| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៩. ពាលបណ្ឌិតសុត្តវណ្ណនា
9. Bālapaṇḍitasuttavaṇṇanā
១៩. អវិជ្ជា នីវរណា ភវាទិ-អាទីនវស្ស និវារិតបដិច្ឆាទិកា ឯតស្សាតិ អវិជ្ជានីវរណោ, អវិជ្ជាយ និវុតោតិ អាហ ‘‘អវិជ្ជាយ និវារិតស្សា’’តិ។ អយំ កាយោតិ ពាលស្ស អប្បហីនកិលេសស្ស បច្ចុប្បន្នំ អត្តភាវំ រក្ខំ កត្វា អវិជ្ជាយ បដិច្ឆាទិតាទីនវេ អយាថាវទស្សនវសេន តណ្ហាយ បដិលទ្ធចិត្តស្ស តំតំភវូបគា សង្ខារា សង្ខរីយន្តិ។ តេហិ ច អត្តភាវស្ស អភិនិព្ពត្តិ, តស្មា អយញ្ច អវិជ្ជាយ កាយោ និព្ពត្តោតិ។ អស្សាតិ ពាលស្ស។ អយំ អត្ថោតិ ‘‘អយំ កាយោ នាមរូបន្តិ ច វុត្តោ’’តិ អត្ថោ ទីបេតព្ពោ ឧបាទានក្ខន្ធសឡាយតនសង្គហតោ តេសំ ធម្មានំ។ ឯវមេតំ ទ្វយន្តិ ឯវំ អវិជ្ជាយ និវារិតត្តា, តណ្ហាយ ច សំយុត្តត្តា ឯវំ សបរសន្តានគតសវិញ្ញាណកកាយសង្ខាតំ ទ្វយំ ហោតិ។ អញ្ញត្ថាតិ សុត្តន្តរេសុ។ ‘‘ចក្ខុញ្ច បដិច្ច រូបេ ច ឧប្បជ្ជតិ ចក្ខុវិញ្ញាណំ, តិណ្ណំ សង្គតិ ផស្សោ’’តិអាទិនា (ម. និ. ១.២០៤, ៤០០; ៣.៤២១, ៤២៥-៤២៦; សំ. និ. ២.៤៣-៤៥; ៤.៦០-៦១; កថា. ៤៦៥, ៤៦៧) អជ្ឈត្តិកពាហិរាយតនានិ ភិន្ទិត្វា ចក្ខុរូបាទិទ្វយានិ បដិច្ច ចក្ខុសម្ផស្សាទយោ វុត្តា, ឥធ បន អភិន្ទិត្វា ឆ អជ្ឈត្តិកពាហិរាយតនានិ បដិច្ច ចក្ខុសម្ផស្សាទយោ វុត្តា ‘‘ទ្វយំ បដិច្ច ផស្សោ’’តិ, តស្មា មហាទ្វយំ នាម កិរេតំ អនវសេសតោ អជ្ឈត្តិកពាហិរាយតនានំ គហិតត្តា។ អជ្ឈត្តិកពាហិរានិ អាយតនានីតិ ឯត្ថាបិ ហិ សឡាយតនានិ សង្គហិតានេវ។ ផស្សការណានីតិ ផស្សបវត្តិយា បច្ចយានិ។ យេហីតិ ហេតុទស្សនមត្តន្តិ អាហ ‘‘យេហិ ការណភូតេហី’’តិ។ ផស្សោ ឯវ ផុសនកិច្ចោ, ន ផស្សាយតនានីតិ វុត្តំ ‘‘ផស្សេន ផុដ្ឋោ’’តិ។ បរិបុណ្ណវសេនាតិ អវេកល្លវសេន។ អបរិបុណ្ណាយតនានំ ហីនានិ ផស្សស្ស ការណានិ ហោន្តិ, តេសំ វិយាតិ ‘‘ឯតេសំ វា អញ្ញតរេនា’’តិ វុត្តំ។ កាយនិព្ពត្តនាទិម្ហីតិ សវិញ្ញាណកស្ស កាយស្ស និព្ពត្តនំ កាយនិព្ពត្តនំ, កាយោ វា និព្ពត្តតិ ឯតេនាតិ កាយនិព្ពត្តនំ, កិលេសាភិសង្ខារា។ អាទិសទ្ទេន ផស្សសឡាយតនាទិសង្គហោ។ អធិកំ បយសតិ បយុញ្ជតិ ឯតេនាតិ អធិប្បយាសោ, វិសេសការណន្តិ អាហ ‘‘អធិកបយោគោ’’តិ។
19. Avijjā nīvaraṇā bhavādi-ādīnavassa nivāritapaṭicchādikā etassāti avijjānīvaraṇo, avijjāya nivutoti āha ‘‘avijjāya nivāritassā’’ti. Ayaṃ kāyoti bālassa appahīnakilesassa paccuppannaṃ attabhāvaṃ rakkhaṃ katvā avijjāya paṭicchāditādīnave ayāthāvadassanavasena taṇhāya paṭiladdhacittassa taṃtaṃbhavūpagā saṅkhārā saṅkharīyanti. Tehi ca attabhāvassa abhinibbatti, tasmā ayañca avijjāya kāyo nibbattoti. Assāti bālassa. Ayaṃ atthoti ‘‘ayaṃ kāyo nāmarūpanti ca vutto’’ti attho dīpetabbo upādānakkhandhasaḷāyatanasaṅgahato tesaṃ dhammānaṃ. Evametaṃ dvayanti evaṃ avijjāya nivāritattā, taṇhāya ca saṃyuttattā evaṃ saparasantānagatasaviññāṇakakāyasaṅkhātaṃ dvayaṃ hoti. Aññatthāti suttantaresu. ‘‘Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso’’tiādinā (ma. ni. 1.204, 400; 3.421, 425-426; saṃ. ni. 2.43-45; 4.60-61; kathā. 465, 467) ajjhattikabāhirāyatanāni bhinditvā cakkhurūpādidvayāni paṭicca cakkhusamphassādayo vuttā, idha pana abhinditvā cha ajjhattikabāhirāyatanāni paṭicca cakkhusamphassādayo vuttā ‘‘dvayaṃ paṭicca phasso’’ti, tasmā mahādvayaṃ nāma kiretaṃ anavasesato ajjhattikabāhirāyatanānaṃ gahitattā. Ajjhattikabāhirāni āyatanānīti etthāpi hi saḷāyatanāni saṅgahitāneva. Phassakāraṇānīti phassapavattiyā paccayāni. Yehīti hetudassanamattanti āha ‘‘yehi kāraṇabhūtehī’’ti. Phasso eva phusanakicco, na phassāyatanānīti vuttaṃ ‘‘phassena phuṭṭho’’ti. Paripuṇṇavasenāti avekallavasena. Aparipuṇṇāyatanānaṃ hīnāni phassassa kāraṇāni honti, tesaṃ viyāti ‘‘etesaṃ vā aññatarenā’’ti vuttaṃ. Kāyanibbattanādimhīti saviññāṇakassa kāyassa nibbattanaṃ kāyanibbattanaṃ, kāyo vā nibbattati etenāti kāyanibbattanaṃ, kilesābhisaṅkhārā. Ādisaddena phassasaḷāyatanādisaṅgaho. Adhikaṃ payasati payuñjati etenāti adhippayāso, visesakāraṇanti āha ‘‘adhikapayogo’’ti.
ភគវា អម្ហាកំ ឧប្បាទកភាវេន មូលភាវេន ភគវំមូលកា។ ឥមេ ធម្មាតិ ឥមេ ការណធម្មា។ យេហិ មយំ ពាលបណ្ឌិតានំ សមានេបិ កាយនិព្ពត្តនាទិម្ហិ វិសេសំ ជានេយ្យាម, តេនាហ ‘‘បុព្ពេ កស្សបសម្មាសម្ពុទ្ធេន ឧប្បាទិតា’’តិអាទិ។ អាជានាមាតិ អភិមុខំ បច្ចក្ខតោ ជានាម។ បដិវិជ្ឈាមាតិ តស្សេវ វេវចនំ, អធិគច្ឆាមាតិ អត្ថោ។ នេតាតិ អម្ហាកំ សន្តានេ បាបេតា។ វិនេតាតិ យថា អលមរិយញាណទស្សនវិសេសោ ហោតិ, ឯវំ វិសេសតោ នេតា, តទង្គវិនយាទិវសេន វា វិនេតា។ អនុនេតាតិ អនុរូបំ នេតា។ អន្តរន្តរា យថាធម្មបញ្ញត្តិយា បញ្ញាបិតានំ ធម្មានំ អនុរូបតោ ទស្សនំ ហោតីតិ អាហ ‘‘យថាសភាវតោ …បេ.… ទស្សេតា’’តិ។ អាបាថំ ឧបគច្ឆន្តានំ ភគវា បដិសរណំ សមោសរណដ្ឋានន្តិ ភគវំបដិសរណា ធម្មា។ តេនាហ ‘‘ចតុភូមកធម្មា’’តិអាទិ។ បដិសរតិ បដិវិជ្ឈតីតិ បដិសរណំ, តស្មា បដិវិជ្ឈនវសេន ភគវា បដិសរណំ ឯតេសន្តិ ភគវំបដិសរណា។ តេនាហ ‘‘អបិ ចា’’តិអាទិ។ ផស្សោ អាគច្ឆតីតិ បដិវិជ្ឈនកវសេន ផស្សោ ញាណស្ស អាបាថំ អាគច្ឆតិ, អាបាថំ អាគច្ឆន្តោយេវ សោ អត្ថតោ ‘‘អហំ កិន្នាមោ’’តិ នាមំ បុច្ឆន្តោ វិយ, ភគវា ចស្ស នាមំ ករោន្តោ វិយ ហោតីតិ វុត្តំ ‘‘អហំ ភគវា’’តិអាទិ។ ឧបដ្ឋាតូតិ ញាណស្ស បច្ចុបដ្ឋាតុ។ ភគវន្តំយេវ បដិភាតូតិ ភគវតោ ឯវ ភាគោ ហោតុ, ភគវាវ នំ អត្តនោ ភាគំ កត្វា វិស្សជ្ជេតូតិ អត្ថោ, ភគវតោ ភាគោ យទិទំ ធម្មស្ស អក្ខានំ, អម្ហាកំ បន សវនំ ភាគោតិ អយមេត្ថ អធិប្បាយោ។ ឯវញ្ហិ សទ្ទលក្ខណេន សមេតិ។ កេចិ បន បដិភាតូតិ អត្ថំ វទន្តិ ញាណេន ទិស្សតុ ទេសីយតូតិ វា អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘តុម្ហេយេវ នោ កថេត្វា ទេថាតិ អត្ថោ’’តិ។
Bhagavā amhākaṃ uppādakabhāvena mūlabhāvena bhagavaṃmūlakā. Ime dhammāti ime kāraṇadhammā. Yehi mayaṃ bālapaṇḍitānaṃ samānepi kāyanibbattanādimhi visesaṃ jāneyyāma, tenāha ‘‘pubbe kassapasammāsambuddhena uppāditā’’tiādi. Ājānāmāti abhimukhaṃ paccakkhato jānāma. Paṭivijjhāmāti tasseva vevacanaṃ, adhigacchāmāti attho. Netāti amhākaṃ santāne pāpetā. Vinetāti yathā alamariyañāṇadassanaviseso hoti, evaṃ visesato netā, tadaṅgavinayādivasena vā vinetā. Anunetāti anurūpaṃ netā. Antarantarā yathādhammapaññattiyā paññāpitānaṃ dhammānaṃ anurūpato dassanaṃ hotīti āha ‘‘yathāsabhāvato…pe… dassetā’’ti. Āpāthaṃ upagacchantānaṃ bhagavā paṭisaraṇaṃ samosaraṇaṭṭhānanti bhagavaṃpaṭisaraṇā dhammā. Tenāha ‘‘catubhūmakadhammā’’tiādi. Paṭisarati paṭivijjhatīti paṭisaraṇaṃ, tasmā paṭivijjhanavasena bhagavā paṭisaraṇaṃ etesanti bhagavaṃpaṭisaraṇā. Tenāha ‘‘api cā’’tiādi. Phasso āgacchatīti paṭivijjhanakavasena phasso ñāṇassa āpāthaṃ āgacchati, āpāthaṃ āgacchantoyeva so atthato ‘‘ahaṃ kinnāmo’’ti nāmaṃ pucchanto viya, bhagavā cassa nāmaṃ karonto viya hotīti vuttaṃ ‘‘ahaṃ bhagavā’’tiādi. Upaṭṭhātūti ñāṇassa paccupaṭṭhātu. Bhagavantaṃyeva paṭibhātūti bhagavato eva bhāgo hotu, bhagavāva naṃ attano bhāgaṃ katvā vissajjetūti attho, bhagavato bhāgo yadidaṃ dhammassa akkhānaṃ, amhākaṃ pana savanaṃ bhāgoti ayamettha adhippāyo. Evañhi saddalakkhaṇena sameti. Keci pana paṭibhātūti atthaṃ vadanti ñāṇena dissatu desīyatūti vā attho. Tenāha ‘‘tumheyeva no kathetvā dethāti attho’’ti.
ពាលស្ស បណ្ឌិតស្ស ច កាយស្ស និព្ពត្តិយា បច្ចយភូតា អវិជ្ជា ច តណ្ហា ច។ តេនាហ ‘‘កម្មំ…បេ.… និរុទ្ធា’’តិ។ ជវាបេត្វាតិ គហិតជវនំ កត្វា, យថា បដិសន្ធិំ អាកឌ្ឍិតុំ សមត្ថំ ហោតិ, ឯវំ កត្វា។ យទិ និរុទ្ធា, កថំ អប្បហីនាតិ វុត្តន្តិ អាហ ‘‘យថា បនា’’តិអាទិ។ ភវតិ ហិ តំសទិសេបិ តព្ពោហារោ យថា ‘‘សា ឯវ តិត្តិរី, តានេវ ឱសធានិ, តស្សេវ កម្មស្ស វិបាកាវសេសេនា’’តិ ច។ ទុក្ខក្ខយាយាតិ តទត្ថវិសេសនត្ថន្តិ អាហ ‘‘ខយត្ថាយា’’តិ។ បដិសន្ធិកាយន្តិ បដិសន្ធិគហណបុព្ពកំ កាយំ។ បាឡិយំ ‘‘ពាលេនា’’តិ ករណវចនំ និស្សក្កេតិ អាហ ‘‘ពាលតោ’’តិ។ ភាវិនា សហ បដិសន្ធិនា សប្បដិសន្ធិកោ។ យោ បន ឯកន្តតោ តេនត្តភាវេន អរហត្តំ បត្តុំ ភព្ពោ, សោ ភាវិនា បដិសន្ធិនា ‘‘អប្បដិសន្ធិកោ’’តិ, តតោ វិសេសនត្ថំ ‘‘សប្បដិសន្ធិកោ’’តិ វុត្តំ។ កិញ្ចាបិ វុត្តំ, សោ ច យាវ អរិយភូមិំ ន ឱក្កមតិ, តាវ ពាលធម្មសមង្គី ឯវាតិ កត្វា ‘‘សព្ពោបិ បុថុជ្ជនោ ពាលោ’’តិ វុត្តំ។ តថា ហិ ‘‘អប្បដិសន្ធិកោ ខីណាសវោ បណ្ឌិតោ’’តិ ខីណាសវ-សទ្ទេន អប្បដិសន្ធិកោ វិសេសិតោ។ យទិ ឯវំ សេក្ខា កថន្តិ អាហ ‘‘សោតាបន្នា’’តិអាទិ។ តេ ហិ សិខាបត្តបណ្ឌិច្ចភាវលក្ខណាភាវតោ បណ្ឌិតាតិ ន វត្តព្ពា ខីណាសវា វិយ, ពលវតរានំ បន ពាលធម្មានំ បហីនត្តា ពាលាតិបិ ន វត្តព្ពា បុថុជ្ជនា វិយ។ ភជិយមានា បន ចតុសច្ចសម្បដិវេធំ ឧបាទាយ បណ្ឌិតបក្ខំ ភជន្តិ, ន ពាលបក្ខំ វុត្តការណេនាតិ។
Bālassa paṇḍitassa ca kāyassa nibbattiyā paccayabhūtā avijjā ca taṇhā ca. Tenāha ‘‘kammaṃ…pe… niruddhā’’ti. Javāpetvāti gahitajavanaṃ katvā, yathā paṭisandhiṃ ākaḍḍhituṃ samatthaṃ hoti, evaṃ katvā. Yadi niruddhā, kathaṃ appahīnāti vuttanti āha ‘‘yathā panā’’tiādi. Bhavati hi taṃsadisepi tabbohāro yathā ‘‘sā eva tittirī, tāneva osadhāni, tasseva kammassa vipākāvasesenā’’ti ca. Dukkhakkhayāyāti tadatthavisesanatthanti āha ‘‘khayatthāyā’’ti. Paṭisandhikāyanti paṭisandhigahaṇapubbakaṃ kāyaṃ. Pāḷiyaṃ ‘‘bālenā’’ti karaṇavacanaṃ nissakketi āha ‘‘bālato’’ti. Bhāvinā saha paṭisandhinā sappaṭisandhiko. Yo pana ekantato tenattabhāvena arahattaṃ pattuṃ bhabbo, so bhāvinā paṭisandhinā ‘‘appaṭisandhiko’’ti, tato visesanatthaṃ ‘‘sappaṭisandhiko’’ti vuttaṃ. Kiñcāpi vuttaṃ, so ca yāva ariyabhūmiṃ na okkamati, tāva bāladhammasamaṅgī evāti katvā ‘‘sabbopi puthujjano bālo’’ti vuttaṃ. Tathā hi ‘‘appaṭisandhiko khīṇāsavo paṇḍito’’ti khīṇāsava-saddena appaṭisandhiko visesito. Yadi evaṃ sekkhā kathanti āha ‘‘sotāpannā’’tiādi. Te hi sikhāpattapaṇḍiccabhāvalakkhaṇābhāvato paṇḍitāti na vattabbā khīṇāsavā viya, balavatarānaṃ pana bāladhammānaṃ pahīnattā bālātipi na vattabbā puthujjanā viya. Bhajiyamānā pana catusaccasampaṭivedhaṃ upādāya paṇḍitapakkhaṃ bhajanti, na bālapakkhaṃ vuttakāraṇenāti.
ពាលបណ្ឌិតសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Bālapaṇḍitasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៩. ពាលបណ្ឌិតសុត្តំ • 9. Bālapaṇḍitasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៩. ពាលបណ្ឌិតសុត្តវណ្ណនា • 9. Bālapaṇḍitasuttavaṇṇanā
