Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੧੧. ਏਕਾਦਸਮવਗ੍ਗੋ
11. Ekādasamavaggo
੧. ਬੇਲਟ੍ਠਾਨਿਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
1. Belaṭṭhānikattheragāthāvaṇṇanā
ਹਿਤ੍વਾ ਗਿਹਿਤ੍ਤਂ ਅਨવੋਸਿਤਤ੍ਤੋਤਿਆਦਿਕਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਬੇਲਟ੍ਠਾਨਿਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਇਤੋ ਏਕਤਿਂਸੇ ਕਪ੍ਪੇ વੇਸ੍ਸਭੁਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸਿਪ੍ਪੇਸੁ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਘਰਾવਾਸਂ ਪਹਾਯ ਇਸਿਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਇਸੀਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ વਿਚਰਨ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ વੇਸ੍ਸਭੁਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਞਾਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਞਾਣਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਪੂਜਂ ਅਕਾਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਬੇਲਟ੍ਠਾਨਿਕੋਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੋ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕੋਸਲਰਟ੍ਠੇ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਲਸੋ ਕਾਯਦਲ਼੍ਹਿਬਹੁਲੋ ਫਰੁਸવਾਚੋ ਅਹੋਸਿ, ਸਮਣਧਮ੍ਮੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਭਗવਾ ਞਾਣਪਰਿਪਾਕਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ –
Hitvāgihittaṃ anavositattotiādikā āyasmato belaṭṭhānikattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro ito ekatiṃse kappe vessabhussa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto brāhmaṇasippesu nipphattiṃ gantvā gharāvāsaṃ pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā isīhi parivuto vicaranto ekadivasaṃ vessabhuṃ bhagavantaṃ disvā pītisomanassajāto satthu ñāṇasampattiṃ nissāya pasannamānaso ñāṇaṃ uddissa pupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā belaṭṭhānikoti laddhanāmo viññutaṃ patto satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā kosalaraṭṭhe araññe viharanto alaso kāyadaḷhibahulo pharusavāco ahosi, samaṇadhamme cittaṃ na uppādesi. Atha naṃ bhagavā ñāṇaparipākaṃ oloketvā –
੧੦੧.
101.
‘‘ਹਿਤ੍વਾ ਗਿਹਿਤ੍ਤਂ ਅਨવੋਸਿਤਤ੍ਤੋ, ਮੁਖਨਙ੍ਗਲੀ ਓਦਰਿਕੋ ਕੁਸੀਤੋ।
‘‘Hitvā gihittaṃ anavositatto, mukhanaṅgalī odariko kusīto;
ਮਹਾવਰਾਹੋવ ਨਿવਾਪਪੁਟ੍ਠੋ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਗਬ੍ਭਮੁਪੇਤਿ ਮਨ੍ਦੋ’’ਤਿ॥ –
Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti. –
ਇਮਾਯ ਓਭਾਸਗਾਥਾਯ ਸਂવੇਜੇਸਿ। ਸੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪੁਰਤੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ વਿਯ ਦਿਸ੍વਾ ਤਞ੍ਚ ਗਾਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਂવੇਗਜਾਤੋ ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਰਿਪਾਕਂ ਗਤਤ੍ਤਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੧.੧੪.੪੧-੪੬) –
Imāya obhāsagāthāya saṃvejesi. So satthāraṃ purato nisinnaṃ viya disvā tañca gāthaṃ sutvā saṃvegajāto ñāṇassa paripākaṃ gatattā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.41-46) –
‘‘ਕਣਿਕਾਰਂવ ਜੋਤਨ੍ਤਂ, ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਪਬ੍ਬਤਨ੍ਤਰੇ।
‘‘Kaṇikāraṃva jotantaṃ, nisinnaṃ pabbatantare;
ਓਭਾਸੇਨ੍ਤਂ ਦਿਸਾ ਸਬ੍ਬਾ, ਓਸਧਿਂ વਿਯ ਤਾਰਕਂ॥
Obhāsentaṃ disā sabbā, osadhiṃ viya tārakaṃ.
‘‘ਤਯੋ ਮਾਣવਕਾ ਆਸੁਂ, ਸਕੇ ਸਿਪ੍ਪੇ ਸੁਸਿਕ੍ਖਿਤਾ।
‘‘Tayo māṇavakā āsuṃ, sake sippe susikkhitā;
ਖਾਰਿਭਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਅਨ੍વੇਨ੍ਤਿ ਮਮ ਪਚ੍ਛਤੋ॥
Khāribhāraṃ gahetvāna, anventi mama pacchato.
‘‘ਪੁਟਕੇ ਸਤ੍ਤ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ, ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਨਿ ਤਪਸ੍ਸਿਨਾ।
‘‘Puṭake satta pupphāni, nikkhittāni tapassinā;
ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਾਨਿ ਞਾਣਮ੍ਹਿ, વੇਸ੍ਸਭੁਸ੍ਸਾਭਿਰੋਪਯਿਂ॥
Gahetvā tāni ñāṇamhi, vessabhussābhiropayiṃ.
‘‘ਏਕਤਿਂਸੇ ਇਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਪੁਪ੍ਫਮਭਿਰੋਪਯਿਂ।
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਞਾਣਪੂਜਾਯਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, ñāṇapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ਏਕੂਨਤਿਂਸਕਪ੍ਪਮ੍ਹਿ, વਿਪੁਲਾਭਸਨਾਮਕੋ।
‘‘Ekūnatiṃsakappamhi, vipulābhasanāmako;
ਸਤ੍ਤਰਤਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਮਹਬ੍ਬਲੋ॥
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਓવਾਦਂ ਪਟਿਪੂਜੇਨ੍ਤੋ ਬ੍ਯਤਿਰੇਕਮੁਖੇਨ ਚ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤੋ ਤਮੇવ ਗਾਥਂ ਪਚ੍ਚੁਦਾਹਾਸਿ।
Arahattaṃ pana patvā satthu ovādaṃ paṭipūjento byatirekamukhena ca aññaṃ byākaronto tameva gāthaṃ paccudāhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਹਿਤ੍વਾ ਗਿਹਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਗਹਟ੍ਠਭਾવਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨવੋਸਿਤਤ੍ਤੋਤਿ ਅਨੁਰੂਪਂ ਅવੋਸਿਤਤ੍ਤੋ, ਯਦਤ੍ਥਂ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਰੂਪਪਰਿਞ੍ਞਾਦੀਨਂ ਅਤੀਰਿਤਤ੍ਤਾ ਅਪਰਿਯੋਸਿਤਭਾવੋ ਅਕਤਕਰਣੀਯੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥ વਾ ਅਨવੋਸਿਤਤ੍ਤੋਤਿ ਅਨੁਅવੋਸਿਤਸਭਾવੋ, વਿਸੁਦ੍ਧੀਨਂ ਮਗ੍ਗਾਨਞ੍ਚ ਅਨੁਪਟਿਪਾਟਿਯਾ વਸਿਤਬ੍ਬવਾਸਸ੍ਸ ਅਕਤਾવੀ, ਦਸਸੁ ਅਰਿਯવਾਸੇਸੁ ਅવੁਸਿਤવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮੁਖਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਙ੍ਗਲਂ ਇਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਮੁਖਨਙ੍ਗਲੀ। ਨਙ੍ਗਲੇਨ વਿਯ ਪਥવਿਂ ਪਰੇਸੁ ਫਰੁਸવਾਚਪ੍ਪਯੋਗੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਖਨਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਓਦਰਿਕੋਤਿ ਉਦਰੇ ਪਸੁਤੋ ਉਦਰਪੋਸਨਤਪ੍ਪਰੋ। ਕੁਸੀਤੋਤਿ ਅਲਸੋ, ਭਾવਨਂ ਅਨਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ। ਏવਂਭੂਤਸ੍ਸ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਮਹਾવਰਾਹੋવ ਨਿવਾਪਪੁਟ੍ਠੋ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਗਬ੍ਭਮੁਪੇਤਿ ਮਨ੍ਦੋ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੋਯੇવ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਥਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਨવੋਸਿਤਾਦਿਸਭਾવਤਾਯ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਗਬ੍ਭਮੁਪੇਤਿ ਮਨ੍ਦੋ, ਨ ਏવਂ ਮਾਦਿਸੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ। ਤਬ੍ਬਿਪਰੀਤਸਭਾવਤਾਯ ਪਨ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪਿਤਤ੍ਤਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤੀਤਿ ਬ੍ਯਤਿਰੇਕਮੁਖੇਨ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।
Tattha hitvā gihittanti gahaṭṭhabhāvaṃ pariccajitvā pabbajitvāti attho. Anavositattoti anurūpaṃ avositatto, yadatthaṃ sāsane pabbajantassa anurūpapariññādīnaṃ atīritattā apariyositabhāvo akatakaraṇīyoti attho. Atha vā anavositattoti anuavositasabhāvo, visuddhīnaṃ maggānañca anupaṭipāṭiyā vasitabbavāsassa akatāvī, dasasu ariyavāsesu avusitavāti attho. Mukhasaṅkhātaṃ naṅgalaṃ imassa atthīti mukhanaṅgalī. Naṅgalena viya pathaviṃ paresu pharusavācappayogena attānaṃ khanantoti attho. Odarikoti udare pasuto udaraposanatapparo. Kusītoti alaso, bhāvanaṃ ananuyuñjanto. Evaṃbhūtassa nipphattiṃ dassento āha ‘‘mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti. Tassattho heṭṭhā vuttoyeva. Ettha ca yathā pabbajitvā anavositādisabhāvatāya punappunaṃ gabbhamupeti mando, na evaṃ mādiso paṇḍito. Tabbiparītasabhāvatāya pana sammāpaṭipattiyā matthakaṃ pāpitattā parinibbāyatīti byatirekamukhena aññaṃ byākāsīti daṭṭhabbanti.
ਬੇਲਟ੍ਠਾਨਿਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Belaṭṭhānikattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੧. ਬੇਲਟ੍ਠਾਨਿਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 1. Belaṭṭhānikattheragāthā