| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
੪. વਿਭਙ੍ਗવਗ੍ਗੋ
4. Vibhaṅgavaggo
੧. ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
1. Bhaddekarattasuttavaṇṇanā
੨੭੨. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਨੁਯੋਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਭਦ੍ਦਕਸ੍ਸ ਏਕਰਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਉਦ੍ਦੇਸਨ੍ਤਿ ਮਾਤਿਕਂ। વਿਭਙ੍ਗਨ੍ਤਿ વਿਤ੍ਥਾਰਭਾਜਨੀਯਂ।
272.Evaṃme sutanti bhaddekarattasuttaṃ. Tattha bhaddekarattassāti vipassanānuyogasamannāgatattā bhaddakassa ekarattassa. Uddesanti mātikaṃ. Vibhaṅganti vitthārabhājanīyaṃ.
ਅਤੀਤਨ੍ਤਿ ਅਤੀਤੇ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧੇ। ਨਾਨ੍વਾਗਮੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਨਾਨੁਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਨਪ੍ਪਟਿਕਙ੍ਖੇਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯ। ਯਦਤੀਤਨ੍ਤਿ ਇਦਮੇਤ੍ਥ ਕਾਰਣવਚਨਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਯਂ ਅਤੀਤਂ, ਤਂ ਪਹੀਨਂ ਨਿਰੁਦ੍ਧਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਪੁਨ ਨਾਨੁਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਯਂ ਅਨਾਗਤਂ, ਤਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਅਜਾਤਂ ਅਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯ।
Atītanti atīte pañcakkhandhe. Nānvāgameyyāti taṇhādiṭṭhīhi nānugaccheyya. Nappaṭikaṅkheti taṇhādiṭṭhīhi na pattheyya. Yadatītanti idamettha kāraṇavacanaṃ. Yasmā yaṃ atītaṃ, taṃ pahīnaṃ niruddhaṃ atthaṅgataṃ, tasmā taṃ puna nānugaccheyya. Yasmā ca yaṃ anāgataṃ, taṃ appattaṃ ajātaṃ anibbattaṃ, tasmā tampi na pattheyya.
ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਂ ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥੇવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ ਚ ਨਂ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦੀਹਿ ਸਤ੍ਤਹਿ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਹਿ ਯੋ વਿਪਸ੍ਸਤਿ ਅਰਞ੍ਞਾਦੀਸੁ વਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ વਿਪਸ੍ਸਤਿ। ਅਸਂਹੀਰਂ ਅਸਂਕੁਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਇਦਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਟਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਹਿ ਰਾਗਾਦੀਹਿ ਨ ਸਂਹੀਰਤਿ ਨ ਸਂਕੁਪ੍ਪਤੀਤਿ ਅਸਂਹੀਰਂ ਅਸਂਕੁਪ੍ਪਂ, ਤਂ ਅਨੁਬ੍ਰੂਹਯੇ વਡ੍ਢੇਯ੍ਯ, ਪਟਿવਿਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਥ વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਰਾਗਾਦੀਹਿ ਨ ਸਂਹੀਰਤਿ ਨ ਸਂਕੁਪ੍ਪਤੀਤਿ ਅਸਂਹੀਰਂ ਅਸਂਕੁਪ੍ਪਂ। ਤਂ વਿਦ੍વਾ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਨੁਬ੍ਰੂਹਯੇ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਂ ਤਂ ਤਂ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਅਪ੍ਪੇਨ੍ਤੋ વਡ੍ਢੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha tatthāti paccuppannampi dhammaṃ yattha yattheva uppanno, tattha tattheva ca naṃ aniccānupassanādīhi sattahi anupassanāhi yo vipassati araññādīsu vā tattha tattheva vipassati. Asaṃhīraṃasaṃkuppanti idaṃ vipassanāpaṭivipassanādassanatthaṃ vuttaṃ. Vipassanā hi rāgādīhi na saṃhīrati na saṃkuppatīti asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ, taṃ anubrūhaye vaḍḍheyya, paṭivipasseyyāti vuttaṃ hoti. Atha vā nibbānaṃ rāgādīhi na saṃhīrati na saṃkuppatīti asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ. Taṃ vidvā paṇḍito bhikkhu anubrūhaye, punappunaṃ tadārammaṇaṃ taṃ taṃ phalasamāpattiṃ appento vaḍḍheyyāti attho.
ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਅਨੁਬ੍ਰੂਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਾਯ – ਅਜ੍ਜੇવ ਕਿਚ੍ਚਮਾਤਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਆਤਾਪਨਪਰਿਤਾਪਨੇਨ ਆਤਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਂ વੀਰਿਯਂ ਅਜ੍ਜੇવ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਕੋ ਜਞ੍ਞਾ ਮਰਣਂ ਸੁવੇਤਿ ਸ੍વੇ ਜੀવਿਤਂ વਾ ਮਰਣਂ વਾ ਕੋ ਜਾਨਾਤਿ। ਅਜ੍ਜੇવ ਦਾਨਂ વਾ ਦਸ੍ਸਾਮਿ, ਸੀਲਂ વਾ ਰਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਞ੍ਞਤਰਂ વਾ ਪਨ ਕੁਸਲਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਹਿ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਤਾવ ਪਪਞ੍ਚੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸ੍વੇ વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ વਾ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਅਜ੍ਜੇવ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਏવਂ વੀਰਿਯਂ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਮਹਾਸੇਨੇਨਾਤਿ ਅਗ੍ਗਿવਿਸਸਤ੍ਥਾਦੀਨਿ ਅਨੇਕਾਨਿ ਮਰਣਕਾਰਣਾਨਿ ਤਸ੍ਸ ਸੇਨਾ, ਤਾਯ ਮਹਤਿਯਾ ਸੇਨਾਯ વਸੇਨ ਮਹਾਸੇਨੇਨ ਏવਰੂਪੇਨ ਮਚ੍ਚੁਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ‘‘ਕਤਿਪਾਹਂ ਤਾવ ਆਗਮੇਹਿ ਯਾવਾਹਂ ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਾਦਿਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅવਸ੍ਸਯਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ । ਏવਂ ਮਿਤ੍ਤਸਨ੍ਥવਾਕਾਰਸਙ੍ਖਾਤੋ વਾ, ‘‘ਇਦਂ ਸਤਂ વਾ ਸਹਸ੍ਸਂ વਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਤਿਪਾਹਂ ਆਗਮੇਹੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਲਞ੍ਜਾਨੁਪ੍ਪਦਾਨਸਙ੍ਖਾਤੋ વਾ, ‘‘ਇਮਿਨਾਹਂ ਬਲਰਾਸਿਨਾ ਪਟਿਬਾਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਬਲਰਾਸਿਸਙ੍ਖਾਤੋ વਾ ਸਙ੍ਗਰੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਸਙ੍ਗਰੋਤਿ ਹਿ ਮਿਤ੍ਤਸਨ੍ਥવਾਕਾਰਲਞ੍ਜਾਨੁਪ੍ਪਦਾਨਬਲਰਾਸੀਨਂ ਨਾਮਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਯਮਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ।
Tassa pana anubrūhantassa atthāya – ajjeva kiccamātappanti kilesānaṃ ātāpanaparitāpanena ātappanti laddhanāmaṃ vīriyaṃ ajjeva kātabbaṃ. Ko jaññā maraṇaṃ suveti sve jīvitaṃ vā maraṇaṃ vā ko jānāti. Ajjeva dānaṃ vā dassāmi, sīlaṃ vā rakkhissāmi, aññataraṃ vā pana kusalaṃ karissāmīti hi ‘‘ajja tāva papañco atthi, sve vā punadivase vā karissāmī’’ti cittaṃ anuppādetvā ajjeva karissāmīti evaṃ vīriyaṃ kātabbanti dasseti. Mahāsenenāti aggivisasatthādīni anekāni maraṇakāraṇāni tassa senā, tāya mahatiyā senāya vasena mahāsenena evarūpena maccunā saddhiṃ ‘‘katipāhaṃ tāva āgamehi yāvāhaṃ buddhapūjādiṃ attano avassayakammaṃ karomī’’ti . Evaṃ mittasanthavākārasaṅkhāto vā, ‘‘idaṃ sataṃ vā sahassaṃ vā gahetvā katipāhaṃ āgamehī’’ti evaṃ lañjānuppadānasaṅkhāto vā, ‘‘imināhaṃ balarāsinā paṭibāhissāmī’’ti evaṃ balarāsisaṅkhāto vā saṅgaro natthi. Saṅgaroti hi mittasanthavākāralañjānuppadānabalarāsīnaṃ nāmaṃ, tasmā ayamattho vutto.
ਅਤਨ੍ਦਿਤਨ੍ਤਿ ਅਨਲਸਂ ਉਟ੍ਠਾਹਕਂ। ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਭਦ੍ਦੋ ਏਕਰਤ੍ਤੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤੋ। ਇਤਿ ਤਂ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਪੁਗ੍ਗਲਂ ‘‘ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਸਨ੍ਤਤਾਯ ਸਨ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧਮੁਨਿ ਆਚਿਕ੍ਖਤਿ।
Atanditanti analasaṃ uṭṭhāhakaṃ. Evaṃ paṭipannattā bhaddo ekaratto assāti bhaddekaratto. Iti taṃ evaṃ paṭipannapuggalaṃ ‘‘bhaddekaratto aya’’nti. Rāgādīnaṃ santatāya santo buddhamuni ācikkhati.
੨੭੩. ਏવਂਰੂਪੋਤਿਆਦੀਸੁ ਕਾਲ਼ੋਪਿ ਸਮਾਨੋ ਇਨ੍ਦਨੀਲਮਣਿવਣ੍ਣੋ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਮਨੁਞ੍ਞਰੂਪવਸੇਨੇવ ਏવਂਰੂਪੋ ਅਹੋਸਿਂ। ਕੁਸਲਸੁਖਸੋਮਨਸ੍ਸવੇਦਨਾવਸੇਨੇવ ਏવਂવੇਦਨੋ। ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਂਯੇવ ਸਞ੍ਞਾਦੀਨਂ વਸੇਨ ਏવਂਸਞ੍ਞੋ ਏવਂਸਙ੍ਖਾਰੋ ਏવਂવਿਞ੍ਞਾਣੋ ਅਹੋਸਿਂ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ।
273.Evaṃrūpotiādīsu kāḷopi samāno indanīlamaṇivaṇṇo ahosinti evaṃ manuññarūpavaseneva evaṃrūpo ahosiṃ. Kusalasukhasomanassavedanāvaseneva evaṃvedano. Taṃsampayuttānaṃyeva saññādīnaṃ vasena evaṃsañño evaṃsaṅkhāro evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhānanti.
ਤਤ੍ਥ ਨਨ੍ਦਿਂ ਸਮਨ੍વਾਨੇਤੀਤਿ ਤੇਸੁ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਤਣ੍ਹਂ ਸਮਨ੍વਾਨੇਤਿ ਅਨੁਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਹੀਨਰੂਪਾਦਿવਸੇਨ ਪਨ ਏવਂਰੂਪੋ ਅਹੋਸਿਂ…ਪੇ॰… ਏવਂવਿਞ੍ਞਾਣੋ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ ਨ ਮਞ੍ਞਤਿ।
Tattha nandiṃ samanvānetīti tesu rūpādīsu taṇhaṃ samanvāneti anupavatteti. Hīnarūpādivasena pana evaṃrūpo ahosiṃ…pe… evaṃviññāṇo ahosinti na maññati.
ਨਨ੍ਦਿਂ ਨ ਸਮਨ੍વਾਨੇਤੀਤਿ ਤਣ੍ਹਂ વਾ ਤਣ੍ਹਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਦਿਟ੍ਠਿਂ વਾ ਨਾਨੁਪવਤ੍ਤਯਤਿ।
Nandiṃ na samanvānetīti taṇhaṃ vā taṇhāsampayuttadiṭṭhiṃ vā nānupavattayati.
੨੭੪. ਏવਂਰੂਪੋ ਸਿਯਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਤਂਮਨੁਞ੍ਞਰੂਪਾਦਿવਸੇਨੇવ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਪવਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤਾ ਨਨ੍ਦਿਸਮਨ੍વਾਨਯਨਾવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
274.Evaṃrūpo siyantiādīsupi taṃmanuññarūpādivaseneva taṇhādiṭṭhipavattasaṅkhātā nandisamanvānayanāva veditabbā.
੨੭੫. ਕਥਞ੍ਚ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਂਹੀਰਤੀਤਿ ਇਦਂ ‘‘ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਞ੍ਚ ਯੋ ਧਮ੍ਮਂ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਿਪਸ੍ਸਤਿ। ਅਸਂਹੀਰਂ ਅਸਂਕੁਪ੍ਪ’’ਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਾਮਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਨ વਿਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਅਸਂਹੀਰਾਤਿ ਚ ਅਸਂਕੁਪ੍ਪਾਤਿ ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸਾ ਏવ ਅਭਾવਞ੍ਚ ਭਾવਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਸਂਹੀਰਤੀਤਿ ਮਾਤਿਕਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ વਿਤ੍ਥਾਰੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਂਹੀਰਤੀਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਅਭਾવਤੋ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਆਕਡ੍ਢਿਯਤਿ। ਨ ਸਂਹੀਰਤੀਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਭਾવੇਨ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਨਾਕਡ੍ਢਿਯਤਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવਾਤਿ।
275.Kathañca, bhikkhave, paccuppannesu dhammesu saṃhīratīti idaṃ ‘‘paccuppannañca yo dhammaṃ, tattha tattha vipassati. Asaṃhīraṃ asaṃkuppa’’nti uddesassa niddesatthaṃ vuttaṃ. Kāmañcettha ‘‘kathañca, bhikkhave, paccuppannaṃ dhammaṃ na vipassatī’’tiādi vattabbaṃ siyā, yasmā pana asaṃhīrāti ca asaṃkuppāti ca vipassanā vuttā, tasmā tassā eva abhāvañca bhāvañca dassetuṃ saṃhīratīti mātikaṃ uddharitvā vitthāro vutto. Tattha saṃhīratīti vipassanāya abhāvato taṇhādiṭṭhīhi ākaḍḍhiyati. Na saṃhīratīti vipassanāya bhāvena taṇhādiṭṭhīhi nākaḍḍhiyati. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Bhaddekarattasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੧. ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Bhaddekarattasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ੧. ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Bhaddekarattasuttavaṇṇanā
