Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౩. బన్ధురత్థేరగాథావణ్ణనా
3. Bandhurattheragāthāvaṇṇanā
నాహం ఏతేన అత్థికోతి ఆయస్మతో బన్ధురత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో సిద్ధత్థస్స భగవతో కాలే అఞ్ఞతరస్స రఞ్ఞో అన్తేపురే గోపకో హుత్వా ఏకదివసం భగవన్తం సపరిసం రాజఙ్గణేన గచ్ఛన్తం దిస్వా పసన్నచిత్తో కణవేరపుప్ఫాని గహేత్వా ససఙ్ఘం లోకనాయకం పూజేసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా అపరాపరం సుగతీసుయేవ సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సీలవతీనగరే సేట్ఠిపుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి, బన్ధురోతిస్స నామం అహోసి. సో విఞ్ఞుతం పత్తో కేనచిదేవ కరణీయేన సావత్థియం గతో ఉపాసకేహి సద్ధిం విహారం గతో సత్థు ధమ్మదేసనం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా ఞాణస్స పరిపాకత్తా విపస్సనం పట్ఠపేత్వా నచిరస్సేవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౭.౭-౧౨) –
Nāhaṃ etena atthikoti āyasmato bandhurattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro siddhatthassa bhagavato kāle aññatarassa rañño antepure gopako hutvā ekadivasaṃ bhagavantaṃ saparisaṃ rājaṅgaṇena gacchantaṃ disvā pasannacitto kaṇaverapupphāni gahetvā sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ pūjesi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sīlavatīnagare seṭṭhiputto hutvā nibbatti, bandhurotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto kenacideva karaṇīyena sāvatthiyaṃ gato upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gato satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā ñāṇassa paripākattā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.17.7-12) –
‘‘సిద్ధత్థో నామ భగవా, లోకజేట్ఠో నరాసభో;
‘‘Siddhattho nāma bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
పురక్ఖతో సావకేహి, నగరం పటిపజ్జథ.
Purakkhato sāvakehi, nagaraṃ paṭipajjatha.
‘‘రఞ్ఞో అన్తేపురే ఆసిం, గోపకో అభిసమ్మతో;
‘‘Rañño antepure āsiṃ, gopako abhisammato;
పాసాదే ఉపవిట్ఠోహం, అద్దసం లోకనాయకం.
Pāsāde upaviṭṭhohaṃ, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘కణవేరం గహేత్వాన, భిక్ఖుసఙ్ఘే సమోకిరిం;
‘‘Kaṇaveraṃ gahetvāna, bhikkhusaṅghe samokiriṃ;
బుద్ధస్స విసుం కత్వాన, తతో భియ్యో సమోకిరిం.
Buddhassa visuṃ katvāna, tato bhiyyo samokiriṃ.
‘‘చతున్నవుతితో కప్పే, యం పుప్ఫమభిపూజయిం;
‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, బుద్ధపూజాయిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘సత్తాసీతిమ్హితో కప్పే, చతురాసుం మహిద్ధికా;
‘‘Sattāsītimhito kappe, caturāsuṃ mahiddhikā;
సత్తరతనసమ్పన్నా, చక్కవత్తీ మహబ్బలా.
Sattaratanasampannā, cakkavattī mahabbalā.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా కతఞ్ఞుభావే ఠత్వా అత్తనో ఉపకారస్స రఞ్ఞో పచ్చుపకారం కాతుం సీలవతీనగరం గన్త్వా రఞ్ఞో ధమ్మం దేసేన్తో సచ్చాని పకాసేసి. రాజా సచ్చపరియోసానే సోతాపన్నో హుత్వా అత్తనో నగరే సుదస్సనం నామ మహన్తం విహారం కారేత్వా థేరస్స నియ్యాతేసి. మహాలాభసక్కారో అహోసి. థేరో విహారం సబ్బఞ్చ లాభసక్కారం సఙ్ఘస్స నియ్యాతేత్వా సయం పురిమనియామేనేవ పిణ్డాయ చరిత్వా యాపేన్తో కతిపాహం తత్థ వసిత్వా సావత్థిం గన్తుకామో అహోసి. భిక్ఖూ, ‘‘భన్తే, తుమ్హే ఇధేవ వసథ, సచే పచ్చయేహి వేకల్లం, మయం తం పరిపూరేస్సామా’’తి ఆహంసు. థేరో, ‘‘న మయ్హం, ఆవుసో, ఉళారేహి పచ్చయేహి అత్థో అత్థి, ఇతరీతరేహి పచ్చయేహి యాపేమి, ధమ్మరసేనేవమ్హి తిత్తో’’తి దస్సేన్తో –
Arahattaṃ pana patvā kataññubhāve ṭhatvā attano upakārassa rañño paccupakāraṃ kātuṃ sīlavatīnagaraṃ gantvā rañño dhammaṃ desento saccāni pakāsesi. Rājā saccapariyosāne sotāpanno hutvā attano nagare sudassanaṃ nāma mahantaṃ vihāraṃ kāretvā therassa niyyātesi. Mahālābhasakkāro ahosi. Thero vihāraṃ sabbañca lābhasakkāraṃ saṅghassa niyyātetvā sayaṃ purimaniyāmeneva piṇḍāya caritvā yāpento katipāhaṃ tattha vasitvā sāvatthiṃ gantukāmo ahosi. Bhikkhū, ‘‘bhante, tumhe idheva vasatha, sace paccayehi vekallaṃ, mayaṃ taṃ paripūressāmā’’ti āhaṃsu. Thero, ‘‘na mayhaṃ, āvuso, uḷārehi paccayehi attho atthi, itarītarehi paccayehi yāpemi, dhammarasenevamhi titto’’ti dassento –
౧౦౩.
103.
‘‘నాహం ఏతేన అత్థికో, సుఖితో ధమ్మరసేన తప్పితో;
‘‘Nāhaṃ etena atthiko, sukhito dhammarasena tappito;
పిత్వా రసగ్గముత్తమం, న చ కాహామి విసేన సన్థవ’’న్తి. –
Pitvā rasaggamuttamaṃ, na ca kāhāmi visena santhava’’nti. –
గాథం అభాసి.
Gāthaṃ abhāsi.
తత్థ నాహం ఏతేన అత్థికోతి యేన మం తుమ్హే తప్పేతుకామా ‘‘పరిపూరేస్సామా’’తి వదథ, ఏతేన ఆమిసలాభేన పచ్చయామిసరసేన నాహం అత్థికో, మయ్హం ఏతేన అత్థో నత్థి, సన్తుట్ఠి పరమం సుఖన్తి ఇతరీతరేహేవ పచ్చయేహి యాపేమీతి అత్థో. ఇదాని తేన అనత్థికభావే పధానకారణం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘సుఖితో ధమ్మరసేన తప్పితో’’తి. సత్తతింసబోధిపక్ఖియధమ్మరసేన చేవ నవవిధలోకుత్తరధమ్మరసేన చ తప్పితో పీణితో సుఖితో ఉత్తమేన సుఖేన సుహితోతి అత్థో. పిత్వా రసగ్గముత్తమన్తి సబ్బరసేసు అగ్గం సేట్ఠం తతోయేవ ఉత్తమం యథావుత్తం ధమ్మరసం పివిత్వా ఠితో, తేనాహ – ‘‘సబ్బరసం ధమ్మరసో జినాతీ’’తి (ధ॰ ప॰ ౩౫౪). న చ కాహామి విసేన సన్థవన్తి ఏవరూపం రసుత్తమం ధమ్మరసం పివిత్వా ఠితో విసేన విససదిసేన విసరసేన సన్థవం సంసగ్గం న కరిస్సామి, తథాకరణస్స కారణం నత్థీతి అత్థో.
Tattha nāhaṃ etena atthikoti yena maṃ tumhe tappetukāmā ‘‘paripūressāmā’’ti vadatha, etena āmisalābhena paccayāmisarasena nāhaṃ atthiko, mayhaṃ etena attho natthi, santuṭṭhi paramaṃ sukhanti itarītareheva paccayehi yāpemīti attho. Idāni tena anatthikabhāve padhānakāraṇaṃ dassento āha ‘‘sukhito dhammarasena tappito’’ti. Sattatiṃsabodhipakkhiyadhammarasena ceva navavidhalokuttaradhammarasena ca tappito pīṇito sukhito uttamena sukhena suhitoti attho. Pitvā rasaggamuttamanti sabbarasesu aggaṃ seṭṭhaṃ tatoyeva uttamaṃ yathāvuttaṃ dhammarasaṃ pivitvā ṭhito, tenāha – ‘‘sabbarasaṃ dhammaraso jinātī’’ti (dha. pa. 354). Na ca kāhāmi visena santhavanti evarūpaṃ rasuttamaṃ dhammarasaṃ pivitvā ṭhito visena visasadisena visarasena santhavaṃ saṃsaggaṃ na karissāmi, tathākaraṇassa kāraṇaṃ natthīti attho.
బన్ధురత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Bandhurattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౩. బన్ధురత్థేరగాథా • 3. Bandhurattheragāthā