင္ဂာရပဗ္ဗတံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ အာရောပေန္တိပိ ဩရောပေန္တိပိ။ သော တတ္ထ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ, န စ တာဝ ကာလံ ကရောတိ ယာဝ န တံ ပာပကမ္မံ ဗ္ယန္တီဟောတိ။ တမေနံ, ဘိက္ခဝေ, နိရယပာလာ ဥဒ္ဓံပာဒံ အဓောသိရံ ဂဟေတ္ဝာ တတ္တာယ လောဟကုမ္ဘိယာ ပက္ခိပန္တိ အာဒိတ္တာယ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ။ သော တတ္ထ ဖေဏုဒ္ဒေဟကံ ပစ္စတိ။ သော တတ္ထ ဖေဏုဒ္ဒေဟကံ ပစ္စမာနော သကိမ္ပိ ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆတိ, သကိမ္ပိ အဓော ဂစ္ဆတိ, သကိမ္ပိ တိရိယံ ဂစ္ဆတိ။ သော တတ္ထ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ, န စ တာဝ ကာလင္ကရောတိ ယာဝ န တံ ပာပကမ္မံ ဗ္ယန္တီဟောတိ။ တမေနံ, ဘိက္ခဝေ, နိရယပာလာ 27 မဟာနိရယေ ပက္ခိပန္တိ။ သော ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, မဟာနိရယော –
‘‘Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā pañcavidhabandhanaṃ nāma kammakāraṇaṃ karonti – tattaṃ ayokhilaṃ 28 hatthe gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ dutiye hatthe gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ pāde gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ dutiye pāde gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ majjhe urasmiṃ gamenti. So tattha dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedeti, na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti 29. Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā saṃvesetvā kuṭhārīhi 30 tacchanti. So tattha dukkhā tibbā…pe… byantīhoti. Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ gahetvā vāsīhi tacchanti. So tattha dukkhā tibbā…pe… byantīhoti. Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā rathe yojetvā ādittāya pathaviyā sampajjalitāya sajotibhūtāya 31 sārentipi paccāsārentipi . So tattha dukkhā tibbā…pe… byantīhoti. Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā mahantaṃ aṅgārapabbataṃ ādittaṃ sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ āropentipi oropentipi. So tattha dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedeti, na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ gahetvā tattāya lohakumbhiyā pakkhipanti ādittāya sampajjalitāya sajotibhūtāya. So tattha pheṇuddehakaṃ paccati. So tattha pheṇuddehakaṃ paccamāno sakimpi uddhaṃ gacchati, sakimpi adho gacchati, sakimpi tiriyaṃ gacchati. So tattha dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedeti, na ca tāva kālaṅkaroti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā 32 mahāniraye pakkhipanti. So kho pana, bhikkhave, mahānirayo –
‘‘စတုက္ကဏ္ဏော စတုဒ္ဝာရော၊ ဝိဘတ္တော ဘာဂသော မိတော။
‘‘Catukkaṇṇo catudvāro, vibhatto bhāgaso mito;
အယောပာကာရပရိယန္တော၊ အယသာ ပဋိကုဇ္ဇိတော။
Ayopākārapariyanto, ayasā paṭikujjito.
‘‘တသ္သ အယောမယာ ဘူမိ၊ ဇလိတာ တေဇသာ ယုတာ။
‘‘Tassa ayomayā bhūmi, jalitā tejasā yutā;
သမန္တာ ယောဇနသတံ၊ ဖရိတ္ဝာ တိဋ္ဌတိ သဗ္ဗဒာ’’။
Samantā yojanasataṃ, pharitvā tiṭṭhati sabbadā’’.
‘‘အနေကပရိယာယေနပိ ခော အဟံ, ဘိက္ခဝေ, နိရယကထံ ကထေယ္ယံ; ယာဝဉ္စိဒံ, ဘိက္ခဝေ, န သုကရာ အက္ခာနေန ပာပုဏိတုံ ယာဝ ဒုက္ခာ နိရယာ။
‘‘Anekapariyāyenapi kho ahaṃ, bhikkhave, nirayakathaṃ katheyyaṃ; yāvañcidaṃ, bhikkhave, na sukarā akkhānena pāpuṇituṃ yāva dukkhā nirayā.
၂၅၁. ‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ တိဏဘက္ခာ။ တေ အလ္လာနိပိ တိဏာနိ သုက္ခာနိပိ တိဏာနိ ဒန္တုလ္လေဟကံ ခာဒန္တိ။ ကတမေ စ, ဘိက္ခဝေ, တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ တိဏဘက္ခာ? ဟတ္ထီ အသ္သာ ဂောဏာ ဂဒ္ရဘာ အဇာ မိဂာ, ယေ ဝာ ပနညေပိ ကေစိ တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ တိဏဘက္ခာ။ သ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ဣဓ ပုဗ္ဗေ ရသာဒော ဣဓ ပာပာနိ ကမ္မာနိ ကရိတ္ဝာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ တေသံ သတ္တာနံ သဟဗ္ယတံ ဥပပဇ္ဇတိ ယေ တေ သတ္တာ တိဏဘက္ခာ။
251. ‘‘Santi, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā tiṇabhakkhā. Te allānipi tiṇāni sukkhānipi tiṇāni dantullehakaṃ khādanti. Katame ca, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā tiṇabhakkhā? Hatthī assā goṇā gadrabhā ajā migā, ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā tiṇabhakkhā. Sa kho so, bhikkhave, bālo idha pubbe rasādo idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tesaṃ sattānaṃ sahabyataṃ upapajjati ye te sattā tiṇabhakkhā.
‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ ဂူထဘက္ခာ။ တေ ဒူရတောဝ ဂူထဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာ ဓာဝန္တိ – ‘ဧတ္ထ ဘုဉ္ဇိသ္သာမ, ဧတ္ထ ဘုဉ္ဇိသ္သာမာ’တိ။ သေယ္ယထာပိ နာမ ဗ္ရာဟ္မဏာ အာဟုတိဂန္ဓေန ဓာဝန္တိ – ‘ဧတ္ထ ဘုဉ္ဇိသ္သာမ, ဧတ္ထ ဘုဉ္ဇိသ္သာမာ’တိ; ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ, သန္တိ တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ ဂူထဘက္ခာ, တေ ဒူရတောဝ ဂူထဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာ ဓာဝန္တိ – ‘ဧတ္ထ ဘုဉ္ဇိသ္သာမ, ဧတ္ထ ဘုဉ္ဇိသ္သာမာ’တိ။ ကတမေ စ, ဘိက္ခဝေ, တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ ဂူထဘက္ခာ? ကုက္ကုဋာ သူကရာ သောဏာ သိင္ဂာလာ, ယေ ဝာ ပနညေပိ ကေစိ တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ ဂူထဘက္ခာ။ သ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ဣဓ ပုဗ္ဗေ ရသာဒော ဣဓ ပာပာနိ ကမ္မာနိ ကရိတ္ဝာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ တေသံ သတ္တာနံ သဟဗ္ယတံ ဥပပဇ္ဇတိ ယေ တေ သတ္တာ ဂူထဘက္ခာ။
‘‘Santi, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā gūthabhakkhā. Te dūratova gūthagandhaṃ ghāyitvā dhāvanti – ‘ettha bhuñjissāma, ettha bhuñjissāmā’ti. Seyyathāpi nāma brāhmaṇā āhutigandhena dhāvanti – ‘ettha bhuñjissāma, ettha bhuñjissāmā’ti; evameva kho, bhikkhave, santi tiracchānagatā pāṇā gūthabhakkhā, te dūratova gūthagandhaṃ ghāyitvā dhāvanti – ‘ettha bhuñjissāma, ettha bhuñjissāmā’ti. Katame ca, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā gūthabhakkhā? Kukkuṭā sūkarā soṇā siṅgālā, ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā gūthabhakkhā. Sa kho so, bhikkhave, bālo idha pubbe rasādo idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tesaṃ sattānaṃ sahabyataṃ upapajjati ye te sattā gūthabhakkhā.
‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ အန္ဓကာရေ ဇာယန္တိ အန္ဓကာရေ ဇီယန္တိ 33 အန္ဓကာရေ မီယန္တိ 34။ ကတမေ စ, ဘိက္ခဝေ, တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ အန္ဓကာရေ ဇာယန္တိ အန္ဓကာရေ ဇီယန္တိ အန္ဓကာရေ မီယန္တိ? ကီဋာ ပုဠဝာ 35 ဂဏ္ဍုပ္ပာဒာ, ယေ ဝာ ပနညေပိ ကေစိ တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ အန္ဓကာရေ ဇာယန္တိ အန္ဓကာရေ ဇီယန္တိ အန္ဓကာရေ မီယန္တိ။ သ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ဣဓ ပုဗ္ဗေ ရသာဒော, ဣဓ ပာပာနိ ကမ္မာနိ ကရိတ္ဝာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ တေသံ သတ္တာနံ သဟဗ္ယတံ ဥပပဇ္ဇတိ ယေ တေ သတ္တာ အန္ဓကာရေ ဇာယန္တိ အန္ဓကာရေ ဇီယန္တိ အန္ဓကာရေ မီယန္တိ။
‘‘Santi, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā andhakāre jāyanti andhakāre jīyanti 36 andhakāre mīyanti 37. Katame ca, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā andhakāre jāyanti andhakāre jīyanti andhakāre mīyanti? Kīṭā puḷavā 38 gaṇḍuppādā, ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā andhakāre jāyanti andhakāre jīyanti andhakāre mīyanti. Sa kho so, bhikkhave, bālo idha pubbe rasādo, idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tesaṃ sattānaṃ sahabyataṃ upapajjati ye te sattā andhakāre jāyanti andhakāre jīyanti andhakāre mīyanti.
‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ ဥဒကသ္မိံ ဇာယန္တိ ဥဒကသ္မိံ ဇီယန္တိ ဥဒကသ္မိံ မီယန္တိ။ ကတမေ စ, ဘိက္ခဝေ, တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ ဥဒကသ္မိံ ဇာယန္တိ ဥဒကသ္မိံ ဇီယန္တိ ဥဒကသ္မိံ မီယန္တိ? မစ္ဆာ ကစ္ဆပာ သုသုမာရာ, ယေ ဝာ ပနညေပိ ကေစိ တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ ဥဒကသ္မိံ ဇာယန္တိ ဥဒကသ္မိံ ဇီယန္တိ ဥဒကသ္မိံ မီယန္တိ။ သ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ဣဓ ပုဗ္ဗေ ရသာဒော ဣဓ ပာပာနိ ကမ္မာနိ ကရိတ္ဝာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ တေသံ သတ္တာနံ သဟဗ္ယတံ ဥပပဇ္ဇတိ ယေ တေ သတ္တာ ဥဒကသ္မိံ ဇာယန္တိ ဥဒကသ္မိံ ဇီယန္တိ ဥဒကသ္မိံ မီယန္တိ။
‘‘Santi, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā udakasmiṃ jāyanti udakasmiṃ jīyanti udakasmiṃ mīyanti. Katame ca, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā udakasmiṃ jāyanti udakasmiṃ jīyanti udakasmiṃ mīyanti? Macchā kacchapā susumārā, ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā udakasmiṃ jāyanti udakasmiṃ jīyanti udakasmiṃ mīyanti. Sa kho so, bhikkhave, bālo idha pubbe rasādo idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tesaṃ sattānaṃ sahabyataṃ upapajjati ye te sattā udakasmiṃ jāyanti udakasmiṃ jīyanti udakasmiṃ mīyanti.
‘‘သန္တိ , ဘိက္ခဝေ, တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ အသုစိသ္မိံ ဇာယန္တိ အသုစိသ္မိံ ဇီယန္တိ အသုစိသ္မိံ မီယန္တိ။ ကတမေ စ, ဘိက္ခဝေ, တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ အသုစိသ္မိံ ဇာယန္တိ အသုစိသ္မိံ ဇီယန္တိ အသုစိသ္မိံ မီယန္တိ? ယေ တေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ပူတိမစ္ဆေ ဝာ ဇာယန္တိ ပူတိမစ္ဆေ ဝာ ဇီယန္တိ ပူတိမစ္ဆေ ဝာ မီယန္တိ ပူတိကုဏပေ ဝာ။ပေ.။ ပူတိကုမ္မာသေ ဝာ။ စန္ဒနိကာယ ဝာ။ ဩလိဂလ္လေ ဝာ ဇာယန္တိ, (ယေ ဝာ ပနညေပိ ကေစိ တိရစ္ဆာနဂတာ ပာဏာ အသုစိသ္မိံ ဇာယန္တိ အသုစိသ္မိံ ဇီယန္တိ အသုစိသ္မိံ မီယန္တိ။) 39 သ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ဣဓ ပုဗ္ဗေ ရသာဒော ဣဓ ပာပာနိ ကမ္မာနိ ကရိတ္ဝာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ တေသံ သတ္တာနံ သဟဗ္ယတံ ဥပပဇ္ဇတိ ယေ တေ သတ္တာ အသုစိသ္မိံ ဇာယန္တိ အသုစိသ္မိံ ဇီယန္တိ အသုစိသ္မိံ မီယန္တိ။
‘‘Santi , bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā asucismiṃ jāyanti asucismiṃ jīyanti asucismiṃ mīyanti. Katame ca, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā asucismiṃ jāyanti asucismiṃ jīyanti asucismiṃ mīyanti? Ye te, bhikkhave, sattā pūtimacche vā jāyanti pūtimacche vā jīyanti pūtimacche vā mīyanti pūtikuṇape vā…pe… pūtikummāse vā… candanikāya vā… oligalle vā jāyanti, (ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā asucismiṃ jāyanti asucismiṃ jīyanti asucismiṃ mīyanti.) 40 Sa kho so, bhikkhave, bālo idha pubbe rasādo idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tesaṃ sattānaṃ sahabyataṃ upapajjati ye te sattā asucismiṃ jāyanti asucismiṃ jīyanti asucismiṃ mīyanti.
‘‘အနေကပရိယာယေနပိ ခော အဟံ, ဘိက္ခဝေ, တိရစ္ဆာနယောနိကထံ ကထေယ္ယံ; ယာဝဉ္စိဒံ, ဘိက္ခဝေ, န သုကရံ အက္ခာနေန ပာပုဏိတုံ ယာဝ ဒုက္ခာ တိရစ္ဆာနယောနိ။
‘‘Anekapariyāyenapi kho ahaṃ, bhikkhave, tiracchānayonikathaṃ katheyyaṃ; yāvañcidaṃ, bhikkhave, na sukaraṃ akkhānena pāpuṇituṃ yāva dukkhā tiracchānayoni.
၂၅၂. ‘‘သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသော ဧကစ္ဆိဂ္ဂလံ ယုဂံ မဟာသမုဒ္ဒေ ပက္ခိပေယ္ယ။ တမေနံ ပုရတ္ထိမော ဝာတော ပစ္ဆိမေန သံဟရေယ္ယ, ပစ္ဆိမော ဝာတော ပုရတ္ထိမေန သံဟရေယ္ယ, ဥတ္တရော ဝာတော ဒက္ခိဏေန သံဟရေယ္ယ, ဒက္ခိဏော ဝာတော ဥတ္တရေန သံဟရေယ္ယ။ တတ္ရာသ္သ ကာဏော ကစ္ဆပော, သော ဝသ္သသတသ္သ ဝသ္သသတသ္သ 41 အစ္စယေန သကိံ ဥမ္မုဇ္ဇေယ္ယ။ တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, အပိ နု သော ကာဏော ကစ္ဆပော အမုသ္မိံ ဧကစ္ဆိဂ္ဂလေ ယုဂေ ဂီဝံ ပဝေသေယ္ယာ’’တိ? (‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။) 42 ‘‘ယဒိ ပန 43, ဘန္တေ, ကဒာစိ ကရဟစိ ဒီဃသ္သ အဒ္ဓုနော အစ္စယေနာ’’တိ။ ‘‘ခိပ္ပတရံ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ကာဏော ကစ္ဆပော အမုသ္မိံ ဧကစ္ဆိဂ္ဂလေ ယုဂေ ဂီဝံ ပဝေသေယ္ယ, အတော ဒုလ္လဘတရာဟံ, ဘိက္ခဝေ, မနုသ္သတ္တံ ဝဒာမိ သကိံ ဝိနိပာတဂတေန ဗာလေန။ တံ ကိသ္သ ဟေတု? န ဟေတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, အတ္ထိ ဓမ္မစရိယာ သမစရိယာ ကုသလကိရိယာ ပုညကိရိယာ။ အညမညခာဒိကာ ဧတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, ဝတ္တတိ ဒုဗ္ဗလခာဒိကာ’’။
252. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso ekacchiggalaṃ yugaṃ mahāsamudde pakkhipeyya. Tamenaṃ puratthimo vāto pacchimena saṃhareyya, pacchimo vāto puratthimena saṃhareyya, uttaro vāto dakkhiṇena saṃhareyya, dakkhiṇo vāto uttarena saṃhareyya. Tatrāssa kāṇo kacchapo, so vassasatassa vassasatassa 44 accayena sakiṃ ummujjeyya. Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, api nu so kāṇo kacchapo amusmiṃ ekacchiggale yuge gīvaṃ paveseyyā’’ti? (‘‘No hetaṃ, bhante’’.) 45 ‘‘Yadi pana 46, bhante, kadāci karahaci dīghassa addhuno accayenā’’ti. ‘‘Khippataraṃ kho so, bhikkhave, kāṇo kacchapo amusmiṃ ekacchiggale yuge gīvaṃ paveseyya, ato dullabhatarāhaṃ, bhikkhave, manussattaṃ vadāmi sakiṃ vinipātagatena bālena. Taṃ kissa hetu? Na hettha, bhikkhave, atthi dhammacariyā samacariyā kusalakiriyā puññakiriyā. Aññamaññakhādikā ettha, bhikkhave, vattati dubbalakhādikā’’.
‘‘သ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော သစေ ကဒာစိ ကရဟစိ ဒီဃသ္သ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန မနုသ္သတ္တံ အာဂစ္ဆတိ, ယာနိ တာနိ နီစကုလာနိ – စဏ္ဍာလကုလံ ဝာ နေသာဒကုလံ ဝာ ဝေနကုလံ 47 ဝာ ရထကာရကုလံ ဝာ ပုက္ကုသကုလံ ဝာ။ တထာရူပေ ကုလေ ပစ္စာဇာယတိ ဒလိဒ္ဒေ အပ္ပန္နပာနဘောဇနေ ကသိရဝုတ္တိကေ, ယတ္ထ ကသိရေန ဃာသစ္ဆာဒော လဗ္ဘတိ။ သော စ ဟောတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုဒ္ဒသိကော ဩကောဋိမကော ဗဝ္ဟာဗာဓော 48 ကာဏော ဝာ ကုဏီ ဝာ ခုဇ္ဇော ဝာ ပက္ခဟတော ဝာ န လာဘီ အန္နသ္သ ပာနသ္သ ဝတ္ထသ္သ ယာနသ္သ မာလာဂန္ဓဝိလေပနသ္သ သေယ္ယာဝသထပဒီပေယ္ယသ္သ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ ဝာစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ ဝာစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ အပာယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပာတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။
‘‘Sa kho so, bhikkhave, bālo sace kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena manussattaṃ āgacchati, yāni tāni nīcakulāni – caṇḍālakulaṃ vā nesādakulaṃ vā venakulaṃ 49 vā rathakārakulaṃ vā pukkusakulaṃ vā. Tathārūpe kule paccājāyati dalidde appannapānabhojane kasiravuttike, yattha kasirena ghāsacchādo labbhati. So ca hoti dubbaṇṇo duddasiko okoṭimako bavhābādho 50 kāṇo vā kuṇī vā khujjo vā pakkhahato vā na lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa. So kāyena duccaritaṃ carati vācāya duccaritaṃ carati manasā duccaritaṃ carati. So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
‘‘သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, အက္ခဓုတ္တော ပဌမေနေဝ ကလိဂ္ဂဟေန ပုတ္တမ္ပိ ဇီယေထ, ဒာရမ္ပိ ဇီယေထ, သဗ္ဗံ သာပတေယ္ယမ္ပိ ဇီယေထ, ဥတ္တရိပိ အဓိဗန္ဓံ 51 နိဂစ္ဆေယ္ယ။ အပ္ပမတ္တကော သော, ဘိက္ခဝေ, ကလိဂ္ဂဟော ယံ သော အက္ခဓုတ္တော ပဌမေနေဝ ကလိဂ္ဂဟေန ပုတ္တမ္ပိ ဇီယေထ, ဒာရမ္ပိ ဇီယေထ, သဗ္ဗံ သာပတေယ္ယမ္ပိ ဇီယေထ, ဥတ္တရိပိ အဓိဗန္ဓံ နိဂစ္ဆေယ္ယ။ အထ ခော အယမေဝ တတော မဟန္တတရော ကလိဂ္ဂဟော ယံ သော ဗာလော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ ဝာစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ အပာယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပာတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ကေဝလာ ပရိပူရာ 52 ဗာလဘူမီ’’တိ။
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, akkhadhutto paṭhameneva kaliggahena puttampi jīyetha, dārampi jīyetha, sabbaṃ sāpateyyampi jīyetha, uttaripi adhibandhaṃ 53 nigaccheyya. Appamattako so, bhikkhave, kaliggaho yaṃ so akkhadhutto paṭhameneva kaliggahena puttampi jīyetha, dārampi jīyetha, sabbaṃ sāpateyyampi jīyetha, uttaripi adhibandhaṃ nigaccheyya. Atha kho ayameva tato mahantataro kaliggaho yaṃ so bālo kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati. Ayaṃ, bhikkhave, kevalā paripūrā 54 bālabhūmī’’ti.
၂၅၃. ‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတသ္သ ပဏ္ဍိတလက္ခဏာနိ ပဏ္ဍိတနိမိတ္တာနိ ပဏ္ဍိတာပဒာနာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတော သုစိန္တိတစိန္တီ စ ဟောတိ သုဘာသိတဘာသီ စ သုကတကမ္မကာရီ စ။ နော စေတံ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတော သုစိန္တိတစိန္တီ စ အဘဝိသ္သ သုဘာသိတဘာသီ စ သုကတကမ္မကာရီ စ, ကေန နံ 55 ပဏ္ဍိတာ ဇာနေယ္ယုံ – ‘ပဏ္ဍိတော အယံ ဘဝံ သပ္ပုရိသော’တိ? ယသ္မာ စ ခော, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတော သုစိန္တိတစိန္တီ စ ဟောတိ သုဘာသိတဘာသီ စ သုကတကမ္မကာရီ စ တသ္မာ နံ ပဏ္ဍိတာ ဇာနန္တိ – ‘ပဏ္ဍိတော အယံ ဘဝံ သပ္ပုရိသော’တိ။ သ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတော တိဝိဓံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခံ သောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတော သဘာယံ ဝာ နိသိန္နော ဟောတိ, ရထိကာယ ဝာ နိသိန္နော ဟောတိ, သိင္ဃာဋကေ ဝာ နိသိန္နော ဟောတိ; တတ္ရ စေ ဇနော တဇ္ဇံ တသ္သာရုပ္ပံ ကထံ မန္တေတိ ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတော ပာဏာတိပာတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, မုသာဝာဒာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ; တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ယံ ခော ဇနော တဇ္ဇံ တသ္သာရုပ္ပံ ကထံ မန္တေတိ; သံဝိဇ္ဇန္တေဝ တေ ဓမ္မာ မယိ, အဟဉ္စ တေသု ဓမ္မေသု သန္ဒိသ္သာမီ’တိ။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတော ပဌမံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခံ သောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတိ။
253. ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, paṇḍitassa paṇḍitalakkhaṇāni paṇḍitanimittāni paṇḍitāpadānāni. Katamāni tīṇi? Idha, bhikkhave, paṇḍito sucintitacintī ca hoti subhāsitabhāsī ca sukatakammakārī ca. No cetaṃ, bhikkhave, paṇḍito sucintitacintī ca abhavissa subhāsitabhāsī ca sukatakammakārī ca, kena naṃ 56 paṇḍitā jāneyyuṃ – ‘paṇḍito ayaṃ bhavaṃ sappuriso’ti? Yasmā ca kho, bhikkhave, paṇḍito sucintitacintī ca hoti subhāsitabhāsī ca sukatakammakārī ca tasmā naṃ paṇḍitā jānanti – ‘paṇḍito ayaṃ bhavaṃ sappuriso’ti. Sa kho so, bhikkhave, paṇḍito tividhaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti. Sace, bhikkhave, paṇḍito sabhāyaṃ vā nisinno hoti, rathikāya vā nisinno hoti, siṅghāṭake vā nisinno hoti; tatra ce jano tajjaṃ tassāruppaṃ kathaṃ manteti . Sace, bhikkhave, paṇḍito pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesumicchācārā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjappamādaṭṭhānā paṭivirato hoti; tatra, bhikkhave, paṇḍitassa evaṃ hoti – ‘yaṃ kho jano tajjaṃ tassāruppaṃ kathaṃ manteti; saṃvijjanteva te dhammā mayi, ahañca tesu dhammesu sandissāmī’ti. Idaṃ, bhikkhave, paṇḍito paṭhamaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti.
၂၅၄. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတော ပသ္သတိ ရာဇာနော စောရံ အာဂုစာရိံ ဂဟေတ္ဝာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကာရေန္တေ – ကသာဟိပိ တာဠေန္တေ ဝေတ္တေဟိပိ တာဠေန္တေ အဒ္ဓဒဏ္ဍကေဟိပိ တာဠေန္တေ ဟတ္ထမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ ပာဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ ဟတ္ထပာဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ ကဏ္ဏမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ နာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ ကဏ္ဏနာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ ဗိလင္ဂထာလိကမ္ပိ ကရောန္တေ သင္ခမုဏ္ဍိကမ္ပိ ကရောန္တေ ရာဟုမုခမ္ပိ ကရောန္တေ ဇောတိမာလိကမ္ပိ ကရောန္တေ ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကမ္ပိ ကရောန္တေ ဧရကဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တေ စီရကဝာသိကမ္ပိ ကရောန္တေ ဧဏေယ္ယကမ္ပိ ကရောန္တေ ဗလိသမံသိကမ္ပိ ကရောန္တေ ကဟာပဏိကမ္ပိ ကရောန္တေ ခာရာပတစ္ဆိကမ္ပိ ကရောန္တေ ပလိဃပရိဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တေ ပလာလပီဌကမ္ပိ ကရောန္တေ တတ္တေနပိ တေလေန ဩသိဉ္စန္တေ သုနခေဟိပိ ခာဒာပေန္တေ ဇီဝန္တမ္ပိ သူလေ ဥတ္တာသေန္တေ အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တေ။ တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ယထာရူပာနံ ခော ပာပကာနံ ကမ္မာနံ ဟေတု ရာဇာနော စောရံ အာဂုစာရိံ ဂဟေတ္ဝာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကာရေန္တိ ကသာဟိပိ တာဠေန္တိ, ဝေတ္တေဟိပိ တာဠေန္တိ, အဒ္ဓဒဏ္ဍကေဟိပိ တာဠေန္တိ, ဟတ္ထမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ , ပာဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, ဟတ္ထပာဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, ကဏ္ဏမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, နာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, ကဏ္ဏနာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, ဗိလင္ဂထာလိကမ္ပိ ကရောန္တိ, သင္ခမုဏ္ဍိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ရာဟုမုခမ္ပိ ကရောန္တိ, ဇောတိမာလိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ဧရကဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တိ, စီရကဝာသိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ဧဏေယ္ယကမ္ပိ ကရောန္တိ, ဗလိသမံသိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ကဟာပဏိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ခာရာပတစ္ဆိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ပလိဃပရိဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ပလာလပီဌကမ္ပိ ကရောန္တိ, တတ္တေနပိ တေလေန ဩသိဉ္စန္တိ, သုနခေဟိပိ ခာဒာပေန္တိ, ဇီဝန္တမ္ပိ သူလေ ဥတ္တာသေန္တိ, အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တိ, န တေ ဓမ္မာ မယိ သံဝိဇ္ဇန္တိ, အဟဉ္စ န တေသု ဓမ္မေသု သန္ဒိသ္သာမီ’တိ။ ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတော ဒုတိယံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခံ သောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတိ။
254. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, paṇḍito passati rājāno coraṃ āgucāriṃ gahetvā vividhā kammakāraṇā kārente – kasāhipi tāḷente vettehipi tāḷente addhadaṇḍakehipi tāḷente hatthampi chindante pādampi chindante hatthapādampi chindante kaṇṇampi chindante nāsampi chindante kaṇṇanāsampi chindante bilaṅgathālikampi karonte saṅkhamuṇḍikampi karonte rāhumukhampi karonte jotimālikampi karonte hatthapajjotikampi karonte erakavattikampi karonte cīrakavāsikampi karonte eṇeyyakampi karonte balisamaṃsikampi karonte kahāpaṇikampi karonte khārāpatacchikampi karonte palighaparivattikampi karonte palālapīṭhakampi karonte tattenapi telena osiñcante sunakhehipi khādāpente jīvantampi sūle uttāsente asināpi sīsaṃ chindante. Tatra, bhikkhave, paṇḍitassa evaṃ hoti – ‘yathārūpānaṃ kho pāpakānaṃ kammānaṃ hetu rājāno coraṃ āgucāriṃ gahetvā vividhā kammakāraṇā kārenti kasāhipi tāḷenti, vettehipi tāḷenti, addhadaṇḍakehipi tāḷenti, hatthampi chindanti , pādampi chindanti, hatthapādampi chindanti, kaṇṇampi chindanti, nāsampi chindanti, kaṇṇanāsampi chindanti, bilaṅgathālikampi karonti, saṅkhamuṇḍikampi karonti, rāhumukhampi karonti, jotimālikampi karonti, hatthapajjotikampi karonti, erakavattikampi karonti, cīrakavāsikampi karonti, eṇeyyakampi karonti, balisamaṃsikampi karonti, kahāpaṇikampi karonti, khārāpatacchikampi karonti, palighaparivattikampi karonti, palālapīṭhakampi karonti, tattenapi telena osiñcanti, sunakhehipi khādāpenti, jīvantampi sūle uttāsenti, asināpi sīsaṃ chindanti, na te dhammā mayi saṃvijjanti, ahañca na tesu dhammesu sandissāmī’ti. Idampi, bhikkhave, paṇḍito dutiyaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti.
၂၅၅. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတံ ပီဌသမာရူဠ္ဟံ ဝာ မဉ္စသမာရူဠ္ဟံ ဝာ ဆမာယံ ဝာ သေမာနံ, ယာနိသ္သ ပုဗ္ဗေ ကလ္ယာဏာနိ ကမ္မာနိ ကတာနိ ကာယေန သုစရိတာနိ ဝာစာယ သုစရိတာနိ မနသာ သုစရိတာနိ တာနိသ္သ တမ္ဟိ သမယေ ဩလမ္ဗန္တိ။ပေ.။ သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, မဟတံ ပဗ္ဗတကူဋာနံ ဆာယာ သာယန္ဟသမယံ ပထဝိယာ ဩလမ္ဗန္တိ အဇ္ဈောလမ္ဗန္တိ အဘိပ္ပလမ္ဗန္တိ; ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတံ ပီဌသမာရူဠ္ဟံ ဝာ မဉ္စသမာရူဠ္ဟံ ဝာ ဆမာယံ ဝာ သေမာနံ ယာနိသ္သ ပုဗ္ဗေ ကလ္ယာဏာနိ ကမ္မာနိ ကတာနိ ကာယေန သုစရိတာနိ ဝာစာယ သုစရိတာနိ မနသာ သုစရိတာနိ တာနိသ္သ တမ္ဟိ သမယေ ဩလမ္ဗန္တိ အဇ္ဈောလမ္ဗန္တိ အဘိပ္ပလမ္ဗန္တိ။ တတ္ရ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အကတံ ဝတ မေ ပာပံ, အကတံ လုဒ္ဒံ, အကတံ ကိဗ္ဗိသံ; ကတံ ကလ္ယာဏံ, ကတံ ကုသလံ, ကတံ ဘီရုတ္တာဏံ။ ယာဝတာ, ဘော, အကတပာပာနံ အကတလုဒ္ဒာနံ အကတကိဗ္ဗိသာနံ ကတကလ္ယာဏာနံ ကတကုသလာနံ ကတဘီရုတ္တာဏာနံ ဂတိ တံ ဂတိံ ပေစ္စ ဂစ္ဆာမီ’တိ။ သော န သောစတိ, န ကိလမတိ, န ပရိဒေဝတိ, န ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ, န သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ။ ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတော တတိယံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခံ သောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတိ။
255. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, paṇḍitaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ, yānissa pubbe kalyāṇāni kammāni katāni kāyena sucaritāni vācāya sucaritāni manasā sucaritāni tānissa tamhi samaye olambanti…pe… seyyathāpi, bhikkhave, mahataṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyanhasamayaṃ pathaviyā olambanti ajjholambanti abhippalambanti; evameva kho, bhikkhave, paṇḍitaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe kalyāṇāni kammāni katāni kāyena sucaritāni vācāya sucaritāni manasā sucaritāni tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Tatra, bhikkhave, paṇḍitassa evaṃ hoti – ‘akataṃ vata me pāpaṃ, akataṃ luddaṃ, akataṃ kibbisaṃ; kataṃ kalyāṇaṃ, kataṃ kusalaṃ, kataṃ bhīruttāṇaṃ. Yāvatā, bho, akatapāpānaṃ akataluddānaṃ akatakibbisānaṃ katakalyāṇānaṃ katakusalānaṃ katabhīruttāṇānaṃ gati taṃ gatiṃ pecca gacchāmī’ti. So na socati, na kilamati, na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Idampi, bhikkhave, paṇḍito tatiyaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti.
‘‘သ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတော ကာယေန သုစရိတံ စရိတ္ဝာ ဝာစာယ သုစရိတံ စရိတ္ဝာ မနသာ သုစရိတံ စရိတ္ဝာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယံ ခော တံ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယ – ‘ဧကန္တံ ဣဋ္ဌံ ဧကန္တံ ကန္တံ ဧကန္တံ မနာပ’န္တိ, သဂ္ဂမေဝ တံ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယ – ‘ဧကန္တံ ဣဋ္ဌံ ဧကန္တံ ကန္တံ ဧကန္တံ မနာပ’န္တိ။ ယာဝဉ္စိဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဥပမာပိ န သုကရာ ယာဝ သုခာ သဂ္ဂာ’’တိ။
‘‘Sa kho so, bhikkhave, paṇḍito kāyena sucaritaṃ caritvā vācāya sucaritaṃ caritvā manasā sucaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. Yaṃ kho taṃ, bhikkhave, sammā vadamāno vadeyya – ‘ekantaṃ iṭṭhaṃ ekantaṃ kantaṃ ekantaṃ manāpa’nti, saggameva taṃ sammā vadamāno vadeyya – ‘ekantaṃ iṭṭhaṃ ekantaṃ kantaṃ ekantaṃ manāpa’nti. Yāvañcidaṃ, bhikkhave, upamāpi na sukarā yāva sukhā saggā’’ti.
၂၅၆. ဧဝံ ဝုတ္တေ, အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘သက္ကာ ပန, ဘန္တေ, ဥပမံ ကာတု’’န္တိ? ‘‘သက္ကာ ဘိက္ခူ’’တိ ဘဂဝာ အဝောစ။ ‘‘သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ သတ္တဟိ ရတနေဟိ သမန္နာဂတော စတူဟိ စ ဣဒ္ဓီဟိ တတောနိဒာနံ သုခံ သောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ကတမေဟိ သတ္တဟိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ခတ္တိယသ္သ မုဒ္ဓာဝသိတ္တသ္သ တဒဟုပောသထေ ပန္နရသေ သီသံန္ဟာတသ္သ ဥပောသထိကသ္သ ဥပရိပာသာဒဝရဂတသ္သ ဒိဗ္ဗံ စက္ကရတနံ ပာတုဘဝတိ သဟသ္သာရံ သနေမိကံ သနာဘိကံ သဗ္ဗာကာရပရိပူရံ။ တံ ဒိသ္ဝာန ရညော ခတ္တိယသ္သ မုဒ္ဓာဝသိတ္တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ 57 – ‘သုတံ ခော ပန မေတံ ယသ္သ ရညော ခတ္တိယသ္သ မုဒ္ဓာဝသိတ္တသ္သ တဒဟုပောသထေ ပန္နရသေ သီသံန္ဟာတသ္သ ဥပောသထိကသ္သ ဥပရိပာသာဒဝရဂတသ္သ ဒိဗ္ဗံ စက္ကရတနံ ပာတုဘဝတိ သဟသ္သာရံ သနေမိကံ သနာဘိကံ သဗ္ဗာကာရပရိပူရံ, သော ဟောတိ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီတိ။ အသ္သံ နု ခော အဟံ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ’’’တိ?
256. Evaṃ vutte, aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sakkā pana, bhante, upamaṃ kātu’’nti? ‘‘Sakkā bhikkhū’’ti bhagavā avoca. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, rājā cakkavattī sattahi ratanehi samannāgato catūhi ca iddhīhi tatonidānaṃ sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti. Katamehi sattahi? Idha, bhikkhave, rañño khattiyassa muddhāvasittassa tadahuposathe pannarase sīsaṃnhātassa uposathikassa uparipāsādavaragatassa dibbaṃ cakkaratanaṃ pātubhavati sahassāraṃ sanemikaṃ sanābhikaṃ sabbākāraparipūraṃ. Taṃ disvāna rañño khattiyassa muddhāvasittassa evaṃ hoti 58 – ‘sutaṃ kho pana metaṃ yassa rañño khattiyassa muddhāvasittassa tadahuposathe pannarase sīsaṃnhātassa uposathikassa uparipāsādavaragatassa dibbaṃ cakkaratanaṃ pātubhavati sahassāraṃ sanemikaṃ sanābhikaṃ sabbākāraparipūraṃ, so hoti rājā cakkavattīti. Assaṃ nu kho ahaṃ rājā cakkavattī’’’ti?
‘‘အထ ခော, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ ခတ္တိယော မုဒ္ဓာဝသိတ္တော ဝာမေန ဟတ္ထေန ဘိင္ကာရံ ဂဟေတ္ဝာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန စက္ကရတနံ အဗ္ဘုက္ကိရတိ – ‘ပဝတ္တတု ဘဝံ စက္ကရတနံ, အဘိဝိဇိနာတု ဘဝံ စက္ကရတန’န္တိ။ အထ ခော တံ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကရတနံ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ ပဝတ္တတိ။ အန္ဝဒေဝ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ သဒ္ဓိံ စတုရင္ဂိနိယာ သေနာယ။ ယသ္မိံ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, ပဒေသေ စက္ကရတနံ ပတိဋ္ဌာတိ တတ္ထ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဝာသံ ဥပေတိ သဒ္ဓိံ စတုရင္ဂိနိယာ သေနာယ။ ယေ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ , ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပဋိရာဇာနော တေ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧဝမာဟံသု – ‘ဧဟိ ခော, မဟာရာဇ! သ္ဝာဂတံ တေ, မဟာရာဇ 59! သကံ တေ, မဟာရာဇ! အနုသာသ, မဟာရာဇာ’တိ ။ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဧဝမာဟ – ‘ပာဏော န ဟန္တဗ္ဗော, အဒိန္နံ နာဒာတဗ္ဗံ, ကာမေသုမိစ္ဆာ န စရိတဗ္ဗာ, မုသာ န ဘာသိတဗ္ဗာ, မဇ္ဇံ န ပာတဗ္ဗံ, ယထာဘုတ္တဉ္စ ဘုဉ္ဇထာ’တိ။ ယေ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပဋိရာဇာနော တေ ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ အနုယန္တာ 60 ဘဝန္တိ 61။
‘‘Atha kho, bhikkhave, rājā khattiyo muddhāvasitto vāmena hatthena bhiṅkāraṃ gahetvā dakkhiṇena hatthena cakkaratanaṃ abbhukkirati – ‘pavattatu bhavaṃ cakkaratanaṃ, abhivijinātu bhavaṃ cakkaratana’nti. Atha kho taṃ, bhikkhave, cakkaratanaṃ puratthimaṃ disaṃ pavattati. Anvadeva rājā cakkavattī saddhiṃ caturaṅginiyā senāya. Yasmiṃ kho pana, bhikkhave, padese cakkaratanaṃ patiṭṭhāti tattha rājā cakkavattī vāsaṃ upeti saddhiṃ caturaṅginiyā senāya. Ye kho pana, bhikkhave , puratthimāya disāya paṭirājāno te rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘ehi kho, mahārāja! Svāgataṃ te, mahārāja 62! Sakaṃ te, mahārāja! Anusāsa, mahārājā’ti . Rājā cakkavattī evamāha – ‘pāṇo na hantabbo, adinnaṃ nādātabbaṃ, kāmesumicchā na caritabbā, musā na bhāsitabbā, majjaṃ na pātabbaṃ, yathābhuttañca bhuñjathā’ti. Ye kho pana, bhikkhave, puratthimāya disāya paṭirājāno te rañño cakkavattissa anuyantā 63 bhavanti 64.
၂၅၇. ‘‘အထ ခော တံ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကရတနံ ပုရတ္ထိမံ သမုဒ္ဒံ အဇ္ဈောဂာဟေတ္ဝာ 65 ပစ္စုတ္တရိတ္ဝာ ဒက္ခိဏံ ဒိသံ ပဝတ္တတိ။ပေ.။ ဒက္ခိဏံ သမုဒ္ဒံ အဇ္ဈောဂာဟေတ္ဝာ ပစ္စုတ္တရိတ္ဝာ ပစ္ဆိမံ ဒိသံ ပဝတ္တတိ။ ပစ္ဆိမံ သမုဒ္ဒံ အဇ္ဈောဂာဟေတ္ဝာ ပစ္စုတ္တရိတ္ဝာ ဥတ္တရံ ဒိသံ ပဝတ္တတိ အန္ဝဒေဝ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ သဒ္ဓိံ စတုရင္ဂိနိယာ သေနာယ။ ယသ္မိံ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, ပဒေသေ စက္ကရတနံ ပတိဋ္ဌာတိ တတ္ထ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဝာသံ ဥပေတိ သဒ္ဓိံ စတုရင္ဂိနိယာ သေနာယ။
257. ‘‘Atha kho taṃ, bhikkhave, cakkaratanaṃ puratthimaṃ samuddaṃ ajjhogāhetvā 66 paccuttaritvā dakkhiṇaṃ disaṃ pavattati…pe… dakkhiṇaṃ samuddaṃ ajjhogāhetvā paccuttaritvā pacchimaṃ disaṃ pavattati… pacchimaṃ samuddaṃ ajjhogāhetvā paccuttaritvā uttaraṃ disaṃ pavattati anvadeva rājā cakkavattī saddhiṃ caturaṅginiyā senāya. Yasmiṃ kho pana, bhikkhave, padese cakkaratanaṃ patiṭṭhāti tattha rājā cakkavattī vāsaṃ upeti saddhiṃ caturaṅginiyā senāya.
‘‘ယေ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ပဋိရာဇာနော တေ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧဝမာဟံသု – ‘ဧဟိ ခော, မဟာရာဇ! သ္ဝာဂတံ တေ, မဟာရာဇ! သကံ တေ, မဟာရာဇ! အနုသာသ, မဟာရာဇာ’တိ။ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဧဝမာဟ – ‘ပာဏော န ဟန္တဗ္ဗော, အဒိန္နံ နာဒာတဗ္ဗံ, ကာမေသုမိစ္ဆာ န စရိတဗ္ဗာ, မုသာ န ဘာသိတဗ္ဗာ, မဇ္ဇံ န ပာတဗ္ဗံ; ယထာဘုတ္တဉ္စ ဘုဉ္ဇထာ’တိ။ ယေ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ပဋိရာဇာနော တေ ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ အနုယန္တာ ဘဝန္တိ။
‘‘Ye kho pana, bhikkhave, uttarāya disāya paṭirājāno te rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘ehi kho, mahārāja! Svāgataṃ te, mahārāja! Sakaṃ te, mahārāja! Anusāsa, mahārājā’ti. Rājā cakkavattī evamāha – ‘pāṇo na hantabbo, adinnaṃ nādātabbaṃ, kāmesumicchā na caritabbā, musā na bhāsitabbā, majjaṃ na pātabbaṃ; yathābhuttañca bhuñjathā’ti. Ye kho pana, bhikkhave, uttarāya disāya paṭirājāno te rañño cakkavattissa anuyantā bhavanti.
‘‘အထ ခော တံ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကရတနံ သမုဒ္ဒပရိယန္တံ ပထဝိံ အဘိဝိဇိနိတ္ဝာ တမေဝ ရာဇဓာနိံ ပစ္စာဂန္တ္ဝာ ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ အန္တေပုရဒ္ဝာရေ အက္ခာဟတံ မညေ တိဋ္ဌတိ ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ အန္တေပုရဒ္ဝာရံ ဥပသောဘယမာနံ။ ရညော, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တိသ္သ ဧဝရူပံ စက္ကရတနံ ပာတုဘဝတိ။
‘‘Atha kho taṃ, bhikkhave, cakkaratanaṃ samuddapariyantaṃ pathaviṃ abhivijinitvā tameva rājadhāniṃ paccāgantvā rañño cakkavattissa antepuradvāre akkhāhataṃ maññe tiṭṭhati rañño cakkavattissa antepuradvāraṃ upasobhayamānaṃ. Rañño, bhikkhave, cakkavattissa evarūpaṃ cakkaratanaṃ pātubhavati.
၂၅၈. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ ဟတ္ထိရတနံ ပာတုဘဝတိ – သဗ္ဗသေတော သတ္တပ္ပတိဋ္ဌော ဣဒ္ဓိမာ ဝေဟာသင္ဂမော ဥပောသထော နာမ နာဂရာဇာ။ တံ ဒိသ္ဝာန ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ စိတ္တံ ပသီဒတိ – ‘ဘဒ္ဒကံ ဝတ, ဘော, ဟတ္ထိယာနံ, သစေ ဒမထံ ဥပေယ္ယာ’တိ။ အထ ခော တံ, ဘိက္ခဝေ, ဟတ္ထိရတနံ သေယ္ယထာပိ နာမ ဘဒ္ဒော ဟတ္ထာဇာနီယော ဒီဃရတ္တံ သုပရိဒန္တော ဧဝမေဝ ဒမထံ ဥပေတိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ တမေဝ ဟတ္ထိရတနံ ဝီမံသမာနော ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ အဘိရုဟိတ္ဝာ သမုဒ္ဒပရိယန္တံ ပထဝိံ အနုသံယာယိတ္ဝာ တမေဝ ရာဇဓာနိံ ပစ္စာဂန္တ္ဝာ ပာတရာသမကာသိ။ ရညော, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တိသ္သ ဧဝရူပံ ဟတ္ထိရတနံ ပာတုဘဝတိ။
258. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rañño cakkavattissa hatthiratanaṃ pātubhavati – sabbaseto sattappatiṭṭho iddhimā vehāsaṅgamo uposatho nāma nāgarājā. Taṃ disvāna rañño cakkavattissa cittaṃ pasīdati – ‘bhaddakaṃ vata, bho, hatthiyānaṃ, sace damathaṃ upeyyā’ti. Atha kho taṃ, bhikkhave, hatthiratanaṃ seyyathāpi nāma bhaddo hatthājānīyo dīgharattaṃ suparidanto evameva damathaṃ upeti. Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, rājā cakkavattī tameva hatthiratanaṃ vīmaṃsamāno pubbaṇhasamayaṃ abhiruhitvā samuddapariyantaṃ pathaviṃ anusaṃyāyitvā tameva rājadhāniṃ paccāgantvā pātarāsamakāsi. Rañño, bhikkhave, cakkavattissa evarūpaṃ hatthiratanaṃ pātubhavati.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ အသ္သရတနံ ပာတုဘဝတိ – သဗ္ဗသေတော ကာဠသီသော မုဉ္ဇကေသော ဣဒ္ဓိမာ ဝေဟာသင္ဂမော ဝလာဟကော နာမ အသ္သရာဇာ။ တံ ဒိသ္ဝာန ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ စိတ္တံ ပသီဒတိ – ‘ဘဒ္ဒကံ ဝတ, ဘော, အသ္သယာနံ, သစေ ဒမထံ ဥပေယ္ယာ’တိ။ အထ ခော တံ, ဘိက္ခဝေ, အသ္သရတနံ သေယ္ယထာပိ နာမ ဘဒ္ဒော အသ္သာဇာနီယော ဒီဃရတ္တံ သုပရိဒန္တော ဧဝမေဝ ဒမထံ ဥပေတိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ တမေဝ အသ္သရတနံ ဝီမံသမာနော ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ အဘိရုဟိတ္ဝာ သမုဒ္ဒပရိယန္တံ ပထဝိံ အနုသံယာယိတ္ဝာ တမေဝ ရာဇဓာနိံ ပစ္စာဂန္တ္ဝာ ပာတရာသမကာသိ။ ရညော, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တိသ္သ ဧဝရူပံ အသ္သရတနံ ပာတုဘဝတိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rañño cakkavattissa assaratanaṃ pātubhavati – sabbaseto kāḷasīso muñjakeso iddhimā vehāsaṅgamo valāhako nāma assarājā. Taṃ disvāna rañño cakkavattissa cittaṃ pasīdati – ‘bhaddakaṃ vata, bho, assayānaṃ, sace damathaṃ upeyyā’ti. Atha kho taṃ, bhikkhave, assaratanaṃ seyyathāpi nāma bhaddo assājānīyo dīgharattaṃ suparidanto evameva damathaṃ upeti. Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, rājā cakkavattī tameva assaratanaṃ vīmaṃsamāno pubbaṇhasamayaṃ abhiruhitvā samuddapariyantaṃ pathaviṃ anusaṃyāyitvā tameva rājadhāniṃ paccāgantvā pātarāsamakāsi. Rañño, bhikkhave, cakkavattissa evarūpaṃ assaratanaṃ pātubhavati.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ မဏိရတနံ ပာတုဘဝတိ။ သော ဟောတိ မဏိ ဝေဠုရိယော သုဘော ဇာတိမာ အဋ္ဌံသော သုပရိကမ္မကတော ။ တသ္သ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, မဏိရတနသ္သ အာဘာ သမန္တာ ယောဇနံ ဖုဋာ ဟောတိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ တမေဝ မဏိရတနံ ဝီမံသမာနော စတုရင္ဂိနိံ သေနံ သန္နယ္ဟိတ္ဝာ မဏိံ ဓဇဂ္ဂံ အာရောပေတ္ဝာ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ ပာယာသိ။ ယေ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, သမန္တာ ဂာမာ အဟေသုံ တေ တေနောဘာသေန ကမ္မန္တေ ပယောဇေသုံ ‘ဒိဝာ’တိ မညမာနာ။ ရညော, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တိသ္သ ဧဝရူပံ မဏိရတနံ ပာတုဘဝတိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rañño cakkavattissa maṇiratanaṃ pātubhavati. So hoti maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato . Tassa kho pana, bhikkhave, maṇiratanassa ābhā samantā yojanaṃ phuṭā hoti. Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, rājā cakkavattī tameva maṇiratanaṃ vīmaṃsamāno caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā maṇiṃ dhajaggaṃ āropetvā rattandhakāratimisāya pāyāsi. Ye kho pana, bhikkhave, samantā gāmā ahesuṃ te tenobhāsena kammante payojesuṃ ‘divā’ti maññamānā. Rañño, bhikkhave, cakkavattissa evarūpaṃ maṇiratanaṃ pātubhavati.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ ဣတ္ထိရတနံ ပာတုဘဝတိ။ သာ အဘိရူပာ ဒသ္သနီယာ ပာသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပောက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ နာတိဒီဃာ နာတိရသ္သာ နာတိကိသာ နာတိထူလာ နာတိကာဠိကာ 67 နာစ္စောဒာတာ, အတိက္ကန္တာ မာနုသံ ဝဏ္ဏံ, အပ္ပတ္တာ ဒိဗ္ဗံ ဝဏ္ဏံ။ တသ္သ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, ဣတ္ထိရတနသ္သ ဧဝရူပော ကာယသမ္ဖသ္သော ဟောတိ သေယ္ယထာပိ နာမ တူလပိစုနော ဝာ ကပ္ပာသပိစုနော ဝာ။ တသ္သ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, ဣတ္ထိရတနသ္သ သီတေ ဥဏ္ဟာနိ ဂတ္တာနိ ဟောန္တိ, ဥဏ္ဟေ သီတာနိ ဂတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တသ္သ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, ဣတ္ထိရတနသ္သ ကာယတော စန္ဒနဂန္ဓော ဝာယတိ, မုခတော ဥပ္ပလဂန္ဓော ဝာယတိ။ တံ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, ဣတ္ထိရတနံ ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယိနီ ဟောတိ ပစ္ဆာနိပာတိနီ ကိံကာရပဋိသ္သာဝိနီ မနာပစာရိနီ ပိယဝာဒိနီ။ တံ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, ဣတ္ထိရတနံ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ မနသာပိ နော အတိစရတိ, ကုတော ပန ကာယေန? ရညော, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တိသ္သ ဧဝရူပံ ဣတ္ထိရတနံ ပာတုဘဝတိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rañño cakkavattissa itthiratanaṃ pātubhavati. Sā abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā nātidīghā nātirassā nātikisā nātithūlā nātikāḷikā 68 nāccodātā, atikkantā mānusaṃ vaṇṇaṃ, appattā dibbaṃ vaṇṇaṃ. Tassa kho pana, bhikkhave, itthiratanassa evarūpo kāyasamphasso hoti seyyathāpi nāma tūlapicuno vā kappāsapicuno vā. Tassa kho pana, bhikkhave, itthiratanassa sīte uṇhāni gattāni honti, uṇhe sītāni gattāni honti. Tassa kho pana, bhikkhave, itthiratanassa kāyato candanagandho vāyati, mukhato uppalagandho vāyati. Taṃ kho pana, bhikkhave, itthiratanaṃ rañño cakkavattissa pubbuṭṭhāyinī hoti pacchānipātinī kiṃkārapaṭissāvinī manāpacārinī piyavādinī. Taṃ kho pana, bhikkhave, itthiratanaṃ rājānaṃ cakkavattiṃ manasāpi no aticarati, kuto pana kāyena? Rañño, bhikkhave, cakkavattissa evarūpaṃ itthiratanaṃ pātubhavati.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ ဂဟပတိရတနံ ပာတုဘဝတိ။ တသ္သ ကမ္မဝိပာကဇံ ဒိဗ္ဗစက္ခု ပာတုဘဝတိ, ယေန နိဓိံ ပသ္သတိ သသ္သာမိကမ္ပိ အသ္သာမိကမ္ပိ။ သော ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧဝမာဟ – ‘အပ္ပောသ္သုက္ကော တ္ဝံ, ဒေဝ, ဟောဟိ။ အဟံ တေ ဓနေန ဓနကရဏီယံ 69 ကရိသ္သာမီ’တိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ တမေဝ ဂဟပတိရတနံ ဝီမံသမာနော နာဝံ အဘိရုဟိတ္ဝာ မဇ္ဈေ ဂင္ဂာယ နဒိယာ သောတံ ဩဂာဟိတ္ဝာ 70 ဂဟပတိရတနံ ဧတဒဝောစ – ‘အတ္ထော မေ, ဂဟပတိ, ဟိရညသုဝဏ္ဏေနာ’တိ။ ‘တေန ဟိ, မဟာရာဇ, ဧကံ တီရံ နာဝာ ဥပေတူ’တိ။ ‘ဣဓေဝ မေ, ဂဟပတိ, အတ္ထော ဟိရညသုဝဏ္ဏေနာ’တိ။ အထ ခော တံ, ဘိက္ခဝေ, ဂဟပတိရတနံ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဥဒကေ ဩမသိတ္ဝာ ပူရံ ဟိရညသုဝဏ္ဏသ္သ ကုမ္ဘိံ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဧတဒဝောစ – ‘အလမေတ္တာဝတာ, မဟာရာဇ! ကတမေတ္တာဝတာ, မဟာရာဇ! ပူဇိတမေတ္တာဝတာ, မဟာရာဇာ’တိ။ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဧဝမာဟ – ‘အလမေတ္တာဝတာ, ဂဟပတိ! ကတမေတ္တာဝတာ, ဂဟပတိ! ပူဇိတမေတ္တာဝတာ, ဂဟပတီ’တိ ။ ရညော, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တိသ္သ ဧဝရူပံ ဂဟပတိရတနံ ပာတုဘဝတိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rañño cakkavattissa gahapatiratanaṃ pātubhavati. Tassa kammavipākajaṃ dibbacakkhu pātubhavati, yena nidhiṃ passati sassāmikampi assāmikampi. So rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāha – ‘appossukko tvaṃ, deva, hohi. Ahaṃ te dhanena dhanakaraṇīyaṃ 71 karissāmī’ti. Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, rājā cakkavattī tameva gahapatiratanaṃ vīmaṃsamāno nāvaṃ abhiruhitvā majjhe gaṅgāya nadiyā sotaṃ ogāhitvā 72 gahapatiratanaṃ etadavoca – ‘attho me, gahapati, hiraññasuvaṇṇenā’ti. ‘Tena hi, mahārāja, ekaṃ tīraṃ nāvā upetū’ti. ‘Idheva me, gahapati, attho hiraññasuvaṇṇenā’ti. Atha kho taṃ, bhikkhave, gahapatiratanaṃ ubhohi hatthehi udake omasitvā pūraṃ hiraññasuvaṇṇassa kumbhiṃ uddharitvā rājānaṃ cakkavattiṃ etadavoca – ‘alamettāvatā, mahārāja! Katamettāvatā, mahārāja! Pūjitamettāvatā, mahārājā’ti. Rājā cakkavattī evamāha – ‘alamettāvatā, gahapati! Katamettāvatā, gahapati! Pūjitamettāvatā, gahapatī’ti . Rañño, bhikkhave, cakkavattissa evarūpaṃ gahapatiratanaṃ pātubhavati.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ ပရိဏာယကရတနံ ပာတုဘဝတိ – ပဏ္ဍိတော ဗ္ယတ္တော မေဓာဝီ ပဋိဗလော ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဥပယာပေတဗ္ဗံ ဥပယာပေတုံ 73 အပယာပေတဗ္ဗံ အပယာပေတုံ ဌပေတဗ္ဗံ ဌပေတုံ။ သော ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧဝမာဟ – ‘အပ္ပောသ္သုက္ကော တ္ဝံ , ဒေဝ, ဟောဟိ။ အဟမနုသာသိသ္သာမီ’တိ။ ရညော, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တိသ္သ ဧဝရူပံ ပရိဏာယကရတနံ ပာတုဘဝတိ။ ရာဇာ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တီ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ရတနေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rañño cakkavattissa pariṇāyakaratanaṃ pātubhavati – paṇḍito byatto medhāvī paṭibalo rājānaṃ cakkavattiṃ upayāpetabbaṃ upayāpetuṃ 74 apayāpetabbaṃ apayāpetuṃ ṭhapetabbaṃ ṭhapetuṃ. So rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāha – ‘appossukko tvaṃ , deva, hohi. Ahamanusāsissāmī’ti. Rañño, bhikkhave, cakkavattissa evarūpaṃ pariṇāyakaratanaṃ pātubhavati. Rājā, bhikkhave, cakkavattī imehi sattahi ratanehi samannāgato hoti.
၂၅၉. ‘‘ကတမာဟိ စတူဟိ ဣဒ္ဓီဟိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ အဘိရူပော ဟောတိ ဒသ္သနီယော ပာသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပောက္ခရတာယ သမန္နာဂတော အတိဝိယ အညေဟိ မနုသ္သေဟိ။ ရာဇာ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တီ ဣမာယ ပဌမာယ ဣဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ။
259. ‘‘Katamāhi catūhi iddhīhi? Idha, bhikkhave, rājā cakkavattī abhirūpo hoti dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato ativiya aññehi manussehi. Rājā, bhikkhave, cakkavattī imāya paṭhamāya iddhiyā samannāgato hoti.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဒီဃာယုကော ဟောတိ စိရဋ္ဌိတိကော အတိဝိယ အညေဟိ မနုသ္သေဟိ။ ရာဇာ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တီ ဣမာယ ဒုတိယာယ ဣဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rājā cakkavattī dīghāyuko hoti ciraṭṭhitiko ativiya aññehi manussehi. Rājā, bhikkhave, cakkavattī imāya dutiyāya iddhiyā samannāgato hoti.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ အပ္ပာဗာဓော ဟောတိ အပ္ပာတင္ကော သမဝေပာကိနိယာ ဂဟဏိယာ သမန္နာဂတော နာတိသီတာယ နာစ္စုဏ္ဟာယ အတိဝိယ အညေဟိ မနုသ္သေဟိ။ ရာဇာ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တီ ဣမာယ တတိယာယ ဣဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rājā cakkavattī appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya ativiya aññehi manussehi. Rājā, bhikkhave, cakkavattī imāya tatiyāya iddhiyā samannāgato hoti.
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာနံ ပိယော ဟောတိ မနာပော။ သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ပိတာ ပုတ္တာနံ ပိယော ဟောတိ မနာပော, ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာနံ ပိယော ဟောတိ မနာပော။ ရညောပိ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တိသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာ ပိယာ ဟောန္တိ မနာပာ။ သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ပိတု ပုတ္တာ ပိယာ ဟောန္တိ မနာပာ, ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ, ရညောပိ စက္ကဝတ္တိသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာ ပိယာ ဟောန္တိ မနာပာ။
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rājā cakkavattī brāhmaṇagahapatikānaṃ piyo hoti manāpo. Seyyathāpi, bhikkhave, pitā puttānaṃ piyo hoti manāpo, evameva kho, bhikkhave, rājā cakkavattī brāhmaṇagahapatikānaṃ piyo hoti manāpo. Raññopi, bhikkhave, cakkavattissa brāhmaṇagahapatikā piyā honti manāpā. Seyyathāpi, bhikkhave, pitu puttā piyā honti manāpā, evameva kho, bhikkhave, raññopi cakkavattissa brāhmaṇagahapatikā piyā honti manāpā.
‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ , ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ စတုရင္ဂိနိယာ သေနာယ ဥယ္ယာနဘူမိံ နိယ္ယာသိ။ အထ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧဝမာဟံသု – ‘အတရမာနော, ဒေဝ, ယာဟိ ယထာ တံ မယံ စိရတရံ ပသ္သေယ္ယာမာ’တိ။ ရာဇာပိ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တီ သာရထိံ အာမန္တေသိ – ‘အတရမာနော , သာရထိ, ပေသေဟိ ယထာ မံ ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာ စိရတရံ ပသ္သေယ္ယု’န္တိ။ ရာဇာ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တီ ဣမာယ စတုတ္ထာယ ဣဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ရာဇာ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကဝတ္တီ ဣမာဟိ စတူဟိ ဣဒ္ဓီဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ။
‘‘Bhūtapubbaṃ , bhikkhave, rājā cakkavattī caturaṅginiyā senāya uyyānabhūmiṃ niyyāsi. Atha kho, bhikkhave, brāhmaṇagahapatikā rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘ataramāno, deva, yāhi yathā taṃ mayaṃ cirataraṃ passeyyāmā’ti. Rājāpi, bhikkhave, cakkavattī sārathiṃ āmantesi – ‘ataramāno , sārathi, pesehi yathā maṃ brāhmaṇagahapatikā cirataraṃ passeyyu’nti. Rājā, bhikkhave, cakkavattī imāya catutthāya iddhiyā samannāgato hoti. Rājā, bhikkhave, cakkavattī imāhi catūhi iddhīhi samannāgato hoti.
‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, အပိ နု ခော ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ရတနေဟိ သမန္နာဂတော ဣမာဟိ စတူဟိ စ ဣဒ္ဓီဟိ တတောနိဒာနံ သုခံ သောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒိယေထာ’’တိ? ‘‘ဧကမေကေနပိ, ဘန္တေ, ရတနေန 75 သမန္နာဂတော ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ တတောနိဒာနံ သုခံ သောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒိယေထ, ကော ပန ဝာဒော သတ္တဟိ ရတနေဟိ စတူဟိ စ ဣဒ္ဓီဟီ’’တိ?
‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, api nu kho rājā cakkavattī imehi sattahi ratanehi samannāgato imāhi catūhi ca iddhīhi tatonidānaṃ sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvediyethā’’ti? ‘‘Ekamekenapi, bhante, ratanena 76 samannāgato rājā cakkavattī tatonidānaṃ sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvediyetha, ko pana vādo sattahi ratanehi catūhi ca iddhīhī’’ti?
၂၆၀. အထ ခော ဘဂဝာ ပရိတ္တံ ပာဏိမတ္တံ ပာသာဏံ ဂဟေတ္ဝာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ကတမော နု ခော မဟန္တတရော – ယော စာယံ မယာ ပရိတ္တော ပာဏိမတ္တော ပာသာဏော ဂဟိတော ယော စ ဟိမဝာ ပဗ္ဗတရာဇာ’’တိ? ‘‘အပ္ပမတ္တကော အယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ပရိတ္တော ပာဏိမတ္တော ပာသာဏော ဂဟိတော; ဟိမဝန္တံ ပဗ္ဗတရာဇာနံ ဥပနိဓာယ သင္ခမ္ပိ န ဥပေတိ; ကလဘာဂမ္ပိ န ဥပေတိ; ဥပနိဓမ္ပိ န ဥပေတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ, ယံ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ သတ္တဟိ ရတနေဟိ သမန္နာဂတော စတူဟိ စ ဣဒ္ဓီဟိ တတောနိဒာနံ သုခံ သောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတိ တံ ဒိဗ္ဗသ္သ သုခသ္သ ဥပနိဓာယ သင္ခမ္ပိ န ဥပေတိ; ကလဘာဂမ္ပိ န ဥပေတိ; ဥပနိဓမ္ပိ န ဥပေတိ’’။
260. Atha kho bhagavā parittaṃ pāṇimattaṃ pāsāṇaṃ gahetvā bhikkhū āmantesi – ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, katamo nu kho mahantataro – yo cāyaṃ mayā paritto pāṇimatto pāsāṇo gahito yo ca himavā pabbatarājā’’ti? ‘‘Appamattako ayaṃ, bhante, bhagavatā paritto pāṇimatto pāsāṇo gahito; himavantaṃ pabbatarājānaṃ upanidhāya saṅkhampi na upeti; kalabhāgampi na upeti; upanidhampi na upetī’’ti. ‘‘Evameva kho, bhikkhave, yaṃ rājā cakkavattī sattahi ratanehi samannāgato catūhi ca iddhīhi tatonidānaṃ sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti taṃ dibbassa sukhassa upanidhāya saṅkhampi na upeti; kalabhāgampi na upeti; upanidhampi na upeti’’.
‘‘သ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ပဏ္ဍိတော သစေ ကဒာစိ ကရဟစိ ဒီဃသ္သ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန မနုသ္သတ္တံ အာဂစ္ဆတိ, ယာနိ တာနိ ဥစ္စာကုလာနိ – ခတ္တိယမဟာသာလကုလံ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏမဟာသာလကုလံ ဝာ ဂဟပတိမဟာသာလကုလံ ဝာ တထာရူပေ ကုလေ ပစ္စာဇာယတိ အဍ္ဎေ မဟဒ္ဓနေ မဟာဘောဂေ ပဟူတဇာတရူပရဇတေ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏေ ပဟူတဓနဓညေ။ သော စ ဟောတိ အဘိရူပော ဒသ္သနီယော ပာသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပောက္ခရတာယ သမန္နာဂတော, လာဘီ အန္နသ္သ ပာနသ္သ ဝတ္ထသ္သ ယာနသ္သ မာလာဂန္ဓဝိလေပနသ္သ သေယ္ယာဝသထပဒီပေယ္ယသ္သ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရတိ, ဝာစာယ သုစရိတံ စရတိ, မနသာ သုစရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရိတ္ဝာ, ဝာစာယ သုစရိတံ စရိတ္ဝာ, မနသာ သုစရိတံ စရိတ္ဝာ, ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, အက္ခဓုတ္တော ပဌမေနေဝ ကဋဂ္ဂဟေန မဟန္တံ ဘောဂက္ခန္ဓံ အဓိဂစ္ဆေယ္ယ; အပ္ပမတ္တကော သော, ဘိက္ခဝေ, ကဋဂ္ဂဟော ယံ သော အက္ခဓုတ္တော ပဌမေနေဝ ကဋဂ္ဂဟေန မဟန္တံ ဘောဂက္ခန္ဓံ အဓိဂစ္ဆေယ္ယ။ အထ ခော အယမေဝ တတော မဟန္တတရော ကဋဂ္ဂဟော ယံ သော ပဏ္ဍိတော ကာယေန သုစရိတံ စရိတ္ဝာ, ဝာစာယ သုစရိတံ စရိတ္ဝာ, မနသာ သုစရိတံ စရိတ္ဝာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ကေဝလာ ပရိပူရာ ပဏ္ဍိတဘူမီ’’တိ။
‘‘Sa kho so, bhikkhave, paṇḍito sace kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena manussattaṃ āgacchati, yāni tāni uccākulāni – khattiyamahāsālakulaṃ vā brāhmaṇamahāsālakulaṃ vā gahapatimahāsālakulaṃ vā tathārūpe kule paccājāyati aḍḍhe mahaddhane mahābhoge pahūtajātarūparajate pahūtavittūpakaraṇe pahūtadhanadhaññe. So ca hoti abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato, lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa. So kāyena sucaritaṃ carati, vācāya sucaritaṃ carati, manasā sucaritaṃ carati. So kāyena sucaritaṃ caritvā, vācāya sucaritaṃ caritvā, manasā sucaritaṃ caritvā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. Seyyathāpi, bhikkhave, akkhadhutto paṭhameneva kaṭaggahena mahantaṃ bhogakkhandhaṃ adhigaccheyya; appamattako so, bhikkhave, kaṭaggaho yaṃ so akkhadhutto paṭhameneva kaṭaggahena mahantaṃ bhogakkhandhaṃ adhigaccheyya. Atha kho ayameva tato mahantataro kaṭaggaho yaṃ so paṇḍito kāyena sucaritaṃ caritvā, vācāya sucaritaṃ caritvā, manasā sucaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. Ayaṃ, bhikkhave, kevalā paripūrā paṇḍitabhūmī’’ti.
ဣဒမဝောစ ဘဂဝာ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
ဗာလပဏ္ဍိတသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ နဝမံ။
Bālapaṇḍitasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၉. ဗာလပဏ္ဍိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 9. Bālapaṇḍitasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၉. ဗာလပဏ္ဍိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 9. Bālapaṇḍitasuttavaṇṇanā