| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೬. ಬೇಲಟ್ಠಸೀಸತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
6. Belaṭṭhasīsattheragāthāvaṇṇanā
ಯಥಾಪಿ ಭದ್ದೋ ಆಜಞ್ಞೋತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಬೇಲಟ್ಠಸೀಸತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸೋ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವೇನ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಪನ ಬಹುಂ ಕುಸಲಂ ಉಪಚಿನಿತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇತೋ ಏಕತಿಂಸೇ ಕಪ್ಪೇ ವೇಸ್ಸಭುಂ ಭಗವನ್ತಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಮಾತುಲುಙ್ಗಫಲಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಪರಾಪರಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಸುಗತಿತೋ ಸುಗತಿಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಭಗವತೋ ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಯಾ ಪುರೇತರಮೇವ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರನ್ತೋ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪದಮನೇ ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯದೇಸನಾಯ (ಮಹಾವ॰ ೫೪; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೨೮) ಪುರಾಣಜಟಿಲಸಹಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೧.೬೮-೭೩) –
Yathāpibhaddo ājaññoti āyasmato belaṭṭhasīsattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā samaṇadhammaṃ karonto upanissayasampattiyā abhāvena visesaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi. Vivaṭṭūpanissayaṃ pana bahuṃ kusalaṃ upacinitvā devamanussesu saṃsaranto ito ekatiṃse kappe vessabhuṃ bhagavantaṃ passitvā pasannacitto mātuluṅgaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devesu nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatito sugatiṃ upagacchanto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatto bhagavato abhisambodhiyā puretarameva uruvelakassapassa santike tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā aggiṃ paricaranto uruvelakassapadamane ādittapariyāyadesanāya (mahāva. 54; saṃ. ni. 4.28) purāṇajaṭilasahassena saddhiṃ arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.68-73) –
‘‘ಕಣಿಕಾರಂವ ಜೋತನ್ತಂ, ಪುಣ್ಣಮಾಯೇವ ಚನ್ದಿಮಂ।
‘‘Kaṇikāraṃva jotantaṃ, puṇṇamāyeva candimaṃ;
ಜಲನ್ತಂ ದೀಪರುಕ್ಖಂವ, ಅದ್ದಸಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ॥
Jalantaṃ dīparukkhaṃva, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ಮಾತುಲುಙ್ಗಫಲಂ ಗಯ್ಹ, ಅದಾಸಿಂ ಸತ್ಥುನೋ ಅಹಂ।
‘‘Mātuluṅgaphalaṃ gayha, adāsiṃ satthuno ahaṃ;
ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಸ್ಸ ವೀರಸ್ಸ, ಪಸನ್ನೋ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ॥
Dakkhiṇeyyassa vīrassa, pasanno sehi pāṇibhi.
‘‘ಏಕತಿಂಸೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಫಲಂ ಅದದಿಂ ತದಾ।
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಫಲದಾನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಏವಂ ಅಧಿಗತಾರಹತ್ತೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಧಮ್ಮಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಅಯಂ ಥೇರೋ ಏಕದಿವಸಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ತಂ ಸನ್ತಂ ಪಣೀತಂ ನಿರಾಮಿಸಂ ಸುಖಂ ಅತ್ತನೋ ಪುಬ್ಬಯೋಗಞ್ಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪೀತಿವೇಗವಸೇನ ‘‘ಯಥಾಪಿ ಭದ್ದೋ ಆಜಞ್ಞೋ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Evaṃ adhigatārahatto āyasmato dhammabhaṇḍāgārikassa upajjhāyo ayaṃ thero ekadivasaṃ phalasamāpattito uṭṭhāya taṃ santaṃ paṇītaṃ nirāmisaṃ sukhaṃ attano pubbayogañca paccavekkhitvā pītivegavasena ‘‘yathāpi bhaddo ājañño’’ti gāthaṃ abhāsi.
೧೬. ತತ್ಥ ಯಥಾಪೀತಿ ಓಪಮ್ಮಪಟಿಪಾದನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಭದ್ದೋತಿ ಸುನ್ದರೋ ಥಾಮಬಲಸಮತ್ಥಜವಪರಕ್ಕಮಾದಿಸಮ್ಪನ್ನೋ। ಆಜಞ್ಞೋತಿ ಆಜಾನೀಯೋ ಜಾತಿಮಾ ಕಾರಣಾಕಾರಣಾನಂ ಆಜಾನನಕೋ। ಸೋ ತಿವಿಧೋ ಉಸಭಾಜಞ್ಞೋ ಅಸ್ಸಾಜಞ್ಞೋ ಹತ್ಥಾಜಞ್ಞೋತಿ। ತೇಸು ಉಸಭಾಜಞ್ಞೋ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಸೋ ಚ ಖೋ ಛೇಕಕಸನಕಿಚ್ಚೇ ನಿಯುತ್ತೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ನಙ್ಗಲಾವತ್ತನೀ’’ತಿ। ನಙ್ಗಲಸ್ಸ ಫಾಲಸ್ಸ ಆವತ್ತನಕೋ, ನಙ್ಗಲಂ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಆವತ್ತೇತ್ವಾ ಖೇತ್ತೇ ಕಸನಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಙ್ಗಲಂ ವಾ ಆವತ್ತಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ನಙ್ಗಲಾವತ್ತಂ , ಖೇತ್ತೇ ನಙ್ಗಲಪಥೋ, ತಸ್ಮಿಂ ನಙ್ಗಲಾವತ್ತನಿ। ಗಾಥಾಸುಖತ್ಥಞ್ಹೇತ್ಥ ‘‘ವತ್ತನೀ’’ತಿ ದೀಘಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಸಿಖೀತಿ ಮತ್ಥಕೇ ಅವಟ್ಠಾನತೋ ಸಿಖಾಸದಿಸತಾಯ ಸಿಖಾ, ಸಿಙ್ಗಂ। ತದಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಿಖೀ। ಅಪರೇ ಪನ ‘‘ಕಕುಧಂ ಇಧ ‘ಸಿಖಾ’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ಉಭಯಥಾಪಿ ಪಧಾನಙ್ಗಕಿತ್ತನಮೇತಂ ‘‘ಸಿಖೀ’’ತಿ। ಅಪ್ಪಕಸಿರೇನಾತಿ ಅಪ್ಪಕಿಲಮಥೇನ। ರತ್ತಿನ್ದಿವಾತಿ ರತ್ತಿಯೋ ದಿವಾ ಚ, ಏವಂ ಮಮಂ ಅಪ್ಪಕಸಿರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ‘‘ಭದ್ದೋ ಉಸಭಾಜಾನೀಯೋ ಕಸನೇ ನಿಯುತ್ತೋ ಘನತಿಣಮೂಲಾದಿಕೇಪಿ ನಙ್ಗಲಪಥೇ ತಂ ಅಗಣೇನ್ತೋ ಅಪ್ಪಕಸಿರೇನ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಯಾವ ಕಸನತಿಣಾನಂ ಪರಿಸ್ಸಮಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಏವಂ ಮಮಂ ರತ್ತಿನ್ದಿವಾಪಿ ಅಪ್ಪಕಸಿರೇನೇವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಸುಖೇ ಲದ್ಧೇ ನಿರಾಮಿಸೇ’’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಕಾಮಾಮಿಸಲೋಕಾಮಿಸವಟ್ಟಾಮಿಸೇಹಿ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ಸನ್ತಂ ಪಣೀತಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಂ ಲದ್ಧಂ, ತಸ್ಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಚ್ಚತ್ತೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ ಯಥಾ ‘‘ವನಪ್ಪಗುಮ್ಬೇ’’ (ಖು॰ ಪಾ॰ ೬.೧೩; ಸು॰ ನಿ॰ ೨೩೬) ‘‘ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ’’ತಿ (ಕಥಾ॰ ೧) ಚ। ಅಥ ವಾ ತತೋ ಪಭುತಿ ರತ್ತಿನ್ದಿವಾ ಅಪ್ಪಕಸಿರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವಿಚಾರಣಾಯ ಆಹ – ‘‘ಸುಖೇ ಲದ್ಧೇ ನಿರಾಮಿಸೇ’’ತಿ, ನಿರಾಮಿಸೇ ಸುಖೇ ಲದ್ಧೇ ಸತಿ ತಸ್ಸ ಲದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
16. Tattha yathāpīti opammapaṭipādanatthe nipāto. Bhaddoti sundaro thāmabalasamatthajavaparakkamādisampanno. Ājaññoti ājānīyo jātimā kāraṇākāraṇānaṃ ājānanako. So tividho usabhājañño assājañño hatthājaññoti. Tesu usabhājañño idhādhippeto. So ca kho chekakasanakicce niyutto, tenāha ‘‘naṅgalāvattanī’’ti. Naṅgalassa phālassa āvattanako, naṅgalaṃ ito cito ca āvattetvā khette kasanakoti attho. Naṅgalaṃ vā āvattayati etthāti naṅgalāvattaṃ , khette naṅgalapatho, tasmiṃ naṅgalāvattani. Gāthāsukhatthañhettha ‘‘vattanī’’ti dīghaṃ katvā vuttaṃ. Sikhīti matthake avaṭṭhānato sikhāsadisatāya sikhā, siṅgaṃ. Tadassa atthīti sikhī. Apare pana ‘‘kakudhaṃ idha ‘sikhā’ti adhippeta’’nti vadanti, ubhayathāpi padhānaṅgakittanametaṃ ‘‘sikhī’’ti. Appakasirenāti appakilamathena. Rattindivāti rattiyo divā ca, evaṃ mamaṃ appakasirena gacchantīti yojanā. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā ‘‘bhaddo usabhājānīyo kasane niyutto ghanatiṇamūlādikepi naṅgalapathe taṃ agaṇento appakasirena ito cito ca parivattento gacchati, yāva kasanatiṇānaṃ parissamaṃ dasseti, evaṃ mamaṃ rattindivāpi appakasireneva gacchanti atikkamantī’’ti. Tattha kāraṇamāha ‘‘sukhe laddhe nirāmise’’ti. Yasmā kāmāmisalokāmisavaṭṭāmisehi asammissaṃ santaṃ paṇītaṃ phalasamāpattisukhaṃ laddhaṃ, tasmāti attho. Paccatte cetaṃ bhummavacanaṃ yathā ‘‘vanappagumbe’’ (khu. pā. 6.13; su. ni. 236) ‘‘tena vata re vattabbe’’ti (kathā. 1) ca. Atha vā tato pabhuti rattindivā appakasirena gacchantīti vicāraṇāya āha – ‘‘sukhe laddhe nirāmise’’ti, nirāmise sukhe laddhe sati tassa laddhakālato paṭṭhāyāti attho.
ಬೇಲಟ್ಠಸೀಸತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Belaṭṭhasīsattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೬. ಬೇಲಟ್ಠಸೀಸತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 6. Belaṭṭhasīsattheragāthā
