Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൧൧. ഏകാദസമവഗ്ഗോ
11. Ekādasamavaggo
൧. ബേലട്ഠാനികത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
1. Belaṭṭhānikattheragāthāvaṇṇanā
ഹിത്വാ ഗിഹിത്തം അനവോസിതത്തോതിആദികാ ആയസ്മതോ ബേലട്ഠാനികത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ ഇതോ ഏകതിംസേ കപ്പേ വേസ്സഭുസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ വയപ്പത്തോ ബ്രാഹ്മണസിപ്പേസു നിപ്ഫത്തിം ഗന്ത്വാ ഘരാവാസം പഹായ ഇസിപബ്ബജ്ജം പബ്ബജിത്വാ ഇസീഹി പരിവുതോ വിചരന്തോ ഏകദിവസം വേസ്സഭും ഭഗവന്തം ദിസ്വാ പീതിസോമനസ്സജാതോ സത്ഥു ഞാണസമ്പത്തിം നിസ്സായ പസന്നമാനസോ ഞാണം ഉദ്ദിസ്സ പുപ്ഫേഹി പൂജം അകാസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ സാവത്ഥിയം ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ ബേലട്ഠാനികോതി ലദ്ധനാമോ വിഞ്ഞുതം പത്തോ സത്ഥു ധമ്മദേസനം സുത്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജിത്വാ കമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ കോസലരട്ഠേ അരഞ്ഞേ വിഹരന്തോ അലസോ കായദള്ഹിബഹുലോ ഫരുസവാചോ അഹോസി, സമണധമ്മേ ചിത്തം ന ഉപ്പാദേസി. അഥ നം ഭഗവാ ഞാണപരിപാകം ഓലോകേത്വാ –
Hitvāgihittaṃ anavositattotiādikā āyasmato belaṭṭhānikattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro ito ekatiṃse kappe vessabhussa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto brāhmaṇasippesu nipphattiṃ gantvā gharāvāsaṃ pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā isīhi parivuto vicaranto ekadivasaṃ vessabhuṃ bhagavantaṃ disvā pītisomanassajāto satthu ñāṇasampattiṃ nissāya pasannamānaso ñāṇaṃ uddissa pupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā belaṭṭhānikoti laddhanāmo viññutaṃ patto satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā kosalaraṭṭhe araññe viharanto alaso kāyadaḷhibahulo pharusavāco ahosi, samaṇadhamme cittaṃ na uppādesi. Atha naṃ bhagavā ñāṇaparipākaṃ oloketvā –
൧൦൧.
101.
‘‘ഹിത്വാ ഗിഹിത്തം അനവോസിതത്തോ, മുഖനങ്ഗലീ ഓദരികോ കുസീതോ;
‘‘Hitvā gihittaṃ anavositatto, mukhanaṅgalī odariko kusīto;
മഹാവരാഹോവ നിവാപപുട്ഠോ, പുനപ്പുനം ഗബ്ഭമുപേതി മന്ദോ’’തി. –
Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti. –
ഇമായ ഓഭാസഗാഥായ സംവേജേസി. സോ സത്ഥാരം പുരതോ നിസിന്നം വിയ ദിസ്വാ തഞ്ച ഗാഥം സുത്വാ സംവേഗജാതോ ഞാണസ്സ പരിപാകം ഗതത്താ വിപസ്സനം പട്ഠപേത്വാ നചിരസ്സേവ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൧൪.൪൧-൪൬) –
Imāya obhāsagāthāya saṃvejesi. So satthāraṃ purato nisinnaṃ viya disvā tañca gāthaṃ sutvā saṃvegajāto ñāṇassa paripākaṃ gatattā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.41-46) –
‘‘കണികാരംവ ജോതന്തം, നിസിന്നം പബ്ബതന്തരേ;
‘‘Kaṇikāraṃva jotantaṃ, nisinnaṃ pabbatantare;
ഓഭാസേന്തം ദിസാ സബ്ബാ, ഓസധിം വിയ താരകം.
Obhāsentaṃ disā sabbā, osadhiṃ viya tārakaṃ.
‘‘തയോ മാണവകാ ആസും, സകേ സിപ്പേ സുസിക്ഖിതാ;
‘‘Tayo māṇavakā āsuṃ, sake sippe susikkhitā;
ഖാരിഭാരം ഗഹേത്വാന, അന്വേന്തി മമ പച്ഛതോ.
Khāribhāraṃ gahetvāna, anventi mama pacchato.
‘‘പുടകേ സത്ത പുപ്ഫാനി, നിക്ഖിത്താനി തപസ്സിനാ;
‘‘Puṭake satta pupphāni, nikkhittāni tapassinā;
ഗഹേത്വാ താനി ഞാണമ്ഹി, വേസ്സഭുസ്സാഭിരോപയിം.
Gahetvā tāni ñāṇamhi, vessabhussābhiropayiṃ.
‘‘ഏകതിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഞാണപൂജായിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, ñāṇapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ഏകൂനതിംസകപ്പമ്ഹി, വിപുലാഭസനാമകോ;
‘‘Ekūnatiṃsakappamhi, vipulābhasanāmako;
സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ സത്ഥു ഓവാദം പടിപൂജേന്തോ ബ്യതിരേകമുഖേന ച അഞ്ഞം ബ്യാകരോന്തോ തമേവ ഗാഥം പച്ചുദാഹാസി.
Arahattaṃ pana patvā satthu ovādaṃ paṭipūjento byatirekamukhena ca aññaṃ byākaronto tameva gāthaṃ paccudāhāsi.
തത്ഥ ഹിത്വാ ഗിഹിത്തന്തി ഗഹട്ഠഭാവം പരിച്ചജിത്വാ പബ്ബജിത്വാതി അത്ഥോ. അനവോസിതത്തോതി അനുരൂപം അവോസിതത്തോ, യദത്ഥം സാസനേ പബ്ബജന്തസ്സ അനുരൂപപരിഞ്ഞാദീനം അതീരിതത്താ അപരിയോസിതഭാവോ അകതകരണീയോതി അത്ഥോ. അഥ വാ അനവോസിതത്തോതി അനുഅവോസിതസഭാവോ, വിസുദ്ധീനം മഗ്ഗാനഞ്ച അനുപടിപാടിയാ വസിതബ്ബവാസസ്സ അകതാവീ, ദസസു അരിയവാസേസു അവുസിതവാതി അത്ഥോ. മുഖസങ്ഖാതം നങ്ഗലം ഇമസ്സ അത്ഥീതി മുഖനങ്ഗലീ. നങ്ഗലേന വിയ പഥവിം പരേസു ഫരുസവാചപ്പയോഗേന അത്താനം ഖനന്തോതി അത്ഥോ. ഓദരികോതി ഉദരേ പസുതോ ഉദരപോസനതപ്പരോ. കുസീതോതി അലസോ, ഭാവനം അനനുയുഞ്ജന്തോ. ഏവംഭൂതസ്സ നിപ്ഫത്തിം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘മഹാവരാഹോവ നിവാപപുട്ഠോ, പുനപ്പുനം ഗബ്ഭമുപേതി മന്ദോ’’തി. തസ്സത്ഥോ ഹേട്ഠാ വുത്തോയേവ. ഏത്ഥ ച യഥാ പബ്ബജിത്വാ അനവോസിതാദിസഭാവതായ പുനപ്പുനം ഗബ്ഭമുപേതി മന്ദോ, ന ഏവം മാദിസോ പണ്ഡിതോ. തബ്ബിപരീതസഭാവതായ പന സമ്മാപടിപത്തിയാ മത്ഥകം പാപിതത്താ പരിനിബ്ബായതീതി ബ്യതിരേകമുഖേന അഞ്ഞം ബ്യാകാസീതി ദട്ഠബ്ബന്തി.
Tattha hitvā gihittanti gahaṭṭhabhāvaṃ pariccajitvā pabbajitvāti attho. Anavositattoti anurūpaṃ avositatto, yadatthaṃ sāsane pabbajantassa anurūpapariññādīnaṃ atīritattā apariyositabhāvo akatakaraṇīyoti attho. Atha vā anavositattoti anuavositasabhāvo, visuddhīnaṃ maggānañca anupaṭipāṭiyā vasitabbavāsassa akatāvī, dasasu ariyavāsesu avusitavāti attho. Mukhasaṅkhātaṃ naṅgalaṃ imassa atthīti mukhanaṅgalī. Naṅgalena viya pathaviṃ paresu pharusavācappayogena attānaṃ khanantoti attho. Odarikoti udare pasuto udaraposanatapparo. Kusītoti alaso, bhāvanaṃ ananuyuñjanto. Evaṃbhūtassa nipphattiṃ dassento āha ‘‘mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti. Tassattho heṭṭhā vuttoyeva. Ettha ca yathā pabbajitvā anavositādisabhāvatāya punappunaṃ gabbhamupeti mando, na evaṃ mādiso paṇḍito. Tabbiparītasabhāvatāya pana sammāpaṭipattiyā matthakaṃ pāpitattā parinibbāyatīti byatirekamukhena aññaṃ byākāsīti daṭṭhabbanti.
ബേലട്ഠാനികത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Belaṭṭhānikattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൧. ബേലട്ഠാനികത്ഥേരഗാഥാ • 1. Belaṭṭhānikattheragāthā