| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อปทาน-อฎฺฐกถา • Apadāna-aṭṭhakathā |
๕. อุปาลิวโคฺค
5. Upālivaggo
๑. ภาคิเนยฺยุปาลิเตฺถรอปทานวณฺณนา
1. Bhāgineyyupālittheraapadānavaṇṇanā
ขีณาสวสหเสฺสหีติอาทิกํ อายสฺมโต อุปาลิเตฺถรสฺส ภาคิเนยฺยุปาลิเตฺถรสฺส อปทานํฯ เอโส หิ เถโร ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร ตสฺมิํ ตสฺมิํ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินโนฺต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมิํ กุเล นิพฺพโตฺต วุทฺธิมนฺวาย ฆราวาเส อาทีนวํ ทิสฺวา เคหํ ปหาย อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา ปญฺจาภิญฺญาอฎฺฐสมาปตฺติลาภี หุตฺวา หิมวเนฺต วาสํ กเปฺปสิฯ ตสฺมิํ สมเย ปทุมุตฺตโร ภควา วิเวกกาโม หิมวนฺตํ ปาวิสิฯ ตาปโส ภควนฺตํ ปุณฺณจนฺทมิว วิโรจมานํ ทูรโตว ทิสฺวา ปสนฺนมานโส อชินจมฺมํ อํเส กตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคยฺห วนฺทิตฺวา ฐิตโกว ทสนขสโมธานญฺชลิํ สิรสิ ปติฎฺฐเปตฺวา อเนกาหิ อุปมาหิ อเนเกหิ ถุติวจเนหิ ภควนฺตํ โถเมสิฯ ตํ สุตฺวา ภควา – ‘‘อยํ ตาปโส อนาคเต โคตมสฺส นาม ภควโต สาสเน ปพฺพชิตฺวา วินเย ติขิณปญฺญานํ อโคฺค ภวิสฺสตี’’ติ พฺยากรณมทาสิฯ โส ยาวตายุกํ ฐตฺวา อปริหีนชฺฌาโน พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺติฯ ตโต จุโต เทวมนุเสฺสสุ สํสรโนฺต สมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กปิลวตฺถุนคเร อุปาลิเตฺถรสฺส ภาคิเนโยฺย หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ โส กเมน วุทฺธิปฺปโตฺต มาตุลสฺส อุปาลิเตฺถรส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา กมฺมฎฺฐานํ คเหตฺวา วิปสฺสนํ วเฑฺฒตฺวา นจิรเสฺสว อรหา อโหสิฯ โส อตฺตโน อาจริยสฺส สมีเป วสิตตฺตา วินยปเญฺห ติขิณญาโณ อโหสิฯ อถ ภควา ‘‘เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ วินยปเญฺห ติขิณปญฺญานํ ภิกฺขูนํ ยทิทํ ภาคิเนยฺยุปาลี’’ติ ตํ เอตทคฺคฎฺฐาเน ฐเปสิฯ
Khīṇāsavasahassehītiādikaṃ āyasmato upālittherassa bhāgineyyupālittherassa apadānaṃ. Eso hi thero purimabuddhesu katādhikāro tasmiṃ tasmiṃ bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle ekasmiṃ kule nibbatto vuddhimanvāya gharāvāse ādīnavaṃ disvā gehaṃ pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā pañcābhiññāaṭṭhasamāpattilābhī hutvā himavante vāsaṃ kappesi. Tasmiṃ samaye padumuttaro bhagavā vivekakāmo himavantaṃ pāvisi. Tāpaso bhagavantaṃ puṇṇacandamiva virocamānaṃ dūratova disvā pasannamānaso ajinacammaṃ aṃse katvā añjaliṃ paggayha vanditvā ṭhitakova dasanakhasamodhānañjaliṃ sirasi patiṭṭhapetvā anekāhi upamāhi anekehi thutivacanehi bhagavantaṃ thomesi. Taṃ sutvā bhagavā – ‘‘ayaṃ tāpaso anāgate gotamassa nāma bhagavato sāsane pabbajitvā vinaye tikhiṇapaññānaṃ aggo bhavissatī’’ti byākaraṇamadāsi. So yāvatāyukaṃ ṭhatvā aparihīnajjhāno brahmaloke nibbatti. Tato cuto devamanussesu saṃsaranto sampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare upālittherassa bhāgineyyo hutvā nibbatti. So kamena vuddhippatto mātulassa upālittherasa santike pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā nacirasseva arahā ahosi. So attano ācariyassa samīpe vasitattā vinayapañhe tikhiṇañāṇo ahosi. Atha bhagavā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ vinayapañhe tikhiṇapaññānaṃ bhikkhūnaṃ yadidaṃ bhāgineyyupālī’’ti taṃ etadaggaṭṭhāne ṭhapesi.
๑. โส เอวํ เอตทคฺคฎฺฐานํ ปตฺวา อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสโนฺต ขีณาสวสหเสฺสหีติอาทิมาหฯ ตตฺถ อา สมนฺตโต ยาวภวคฺคา สวนฺติ ปวตฺตนฺตีติ อาสวาฯ กามาสวาทโย จตฺตาโร อาสวา, เต ขีณา โสสิตา วิโสสิตา วิทฺธํสิตา เยหิ เตติ ขีณาสวา, เตเยว สหสฺสา ขีณาสวสหสฺสา, เตหิ ขีณาสวสหเสฺสหิ ฯ ปเรโต ปริวุโต โลกนายโก โลกสฺส นิพฺพานปาปนโก วิเวกํ อนุยุโตฺต ปฎิสลฺลิตุํ เอกีภวิตุํ คจฺฉเตติ สมฺพโนฺธฯ
1. So evaṃ etadaggaṭṭhānaṃ patvā attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento khīṇāsavasahassehītiādimāha. Tattha ā samantato yāvabhavaggā savanti pavattantīti āsavā. Kāmāsavādayo cattāro āsavā, te khīṇā sositā visositā viddhaṃsitā yehi teti khīṇāsavā, teyeva sahassā khīṇāsavasahassā, tehi khīṇāsavasahassehi . Pareto parivuto lokanāyako lokassa nibbānapāpanako vivekaṃ anuyutto paṭisallituṃ ekībhavituṃ gacchateti sambandho.
๒. อชิเนน นิวโตฺถหนฺติ อหํ อชินมิคจเมฺมน ปฎิจฺฉโนฺน, อชินจมฺมวสโนติ อโตฺถฯ ติทณฺฑปริธารโกติ กุณฺฑิกฎฺฐปนตฺถาย ติทณฺฑํ คเหตฺวา ธาเรโนฺตติ อโตฺถฯ ภิกฺขุสเงฺฆน ปริพฺยูฬฺหํ ปริวาริตํ โลกนายกํ อทฺทสนฺติ สมฺพโนฺธฯ เสสํ ปากฎเมวาติฯ
2.Ajinena nivatthohanti ahaṃ ajinamigacammena paṭicchanno, ajinacammavasanoti attho. Tidaṇḍaparidhārakoti kuṇḍikaṭṭhapanatthāya tidaṇḍaṃ gahetvā dhārentoti attho. Bhikkhusaṅghena paribyūḷhaṃ parivāritaṃ lokanāyakaṃ addasanti sambandho. Sesaṃ pākaṭamevāti.
ภาคิเนยฺยุปาลิเตฺถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ
Bhāgineyyupālittheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / อปทานปาฬิ • Apadānapāḷi / ๑. ภาคิเนยฺยุปาลิเตฺถรอปทานํ • 1. Bhāgineyyupālittheraapadānaṃ
