| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੯. ਬਾਲਪਣ੍ਡਿਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
9. Bālapaṇḍitasuttavaṇṇanā
੨੪੬. ਏਤੇਹੀਤਿ ਦੁਚਿਨ੍ਤਿਤਾਦੀਹਿ। ਏਤੇਨ ਲਕ੍ਖਣਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਕਰਣਤ੍ਥਤਮਾਹ। ਤਾਨੇવਾਤਿ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਏવ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਬਾਲਸ੍ਸ। ‘‘ਅਯਂ ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਨਿਮੀਯਤਿ ਸਞ੍ਚਾਨੀਯਤਿ ਏਤੇਹੀਤਿ ਬਾਲਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ। ਅਪਦਾਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ વਿਖ੍ਯਾਤਂ ਕਮ੍ਮਂ। ਦੁਚਿਨ੍ਤਿਤਾਦੀਨਿ ਚ ਬਾਲੇ વਿਖ੍ਯਾਤਾਨਿ, ਅવਧਾਰਣਭਾવੇ વਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਬਾਲਸ੍ਸ ਅਪਦਾਨਾਨੀਤਿ ਬਾਲਾਪਦਾਨਾਨਿ। ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੀਹਿ ਦੁਟ੍ਠਂ ਦੂਸਿਤਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤੀਤਿ ਦੁਚਿਨ੍ਤਿਤਚਿਨ੍ਤੀ। ਲੋਭਾਦੀਹਿ ਦੁਟ੍ਠਂ ਭਾਸਿਤਂ ਮੁਸਾવਾਦਾਦਿਂ ਭਾਸਤੀਤਿ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਭਾਸੀ। ਤੇਸਂ ਤੇਸਂਯੇવ વਸੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਦੁਕ੍ਕਟਕਮ੍ਮਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਕਮ੍ਮਕਾਰੀ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਚਿਨ੍ਤਯਨ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਾਨਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਜਾਤਨ੍ਤਿ ਤਜ੍ਜਂ। ਤਤੋ ਏવ ਤੇਸਂ ਸਾਰੁਪ੍ਪਂ ਅਨੁਰੂਪਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸਾਰੁਪ੍ਪਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਜ੍ਜਾਤਿਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਕਚ੍ਛਮਾਨਾਯਾਤਿ ਕਥਿਯਮਾਨਾਯ।
246.Etehīti ducintitādīhi. Etena lakkhaṇasaddassa karaṇatthatamāha. Tānevāti lakkhaṇāni eva. Tassāti bālassa. ‘‘Ayaṃ bālo’’ti nimīyati sañcānīyati etehīti bālanimittāni. Apadānaṃ vuccati vikhyātaṃ kammaṃ. Ducintitādīni ca bāle vikhyātāni, avadhāraṇabhāve vā, tasmā bālassa apadānānīti bālāpadānāni. Abhijjhādīhi duṭṭhaṃ dūsitaṃ cintetīti ducintitacintī. Lobhādīhi duṭṭhaṃ bhāsitaṃ musāvādādiṃ bhāsatīti dubbhāsitabhāsī. Tesaṃ tesaṃyeva vasena kattabbato dukkaṭakammaṃ pāṇātipātādiṃ karotīti dukkaṭakammakārī. Tenāha ‘‘cintayanto’’tiādi. Tāni upanissāya jātanti tajjaṃ. Tato eva tesaṃ sāruppaṃ anurūpanti tassāruppaṃ. Tenāha ‘‘tajjātika’’ntiādi. Kacchamānāyāti kathiyamānāya.
੨੪੮. ਯਸ੍ਮਾ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਯਥੂਪਚਿਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਤੋਕਾਸਾਨਿ ਤਦੁਪਟ੍ਠਾਪਿਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਨਿਮਿਤ੍ਤਗਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਮਰਣਸ੍ਸ ਆਸਨ੍ਨਕਾਲੇ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾਨਿ, ਤਦਾ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤਾਨਿ વਿਯ ਅਭਿਭવਨ੍ਤਾਨਿ વਿਯ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਨ੍ਤਾਨਿ વਿਯ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਓਲਮ੍ਬਨਾਦਿਆਕਾਰੇਨ ਹਿ ਤਾਨਿ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਉਪਟ੍ਠਾਨਾਕਾਰੋ ਏવ ਤਦਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗੋਚਰਭਾવਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਾਕਾਰੇ ਆਪਾਥਗਤੇ’’ਤਿ।
248. Yasmā sattānaṃ yathūpacitāni kammāni katokāsāni tadupaṭṭhāpitāni kammanimittagatinimittāni maraṇassa āsannakāle cittassa āpāthaṃ āgacchantāni, tadā olambantāni viya abhibhavantāni viya ajjhottharantāni viya upaṭṭhahanti, tasmā vuttaṃ – ‘‘olambanādiākārena hi tāni upaṭṭhahantī’’ti. Upaṭṭhānākāro eva tadā cittassa gocarabhāvaṃ gacchatīti āha – ‘‘tasmiṃ upaṭṭhānākāre āpāthagate’’ti.
੨੪੯. ਨ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਨ વਦਤੀਤਿ ਏਤੇਨ ਦ੍વੇਪਿ ਪਟਿਸੇਧਾ ਪਕਤਿਅਤ੍ਥਾਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ। ਨ ਸੁਕਰਾਤਿ ਪਨ ਇਮਿਨਾ ਦੁਕ੍ਕਰਭਾવੋ ਦੀਪਿਤੋ, ਦੁਕ੍ਕਰਞ੍ਚ ਤਾવ ਉਪਾਯੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕਾਤੁਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਨ ਸੁਕਰਂ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤੇਨਾਤਿ વਿਨਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਗਮਨੇਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਂવਿਜ੍ਝਨੇਨ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਚੋਰਸ੍ਸ। ਇਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਪੀਤਿ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕਸਮਯਂ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤਿਸਤੇਨ।
249.Na sakkāti na vadatīti etena dvepi paṭisedhā pakatiatthāti ayamattho vutto hoti. Na sukarāti pana iminā dukkarabhāvo dīpito, dukkarañca tāva upāyena sakkā kātunti dassento āha – ‘‘na sukaraṃ panā’’tiādi. Tenāti vinivijjhitvā gamanena aññamaññaṃ saṃvijjhanena. Assāti corassa. Ito uttaripīti majjhanhikasamayaṃ sāyanhasamayañca sattisatena.
੨੫੦. ਸਙ੍ਖਮ੍ਪਿ ਨ ਉਪੇਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਙ੍ਖਾਤਬ੍ਬਮਤ੍ਤਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਦੀਪਿਤਂ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਗਣਨਾਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ। ਉਪਨਿਕ੍ਖੇਪਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਕਲਭਾਗਨ੍ਤਿ ਕਲਾਨਂ ਸਙ੍ਗਣਨਕੋਟ੍ਠਾਸਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਤਿਮਂ ਕਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਓਲੋਕਿਤਮਤ੍ਤਮ੍ਪੀਤਿ ਉਪਨਿਕ੍ਖੇਪਨવਸੇਨ ਓਲੋਕਨਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ। ਤਂ ਕਮ੍ਮਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਤਂ ਪਞ੍ਚવਿਧਬਨ੍ਧਨਕਮ੍ਮਕਾਰਣਂ ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਪਸ੍ਸਾਨਂ વਸੇਨ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਕਰੋਨ੍ਤਿਯੇવ, ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਨ ਏਕਪਸ੍ਸવਸੇਨ ਆਗਤਾ। ਗੇਹਸ੍ਸਾਤਿ ਮਹਤੋ ਗੇਹਸ੍ਸ। ਸਬ੍ਬਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬਾવਯવਤੋ। ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਲਿਤੇ ਏਕਜਾਲੀਭੂਤੇ। ਸੁਪਕ੍ਕੁਥਿਤਾਯਾਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਨਿਪਕ੍ਕਾਯ।
250.Saṅkhampi na upetīti iminā saṅkhātabbamattaṃ natthīti dīpitaṃ hotīti āha – ‘‘gaṇanāmattampi na gacchatī’’ti. Upanikkhepanamattampīti etthāpi eseva nayo. Kalabhāganti kalānaṃ saṅgaṇanakoṭṭhāsaṃ. Tenāha ‘‘satimaṃ kala’’ntiādi. Olokitamattampīti upanikkhepanavasena olokanamattakampi. Taṃ kammakāraṇanti taṃ pañcavidhabandhanakammakāraṇaṃ catunnampi passānaṃ vasena samparivattetvā karontiyeva, pāḷiyaṃ pana ekapassavasena āgatā. Gehassāti mahato gehassa. Sabbatoti sabbāvayavato. Sampajjalite ekajālībhūte. Supakkuthitāyāti suṭṭhu nipakkāya.
વਿਭਤ੍ਤੋਤਿ ਤਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣਕਮ੍ਮੁਨਾ વਿਭਤ੍ਤੋ વਿਯ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਅਯੋਪਾਕਾਰੇਨ ਪਰਿਤੋ ਅਤ੍ਤੋ ਗਹਿਤੋਤਿ ਅਯੋਪਾਕਾਰਪਰਿਯਤ੍ਤੋ ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ।
Vibhattoti tattha nibbattakasattānaṃ sādhāraṇakammunā vibhatto viya nibbatto. Ayopākārena parito atto gahitoti ayopākārapariyatto parikkhitto.
ਯਮਕਗੋਲ਼ਕਾਤਿ ਦਾਰਕਾਨਂ ਕੀਲ਼ਨਯੁਗਲ਼ਾ। ਏવਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖੋਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਉਸ੍ਸਦਨਿਰਯવਸੇਨਪਿ ਸੋਤ-ਘਾਨ-ਜਿવ੍ਹਾ-ਕਾਯ-ਮਨੋ-ਗੋਚਰਤਾવਸੇਨਪਿ ਇਮਿਨਾ ਆਕਾਰੇਨ ਦੁਕ੍ਖੋਤਿ।
Yamakagoḷakāti dārakānaṃ kīḷanayugaḷā. Evampi dukkhoti yathāvuttaussadanirayavasenapi sota-ghāna-jivhā-kāya-mano-gocaratāvasenapi iminā ākārena dukkhoti.
੨੫੧. ਦਨ੍ਤੇਹਿ ਉਲ੍ਲੇਹਿਤ੍વਾਤਿ ਉਤ੍ਤਰਦਨ੍ਤੇਹਿ ਅਞ੍ਛਿਤ੍વਾ। ਰਸવਸੇਨ ਅਤਿਤ੍ਤੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਰਸਾਦੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਰਸਗੇਧੇਨ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤਰਸੋ’’ਤਿ।
251.Dantehi ullehitvāti uttaradantehi añchitvā. Rasavasena atitto assādo rasādo. Tenāha ‘‘rasagedhena paribhuttaraso’’ti.
੨੫੨. ਦੁਰੂਪੋਤਿ વਿਰੂਪੋ। ਦੁਦ੍ਦਸੋਤਿ ਤੇਨੇવ વਿਰੂਪਭਾવੇਨ ਅਨਿਟ੍ਠਦਸ੍ਸਨੋ। ਲਕੁਣ੍ਠਕੋਤਿ ਰਸ੍ਸੋ। ਪવਿਟ੍ਠਗੀવੋਤਿ ਖਨ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਅਨੁਪવਿਟ੍ਠਗੀવੋ। ਮਹੋਦਰੋਤਿ વਿਪੁਲਕੁਚ੍ਛਿ। ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਹਿ ਲਕੁਣ੍ਟਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਰਸ੍ਸਗੀવਾ ਪੁਥੁਲਕੁਚ੍ਛਿਕਾવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਾਣੋ ਨਾਮ ਚਕ੍ਖੁવਿਕਲੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਏਕਕ੍ਖਿਕਾਣੋ વਾ ਉਭਯਕ੍ਖਿਕਾਣੋ વਾ’’ਤਿ। ਕੁਣੀਤਿ ਹਤ੍ਥવਿਕਲੋ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਏਕਹਤ੍ਥਕੁਣੀ વਾ ਉਭਯਹਤ੍ਥਕੁਣੀ વਾ’’ਤਿ। વਾਤਾਦਿਨਾ ਉਪਹਤਕਾਯਪਕ੍ਖੋ ਇਧ ਪਕ੍ਖਹਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ, ਨ ਪਕ੍ਖਿਹਤੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਪਕ੍ਖਹਤੋਤਿ ਪੀਠਸਪ੍ਪੀ’’ਤਿ। ਦੁਕ੍ਖਾਨੁਪਬਨ੍ਧਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅਪਰਾਪਰਜਾਤੀਸੁ વਿਪਾਕਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨੁਪਬਨ੍ਧવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ।
252.Durūpoti virūpo. Duddasoti teneva virūpabhāvena aniṭṭhadassano. Lakuṇṭhakoti rasso. Paviṭṭhagīvoti khandhantaraṃ anupaviṭṭhagīvo. Mahodaroti vipulakucchi. Yebhuyyena hi lakuṇṭakā sattā rassagīvā puthulakucchikāva hontīti tathā vuttaṃ. Kāṇo nāma cakkhuvikaloti vuttaṃ – ‘‘ekakkhikāṇo vā ubhayakkhikāṇo vā’’ti. Kuṇīti hatthavikalo vuccatīti āha – ‘‘ekahatthakuṇī vā ubhayahatthakuṇī vā’’ti. Vātādinā upahatakāyapakkho idha pakkhahatoti adhippeto, na pakkhihatoti āha – ‘‘pakkhahatoti pīṭhasappī’’ti. Dukkhānupabandhadassanatthanti aparāparajātīsu vipākadukkhassa anupabandhavasena pavattidassanatthaṃ.
ਕਲੀਯਤਿ ਖਲੀਯਤਿ ਅਪ੍ਪਹੀਯਤਿ ਸਾਸਨਂ ਏਤੇਨਾਤਿ ਕਲਿ, ਜੁਤਪਰਾਜਯੋ। ਸੋ ਏવ ਗਹਸਦਿਸਤਾਯ ‘‘ਕਲਿਗ੍ਗਹੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਅਧਿਬਨ੍ਧਨ੍ਤਿ ਕੁਟੁਮ੍ਬਸ੍ਸ ਅਧਿવੁਤ੍ਥਸ੍ਸ ਮੂਲਭੂਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਤ੍ਤਨਾਪਿ ਬਨ੍ਧਂ ਨਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਬਾਲਭੂਮਿਯਾ ਬਾਲਭਾવਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਿਰਯਗਾਮਿਕਮ੍ਮਕਾਰਿਤਾਤਿ ‘‘ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ’’ਚ੍ਚੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਪਨ ਤਤੋ ਮੁਦੁਮੁਦੁਤਰਾਦਿਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਸੇਸਾਪਾਯੇਸੁ ਅਪਰਾਪਰਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਦਿਬਾਲਭੂਮਿ વਿਭਾવਿਤਾ ਹੋਤੀਤਿ।
Kalīyati khalīyati appahīyati sāsanaṃ etenāti kali, jutaparājayo. So eva gahasadisatāya ‘‘kaliggaho’’ti vutto. Adhibandhanti kuṭumbassa adhivutthassa mūlabhūtassa attano bandhitabbataṃ. Tenāha ‘‘attanāpi bandhaṃ nigaccheyyā’’ti. Bālabhūmiyā bālabhāvassa matthakappatti nirayagāmikammakāritāti ‘‘niraye nibbattati’’cceva vuttaṃ. Taggahaṇeneva pana tato mudumudutarādikammavasena sesāpāyesu aparāparanibbattādibālabhūmi vibhāvitā hotīti.
੨੫੩. વੁਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰੇਨਾਤਿ ‘‘ਬਾਲੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਚਨਸ੍ਸ ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤੇਹਿ ਲਕ੍ਖੀਯਤੀਤਿਆਦਿਨਾ ਅਨੁਸਾਰੇਨ। ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਾਦੀਨਂ વਸੇਨਾਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾ-ਅਬ੍ਯਾਪਾਦ-ਸਮ੍ਮਾਦਸ੍ਸਨਂ ਸੁਚਿਨ੍ਤਿਤਮੇવ ਚਿਨ੍ਤੇਤੀਤਿਆਦਿਨਾ ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਾਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਸੁਚਰਿਤਾਨਂ વਸੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨਿ।
253.Vuttānusārenāti ‘‘bālo aya’’ntiādinā vuttassa atthavacanassa ‘‘paṇḍito aya’’nti etehi lakkhīyatītiādinā anusārena. Manosucaritādīnaṃ vasenāti cintento anabhijjhā-abyāpāda-sammādassanaṃ sucintitameva cintetītiādinā manosucaritānaṃ tiṇṇaṃ sucaritānaṃ vasena yojetabbāni.
ਚਕ੍ਕਰਤਨવਣ੍ਣਨਾ
Cakkaratanavaṇṇanā
੨੫੬. ਉਪੋਸਥਂ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੨.੨੪੩) વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਸਬ੍ਬਦਿવਸੇਸੁ ਗਹਟ੍ਠੇਹਿ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਸੀਲਂ, ਸਮਾਦਾਨવਸੇਨ ਤਂ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਉਪੋਸਥਿਕੋ, ਤਸ੍ਸ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਉਪੋਸਥਙ੍ਗਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਤਦਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ, ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਕਾਲੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਭਾવਸਂવਤ੍ਤਨਿਯ-ਦਾਨ-ਸੀਲਾਦਿ-ਪੁਞ੍ਞਸਮ੍ਭਾਰਸਮੁਦਾਗਮਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਪੂਰਿਤਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿવਤ੍ਤੋ ਕਾਦੀਪਦੇਸવਿਸੇਸਪਚ੍ਚਾਜਾਤਿਯਾ ਚੇવ ਕੁਲਰੂਪਭੋਗਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਾਦਿਗੁਣવਿਸੇਸਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਤਦਨੁਰੂਪੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਠਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ। ਤਾਦਿਸੇ ਹਿ ਕਾਲੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਭਾવੀ ਪੁਰਿਸੁਤ੍ਤਮੋ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਗੁਣਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਾਜਾ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤੋ વਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋ ਅਨੁਪੋਸਥਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਦਿਨਾ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਯਦਾ ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਦਾ ਏવ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਪਾਤੋ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮਤਾ’’ਤਿ। (ਤਤ੍ਥ ਦਮੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੋ, ਸਂਯਮੋ ਸੀਲਸਂવਰੋ।)
256. Uposathaṃ (dī. ni. ṭī. 2.243) vuccati aṭṭhaṅgasamannāgataṃ sabbadivasesu gahaṭṭhehi rakkhitabbasīlaṃ, samādānavasena taṃ etassa atthīti uposathiko, tassa. Tenāha ‘‘samādinnauposathaṅgassā’’ti. Tadāti tasmiṃ kāle, yasmiṃ pana kāle cakkavattibhāvasaṃvattaniya-dāna-sīlādi-puññasambhārasamudāgamasampanno pūritacakkavattivatto kādīpadesavisesapaccājātiyā ceva kularūpabhogādhipateyyādiguṇavisesasampattiyā ca tadanurūpe attabhāve ṭhito hoti, tasmiṃ kāle. Tādise hi kāle cakkavattibhāvī purisuttamo yathāvuttaguṇasamannāgato rājā khattiyo hutvā muddhāvasitto visuddhasīlo anuposathaṃ satasahassavissajjanādinā sammāpaṭipattiṃ paṭipajjati, na yadā cakkaratanaṃ uppajjati, tadā eva. Tenāha – ‘‘pāto…pe… dhammatā’’ti. (Tattha damo indriyasaṃvaro, saṃyamo sīlasaṃvaro.)
વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਭਾવਾવਹਦਾਨਦਮਸਂਯਮਾਦਿਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਹੇਤੁਕਂ। ਨੀਲਮਣਿਸਙ੍ਘਾਟਸਦਿਸਨ੍ਤਿ ਇਨ੍ਦਨੀਲਮਣਿਸਞ੍ਚਯਸਮਾਨਂ। ਦਿਬ੍ਬਾਨੁਭਾવਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨੀਯਤਾ ਮਨੁਞ੍ਞਘੋਸਤਾ ਆਕਾਸਗਾਮਿਤਾ ਓਭਾਸવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਅਪ੍ਪਟਿਘਾਤਤਾ ਰਞ੍ਞੋ ਇਚ੍ਛਿਤਤ੍ਥਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਕਾਰਣਤਾਤਿ ਏવਮਾਦੀਹਿ ਦਿਬ੍ਬਸਦਿਸੇਹਿ ਆਨੁਭਾવੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ। ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਆਕਾਰੇਹੀਤਿ ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਸੁਨ੍ਦਰੇਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ। ਪਰਿਪੂਰਨ੍ਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ। ਸਾ ਚਸ੍ਸ ਪਾਰਿਪੂਰਿ ਇਦਾਨੇવ વਿਤ੍ਥਾਰੀਯਤਿ।
Vuttappakārapuññakammapaccayanti cakkavattibhāvāvahadānadamasaṃyamādipuññakammahetukaṃ. Nīlamaṇisaṅghāṭasadisanti indanīlamaṇisañcayasamānaṃ. Dibbānubhāvayuttattāti dassanīyatā manuññaghosatā ākāsagāmitā obhāsavissajjanā appaṭighātatā rañño icchitatthanipphattikāraṇatāti evamādīhi dibbasadisehi ānubhāvehi samannāgatattā. Sabbehi ākārehīti sabbehi sundarehi ākārehi. Paripūranti paripuṇṇaṃ. Sā cassa pāripūri idāneva vitthārīyati.
ਪਨਾਲ਼ੀਤਿ ਛਿਦ੍ਦਂ। ਸੁਦ੍ਧਸਿਨਿਦ੍ਧਦਨ੍ਤਪਨ੍ਤਿਯਾ ਨਿਬ੍ਬਿવਰਾਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਨਾਭਿਪਨਾਲ਼ਿ ਪਰਿਕ੍ਖੇਪਪਟ੍ਟੇਸੂਤਿ ਨਾਭਿਪਰਿਕ੍ਖੇਪਪਟ੍ਟੇ ਚੇવ ਨਾਭਿਯਾ ਪਨਾਲ਼ਿਪਰਿਕ੍ਖੇਪਪਟ੍ਟੇ ਚ। ਸੁવਿਭਤ੍ਤਾવਾਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਸਂਕਿਣ੍ਣਤ੍ਤਾ ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਭਤ੍ਤਾ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਲੇਖਨ੍ਤਰੇਸੁ ਮਣਿਕਾ ਸੁવਿਭਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤੀਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।
Panāḷīti chiddaṃ. Suddhasiniddhadantapantiyā nibbivarāyāti adhippāyo. Nābhipanāḷi parikkhepapaṭṭesūti nābhiparikkhepapaṭṭe ceva nābhiyā panāḷiparikkhepapaṭṭe ca. Suvibhattāvāti aññamaññaṃ asaṃkiṇṇattā suṭṭhu vibhattā. Paricchedalekhantaresu maṇikā suvibhattā hutvā paññāyantīti vadanti.
ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਲੇਖਾਦੀਨੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਮਾਲਾਕਮ੍ਮਾਦਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਸੁਰਤ੍ਤਾਤਿਆਦੀਸੁ ਸੁਰਤ੍ਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਮਹਾਨਾਮવਣ੍ਣਤਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਸੁਦ੍ਧਗ੍ਗਹਣੇਨ ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਤਂ, ਸਿਨਿਦ੍ਧਗ੍ਗਹਣੇਨ ਲੂਖਤਂ। ਕਾਮਂ ਤਸ੍ਸ ਚਕ੍ਕਰਤਨਸ੍ਸ ਨੇਮਿਮਣ੍ਡਲਂ ਅਸਨ੍ਧਿਕਂવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕਮੇવ ਪਨ ਕੇવਲਂ ਪવਾਲ਼વਣ੍ਣੋવ ਨ ਸੋਭਤੀਤਿ ਪਕਤਿਚਕ੍ਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਧਿਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਰਤ੍ਤਜਮ੍ਬੁਨਦਪਰਿਕ੍ਖਤਂ ਅਹੋਸਿ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਨ੍ਧੀਸੁ ਪਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Paricchedalekhādīnīti ādi-saddena mālākammādiṃ saṅgaṇhāti. Surattātiādīsu surattaggahaṇena mahānāmavaṇṇataṃ paṭikkhipati, suddhaggahaṇena saṃkiliṭṭhataṃ, siniddhaggahaṇena lūkhataṃ. Kāmaṃ tassa cakkaratanassa nemimaṇḍalaṃ asandhikaṃva nibbattaṃ, sabbatthakameva pana kevalaṃ pavāḷavaṇṇova na sobhatīti pakaticakkassa sandhiyuttesu ṭhānesu rattajambunadaparikkhataṃ ahosi, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘sandhīsu panassā’’tiādi.
ਨੇਮਿਮਣ੍ਡਲਪਿਟ੍ਠਿਯਨ੍ਤਿ ਨੇਮਿਮਣ੍ਡਲਸ੍ਸ ਪਿਟ੍ਠਿਪਦੇਸੇ। ਦਸਨ੍ਨਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਅਰਾਨਮਨ੍ਤਰੇਤਿ ਦਸਨ੍ਨਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਅਰਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰਸਮੀਪੇ ਪਦੇਸੇ। ਛਿਦ੍ਦਮਣ੍ਡਲਚਿਤ੍ਤੋਤਿ ਮਣ੍ਡਲਸਣ੍ਠਾਨਛਿਦ੍ਦવਿਚਿਤ੍ਤੋ। ਸੁਕੁਸਲਸਮਨ੍ਨਾਹਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਕੁਸਲੇਨ ਸਿਪ੍ਪਿਨਾ ਪਹਤਸ੍ਸ, વਾਦਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਗ੍ਗੂਤਿ ਮਨੋਰਮੋ ਰਜਨੀਯੋਤਿ ਸੁਣਨ੍ਤਾਨਂ ਰਾਗੁਪ੍ਪਾਦਕੋ। ਕਮਨੀਯੋਤਿ ਕਨ੍ਤੋ। ਸਮੋਸਰਿਤਕੁਸੁਮਦਾਮਾਤਿ ਓਲਮ੍ਬਿਤਸੁਗਨ੍ਧਕੁਸੁਮਦਾਮਾ। ਨੇਮਿਪਰਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸਾਤਿ ਨੇਮਿਪਰਿਯਨ੍ਤਪਰਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸ। ਨਾਭਿਪਨਾਲ਼ਿਯਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਸ੍ਸਾਨਂ વਸੇਨ ‘‘ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਨਾਭਿਪਨਾਲ਼ੀਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਕਾ ਏવ ਹਿ ਸਾ ਪਨਾਲ਼ਿ। ਯੇਹੀਤਿ ਯੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਸੀਹਮੁਖੇਹਿ। ਪੁਨ ਯੇਹੀਤਿ ਮੁਤ੍ਤਾਕਲਾਪੇਹਿ।
Nemimaṇḍalapiṭṭhiyanti nemimaṇḍalassa piṭṭhipadese. Dasannaṃ dasannaṃ arānamantareti dasannaṃ dasannaṃ arānaṃ antarasamīpe padese. Chiddamaṇḍalacittoti maṇḍalasaṇṭhānachiddavicitto. Sukusalasamannāhatassāti suṭṭhu kusalena sippinā pahatassa, vāditassāti attho. Vaggūti manoramo rajanīyoti suṇantānaṃ rāguppādako. Kamanīyoti kanto. Samosaritakusumadāmāti olambitasugandhakusumadāmā. Nemiparikkhepassāti nemipariyantaparikkhepassa. Nābhipanāḷiyā dvinnaṃ passānaṃ vasena ‘‘dvinnampi nābhipanāḷīna’’nti vuttaṃ. Ekā eva hi sā panāḷi. Yehīti yehi dvīhi sīhamukhehi. Puna yehīti muttākalāpehi.
ਓਧਾਪਯਮਾਨਨ੍ਤਿ ਸੋਤੁਂ ਅવਹਿਤਾਨਿ ਕੁਰੁਮਾਨਂ। ਚਨ੍ਦੋ ਪੁਰਤੋ, ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ ਪਚ੍ਛਾਤਿ ਏવਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਿਯੇਨ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਭਾਗੇਨ।
Odhāpayamānanti sotuṃ avahitāni kurumānaṃ. Cando purato, cakkaratanaṃ pacchāti evaṃ pubbāpariyena pubbāparabhāgena.
ਅਨ੍ਤੇ ਪੁਰਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨੁਰਾਧਪੁਰੇ ਰਞ੍ਞੋ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਰਸੀਹਪਞ੍ਜਰਆਸਨ੍ਨੇ ਤਦਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪਾਸਾਦੇ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਰਦਿਸਾਯ ਸੀਹਪਞ੍ਜਰਸ੍ਸ ਲਬ੍ਭਮਾਨਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੁਖੇਨ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਨਾਰੁਹਿਤ੍વਾ ਸਰੀਰਞ੍ਚ ਅਨੁਲ੍ਲਙ੍ਘਿਤ੍વਾ ਯਥਾਠਿਤੇਨੇવ ਹਤ੍ਥੇਨ ਪੁਪ੍ਫਮੁਟ੍ਠਿਯੋ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਸੁਖੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਤਿ ਪੂਜੇਤੁਂ।
Ante purassāti anurādhapure rañño antepurassa uttarasīhapañjaraāsanne tadā rañño pāsāde tādisassa uttaradisāya sīhapañjarassa labbhamānattā vuttaṃ. Sukhena sakkāti kiñci anāruhitvā sarīrañca anullaṅghitvā yathāṭhiteneva hatthena pupphamuṭṭhiyo khipitvā sukhena sakkā hoti pūjetuṃ.
ਨਾਨਾવਿਰਾਗਰਤਨਪ੍ਪਭਾਸਮੁਜ੍ਜਲਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾવਿਧਚਿਤ੍ਤવਣ੍ਣਰਤਨੋਭਾਸਪਭਸ੍ਸਰਂ। ਆਕਾਸਂ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਠਿਤਟ੍ਠਾਨਤੋ ਉਪਰਿ ਆਕਾਸਂ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤੇ।
Nānāvirāgaratanappabhāsamujjalanti nānāvidhacittavaṇṇaratanobhāsapabhassaraṃ. Ākāsaṃ abbhuggantvā pavatteti. Āgantvā ṭhitaṭṭhānato upari ākāsaṃ abbhuggantvā pavatte.
ਸਨ੍ਨਿવੇਸਕ੍ਖਮੋਤਿ ਖਨ੍ਧવਾਰਸਨ੍ਨਿવੇਸਯੋਗ੍ਯੋ। ਸੁਲਭਾਹਾਰੂਪਕਰਣੋਤਿ ਸੁਖੇਨੇવ ਲਦ੍ਧਬ੍ਬਧਞ੍ਞਗੋਰਸਦਾਰੁਤਿਣਾਦਿਭੋਜਨਸਾਧਨੋ। ਪਰਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਸੇਨਾ, ਆਣਾ વਾ।
Sannivesakkhamoti khandhavārasannivesayogyo. Sulabhāhārūpakaraṇoti sukheneva laddhabbadhaññagorasadārutiṇādibhojanasādhano. Paracakkanti parassa rañño senā, āṇā vā.
ਆਗਤਨਨ੍ਦਨੋਤਿ ਆਗਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਨ੍ਦਿਜਨਨੋ। ਆਗਤਂ વਾ ਆਗਮਨਂ, ਤੇਨ ਨਨ੍ਦਤੀਤਿ ਆਗਤਨਨ੍ਦਨੋ। ਗਮਨੇਨ ਸੋਚੇਤੀਤਿ ਗਮਨਸੋਚਨੋ। ਉਪਕਪ੍ਪੇਥਾਤਿ ਉਪਰੂਪਰਿ ਕਪ੍ਪੇਥ ਸਂવਿਦਹਥ, ਉਪਨੇਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾਤਿ ਹੇਤੁਤੋਪਿ ਸਭਾવਤੋਪਿ ਫਲਤੋਪਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਆਦੀਨવਤੋਪਿ વੀਮਂਸਿਤ੍વਾ।
Āgatanandanoti āgato hutvā nandijanano. Āgataṃ vā āgamanaṃ, tena nandatīti āgatanandano. Gamanena socetīti gamanasocano. Upakappethāti uparūpari kappetha saṃvidahatha, upanethāti attho. Upaparikkhitvāti hetutopi sabhāvatopi phalatopi diṭṭhadhammikasamparāyikaādīnavatopi vīmaṃsitvā.
વਿਭਾવੇਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਤ੍ਥਂ વਿਭੂਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ વਿਭਾવਿਨੋ, ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤੋ। ਅਨੁਯਨ੍ਤਾਤਿ ਅਨੁવਤ੍ਤਕਾ। ਓਗਚ੍ਛਮਾਨਨ੍ਤਿ ਓਸੀਦਨ੍ਤਂ। ਯੋਜਨਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਯੋਜਨਮਤ੍ਤਂ ਪਦੇਸਂ। ਗਮ੍ਭੀਰਭਾવੇਨ ਪਨ ਯਥਾ ਭੂਮਿ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ ਓਗਚ੍ਛਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਤਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਅਨ੍ਤੇ ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ ਉਦਕੇਨ ਸੇਨਾਯ ਅਨਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਣਤ੍ਥਂ।
Vibhāventi paññāya atthaṃ vibhūtaṃ karontīti vibhāvino, paññavanto. Anuyantāti anuvattakā. Ogacchamānanti osīdantaṃ. Yojanamattanti vitthārato yojanamattaṃ padesaṃ. Gambhīrabhāvena pana yathā bhūmi dissati, evaṃ ogacchati. Tenāha ‘‘mahāsamuddatala’’ntiādi. Ante cakkaratanaṃ udakena senāya anajjhottharaṇatthaṃ.
੨੫੭. ਪੁਰਤ੍ਥਿਮੋ ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਸਮੁਦ੍ਦਪਰਿਯਨ੍ਤੋ, ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਸਮੁਦ੍ਦਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ। ਚਾਤੁਰਨ੍ਤਾਯਾਤਿ ਚਾਤੁਸਮੁਦ੍ਦਨ੍ਤਾਯ ਪੁਬ੍ਬવਿਦੇਹਾਦਿਚਤੁਕੋਟ੍ਠਾਸਨ੍ਤਾਯ।
257. Puratthimo samuddo pariyanto assāti puratthimasamuddapariyanto, puratthimasamuddaṃ pariyantaṃ katvā. Cāturantāyāti cātusamuddantāya pubbavidehādicatukoṭṭhāsantāya.
ਹਤ੍ਥਿਰਤਨવਣ੍ਣਨਾ
Hatthiratanavaṇṇanā
੨੫੮. ਹਰਿਚਨ੍ਦਨਾਦੀਹੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਚਤੁਜ੍ਜਾਤਿਯਗਨ੍ਧਾਦਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਆਗਮਨਂ ਚਿਨ੍ਤੇਥਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿવਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੂਰਿਤਤਾਯ ਪਰਿਚਿਤਤ੍ਤਾ। ਭੂਮਿਫੁਸਨਕੇਹਿ વਾਲਧਿ, વਰਙ੍ਗਂ ਹਤ੍ਥੋਤਿ ਇਮੇਹਿ ਚ ਤੀਹਿ, ਚਤੂਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਚਾਤਿ ਸਤ੍ਤਹਿ ਅવਯવੇਹਿ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਪਤਿਟ੍ਠੋ। ਇਤਰੇਸਂ ਅਮਚ੍ਚਾਦੀਨਂ ਚਿਨ੍ਤਯਨ੍ਤਾਨਂ ਨ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਪਨੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਅਪਨੇਤ੍વਾ। ਗਨ੍ਧਮੇવ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਇਤਰੇ ਹਤ੍ਥਿਨੋ ਨ ਸਹਨ੍ਤਿ।
258.Haricandanādīhīti ādi-saddena catujjātiyagandhādiṃ saṅgaṇhāti. Āgamanaṃ cintethāti vadanti cakkavattivattassa pūritatāya paricitattā. Bhūmiphusanakehi vāladhi, varaṅgaṃ hatthoti imehi ca tīhi, catūhi pādehi cāti sattahi avayavehi ṭhitattā sattapatiṭṭho. Itaresaṃ amaccādīnaṃ cintayantānaṃ na āgacchati. Apanetvāti attano ānubhāvena apanetvā. Gandhameva hi tassa itare hatthino na sahanti.
ਅਸ੍ਸਰਤਨવਣ੍ਣਨਾ
Assaratanavaṇṇanā
ਸਿਨ੍ਧવਕੁਲਤੋਤਿ ਸਿਨ੍ਧવਸ੍ਸਾਜਾਨੀਯਕੁਲਤੋ।
Sindhavakulatoti sindhavassājānīyakulato.
ਮਣਿਰਤਨવਣ੍ਣਨਾ
Maṇiratanavaṇṇanā
ਸਕਟਨਾਭਿਸਮਪ੍ਪਮਾਣਨ੍ਤਿ ਪਰਿਣਾਹਤੋ ਮਹਾਸਕਟਸ੍ਸ ਨਾਭਿਯਾ ਸਮਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਉਭੋਸੁ ਅਨ੍ਤੇਸੂਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਉਪਰਿ ਚਾਤਿ ਦ੍વੀਸੁ ਅਨ੍ਤੇਸੁ। ਕਣ੍ਣਿਕਪਰਿਯਨ੍ਤਤੋਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਕਞ੍ਚਨਪਦੁਮਾਨਂ ਕਣ੍ਣਿਕਾਯ ਪਰਿਯਨ੍ਤਤੋ। ਮੁਤ੍ਤਾਜਾਲਕੇ ਠਪੇਤ੍વਾਤਿ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧੇ ਮੁਤ੍ਤਾਮਯੇ ਜਾਲਕੇ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ।
Sakaṭanābhisamappamāṇanti pariṇāhato mahāsakaṭassa nābhiyā samappamāṇaṃ. Ubhosu antesūti heṭṭhā upari cāti dvīsu antesu. Kaṇṇikapariyantatoti dvinnaṃ kañcanapadumānaṃ kaṇṇikāya pariyantato. Muttājālake ṭhapetvāti suvisuddhe muttāmaye jālake patiṭṭhapetvā.
ਇਤ੍ਥਿਰਤਨવਣ੍ਣਨਾ
Itthiratanavaṇṇanā
‘‘ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਂ ਪਾਤੁਭવਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭવਨਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ, ‘‘ਮਦ੍ਦਰਾਜਕੁਲਤੋ વਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਦ੍ਦਰਟ੍ਠਂ ਕਿਰ ਅਭਿਰੂਪਾਨਂ ਇਤ੍ਥੀਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਸਣ੍ਠਾਨਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾਤਿ ਹਤ੍ਥਪਾਦਾਦਿਸਰੀਰਾવਯવਾਨਂ ਸੁਸਣ੍ਠਿਤਤਾਯ। ਅવਯવਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਹਿ ਸਮੁਦਾਯਪਾਰਿਪੂਰਿਸਿਦ੍ਧਿ। ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਸਰੀਰਂ। ਦਸ੍ਸਨੀਯਾਤਿ ਸੁਰੂਪਭਾવੇਨ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਾ। ਸੋਮਨਸ੍ਸવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤਿ ਯੋਨਿਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਾਨਂ ਕਮ੍ਮਫਲਸਦ੍ਧਾਯ વਸੇਨ। ਪਸਾਦਾવਹਤ੍ਤਾਤਿ ਕਾਰਣવਚਨੇਨ ਯਥਾ ਪਾਸਾਦਿਕਤਾਯ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਸਿਦ੍ਧਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਏવਂ ਦਸ੍ਸਨੀਯਤਾਯ ਪਾਸਾਦਿਕਤਾਸਿਦ੍ਧਿ, ਅਭਿਰੂਪਤਾਯ ਚ ਦਸ੍ਸਨੀਯਤਾਸਿਦ੍ਧਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਤਿ ਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪਟਿਲੋਮਤੋ વਾ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ ਪਾਸਾਦਿਕਤਾਸਿਦ੍ਧਿ, ਪਾਸਾਦਿਕਤਾਯ ਦਸ੍ਸਨੀਯਤਾਸਿਦ੍ਧਿ, ਦਸ੍ਸਨੀਯਤਾਯ ਅਭਿਰੂਪਤਾਸਿਦ੍ਧਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਏવਂ ਸਰੀਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਅਭਿਰੂਪਤਾਦਿਕੇ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸਰੀਰੇ ਦੋਸਾਭਾવવਸੇਨਪਿ ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ, ‘‘ਅਭਿਰੂਪਾ વਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤਾ, ਏવਂ ਆਰੋਹਪਰਿਣਾਹਯੋਗਤੋ ਚ ਪਾਸਾਦਿਕਾ ਨਾਤਿਦੀਘਤਾਦਯੋ। ਏવਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਦਿਬ੍ਬਰੂਪਤਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪੀਤਿ ‘‘ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਦਿਬ੍ਬવਣ੍ਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਾਯવਿਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਸਰੀਰਦੋਸਸ੍ਸ। ਅਭਾવੋਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਮੇવ ਦੂਰੀਭਾવੋ।
‘‘Itthiratanaṃpātubhavatī’’ti vatvā assa pātubhavanākāraṃ dassetuṃ, ‘‘maddarājakulato vā’’tiādi vuttaṃ. Maddaraṭṭhaṃ kira abhirūpānaṃ itthīnaṃ uppattiṭṭhānaṃ. Saṇṭhānapāripūriyāti hatthapādādisarīrāvayavānaṃ susaṇṭhitatāya. Avayavapāripūriyā hi samudāyapāripūrisiddhi. Rūpanti sarīraṃ. Dassanīyāti surūpabhāvena passitabbayuttā. Somanassavasena cittaṃ pasādeti yoniso cintentānaṃ kammaphalasaddhāya vasena. Pasādāvahattāti kāraṇavacanena yathā pāsādikatāya vaṇṇapokkharatāsiddhi vuttā, evaṃ dassanīyatāya pāsādikatāsiddhi, abhirūpatāya ca dassanīyatāsiddhi vattabbāti nayaṃ dasseti. Paṭilomato vā vaṇṇapokkharatāya pāsādikatāsiddhi, pāsādikatāya dassanīyatāsiddhi, dassanīyatāya abhirūpatāsiddhi yojetabbā. Evaṃ sarīrasampattivasena abhirūpatādike dassetvā idāni sarīre dosābhāvavasenapi te dassetuṃ, ‘‘abhirūpā vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yathā pamāṇayuttā, evaṃ ārohapariṇāhayogato ca pāsādikā nātidīghatādayo. Evaṃ manussānaṃ dibbarūpatāsampattipīti ‘‘appattā dibbavaṇṇa’’nti vuttaṃ. Kāyavipattiyāti sarīradosassa. Abhāvoti accantameva dūrībhāvo.
ਸਤવਿਹਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ વਿਹਤਸ੍ਸ। ਸਤવਿਹਤਸ੍ਸਾਤਿ ਚ ਇਦਂ ਕਪ੍ਪਾਸਪਿਚੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਤੂਲਪਿਚੁਨੋ ਪਨ વਿਹਨਨਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ। ਕੁਙ੍ਕੁਮਤਗਰਤੁਰੁਕ੍ਖਯવਨਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਚਤੁਜ੍ਜਾਤਿ। ਤਮਾਲਤਗਰਤੁਰੁਕ੍ਖਯવਨਪੁਪ੍ਫਾਨੀਤਿ ਅਪਰੇ।
Satavihatassāti satakkhattuṃ vihatassa. Satavihatassāti ca idaṃ kappāsapicuvasena vuttaṃ, tūlapicuno pana vihananameva natthi. Kuṅkumatagaraturukkhayavanapupphāni catujjāti. Tamālatagaraturukkhayavanapupphānīti apare.
ਅਗ੍ਗਿਦਡ੍ਢਾ વਿਯਾਤਿ ਆਸਨਗਤੇਨ ਅਗ੍ਗਿਨਾ ਦਡ੍ਢਾ વਿਯ। ਪਠਮਮੇવਾਤਿ ਅਞ੍ਞਕਿਚ੍ਚਤੋ ਪਠਮਮੇવ, ਦਸ੍ਸਨਸਮਕਾਲਮੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਂ ਤਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਰਞ੍ਞੋ ਕਾਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਕਿਂ ਕਰੋਮੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤਾਯ ਕਿਂ ਕਰਣਨ੍ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸਾવੇਤੀਤਿ ਕਿਙ੍ਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવਿਨੀ।
Aggidaḍḍhā viyāti āsanagatena agginā daḍḍhā viya. Paṭhamamevāti aññakiccato paṭhamameva, dassanasamakālamevāti attho. Taṃ taṃ attanā rañño kātabbakiccaṃ kiṃ karomīti pucchitabbatāya kiṃ karaṇanti paṭissāvetīti kiṅkārapaṭissāvinī.
ਮਾਤੁਗਾਮੋ ਨਾਮ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਸਠਜਾਤਿਕੋ, ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਸ੍ਸ ਪਨ ਤਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ, ‘‘ਸ੍વਾਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਗੁਣਾਤਿ ਰੂਪਗੁਣਾ ਚੇવ ਆਚਾਰਗੁਣਾ ਚ। ਪੁਰਿਮਕਮ੍ਮਾਨੁਭਾવੇਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਪੁਰਿਮਕਮ੍ਮਾਨੁਭਾવੇਨ। ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਸ੍ਸ ਤਬ੍ਭਾવਸਂવਤ੍ਤਨਿਯਪੁਰਿਮਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਨੁਭਾવੇਨ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋਪਿ ਪਰਿવਾਰਸਂવਤ੍ਤਨਿਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਂ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਫਲવਿਸੇਸਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿਯੇવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਪੁਞ੍ਞਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾ’’ਤਿ। ਏਤੇਨ ਸੇਸਰਤਨੇਸੁਪਿ ਤੇਸਂ વਿਸੇਸਾਨਂ ਤਦੁਪਨਿਸ੍ਸਯਤਾ વਿਭਾવਿਤਾ ਏવਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਪੁਬ੍ਬੇ ਏਕਦੇਸવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਮਾਨਪਾਰਿਪੂਰੀ ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਭਾવੂਪਗਮਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਪਾਰਿਪੂਰਾ ਜਾਤਾ।
Mātugāmo nāma yebhuyyena saṭhajātiko, itthiratanassa pana taṃ natthīti dassetuṃ, ‘‘svāssā’’tiādi vuttaṃ. Guṇāti rūpaguṇā ceva ācāraguṇā ca. Purimakammānubhāvenāti tassā purimakammānubhāvena. Itthiratanassa tabbhāvasaṃvattaniyapurimakammassa ānubhāvena, cakkavattinopi parivārasaṃvattaniyaṃ puññakammaṃ tādisassa phalavisesassa upanissayo hotiyeva. Tenāha ‘‘cakkavattino puññaṃ upanissāyā’’ti. Etena sesaratanesupi tesaṃ visesānaṃ tadupanissayatā vibhāvitā evāti daṭṭhabbaṃ. Pubbe ekadesavasena labbhamānapāripūrī rañño cakkavattibhāvūpagamanato paṭṭhāya sabbākārapāripūrā jātā.
ਗਹਪਤਿਰਤਨવਣ੍ਣਨਾ
Gahapatiratanavaṇṇanā
ਪਕਤਿਯਾવਾਤਿ ਸਭਾવੇਨੇવ, ਚਕ੍ਕਰਤਨਪਾਤੁਭਾવਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ।
Pakatiyāvāti sabhāveneva, cakkaratanapātubhāvato pubbepi.
ਪਰਿਣਾਯਕਰਤਨવਣ੍ਣਨਾ
Pariṇāyakaratanavaṇṇanā
ਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ।
Nissāyāti upanissāya.
੨੬੦. ਕਟਗ੍ਗਹੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਜਯਗ੍ਗਹੋ ਸਕਾਨਂ ਪਣਾਨਂ ਕਟਭਾવੇਨ ਅਤ੍ਥਸਿਦ੍ਧਿવਸੇਨ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਜਯਗ੍ਗਾਹੇਨਾ’’ਤਿ। ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવਾਤਿ ਏਕਪ੍ਪਯੋਗੇਨੇવ ਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਤ੍ਤਾ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
260.Kaṭaggaho vuccati jayaggaho sakānaṃ paṇānaṃ kaṭabhāvena atthasiddhivasena saṅgaṇhananti katvā. Tenāha ‘‘jayaggāhenā’’ti. Ekappahārenevāti ekappayogeneva satasahassāni adhigaccheyyāti yojanā. Sesaṃ vuttanayattā suviññeyyameva.
ਬਾਲਪਣ੍ਡਿਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Bālapaṇḍitasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੯. ਬਾਲਪਣ੍ਡਿਤਸੁਤ੍ਤਂ • 9. Bālapaṇḍitasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੯. ਬਾਲਪਣ੍ਡਿਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 9. Bālapaṇḍitasuttavaṇṇanā
