Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၆. ဗေလဋ္ဌသီသတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
6. Belaṭṭhasīsattheragāthāvaṇṇanā
ယထာပိ ဘဒ္ဒော အာဇညောတိ အာယသ္မတော ဗေလဋ္ဌသီသတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သော ကိရ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဥပနိသ္သယသမ္ပတ္တိယာ အဘာဝေန ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နာသက္ခိ။ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ပန ဗဟုံ ကုသလံ ဥပစိနိတ္ဝာ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣတော ဧကတိံသေ ကပ္ပေ ဝေသ္သဘုံ ဘဂဝန္တံ ပသ္သိတ္ဝာ ပသန္နစိတ္တော မာတုလုင္ဂဖလံ အဒာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝေသု နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ အပရာပရံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ သုဂတိတော သုဂတိံ ဥပဂစ္ဆန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဗ္ရာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ဘဂဝတော အဘိသမ္ဗောဓိယာ ပုရေတရမေဝ ဥရုဝေလကသ္သပသ္သ သန္တိကေ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အဂ္ဂိံ ပရိစရန္တော ဥရုဝေလကသ္သပဒမနေ အာဒိတ္တပရိယာယဒေသနာယ (မဟာဝ. ၅၄; သံ. နိ. ၄.၂၈) ပုရာဏဇဋိလသဟသ္သေန သဒ္ဓိံ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၂.၅၁.၆၈-၇၃) –
Yathāpibhaddo ājaññoti āyasmato belaṭṭhasīsattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā samaṇadhammaṃ karonto upanissayasampattiyā abhāvena visesaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi. Vivaṭṭūpanissayaṃ pana bahuṃ kusalaṃ upacinitvā devamanussesu saṃsaranto ito ekatiṃse kappe vessabhuṃ bhagavantaṃ passitvā pasannacitto mātuluṅgaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devesu nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatito sugatiṃ upagacchanto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatto bhagavato abhisambodhiyā puretarameva uruvelakassapassa santike tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā aggiṃ paricaranto uruvelakassapadamane ādittapariyāyadesanāya (mahāva. 54; saṃ. ni. 4.28) purāṇajaṭilasahassena saddhiṃ arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.68-73) –
‘‘ကဏိကာရံဝ ဇောတန္တံ၊ ပုဏ္ဏမာယေဝ စန္ဒိမံ။
‘‘Kaṇikāraṃva jotantaṃ, puṇṇamāyeva candimaṃ;
ဇလန္တံ ဒီပရုက္ခံဝ၊ အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။
Jalantaṃ dīparukkhaṃva, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘မာတုလုင္ဂဖလံ ဂယ္ဟ၊ အဒာသိံ သတ္ထုနော အဟံ။
‘‘Mātuluṅgaphalaṃ gayha, adāsiṃ satthuno ahaṃ;
ဒက္ခိဏေယ္ယသ္သ ဝီရသ္သ၊ ပသန္နော သေဟိ ပာဏိဘိ။
Dakkhiṇeyyassa vīrassa, pasanno sehi pāṇibhi.
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒာ။
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒာနသ္သိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ဧဝံ အဓိဂတာရဟတ္တော အာယသ္မတော ဓမ္မဘဏ္ဍာဂာရိကသ္သ ဥပဇ္ဈာယော အယံ ထေရော ဧကဒိဝသံ ဖလသမာပတ္တိတော ဥဋ္ဌာယ တံ သန္တံ ပဏီတံ နိရာမိသံ သုခံ အတ္တနော ပုဗ္ဗယောဂဉ္စ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ပီတိဝေဂဝသေန ‘‘ယထာပိ ဘဒ္ဒော အာဇညော’’တိ ဂာထံ အဘာသိ။
Evaṃ adhigatārahatto āyasmato dhammabhaṇḍāgārikassa upajjhāyo ayaṃ thero ekadivasaṃ phalasamāpattito uṭṭhāya taṃ santaṃ paṇītaṃ nirāmisaṃ sukhaṃ attano pubbayogañca paccavekkhitvā pītivegavasena ‘‘yathāpi bhaddo ājañño’’ti gāthaṃ abhāsi.
၁၆. တတ္ထ ယထာပီတိ ဩပမ္မပဋိပာဒနတ္ထေ နိပာတော။ ဘဒ္ဒောတိ သုန္ဒရော ထာမဗလသမတ္ထဇဝပရက္ကမာဒိသမ္ပန္နော။ အာဇညောတိ အာဇာနီယော ဇာတိမာ ကာရဏာကာရဏာနံ အာဇာနနကော။ သော တိဝိဓော ဥသဘာဇညော အသ္သာဇညော ဟတ္ထာဇညောတိ။ တေသု ဥသဘာဇညော ဣဓာဓိပ္ပေတော။ သော စ ခော ဆေကကသနကိစ္စေ နိယုတ္တော, တေနာဟ ‘‘နင္ဂလာဝတ္တနီ’’တိ။ နင္ဂလသ္သ ဖာလသ္သ အာဝတ္တနကော, နင္ဂလံ ဣတော စိတော စ အာဝတ္တေတ္ဝာ ခေတ္တေ ကသနကောတိ အတ္ထော။ နင္ဂလံ ဝာ အာဝတ္တယတိ ဧတ္ထာတိ နင္ဂလာဝတ္တံ , ခေတ္တေ နင္ဂလပထော, တသ္မိံ နင္ဂလာဝတ္တနိ။ ဂာထာသုခတ္ထဉ္ဟေတ္ထ ‘‘ဝတ္တနီ’’တိ ဒီဃံ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ။ သိခီတိ မတ္ထကေ အဝဋ္ဌာနတော သိခာသဒိသတာယ သိခာ, သိင္ဂံ။ တဒသ္သ အတ္ထီတိ သိခီ။ အပရေ ပန ‘‘ကကုဓံ ဣဓ ‘သိခာ’တိ အဓိပ္ပေတ’’န္တိ ဝဒန္တိ, ဥဘယထာပိ ပဓာနင္ဂကိတ္တနမေတံ ‘‘သိခီ’’တိ။ အပ္ပကသိရေနာတိ အပ္ပကိလမထေန။ ရတ္တိန္ဒိဝာတိ ရတ္တိယော ဒိဝာ စ, ဧဝံ မမံ အပ္ပကသိရေန ဂစ္ဆန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ‘‘ဘဒ္ဒော ဥသဘာဇာနီယော ကသနေ နိယုတ္တော ဃနတိဏမူလာဒိကေပိ နင္ဂလပထေ တံ အဂဏေန္တော အပ္ပကသိရေန ဣတော စိတော စ ပရိဝတ္တေန္တော ဂစ္ဆတိ, ယာဝ ကသနတိဏာနံ ပရိသ္သမံ ဒသ္သေတိ, ဧဝံ မမံ ရတ္တိန္ဒိဝာပိ အပ္ပကသိရေနေဝ ဂစ္ဆန္တိ အတိက္ကမန္တီ’’တိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘သုခေ လဒ္ဓေ နိရာမိသေ’’တိ။ ယသ္မာ ကာမာမိသလောကာမိသဝဋ္ဋာမိသေဟိ အသမ္မိသ္သံ သန္တံ ပဏီတံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ လဒ္ဓံ, တသ္မာတိ အတ္ထော။ ပစ္စတ္တေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ ယထာ ‘‘ဝနပ္ပဂုမ္ဗေ’’ (ခု. ပာ. ၆.၁၃; သု. နိ. ၂၃၆) ‘‘တေန ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိ (ကထာ. ၁) စ။ အထ ဝာ တတော ပဘုတိ ရတ္တိန္ဒိဝာ အပ္ပကသိရေန ဂစ္ဆန္တီတိ ဝိစာရဏာယ အာဟ – ‘‘သုခေ လဒ္ဓေ နိရာမိသေ’’တိ, နိရာမိသေ သုခေ လဒ္ဓေ သတိ တသ္သ လဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော။
16. Tattha yathāpīti opammapaṭipādanatthe nipāto. Bhaddoti sundaro thāmabalasamatthajavaparakkamādisampanno. Ājaññoti ājānīyo jātimā kāraṇākāraṇānaṃ ājānanako. So tividho usabhājañño assājañño hatthājaññoti. Tesu usabhājañño idhādhippeto. So ca kho chekakasanakicce niyutto, tenāha ‘‘naṅgalāvattanī’’ti. Naṅgalassa phālassa āvattanako, naṅgalaṃ ito cito ca āvattetvā khette kasanakoti attho. Naṅgalaṃ vā āvattayati etthāti naṅgalāvattaṃ , khette naṅgalapatho, tasmiṃ naṅgalāvattani. Gāthāsukhatthañhettha ‘‘vattanī’’ti dīghaṃ katvā vuttaṃ. Sikhīti matthake avaṭṭhānato sikhāsadisatāya sikhā, siṅgaṃ. Tadassa atthīti sikhī. Apare pana ‘‘kakudhaṃ idha ‘sikhā’ti adhippeta’’nti vadanti, ubhayathāpi padhānaṅgakittanametaṃ ‘‘sikhī’’ti. Appakasirenāti appakilamathena. Rattindivāti rattiyo divā ca, evaṃ mamaṃ appakasirena gacchantīti yojanā. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā ‘‘bhaddo usabhājānīyo kasane niyutto ghanatiṇamūlādikepi naṅgalapathe taṃ agaṇento appakasirena ito cito ca parivattento gacchati, yāva kasanatiṇānaṃ parissamaṃ dasseti, evaṃ mamaṃ rattindivāpi appakasireneva gacchanti atikkamantī’’ti. Tattha kāraṇamāha ‘‘sukhe laddhe nirāmise’’ti. Yasmā kāmāmisalokāmisavaṭṭāmisehi asammissaṃ santaṃ paṇītaṃ phalasamāpattisukhaṃ laddhaṃ, tasmāti attho. Paccatte cetaṃ bhummavacanaṃ yathā ‘‘vanappagumbe’’ (khu. pā. 6.13; su. ni. 236) ‘‘tena vata re vattabbe’’ti (kathā. 1) ca. Atha vā tato pabhuti rattindivā appakasirena gacchantīti vicāraṇāya āha – ‘‘sukhe laddhe nirāmise’’ti, nirāmise sukhe laddhe sati tassa laddhakālato paṭṭhāyāti attho.
ဗေလဋ္ဌသီသတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Belaṭṭhasīsattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၆. ဗေလဋ္ဌသီသတ္ထေရဂာထာ • 6. Belaṭṭhasīsattheragāthā