Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౧౧. ఏకాదసమవగ్గో
11. Ekādasamavaggo
౧. బేలట్ఠానికత్థేరగాథావణ్ణనా
1. Belaṭṭhānikattheragāthāvaṇṇanā
హిత్వా గిహిత్తం అనవోసితత్తోతిఆదికా ఆయస్మతో బేలట్ఠానికత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో ఇతో ఏకతింసే కప్పే వేస్సభుస్స భగవతో కాలే బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో బ్రాహ్మణసిప్పేసు నిప్ఫత్తిం గన్త్వా ఘరావాసం పహాయ ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా ఇసీహి పరివుతో విచరన్తో ఏకదివసం వేస్సభుం భగవన్తం దిస్వా పీతిసోమనస్సజాతో సత్థు ఞాణసమ్పత్తిం నిస్సాయ పసన్నమానసో ఞాణం ఉద్దిస్స పుప్ఫేహి పూజం అకాసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా బేలట్ఠానికోతి లద్ధనామో విఞ్ఞుతం పత్తో సత్థు ధమ్మదేసనం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా కమ్మట్ఠానం గహేత్వా కోసలరట్ఠే అరఞ్ఞే విహరన్తో అలసో కాయదళ్హిబహులో ఫరుసవాచో అహోసి, సమణధమ్మే చిత్తం న ఉప్పాదేసి. అథ నం భగవా ఞాణపరిపాకం ఓలోకేత్వా –
Hitvāgihittaṃ anavositattotiādikā āyasmato belaṭṭhānikattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro ito ekatiṃse kappe vessabhussa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto brāhmaṇasippesu nipphattiṃ gantvā gharāvāsaṃ pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā isīhi parivuto vicaranto ekadivasaṃ vessabhuṃ bhagavantaṃ disvā pītisomanassajāto satthu ñāṇasampattiṃ nissāya pasannamānaso ñāṇaṃ uddissa pupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā belaṭṭhānikoti laddhanāmo viññutaṃ patto satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā kosalaraṭṭhe araññe viharanto alaso kāyadaḷhibahulo pharusavāco ahosi, samaṇadhamme cittaṃ na uppādesi. Atha naṃ bhagavā ñāṇaparipākaṃ oloketvā –
౧౦౧.
101.
‘‘హిత్వా గిహిత్తం అనవోసితత్తో, ముఖనఙ్గలీ ఓదరికో కుసీతో;
‘‘Hitvā gihittaṃ anavositatto, mukhanaṅgalī odariko kusīto;
మహావరాహోవ నివాపపుట్ఠో, పునప్పునం గబ్భముపేతి మన్దో’’తి. –
Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti. –
ఇమాయ ఓభాసగాథాయ సంవేజేసి. సో సత్థారం పురతో నిసిన్నం వియ దిస్వా తఞ్చ గాథం సుత్వా సంవేగజాతో ఞాణస్స పరిపాకం గతత్తా విపస్సనం పట్ఠపేత్వా నచిరస్సేవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౪.౪౧-౪౬) –
Imāya obhāsagāthāya saṃvejesi. So satthāraṃ purato nisinnaṃ viya disvā tañca gāthaṃ sutvā saṃvegajāto ñāṇassa paripākaṃ gatattā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.41-46) –
‘‘కణికారంవ జోతన్తం, నిసిన్నం పబ్బతన్తరే;
‘‘Kaṇikāraṃva jotantaṃ, nisinnaṃ pabbatantare;
ఓభాసేన్తం దిసా సబ్బా, ఓసధిం వియ తారకం.
Obhāsentaṃ disā sabbā, osadhiṃ viya tārakaṃ.
‘‘తయో మాణవకా ఆసుం, సకే సిప్పే సుసిక్ఖితా;
‘‘Tayo māṇavakā āsuṃ, sake sippe susikkhitā;
ఖారిభారం గహేత్వాన, అన్వేన్తి మమ పచ్ఛతో.
Khāribhāraṃ gahetvāna, anventi mama pacchato.
‘‘పుటకే సత్త పుప్ఫాని, నిక్ఖిత్తాని తపస్సినా;
‘‘Puṭake satta pupphāni, nikkhittāni tapassinā;
గహేత్వా తాని ఞాణమ్హి, వేస్సభుస్సాభిరోపయిం.
Gahetvā tāni ñāṇamhi, vessabhussābhiropayiṃ.
‘‘ఏకతింసే ఇతో కప్పే, యం పుప్ఫమభిరోపయిం;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, ఞాణపూజాయిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, ñāṇapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ఏకూనతింసకప్పమ్హి, విపులాభసనామకో;
‘‘Ekūnatiṃsakappamhi, vipulābhasanāmako;
సత్తరతనసమ్పన్నో, చక్కవత్తీ మహబ్బలో.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా సత్థు ఓవాదం పటిపూజేన్తో బ్యతిరేకముఖేన చ అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తో తమేవ గాథం పచ్చుదాహాసి.
Arahattaṃ pana patvā satthu ovādaṃ paṭipūjento byatirekamukhena ca aññaṃ byākaronto tameva gāthaṃ paccudāhāsi.
తత్థ హిత్వా గిహిత్తన్తి గహట్ఠభావం పరిచ్చజిత్వా పబ్బజిత్వాతి అత్థో. అనవోసితత్తోతి అనురూపం అవోసితత్తో, యదత్థం సాసనే పబ్బజన్తస్స అనురూపపరిఞ్ఞాదీనం అతీరితత్తా అపరియోసితభావో అకతకరణీయోతి అత్థో. అథ వా అనవోసితత్తోతి అనుఅవోసితసభావో, విసుద్ధీనం మగ్గానఞ్చ అనుపటిపాటియా వసితబ్బవాసస్స అకతావీ, దససు అరియవాసేసు అవుసితవాతి అత్థో. ముఖసఙ్ఖాతం నఙ్గలం ఇమస్స అత్థీతి ముఖనఙ్గలీ. నఙ్గలేన వియ పథవిం పరేసు ఫరుసవాచప్పయోగేన అత్తానం ఖనన్తోతి అత్థో. ఓదరికోతి ఉదరే పసుతో ఉదరపోసనతప్పరో. కుసీతోతి అలసో, భావనం అననుయుఞ్జన్తో. ఏవంభూతస్స నిప్ఫత్తిం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘మహావరాహోవ నివాపపుట్ఠో, పునప్పునం గబ్భముపేతి మన్దో’’తి. తస్సత్థో హేట్ఠా వుత్తోయేవ. ఏత్థ చ యథా పబ్బజిత్వా అనవోసితాదిసభావతాయ పునప్పునం గబ్భముపేతి మన్దో, న ఏవం మాదిసో పణ్డితో. తబ్బిపరీతసభావతాయ పన సమ్మాపటిపత్తియా మత్థకం పాపితత్తా పరినిబ్బాయతీతి బ్యతిరేకముఖేన అఞ్ఞం బ్యాకాసీతి దట్ఠబ్బన్తి.
Tattha hitvā gihittanti gahaṭṭhabhāvaṃ pariccajitvā pabbajitvāti attho. Anavositattoti anurūpaṃ avositatto, yadatthaṃ sāsane pabbajantassa anurūpapariññādīnaṃ atīritattā apariyositabhāvo akatakaraṇīyoti attho. Atha vā anavositattoti anuavositasabhāvo, visuddhīnaṃ maggānañca anupaṭipāṭiyā vasitabbavāsassa akatāvī, dasasu ariyavāsesu avusitavāti attho. Mukhasaṅkhātaṃ naṅgalaṃ imassa atthīti mukhanaṅgalī. Naṅgalena viya pathaviṃ paresu pharusavācappayogena attānaṃ khanantoti attho. Odarikoti udare pasuto udaraposanatapparo. Kusītoti alaso, bhāvanaṃ ananuyuñjanto. Evaṃbhūtassa nipphattiṃ dassento āha ‘‘mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti. Tassattho heṭṭhā vuttoyeva. Ettha ca yathā pabbajitvā anavositādisabhāvatāya punappunaṃ gabbhamupeti mando, na evaṃ mādiso paṇḍito. Tabbiparītasabhāvatāya pana sammāpaṭipattiyā matthakaṃ pāpitattā parinibbāyatīti byatirekamukhena aññaṃ byākāsīti daṭṭhabbanti.
బేలట్ఠానికత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Belaṭṭhānikattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧. బేలట్ఠానికత్థేరగాథా • 1. Belaṭṭhānikattheragāthā