| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
3. බාලවග්‌ගවණ්‌ණනා
3. Bālavaggavaṇṇanā
22. තතියස්‌ස පඨමෙ අච්‌චයං අච්‌චයතො න පස්‌සතීති ‘‘අපරජ්‌ඣිත්‌වා අපරද්‌ධං මයා’’ති අත්‌තනො අපරාධං න පස්‌සති, අපරද්‌ධං මයාති වත්‌වා දණ්‌ඩකම්‌මං ආහරිත්‌වා න ඛමාපෙතීති අත්‌ථො. අච්‌චයං දෙසෙන්‌තස්‌සාති එවං වත්‌වා දණ්‌ඩකම්‌මං ආහරිත්‌වා ඛමාපෙන්‌තස්‌ස. යථාධම්‌මං නප්‌පටිග්‌ගණ්‌හාතීති ‘‘පුන එවං න කරිස්‌සාමි, ඛමථ මෙ’’ති වුච්‌චමානො අච්‌චයං ඉමං යථාධම්‌මං යථාසභාවං න පටිග්‌ගණ්‌හාති. ‘‘ඉතො පට්‌ඨාය පුන එවරූපං මා අකාසි, ඛමාමි තුය්‌හ’’න්‌ති න වදති. සුක්‌කපක්‌ඛො වුත්‌තපටිපක්‌ඛනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බො.
22. Tatiyassa paṭhame accayaṃ accayato na passatīti ‘‘aparajjhitvā aparaddhaṃ mayā’’ti attano aparādhaṃ na passati, aparaddhaṃ mayāti vatvā daṇḍakammaṃ āharitvā na khamāpetīti attho. Accayaṃ desentassāti evaṃ vatvā daṇḍakammaṃ āharitvā khamāpentassa. Yathādhammaṃ nappaṭiggaṇhātīti ‘‘puna evaṃ na karissāmi, khamatha me’’ti vuccamāno accayaṃ imaṃ yathādhammaṃ yathāsabhāvaṃ na paṭiggaṇhāti. ‘‘Ito paṭṭhāya puna evarūpaṃ mā akāsi, khamāmi tuyha’’nti na vadati. Sukkapakkho vuttapaṭipakkhanayeneva veditabbo.
23. දුතියෙ අබ්‌භාචික්‌ඛන්‌තීති අභිභවිත්‌වා ආචික්‌ඛන්‌ති, අභූතෙන වදන්‌ති. දොසන්‌තරොති අන්‌තරෙ පතිතදොසො. එවරූපො හි ‘‘නත්‌ථි සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මො’’තිආදීනි වදන්‌තො සුනක්‌ඛත්‌තො විය තථාගතං අබ්‌භාචික්‌ඛති. සද්‌ධො වා දුග්‌ගහිතෙනාති යො හි ඤාණවිරහිතාය සද්‌ධාය අතිසද්‌ධො හොති මුද්‌ධප්‌පසන්‌නො, සොපි ‘‘බුද්‌ධො නාම සබ්‌බලොකුත්‌තරො, සබ්‌බෙ තස්‌ස කෙසාදයො බාත්‌තිංස කොට්‌ඨාසා ලොකුත්‌තරායෙවා’’තිආදිනා නයෙන දුග්‌ගහිතං ගණ්‌හිත්‌වා තථාගතං අබ්‌භාචික්‌ඛති. තතියං උත්‌තානත්‌ථමෙවාති.
23. Dutiye abbhācikkhantīti abhibhavitvā ācikkhanti, abhūtena vadanti. Dosantaroti antare patitadoso. Evarūpo hi ‘‘natthi samaṇassa gotamassa uttarimanussadhammo’’tiādīni vadanto sunakkhatto viya tathāgataṃ abbhācikkhati. Saddhovā duggahitenāti yo hi ñāṇavirahitāya saddhāya atisaddho hoti muddhappasanno, sopi ‘‘buddho nāma sabbalokuttaro, sabbe tassa kesādayo bāttiṃsa koṭṭhāsā lokuttarāyevā’’tiādinā nayena duggahitaṃ gaṇhitvā tathāgataṃ abbhācikkhati. Tatiyaṃ uttānatthamevāti.
25. චතුත්‌ථෙ නෙය්‍යත්‌ථං සුත්‌තන්‌තන්‌ති යස්‌ස අත්‌ථො නෙතබ්‌බො, තං නෙතබ්‌බත්‌ථං සුත්‌තන්‌තං. නීතත්‌ථො සුත්‌තන්‌තොති දීපෙතීති කථිතත්‌ථො අයං සුත්‌තන්‌තොති වදති. තත්‌ථ ‘‘එකපුග්‌ගලො, භික්‌ඛවෙ, ද්‌වෙමෙ, භික්‌ඛවෙ, පුග්‌ගලා, තයොමෙ, භික්‌ඛවෙ, පුග්‌ගලා, චත්‌තාරොමෙ, භික්‌ඛවෙ, පුග්‌ගලා’’ති එවරූපො සුත්‌තන්‌තො නෙය්‍යත්‌ථො නාම. එත්‌ථ හි කිඤ්‌චාපි සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන ‘‘එකපුග්‌ගලො, භික්‌ඛවෙ’’තිආදි වුත්‌තං, පරමත්‌ථතො පන පුග්‌ගලො නාම නත්‌ථීති එවමස්‌ස අත්‌ථො නෙතබ්‌බොව හොති. අයං පන අත්‌තනො බාලතාය නීතත්‌ථො අයං සුත්‌තන්‌තොති දීපෙති. පරමත්‌ථතො හි පුග්‌ගලෙ අසති න තථාගතො ‘‘එකපුග්‌ගලො, භික්‌ඛවෙ’’තිආදීනි වදෙය්‍ය. යස්‌මා පන තෙන වුත්‌තං, තස්‌මා පරමත්‌ථතො අත්‌ථි පුග්‌ගලොති ගණ්‌හන්‌තො තං නෙය්‍යත්‌ථං සුත්‌තන්‌තං නීතත්‌ථො සුත්‌තන්‌තොති දීපෙති. නීතත්‌ථන්‌ති අනිච්‌චං දුක්‌ඛං අනත්‌තාති එවං කථිතත්‌ථං. එත්‌ථ හි අනිච්‌චමෙව දුක්‌ඛමෙව අනත්‌තායෙවාති අත්‌ථො. අයං පන අත්‌තනො බාලතාය ‘‘නෙය්‍යත්‌ථො අයං සුත්‌තන්‌තො, අත්‌ථමස්‌ස ආහරිස්‌සාමී’’ති ‘‘නිච්‌චං නාම අත්‌ථි, සුඛං නාම අත්‌ථි, අත්‌තා නාම අත්‌ථී’’ති ගණ්‌හන්‌තො නීතත්‌ථං සුත්‌තන්‌තං නෙය්‍යත්‌ථො සුත්‌තන්‌තොති දීපෙති නාම. පඤ්‌චමං උත්‌තානත්‌ථමෙවාති.
25. Catutthe neyyatthaṃ suttantanti yassa attho netabbo, taṃ netabbatthaṃ suttantaṃ. Nītattho suttantoti dīpetīti kathitattho ayaṃ suttantoti vadati. Tattha ‘‘ekapuggalo, bhikkhave, dveme, bhikkhave, puggalā, tayome, bhikkhave, puggalā, cattārome, bhikkhave, puggalā’’ti evarūpo suttanto neyyattho nāma. Ettha hi kiñcāpi sammāsambuddhena ‘‘ekapuggalo, bhikkhave’’tiādi vuttaṃ, paramatthato pana puggalo nāma natthīti evamassa attho netabbova hoti. Ayaṃ pana attano bālatāya nītattho ayaṃ suttantoti dīpeti. Paramatthato hi puggale asati na tathāgato ‘‘ekapuggalo, bhikkhave’’tiādīni vadeyya. Yasmā pana tena vuttaṃ, tasmā paramatthato atthi puggaloti gaṇhanto taṃ neyyatthaṃ suttantaṃ nītattho suttantoti dīpeti. Nītatthanti aniccaṃ dukkhaṃ anattāti evaṃ kathitatthaṃ. Ettha hi aniccameva dukkhameva anattāyevāti attho. Ayaṃ pana attano bālatāya ‘‘neyyattho ayaṃ suttanto, atthamassa āharissāmī’’ti ‘‘niccaṃ nāma atthi, sukhaṃ nāma atthi, attā nāma atthī’’ti gaṇhanto nītatthaṃ suttantaṃ neyyattho suttantoti dīpeti nāma. Pañcamaṃ uttānatthamevāti.
27. ඡට්‌ඨෙ පටිච්‌ඡන්‌නකම්‌මන්‌තස්‌සාති පාපකම්‌මස්‌ස. පාපං හි පටිච්‌ඡාදෙත්‌වා කරොන්‌ති. නො චෙපි පටිච්‌ඡාදෙත්‌වා කරොන්‌ති, පාපකම්‌මං පටිච්‌ඡන්‌නමෙවාති වුච්‌චති. නිරයොති සහොකාසකා ඛන්‌ධා. තිරච්‌ඡානයොනියං ඛන්‌ධාව ලබ්‌භන්‌ති. සත්‌තමට්‌ඨමානි උත්‌තානත්‌ථානෙව.
27. Chaṭṭhe paṭicchannakammantassāti pāpakammassa. Pāpaṃ hi paṭicchādetvā karonti. No cepi paṭicchādetvā karonti, pāpakammaṃ paṭicchannamevāti vuccati. Nirayoti sahokāsakā khandhā. Tiracchānayoniyaṃ khandhāva labbhanti. Sattamaṭṭhamāni uttānatthāneva.
30. නවමෙ පටිග්‌ගාහාති පටිග්‌ගාහකා, දුස්‌සීලං පුග්‌ගලං ද්‌වෙ ඨානානි පටිග්‌ගණ්‌හන්‌තීති අත්‌ථො.
30. Navame paṭiggāhāti paṭiggāhakā, dussīlaṃ puggalaṃ dve ṭhānāni paṭiggaṇhantīti attho.
31. දසමෙ අත්‌ථවසෙති කාරණානි. අරඤ්‌ඤවනපත්‌ථානීති අරඤ්‌ඤානි ච වනපත්‌ථානි ච. තත්‌ථ කිඤ්‌චාපි අභිධම්‌මෙ නිප්‌පරියායෙන ‘‘නික්‌ඛමිත්‌වා බහි ඉන්‌දඛීලා, සබ්‌බමෙතං අරඤ්‌ඤ’’න්‌ති (විභ. 529) වුත්‌තං, තථාපි යං තං ‘‘පඤ්‌චධනුසතිකං පච්‌ඡිම’’න්‌ති (පාරා. 654) ආරඤ්‌ඤකඞ්‌ගනිප්‌ඵාදකං සෙනාසනං වුත්‌තං, තදෙව අධිප්‌පෙතන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. වනපත්‌ථන්‌ති ගාමන්‌තං අතික්‌කමිත්‌වා මනුස්‌සානං අනුපචාරට්‌ඨානං, යත්‌ථ න කසීයති න වපීයති. පන්‌තානීති පරියන්‌තානි අතිදූරානි, දිට්‌ඨධම්‌මසුඛවිහාරන්‌ති ලොකියලොකුත්‌තරං ඵාසුවිහාරං. පච්‌ඡිමඤ්‌ච ජනතං අනුකම්‌පමානොති පච්‌ඡිමෙ මම සාවකෙ අනුකම්‌පන්‌තො.
31. Dasame atthavaseti kāraṇāni. Araññavanapatthānīti araññāni ca vanapatthāni ca. Tattha kiñcāpi abhidhamme nippariyāyena ‘‘nikkhamitvā bahi indakhīlā, sabbametaṃ arañña’’nti (vibha. 529) vuttaṃ, tathāpi yaṃ taṃ ‘‘pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti (pārā. 654) āraññakaṅganipphādakaṃ senāsanaṃ vuttaṃ, tadeva adhippetanti veditabbaṃ. Vanapatthanti gāmantaṃ atikkamitvā manussānaṃ anupacāraṭṭhānaṃ, yattha na kasīyati na vapīyati. Pantānīti pariyantāni atidūrāni, diṭṭhadhammasukhavihāranti lokiyalokuttaraṃ phāsuvihāraṃ. Pacchimañca janataṃ anukampamānoti pacchime mama sāvake anukampanto.
32. එකාදසමෙ විජ්‌ජාභාගියාති විජ්‌ජාකොට්‌ඨාසිකා. සමථොති චිත්‌තෙකග්‌ගතා. විපස්‌සනාති සඞ්‌ඛාරපරිග්‌ගාහකඤාණං. කමත්‌ථමනුභොතීති කතමං අත්‌ථං ආරාධෙති සම්‌පාදෙති පරිපූරෙති. චිත්‌තං භාවීයතීති මග්‌ගචිත්‌තං භාවීයති බ්‍රූහීයති වඩ්‌ඪීයති. යො රාගො, සො පහීයතීති යො රජ්‌ජනකවසෙන රාගො, සො පහීයති. රාගො හි මග්‌ගචිත්‌තස්‌ස පච්‌චනීකො, මග්‌ගචිත්‌තං රාගස්‌ස ච. රාගක්‌ඛණෙ මග්‌ගචිත්‌තං නත්‌ථි, මග්‌ගචිත්‌තක්‌ඛණෙ රාගො නත්‌ථි. යදා පන රාගො උප්‌පජ්‌ජති, තදා මග්‌ගචිත්‌තස්‌ස උප්‌පත්‌තිං නිවාරෙති, පදං පච්‌ඡින්‌දති. යදා පන මග්‌ගචිත්‌තං උප්‌පජ්‌ජති, තදා රාගං සමූලකං උබ්‌බට්‌ටෙත්‌වා සමුග්‌ඝාතෙන්‌තමෙව උප්‌පජ්‌ජති. තෙන වුත්‌තං – ‘‘රාගො පහීයතී’’ති.
32. Ekādasame vijjābhāgiyāti vijjākoṭṭhāsikā. Samathoti cittekaggatā. Vipassanāti saṅkhārapariggāhakañāṇaṃ. Kamatthamanubhotīti katamaṃ atthaṃ ārādheti sampādeti paripūreti. Cittaṃ bhāvīyatīti maggacittaṃ bhāvīyati brūhīyati vaḍḍhīyati. Yo rāgo, so pahīyatīti yo rajjanakavasena rāgo, so pahīyati. Rāgo hi maggacittassa paccanīko, maggacittaṃ rāgassa ca. Rāgakkhaṇe maggacittaṃ natthi, maggacittakkhaṇe rāgo natthi. Yadā pana rāgo uppajjati, tadā maggacittassa uppattiṃ nivāreti, padaṃ pacchindati. Yadā pana maggacittaṃ uppajjati, tadā rāgaṃ samūlakaṃ ubbaṭṭetvā samugghātentameva uppajjati. Tena vuttaṃ – ‘‘rāgo pahīyatī’’ti.
විපස්‌සනා, භික්‌ඛවෙ, භාවිතාති විපස්‌සනාඤාණං බ්‍රූහිතං වඩ්‌ඪිතං. පඤ්‌ඤා භාවීයතීති මග්‌ගපඤ්‌ඤා භාවීයති බ්‍රූහීයති වඩ්‌ඪීයති. යා අවිජ්‌ජා, සා පහීයතීති අට්‌ඨසු ඨානෙසු වට්‌ටමූලිකා මහාඅවිජ්‌ජා පහීයති. අවිජ්‌ජා හි මග්‌ගපඤ්‌ඤාය පච්‌චනීකා, මග්‌ගපඤ්‌ඤා අවිජ්‌ජාය. අවිජ්‌ජාක්‌ඛණෙ මග්‌ගපඤ්‌ඤා නත්‌ථි , මග්‌ගපඤ්‌ඤාක්‌ඛණෙ අවිජ්‌ජා නත්‌ථි. යදා පන අවිජ්‌ජා උප්‌පජ්‌ජති, තදා මග්‌ගපඤ්‌ඤාය උප්‌පත්‌තිං නිවාරෙති, පදං පච්‌ඡින්‌දති. යදා මග්‌ගපඤ්‌ඤා උප්‌පජ්‌ජති, තදා අවිජ්‌ජං සමූලිකං උබ්‌බට්‌ටෙත්‌වා සමුග්‌ඝාතයමානාව උප්‌පජ්‌ජති. තෙන වුත්‌තං – ‘‘අවිජ්‌ජා පහීයතී’’ති. ඉති මග්‌ගචිත්‌තං මග්‌ගපඤ්‌ඤාති ද්‌වෙපි සහජාතධම්‌මාව කථිතා.
Vipassanā, bhikkhave, bhāvitāti vipassanāñāṇaṃ brūhitaṃ vaḍḍhitaṃ. Paññā bhāvīyatīti maggapaññā bhāvīyati brūhīyati vaḍḍhīyati. Yā avijjā, sā pahīyatīti aṭṭhasu ṭhānesu vaṭṭamūlikā mahāavijjā pahīyati. Avijjā hi maggapaññāya paccanīkā, maggapaññā avijjāya. Avijjākkhaṇe maggapaññā natthi , maggapaññākkhaṇe avijjā natthi. Yadā pana avijjā uppajjati, tadā maggapaññāya uppattiṃ nivāreti, padaṃ pacchindati. Yadā maggapaññā uppajjati, tadā avijjaṃ samūlikaṃ ubbaṭṭetvā samugghātayamānāva uppajjati. Tena vuttaṃ – ‘‘avijjā pahīyatī’’ti. Iti maggacittaṃ maggapaññāti dvepi sahajātadhammāva kathitā.
රාගුපක්‌කිලිට්‌ඨං වා, භික්‌ඛවෙ, චිත්‌තං න විමුච්‌චතීති රාගෙන උපක්‌කිලිට්‌ඨත්‌තා මග්‌ගචිත්‌තං න විමුච්‌චතීති දස්‌සෙති. අවිජ්‌ජුපක්‌කිලිට්‌ඨා වා පඤ්‌ඤා න භාවීයතීති අවිජ්‌ජාය උපක්‌කිලිට්‌ඨත්‌තා මග්‌ගපඤ්‌ඤා න භාවීයතීති දස්‌සෙති. ඉති ඛො, භික්‌ඛවෙති එවං ඛො, භික්‌ඛවෙ. රාගවිරාගා චෙතොවිමුත්‌තීති රාගස්‌ස ඛයවිරාගෙන චෙතොවිමුත්‌ති නාම හොති. ඵලසමාධිස්‌සෙතං නාමං. අවිජ්‌ජාවිරාගා පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තීති අවිජ්‌ජාය ඛයවිරාගෙන පඤ්‌ඤාවිමුත්‌ති නාම හොති. ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ නානාක්‌ඛණිකා සමාධිවිපස්‌සනා කථිතාති.
Rāgupakkiliṭṭhaṃ vā, bhikkhave, cittaṃ na vimuccatīti rāgena upakkiliṭṭhattā maggacittaṃ na vimuccatīti dasseti. Avijjupakkiliṭṭhā vā paññā na bhāvīyatīti avijjāya upakkiliṭṭhattā maggapaññā na bhāvīyatīti dasseti. Iti kho, bhikkhaveti evaṃ kho, bhikkhave. Rāgavirāgā cetovimuttīti rāgassa khayavirāgena cetovimutti nāma hoti. Phalasamādhissetaṃ nāmaṃ. Avijjāvirāgā paññāvimuttīti avijjāya khayavirāgena paññāvimutti nāma hoti. Imasmiṃ sutte nānākkhaṇikā samādhivipassanā kathitāti.
බාලවග්‌ගො තතියො.
Bālavaggo tatiyo.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 3. බාලවග්‌ගො • 3. Bālavaggo
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 3. බාලවග්‌ගවණ්‌ණනා • 3. Bālavaggavaṇṇanā
