| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमानवत्थु-अट्ठकथा • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
५. भद्दित्थिविमानवण्णना
5. Bhadditthivimānavaṇṇanā
नीला पीता च काळा चाति भद्दित्थिविमानं। तस्स का उप्पत्ति? भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन च समयेन किमिलनगरे रोहको नाम गहपतिपुत्तो अहोसि सद्धो पसन्नो सीलाचारसम्पन्नो। तस्मिंयेव च नगरे तेन समानमहाभोगे कुले एका दारिका अहोसि सद्धा पसन्ना पकतियापि भद्दताय भद्दाति नामेन। अथ रोहकस्स मातापितरो तं कुमारिं वारेत्वा तादिसे काले तं आनेत्वा आवाहविवाहं अकंसु। ते उभोपि समग्गवासं वसन्ति। सा अत्तनो आचारसम्पत्तिया ‘‘भद्दित्थी’’ति तस्मिं नगरे पाकटा पञ्ञाता अहोसि।
Nīlā pītā ca kāḷā cāti bhadditthivimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena ca samayena kimilanagare rohako nāma gahapatiputto ahosi saddho pasanno sīlācārasampanno. Tasmiṃyeva ca nagare tena samānamahābhoge kule ekā dārikā ahosi saddhā pasannā pakatiyāpi bhaddatāya bhaddāti nāmena. Atha rohakassa mātāpitaro taṃ kumāriṃ vāretvā tādise kāle taṃ ānetvā āvāhavivāhaṃ akaṃsu. Te ubhopi samaggavāsaṃ vasanti. Sā attano ācārasampattiyā ‘‘bhadditthī’’ti tasmiṃ nagare pākaṭā paññātā ahosi.
तेन च समयेन द्वे अग्गसावका पञ्चसतपञ्चसतभिक्खुपरिवारा जनपदचारिकं चरन्ता किमिलनगरं पापुणिंसु। रोहको तेसं तत्थ गतभावं ञत्वा सोमनस्सजातो थेरे उपसङ्कमित्वा वन्दित्वा स्वातनाय निमन्तेत्वा दुतियदिवसे पणीतेन खादनीयेन भोजनीयेन सपरिवारे ते सन्तप्पेत्वा सपुत्तदारो तेहि देसितं धम्मदेसनं सुत्वा तेसं ओवादे पतिट्ठहन्तो सरणानि गण्हि, पञ्च सीलानि समादियि। भरिया पनस्स अट्ठमीचातुद्दसीपन्नरसीपाटिहारियपक्खेसु उपोसथं उपवसि, विसेसतो सीलाचारसम्पन्ना अहोसि देवताहि च अनुकम्पिता। ताय एव च देवतानुकम्पाय अत्तनो उपरि पतितं मिच्छापवादं निरंकत्वा सुविसुद्धसीलाचारताय अतिविय लोके पत्थटयसा अहोसि।
Tena ca samayena dve aggasāvakā pañcasatapañcasatabhikkhuparivārā janapadacārikaṃ carantā kimilanagaraṃ pāpuṇiṃsu. Rohako tesaṃ tattha gatabhāvaṃ ñatvā somanassajāto there upasaṅkamitvā vanditvā svātanāya nimantetvā dutiyadivase paṇītena khādanīyena bhojanīyena saparivāre te santappetvā saputtadāro tehi desitaṃ dhammadesanaṃ sutvā tesaṃ ovāde patiṭṭhahanto saraṇāni gaṇhi, pañca sīlāni samādiyi. Bhariyā panassa aṭṭhamīcātuddasīpannarasīpāṭihāriyapakkhesu uposathaṃ upavasi, visesato sīlācārasampannā ahosi devatāhi ca anukampitā. Tāya eva ca devatānukampāya attano upari patitaṃ micchāpavādaṃ niraṃkatvā suvisuddhasīlācāratāya ativiya loke patthaṭayasā ahosi.
सा हि सयं किमिलनगरे ठिता अत्तनो सामिकस्स वणिज्जावसेन तक्कसिलायं वसन्तस्स, उस्सवदिवसे सहायेहि उस्साहितस्स नक्खत्तकीळाचित्ते उप्पन्ने घरदेवताय अत्तनो दिब्बानुभावेन तं तत्थ नेत्वा सामिकेन सह योजिता तेनेव समागमेन पतिट्ठितगब्भा हुत्वा देवताय किमिलनगरं पटिनीता, अनुक्कमेन गब्भिनिभावे पाकटे जाते सस्सुआदीहि ‘‘अतिचारिनी’’ति आसङ्किता, ताय एव देवताय अत्तनो आनुभावेन गङ्गामहोघे किमिलनगरं ओत्थरन्ते विय उपट्ठापिते अत्तनो पतिब्बताभावसंसूचकेन सच्चाधिट्ठानपुब्बकेन सपथेन वातवेगसमुट्ठितवीचिजालं गङ्गामहोघं अत्तनो उपरि आपतितं आयस्सञ्च निवत्तेत्वा, सामिकेन समागतापि तेन पुब्बे सस्सुआदीहि विय आसङ्किता तक्कसिलायं तेन दिन्नं नाममुद्दितं सञ्ञाणञ्च अप्पेन्ती, तं आसङ्कं निरंकत्वा भत्तुनो ञातिजनस्स च महाजनस्स च सम्भावनीया जाता। तेन वुत्तं ‘‘सुविसुद्धसीलाचारताय अतिविय लोके पत्थटयसा अहोसी’’ति।
Sā hi sayaṃ kimilanagare ṭhitā attano sāmikassa vaṇijjāvasena takkasilāyaṃ vasantassa, ussavadivase sahāyehi ussāhitassa nakkhattakīḷācitte uppanne gharadevatāya attano dibbānubhāvena taṃ tattha netvā sāmikena saha yojitā teneva samāgamena patiṭṭhitagabbhā hutvā devatāya kimilanagaraṃ paṭinītā, anukkamena gabbhinibhāve pākaṭe jāte sassuādīhi ‘‘aticārinī’’ti āsaṅkitā, tāya eva devatāya attano ānubhāvena gaṅgāmahoghe kimilanagaraṃ ottharante viya upaṭṭhāpite attano patibbatābhāvasaṃsūcakena saccādhiṭṭhānapubbakena sapathena vātavegasamuṭṭhitavīcijālaṃ gaṅgāmahoghaṃ attano upari āpatitaṃ āyassañca nivattetvā, sāmikena samāgatāpi tena pubbe sassuādīhi viya āsaṅkitā takkasilāyaṃ tena dinnaṃ nāmamudditaṃ saññāṇañca appentī, taṃ āsaṅkaṃ niraṃkatvā bhattuno ñātijanassa ca mahājanassa ca sambhāvanīyā jātā. Tena vuttaṃ ‘‘suvisuddhasīlācāratāya ativiya loke patthaṭayasā ahosī’’ti.
सा अपरेन समयेन कालं कत्वा तावतिंसभवने उप्पन्ना। अथ भगवति सावत्थितो तावतिंसभवनं गन्त्वा पारिच्छत्तकमूले पण्डुकम्बलसिलायं निसिन्ने, देवपरिसाय च भगवन्तं उपसङ्कमित्वा वन्दित्वा एकमन्तं निसिन्नाय भद्दित्थीपि उपसङ्कमित्वा वन्दित्वा एकमन्तं अट्ठासि। अथ भगवा दससहस्सिलोकधातूसु सन्निपतिताय देवब्रह्मपरिसाय मज्झे ताय देवताय कतपुञ्ञकम्मं पुच्छन्तो –
Sā aparena samayena kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane uppannā. Atha bhagavati sāvatthito tāvatiṃsabhavanaṃ gantvā pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ nisinne, devaparisāya ca bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinnāya bhadditthīpi upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Atha bhagavā dasasahassilokadhātūsu sannipatitāya devabrahmaparisāya majjhe tāya devatāya katapuññakammaṃ pucchanto –
२०६.
206.
‘‘नीला पीता च काळा च, मञ्जिट्ठा अथ लोहिता।
‘‘Nīlā pītā ca kāḷā ca, mañjiṭṭhā atha lohitā;
उच्चावचानं वण्णानं, किञ्जक्खपरिवारिता॥
Uccāvacānaṃ vaṇṇānaṃ, kiñjakkhaparivāritā.
२०७.
207.
‘‘मन्दारवानं पुप्फानं, मालं धारेसि मुद्धनि।
‘‘Mandāravānaṃ pupphānaṃ, mālaṃ dhāresi muddhani;
नयिमे अञ्ञेसु कायेस, रुक्खा सन्ति सुमेधसे॥
Nayime aññesu kāyesa, rukkhā santi sumedhase.
२०८.
208.
‘‘केन कायं उपपन्ना, तावतिंसं यसस्सिनी।
‘‘Kena kāyaṃ upapannā, tāvatiṃsaṃ yasassinī;
देवते पुच्छिताचिक्ख, किस्स कम्मस्सिदं फल’’न्ति॥ – आह।
Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti. – āha;
२०६-७. तत्थ नीला पीता च काळा च, मञ्जिट्ठा अथ लोहिताति एत्थ च-सद्दो वुत्तत्थसमुच्चयो, सो नीला च पीता चातिआदिना पच्चेकं योजेतब्बो। अथाति अञ्ञत्थे निपातो। तेन ओदातादिके अवुत्तवण्णे सङ्गण्हाति। इति-सद्दो लुत्तनिद्दिट्ठो वेदितब्बो। च-सद्दो वा अवुत्तत्थसमुच्चयो। अथाति इति-सद्दत्थे निपातो। उच्चावचानं वण्णानन्ति एत्थ उच्चावचानन्ति विभत्तिया अलोपो दट्ठब्बो, उच्चावचवण्णानं नानाविधवण्णानन्ति अत्थो। वण्णानन्ति वा वण्णवन्तानं। किञ्जक्खपरिवारिताति किञ्जक्खेहि परिवारितानं। सामिअत्थे हि एतं पच्चत्तवचनं। इदं वुत्तं होति – नीला च पीता च काळा च मञ्जिट्ठा च लोहिता च अथ अञ्ञे ओदातादयो चाति इमेसं वसेन उच्चावचवण्णानं तथाभूतेहियेव किञ्जक्खेहि केसरेहि परिवारितानं विचित्तसण्ठानादिताय वा उच्चावचानं यथावुत्तवण्णवन्तानं मन्दारवरुक्खसम्भूतताय मन्दारवानं पुप्फानं मालं तेहि कतं मालागुणं त्वं देवते अत्तनो सीसे धारेसि पिळन्धसीति।
206-7. Tattha nīlā pītā ca kāḷā ca, mañjiṭṭhā atha lohitāti ettha ca-saddo vuttatthasamuccayo, so nīlā ca pītā cātiādinā paccekaṃ yojetabbo. Athāti aññatthe nipāto. Tena odātādike avuttavaṇṇe saṅgaṇhāti. Iti-saddo luttaniddiṭṭho veditabbo. Ca-saddo vā avuttatthasamuccayo. Athāti iti-saddatthe nipāto. Uccāvacānaṃ vaṇṇānanti ettha uccāvacānanti vibhattiyā alopo daṭṭhabbo, uccāvacavaṇṇānaṃ nānāvidhavaṇṇānanti attho. Vaṇṇānanti vā vaṇṇavantānaṃ. Kiñjakkhaparivāritāti kiñjakkhehi parivāritānaṃ. Sāmiatthe hi etaṃ paccattavacanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – nīlā ca pītā ca kāḷā ca mañjiṭṭhā ca lohitā ca atha aññe odātādayo cāti imesaṃ vasena uccāvacavaṇṇānaṃ tathābhūtehiyeva kiñjakkhehi kesarehi parivāritānaṃ vicittasaṇṭhānāditāya vā uccāvacānaṃ yathāvuttavaṇṇavantānaṃ mandāravarukkhasambhūtatāya mandāravānaṃ pupphānaṃ mālaṃ tehi kataṃ mālāguṇaṃ tvaṃ devate attano sīse dhāresi piḷandhasīti.
यतो रुक्खतो तानि पुप्फानि, तेसं विसेसवण्णताय अनञ्ञसाधारणतं दस्सेतुं ‘‘नयिमे अञ्ञेसु कायेसु, रुक्खा सन्ति सुमेधसे’’ति वुत्तं। तत्थ इमेति यथावुत्तवण्णसण्ठानादियुत्ता पुप्फवन्तो रुक्खा न सन्तीति योजना। कायेसूति देवनिकायेसु। सुमेधसेति सुन्दरपञ्ञे।
Yato rukkhato tāni pupphāni, tesaṃ visesavaṇṇatāya anaññasādhāraṇataṃ dassetuṃ ‘‘nayime aññesu kāyesu, rukkhā santi sumedhase’’ti vuttaṃ. Tattha imeti yathāvuttavaṇṇasaṇṭhānādiyuttā pupphavanto rukkhā na santīti yojanā. Kāyesūti devanikāyesu. Sumedhaseti sundarapaññe.
तत्थ नीलाति इन्दनीलमहानीलादिमणिरतनानं वसेन नीलोभासा। पीताति पुप्फरागकक्केतनपुलकादिमणिरतनानञ्चेव सिङ्गीसुवण्णस्स च वसेन पीतोभासा। काळाति अस्मकउपलकादिमणिरतनानं वसेन कण्होभासा। मञ्जिट्ठाति जोतिरसगोमुत्तकगोमेदकादिमणिरतनानं वसेन मञ्जिट्ठोभासा। लोहिताति पदुमरागलोहितङ्कपवाळरतनादीनं वसेन लोहितोभासा। केचि पन नीलादिपदानि ‘‘रुक्खा’’ति इमिना ‘‘नीला रुक्खा’’तिआदिना योजेत्वा वदन्ति। रुक्खापि हि नीलादिवण्णेहि पुप्फेहि सञ्छन्नत्ता नीलादियोगतो नीलादिवोहारं लभन्तीति तेहि ‘‘नीला…पे॰… लोहिता…पे॰… नयिमे अञ्ञेसु कायेसु रुक्खा सन्ति सुमेधसेति, यतो त्वं उच्चावचानं वण्णानं किञ्जक्खपरिवारितानं मन्दारवानं पुप्फानं मालं धारेसी’’ति योजना कातब्बा। तत्थ यथादिट्ठे वण्णविसेसयुत्ते पुप्फे कित्तेत्वा तेसं असाधारणभावदस्सनेन रुक्खानं आवेनिकभावदस्सनं पठमनयो, रुक्खानं असाधारणभावदस्सनेन पुप्फानं आवेनिकभावदस्सनं दुतियनयो। पठमनये वण्णादयो सरूपेन गहिता, दुतियनये निस्सयमुखेनाति अयमेतेसं विसेसो।
Tattha nīlāti indanīlamahānīlādimaṇiratanānaṃ vasena nīlobhāsā. Pītāti puppharāgakakketanapulakādimaṇiratanānañceva siṅgīsuvaṇṇassa ca vasena pītobhāsā. Kāḷāti asmakaupalakādimaṇiratanānaṃ vasena kaṇhobhāsā. Mañjiṭṭhāti jotirasagomuttakagomedakādimaṇiratanānaṃ vasena mañjiṭṭhobhāsā. Lohitāti padumarāgalohitaṅkapavāḷaratanādīnaṃ vasena lohitobhāsā. Keci pana nīlādipadāni ‘‘rukkhā’’ti iminā ‘‘nīlā rukkhā’’tiādinā yojetvā vadanti. Rukkhāpi hi nīlādivaṇṇehi pupphehi sañchannattā nīlādiyogato nīlādivohāraṃ labhantīti tehi ‘‘nīlā…pe… lohitā…pe… nayime aññesu kāyesu rukkhā santi sumedhaseti, yato tvaṃ uccāvacānaṃ vaṇṇānaṃ kiñjakkhaparivāritānaṃ mandāravānaṃ pupphānaṃ mālaṃ dhāresī’’ti yojanā kātabbā. Tattha yathādiṭṭhe vaṇṇavisesayutte pupphe kittetvā tesaṃ asādhāraṇabhāvadassanena rukkhānaṃ āvenikabhāvadassanaṃ paṭhamanayo, rukkhānaṃ asādhāraṇabhāvadassanena pupphānaṃ āvenikabhāvadassanaṃ dutiyanayo. Paṭhamanaye vaṇṇādayo sarūpena gahitā, dutiyanaye nissayamukhenāti ayametesaṃ viseso.
२०८. केनाति केन पुञ्ञकम्मेन, कायं तावतिंसन्ति योजना। पुच्छिताचिक्खाति पुच्छिता त्वं आचिक्ख कथेहि।
208.Kenāti kena puññakammena, kāyaṃ tāvatiṃsanti yojanā. Pucchitācikkhāti pucchitā tvaṃ ācikkha kathehi.
एवं भगवता पुच्छिता सा देवता इमाहि गाथाहि ब्याकासि –
Evaṃ bhagavatā pucchitā sā devatā imāhi gāthāhi byākāsi –
२०९.
209.
‘‘भद्दित्थिकाति मं अञ्ञंसु, किमिलायं उपासिका।
‘‘Bhadditthikāti maṃ aññaṃsu, kimilāyaṃ upāsikā;
सद्धा सीलेन सम्पन्ना, संविभागरता सदा॥
Saddhā sīlena sampannā, saṃvibhāgaratā sadā.
२१०.
210.
‘‘अच्छादनञ्च भत्तञ्च, सेनासनं पदीपियं।
‘‘Acchādanañca bhattañca, senāsanaṃ padīpiyaṃ;
अदासिं उजुभूतेसु, विप्पसन्नेन चेतसा॥
Adāsiṃ ujubhūtesu, vippasannena cetasā.
२११.
211.
‘‘चातुद्दसिं पञ्चदसिं, या च पक्खस्स अट्ठमी।
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;
पाटिहारियपक्खञ्च, अट्ठङ्गसुसमागतं॥
Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.
२१२.
212.
‘‘उपोसथं उपवसिस्सं, सदा सीलेसु संवुता।
‘‘Uposathaṃ upavasissaṃ, sadā sīlesu saṃvutā;
सञ्ञमा संविभागा च, विमानं आवसामहं॥
Saññamā saṃvibhāgā ca, vimānaṃ āvasāmahaṃ.
२१३.
213.
‘‘पाणातिपाता विरता, मुसावादा च सञ्ञता।
‘‘Pāṇātipātā viratā, musāvādā ca saññatā;
थेय्या च अतिचारा च, मज्जपाना च आरका॥
Theyyā ca aticārā ca, majjapānā ca ārakā.
२१४.
214.
‘‘पञ्चसिक्खापदे रता, अरियसच्चान कोविदा।
‘‘Pañcasikkhāpade ratā, ariyasaccāna kovidā;
उपासिका चक्खुमतो, अप्पमादविहारिनी।
Upāsikā cakkhumato, appamādavihārinī;
कतावासा कतकुसला ततो चुता, सयंपभा अनुविचरामि नन्दनं॥
Katāvāsā katakusalā tato cutā, sayaṃpabhā anuvicarāmi nandanaṃ.
२१५.
215.
‘‘भिक्खू चाहं परमहितानुकम्पके, अभोजयिं तपस्सियुगं महामुनिं।
‘‘Bhikkhū cāhaṃ paramahitānukampake, abhojayiṃ tapassiyugaṃ mahāmuniṃ;
कतावासा कतकुसला ततो चुता, सयंपभा अनुविचरामि नन्दनं॥
Katāvāsā katakusalā tato cutā, sayaṃpabhā anuvicarāmi nandanaṃ.
२१६.
216.
‘‘अट्ठङ्गिकं अपरिमितं सुखावहं, उपोसथं सततमुपावसिं अहं।
‘‘Aṭṭhaṅgikaṃ aparimitaṃ sukhāvahaṃ, uposathaṃ satatamupāvasiṃ ahaṃ;
कतावासा कतकुसला ततो चुता, सयंपभा अनुविचरामि नन्दन’’न्ति॥
Katāvāsā katakusalā tato cutā, sayaṃpabhā anuvicarāmi nandana’’nti.
२०९-२१४. तत्थ भद्दित्थिकाति मं अञ्ञंसु, किमिलायं उपासिकाति आचारसम्पत्तिया सच्चकिरियाय उब्बत्तमानमहोघनिवत्तनेन अखण्डसीलाति सञ्जातनिच्छया भद्दा सुन्दरा अयं इत्थी, तस्मा ‘‘भद्दित्थिका उपासिका’’ति च मं किमिलनगरवासिनो जानिंसु। सद्धा सीलेन सम्पन्नातिआदि हेट्ठा वुत्तनयत्ता उत्तानत्थमेव।
209-214. Tattha bhadditthikāti maṃ aññaṃsu, kimilāyaṃ upāsikāti ācārasampattiyā saccakiriyāya ubbattamānamahoghanivattanena akhaṇḍasīlāti sañjātanicchayā bhaddā sundarā ayaṃ itthī, tasmā ‘‘bhadditthikā upāsikā’’ti ca maṃ kimilanagaravāsino jāniṃsu. Saddhā sīlena sampannātiādi heṭṭhā vuttanayattā uttānatthameva.
अपिच ‘‘सद्धा’’ति इमिना सद्धाधनं, ‘‘संविभागरता, अच्छादनञ्च भत्तञ्च, सेनासनं पदीपियं। अदासिं उजुभूतेसु, विप्पसन्नेन चेतसा’’ति इमिना चागधनं , ‘‘सीलेन सम्पन्ना, चतुद्दसिं पञ्चदसिं…पे॰… पञ्चसिक्खापदे रता’’ति इमिना सीलधनं हिरिधनं ओत्तप्पधनञ्च, ‘‘अरियसच्चान कोविदा’’ति इमिना सुतधनं पञ्ञाधनञ्च दस्सितन्ति सा अत्तनो सत्तविधअरियधनपटिलाभं। ‘‘उपासिका चक्खुमतो…पे॰… अनुविचरामि नन्दन’’न्ति इमिना तस्स दिट्ठधम्मिकं सम्परायिकञ्च आनिसंसं विभावेति। तत्थ कतावासाति निप्फादितसुचरितावासा। सुचरितकम्मञ्हि तदत्ते आयतिञ्च सुखावासहेतुताय ‘‘सुखविहारस्स आवासो’’ति वुच्चति। तेनाह ‘‘कतकुसला’’ति।
Apica ‘‘saddhā’’ti iminā saddhādhanaṃ, ‘‘saṃvibhāgaratā, acchādanañca bhattañca, senāsanaṃ padīpiyaṃ. Adāsiṃ ujubhūtesu, vippasannena cetasā’’ti iminā cāgadhanaṃ , ‘‘sīlena sampannā, catuddasiṃ pañcadasiṃ…pe… pañcasikkhāpade ratā’’ti iminā sīladhanaṃ hiridhanaṃ ottappadhanañca, ‘‘ariyasaccāna kovidā’’ti iminā sutadhanaṃ paññādhanañca dassitanti sā attano sattavidhaariyadhanapaṭilābhaṃ. ‘‘Upāsikā cakkhumato…pe… anuvicarāmi nandana’’nti iminā tassa diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañca ānisaṃsaṃ vibhāveti. Tattha katāvāsāti nipphāditasucaritāvāsā. Sucaritakammañhi tadatte āyatiñca sukhāvāsahetutāya ‘‘sukhavihārassa āvāso’’ti vuccati. Tenāha ‘‘katakusalā’’ti.
२१५. पुब्बे अनामसितखेत्तविसेसं अत्तनो दानमयं पुञ्ञं वत्वा इदानि तस्स आयतनगततं दस्सेतुं ‘‘भिक्खू चा’’तिआदि वुत्तं। तत्थ भिक्खूति अनवसेसभिन्नकिलेसताय भिक्खू। परमहितानुकम्पकेति परमं अतिविय दिट्ठधम्मिकादिना हितेन अनुग्गाहके। अभोजयिन्ति पणीतेन भोजनेन भोजेसिं। तपस्सियुगन्ति उत्तमेन तपसा सब्बकिलेसमलं तापेत्वा समुच्छिन्दित्वा ठितत्ता तपस्सिभूतं युगं। महामुनिन्ति ततो एव महाइसिभूतं, महतो वा अत्तनो विसयस्स महन्तेनेव ञाणेन मुननतो परिच्छिन्दनतो महामुनिं। सब्बमेतं द्वे अग्गसावके सन्धाय वदति।
215. Pubbe anāmasitakhettavisesaṃ attano dānamayaṃ puññaṃ vatvā idāni tassa āyatanagatataṃ dassetuṃ ‘‘bhikkhū cā’’tiādi vuttaṃ. Tattha bhikkhūti anavasesabhinnakilesatāya bhikkhū. Paramahitānukampaketi paramaṃ ativiya diṭṭhadhammikādinā hitena anuggāhake. Abhojayinti paṇītena bhojanena bhojesiṃ. Tapassiyuganti uttamena tapasā sabbakilesamalaṃ tāpetvā samucchinditvā ṭhitattā tapassibhūtaṃ yugaṃ. Mahāmuninti tato eva mahāisibhūtaṃ, mahato vā attano visayassa mahanteneva ñāṇena munanato paricchindanato mahāmuniṃ. Sabbametaṃ dve aggasāvake sandhāya vadati.
२१६. अपरिमितं सुखावहन्ति अनुनासिकलोपं अकत्वा वुत्तं। ‘‘यावञ्चिदं, भिक्खवे, न सुकरं अक्खानेन पापुणितुं याव सुखा सग्गा’’ति (म॰ नि॰ ३.२५५) वचनतो भगवतोपि वचनपथातीतपरिमाणरहितसुखनिब्बत्तकं अत्तनो वा आनुभावेन अपरिमितसुखावहं सुखस्स आवहनकं। सततन्ति सब्बकालं। तं तं उपोसथरक्खणदिवसं अहापेत्वा, तं तं वा उपोसथरक्खणदिवसं अखण्डं कत्वा परिपुण्णं कत्वा सततं वा सब्बकालं सुखावहन्ति योजना। सेसं हेट्ठा वुत्तनयमेव।
216.Aparimitaṃ sukhāvahanti anunāsikalopaṃ akatvā vuttaṃ. ‘‘Yāvañcidaṃ, bhikkhave, na sukaraṃ akkhānena pāpuṇituṃ yāva sukhā saggā’’ti (ma. ni. 3.255) vacanato bhagavatopi vacanapathātītaparimāṇarahitasukhanibbattakaṃ attano vā ānubhāvena aparimitasukhāvahaṃ sukhassa āvahanakaṃ. Satatanti sabbakālaṃ. Taṃ taṃ uposatharakkhaṇadivasaṃ ahāpetvā, taṃ taṃ vā uposatharakkhaṇadivasaṃ akhaṇḍaṃ katvā paripuṇṇaṃ katvā satataṃ vā sabbakālaṃ sukhāvahanti yojanā. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
अथ भगवा मातुदेवपुत्तप्पमुखानं दससहस्सिलोकधातुवासीनं देवब्रह्मसङ्घानं तयो मासे अभिधम्मपिटकं देसेत्वा मनुस्सलोकं आगन्त्वा भद्दित्थिविमानं भिक्खूनं देसेसि। सा देसना सम्पत्तपरिसाय सात्थिका अहोसीति।
Atha bhagavā mātudevaputtappamukhānaṃ dasasahassilokadhātuvāsīnaṃ devabrahmasaṅghānaṃ tayo māse abhidhammapiṭakaṃ desetvā manussalokaṃ āgantvā bhadditthivimānaṃ bhikkhūnaṃ desesi. Sā desanā sampattaparisāya sātthikā ahosīti.
भद्दित्थिविमानवण्णना निट्ठिता।
Bhadditthivimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / विमानवत्थुपाळि • Vimānavatthupāḷi / ५. भद्दित्थिविमानवत्थु • 5. Bhadditthivimānavatthu
