| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā |
५. उपालिवग्गो
5. Upālivaggo
१. भागिनेय्युपालित्थेरअपदानवण्णना
1. Bhāgineyyupālittheraapadānavaṇṇanā
खीणासवसहस्सेहीतिआदिकं आयस्मतो उपालित्थेरस्स भागिनेय्युपालित्थेरस्स अपदानं। एसो हि थेरो पुरिमबुद्धेसु कताधिकारो तस्मिं तस्मिं भवे पुञ्ञानि उपचिनन्तो पदुमुत्तरस्स भगवतो काले एकस्मिं कुले निब्बत्तो वुद्धिमन्वाय घरावासे आदीनवं दिस्वा गेहं पहाय इसिपब्बज्जं पब्बजित्वा पञ्चाभिञ्ञाअट्ठसमापत्तिलाभी हुत्वा हिमवन्ते वासं कप्पेसि। तस्मिं समये पदुमुत्तरो भगवा विवेककामो हिमवन्तं पाविसि। तापसो भगवन्तं पुण्णचन्दमिव विरोचमानं दूरतोव दिस्वा पसन्नमानसो अजिनचम्मं अंसे कत्वा अञ्जलिं पग्गय्ह वन्दित्वा ठितकोव दसनखसमोधानञ्जलिं सिरसि पतिट्ठपेत्वा अनेकाहि उपमाहि अनेकेहि थुतिवचनेहि भगवन्तं थोमेसि। तं सुत्वा भगवा – ‘‘अयं तापसो अनागते गोतमस्स नाम भगवतो सासने पब्बजित्वा विनये तिखिणपञ्ञानं अग्गो भविस्सती’’ति ब्याकरणमदासि। सो यावतायुकं ठत्वा अपरिहीनज्झानो ब्रह्मलोके निब्बत्ति। ततो चुतो देवमनुस्सेसु संसरन्तो सम्पत्तियो अनुभवित्वा इमस्मिं बुद्धुप्पादे कपिलवत्थुनगरे उपालित्थेरस्स भागिनेय्यो हुत्वा निब्बत्ति। सो कमेन वुद्धिप्पत्तो मातुलस्स उपालित्थेरस सन्तिके पब्बजित्वा कम्मट्ठानं गहेत्वा विपस्सनं वड्ढेत्वा नचिरस्सेव अरहा अहोसि। सो अत्तनो आचरियस्स समीपे वसितत्ता विनयपञ्हे तिखिणञाणो अहोसि। अथ भगवा ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं विनयपञ्हे तिखिणपञ्ञानं भिक्खूनं यदिदं भागिनेय्युपाली’’ति तं एतदग्गट्ठाने ठपेसि।
Khīṇāsavasahassehītiādikaṃ āyasmato upālittherassa bhāgineyyupālittherassa apadānaṃ. Eso hi thero purimabuddhesu katādhikāro tasmiṃ tasmiṃ bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle ekasmiṃ kule nibbatto vuddhimanvāya gharāvāse ādīnavaṃ disvā gehaṃ pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā pañcābhiññāaṭṭhasamāpattilābhī hutvā himavante vāsaṃ kappesi. Tasmiṃ samaye padumuttaro bhagavā vivekakāmo himavantaṃ pāvisi. Tāpaso bhagavantaṃ puṇṇacandamiva virocamānaṃ dūratova disvā pasannamānaso ajinacammaṃ aṃse katvā añjaliṃ paggayha vanditvā ṭhitakova dasanakhasamodhānañjaliṃ sirasi patiṭṭhapetvā anekāhi upamāhi anekehi thutivacanehi bhagavantaṃ thomesi. Taṃ sutvā bhagavā – ‘‘ayaṃ tāpaso anāgate gotamassa nāma bhagavato sāsane pabbajitvā vinaye tikhiṇapaññānaṃ aggo bhavissatī’’ti byākaraṇamadāsi. So yāvatāyukaṃ ṭhatvā aparihīnajjhāno brahmaloke nibbatti. Tato cuto devamanussesu saṃsaranto sampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare upālittherassa bhāgineyyo hutvā nibbatti. So kamena vuddhippatto mātulassa upālittherasa santike pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā nacirasseva arahā ahosi. So attano ācariyassa samīpe vasitattā vinayapañhe tikhiṇañāṇo ahosi. Atha bhagavā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ vinayapañhe tikhiṇapaññānaṃ bhikkhūnaṃ yadidaṃ bhāgineyyupālī’’ti taṃ etadaggaṭṭhāne ṭhapesi.
१. सो एवं एतदग्गट्ठानं पत्वा अत्तनो पुब्बकम्मं सरित्वा सोमनस्सजातो पुब्बचरितापदानं पकासेन्तो खीणासवसहस्सेहीतिआदिमाह। तत्थ आ समन्ततो यावभवग्गा सवन्ति पवत्तन्तीति आसवा। कामासवादयो चत्तारो आसवा, ते खीणा सोसिता विसोसिता विद्धंसिता येहि तेति खीणासवा, तेयेव सहस्सा खीणासवसहस्सा, तेहि खीणासवसहस्सेहि । परेतो परिवुतो लोकनायको लोकस्स निब्बानपापनको विवेकं अनुयुत्तो पटिसल्लितुं एकीभवितुं गच्छतेति सम्बन्धो।
1. So evaṃ etadaggaṭṭhānaṃ patvā attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento khīṇāsavasahassehītiādimāha. Tattha ā samantato yāvabhavaggā savanti pavattantīti āsavā. Kāmāsavādayo cattāro āsavā, te khīṇā sositā visositā viddhaṃsitā yehi teti khīṇāsavā, teyeva sahassā khīṇāsavasahassā, tehi khīṇāsavasahassehi . Pareto parivuto lokanāyako lokassa nibbānapāpanako vivekaṃ anuyutto paṭisallituṃ ekībhavituṃ gacchateti sambandho.
२. अजिनेन निवत्थोहन्ति अहं अजिनमिगचम्मेन पटिच्छन्नो, अजिनचम्मवसनोति अत्थो। तिदण्डपरिधारकोति कुण्डिकट्ठपनत्थाय तिदण्डं गहेत्वा धारेन्तोति अत्थो। भिक्खुसङ्घेन परिब्यूळ्हं परिवारितं लोकनायकं अद्दसन्ति सम्बन्धो। सेसं पाकटमेवाति।
2.Ajinena nivatthohanti ahaṃ ajinamigacammena paṭicchanno, ajinacammavasanoti attho. Tidaṇḍaparidhārakoti kuṇḍikaṭṭhapanatthāya tidaṇḍaṃ gahetvā dhārentoti attho. Bhikkhusaṅghena paribyūḷhaṃ parivāritaṃ lokanāyakaṃ addasanti sambandho. Sesaṃ pākaṭamevāti.
भागिनेय्युपालित्थेरअपदानवण्णना समत्ता।
Bhāgineyyupālittheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / अपदानपाळि • Apadānapāḷi / १. भागिनेय्युपालित्थेरअपदानं • 1. Bhāgineyyupālittheraapadānaṃ
