Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౬. బేలట్ఠసీసత్థేరగాథావణ్ణనా
6. Belaṭṭhasīsattheragāthāvaṇṇanā
యథాపి భద్దో ఆజఞ్ఞోతి ఆయస్మతో బేలట్ఠసీసత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? సో కిర పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తో భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా ధమ్మం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా సమణధమ్మం కరోన్తో ఉపనిస్సయసమ్పత్తియా అభావేన విసేసం నిబ్బత్తేతుం నాసక్ఖి. వివట్టూపనిస్సయం పన బహుం కుసలం ఉపచినిత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇతో ఏకతింసే కప్పే వేస్సభుం భగవన్తం పస్సిత్వా పసన్నచిత్తో మాతులుఙ్గఫలం అదాసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవేసు నిబ్బత్తిత్వా అపరాపరం పుఞ్ఞాని కత్వా సుగతితో సుగతిం ఉపగచ్ఛన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తో భగవతో అభిసమ్బోధియా పురేతరమేవ ఉరువేలకస్సపస్స సన్తికే తాపసపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా అగ్గిం పరిచరన్తో ఉరువేలకస్సపదమనే ఆదిత్తపరియాయదేసనాయ (మహావ॰ ౫౪; సం॰ ని॰ ౪.౨౮) పురాణజటిలసహస్సేన సద్ధిం అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౧.౬౮-౭౩) –
Yathāpibhaddo ājaññoti āyasmato belaṭṭhasīsattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā samaṇadhammaṃ karonto upanissayasampattiyā abhāvena visesaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi. Vivaṭṭūpanissayaṃ pana bahuṃ kusalaṃ upacinitvā devamanussesu saṃsaranto ito ekatiṃse kappe vessabhuṃ bhagavantaṃ passitvā pasannacitto mātuluṅgaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devesu nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatito sugatiṃ upagacchanto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatto bhagavato abhisambodhiyā puretarameva uruvelakassapassa santike tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā aggiṃ paricaranto uruvelakassapadamane ādittapariyāyadesanāya (mahāva. 54; saṃ. ni. 4.28) purāṇajaṭilasahassena saddhiṃ arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.68-73) –
‘‘కణికారంవ జోతన్తం, పుణ్ణమాయేవ చన్దిమం;
‘‘Kaṇikāraṃva jotantaṃ, puṇṇamāyeva candimaṃ;
జలన్తం దీపరుక్ఖంవ, అద్దసం లోకనాయకం.
Jalantaṃ dīparukkhaṃva, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘మాతులుఙ్గఫలం గయ్హ, అదాసిం సత్థునో అహం;
‘‘Mātuluṅgaphalaṃ gayha, adāsiṃ satthuno ahaṃ;
దక్ఖిణేయ్యస్స వీరస్స, పసన్నో సేహి పాణిభి.
Dakkhiṇeyyassa vīrassa, pasanno sehi pāṇibhi.
‘‘ఏకతింసే ఇతో కప్పే, యం ఫలం అదదిం తదా;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, ఫలదానస్సిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ఏవం అధిగతారహత్తో ఆయస్మతో ధమ్మభణ్డాగారికస్స ఉపజ్ఝాయో అయం థేరో ఏకదివసం ఫలసమాపత్తితో ఉట్ఠాయ తం సన్తం పణీతం నిరామిసం సుఖం అత్తనో పుబ్బయోగఞ్చ పచ్చవేక్ఖిత్వా పీతివేగవసేన ‘‘యథాపి భద్దో ఆజఞ్ఞో’’తి గాథం అభాసి.
Evaṃ adhigatārahatto āyasmato dhammabhaṇḍāgārikassa upajjhāyo ayaṃ thero ekadivasaṃ phalasamāpattito uṭṭhāya taṃ santaṃ paṇītaṃ nirāmisaṃ sukhaṃ attano pubbayogañca paccavekkhitvā pītivegavasena ‘‘yathāpi bhaddo ājañño’’ti gāthaṃ abhāsi.
౧౬. తత్థ యథాపీతి ఓపమ్మపటిపాదనత్థే నిపాతో. భద్దోతి సున్దరో థామబలసమత్థజవపరక్కమాదిసమ్పన్నో. ఆజఞ్ఞోతి ఆజానీయో జాతిమా కారణాకారణానం ఆజాననకో. సో తివిధో ఉసభాజఞ్ఞో అస్సాజఞ్ఞో హత్థాజఞ్ఞోతి. తేసు ఉసభాజఞ్ఞో ఇధాధిప్పేతో. సో చ ఖో ఛేకకసనకిచ్చే నియుత్తో, తేనాహ ‘‘నఙ్గలావత్తనీ’’తి. నఙ్గలస్స ఫాలస్స ఆవత్తనకో, నఙ్గలం ఇతో చితో చ ఆవత్తేత్వా ఖేత్తే కసనకోతి అత్థో. నఙ్గలం వా ఆవత్తయతి ఏత్థాతి నఙ్గలావత్తం , ఖేత్తే నఙ్గలపథో, తస్మిం నఙ్గలావత్తని. గాథాసుఖత్థఞ్హేత్థ ‘‘వత్తనీ’’తి దీఘం కత్వా వుత్తం. సిఖీతి మత్థకే అవట్ఠానతో సిఖాసదిసతాయ సిఖా, సిఙ్గం. తదస్స అత్థీతి సిఖీ. అపరే పన ‘‘కకుధం ఇధ ‘సిఖా’తి అధిప్పేత’’న్తి వదన్తి, ఉభయథాపి పధానఙ్గకిత్తనమేతం ‘‘సిఖీ’’తి. అప్పకసిరేనాతి అప్పకిలమథేన. రత్తిన్దివాతి రత్తియో దివా చ, ఏవం మమం అప్పకసిరేన గచ్ఛన్తీతి యోజనా. ఇదం వుత్తం హోతి – యథా ‘‘భద్దో ఉసభాజానీయో కసనే నియుత్తో ఘనతిణమూలాదికేపి నఙ్గలపథే తం అగణేన్తో అప్పకసిరేన ఇతో చితో చ పరివత్తేన్తో గచ్ఛతి, యావ కసనతిణానం పరిస్సమం దస్సేతి, ఏవం మమం రత్తిన్దివాపి అప్పకసిరేనేవ గచ్ఛన్తి అతిక్కమన్తీ’’తి. తత్థ కారణమాహ ‘‘సుఖే లద్ధే నిరామిసే’’తి. యస్మా కామామిసలోకామిసవట్టామిసేహి అసమ్మిస్సం సన్తం పణీతం ఫలసమాపత్తిసుఖం లద్ధం, తస్మాతి అత్థో. పచ్చత్తే చేతం భుమ్మవచనం యథా ‘‘వనప్పగుమ్బే’’ (ఖు॰ పా॰ ౬.౧౩; సు॰ ని॰ ౨౩౬) ‘‘తేన వత రే వత్తబ్బే’’తి (కథా॰ ౧) చ. అథ వా తతో పభుతి రత్తిన్దివా అప్పకసిరేన గచ్ఛన్తీతి విచారణాయ ఆహ – ‘‘సుఖే లద్ధే నిరామిసే’’తి, నిరామిసే సుఖే లద్ధే సతి తస్స లద్ధకాలతో పట్ఠాయాతి అత్థో.
16. Tattha yathāpīti opammapaṭipādanatthe nipāto. Bhaddoti sundaro thāmabalasamatthajavaparakkamādisampanno. Ājaññoti ājānīyo jātimā kāraṇākāraṇānaṃ ājānanako. So tividho usabhājañño assājañño hatthājaññoti. Tesu usabhājañño idhādhippeto. So ca kho chekakasanakicce niyutto, tenāha ‘‘naṅgalāvattanī’’ti. Naṅgalassa phālassa āvattanako, naṅgalaṃ ito cito ca āvattetvā khette kasanakoti attho. Naṅgalaṃ vā āvattayati etthāti naṅgalāvattaṃ , khette naṅgalapatho, tasmiṃ naṅgalāvattani. Gāthāsukhatthañhettha ‘‘vattanī’’ti dīghaṃ katvā vuttaṃ. Sikhīti matthake avaṭṭhānato sikhāsadisatāya sikhā, siṅgaṃ. Tadassa atthīti sikhī. Apare pana ‘‘kakudhaṃ idha ‘sikhā’ti adhippeta’’nti vadanti, ubhayathāpi padhānaṅgakittanametaṃ ‘‘sikhī’’ti. Appakasirenāti appakilamathena. Rattindivāti rattiyo divā ca, evaṃ mamaṃ appakasirena gacchantīti yojanā. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā ‘‘bhaddo usabhājānīyo kasane niyutto ghanatiṇamūlādikepi naṅgalapathe taṃ agaṇento appakasirena ito cito ca parivattento gacchati, yāva kasanatiṇānaṃ parissamaṃ dasseti, evaṃ mamaṃ rattindivāpi appakasireneva gacchanti atikkamantī’’ti. Tattha kāraṇamāha ‘‘sukhe laddhe nirāmise’’ti. Yasmā kāmāmisalokāmisavaṭṭāmisehi asammissaṃ santaṃ paṇītaṃ phalasamāpattisukhaṃ laddhaṃ, tasmāti attho. Paccatte cetaṃ bhummavacanaṃ yathā ‘‘vanappagumbe’’ (khu. pā. 6.13; su. ni. 236) ‘‘tena vata re vattabbe’’ti (kathā. 1) ca. Atha vā tato pabhuti rattindivā appakasirena gacchantīti vicāraṇāya āha – ‘‘sukhe laddhe nirāmise’’ti, nirāmise sukhe laddhe sati tassa laddhakālato paṭṭhāyāti attho.
బేలట్ఠసీసత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Belaṭṭhasīsattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౬. బేలట్ఠసీసత్థేరగాథా • 6. Belaṭṭhasīsattheragāthā