Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៥០៤] ៨. ភល្លាតិយជាតកវណ្ណនា
[504] 8. Bhallātiyajātakavaṇṇanā
ភល្លាតិយោ នាម អហោសិ រាជាតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ មល្លិកំ ទេវិំ អារព្ភ កថេសិ។ តស្សា កិរ ឯកទិវសំ រញ្ញា សទ្ធិំ សយនំ និស្សាយ កលហោ អហោសិ។ រាជា កុជ្ឈិត្វា នំ ន ឱលោកេសិ។ សា ចិន្តេសិ ‘‘ននុ តថាគតោ រញ្ញោ មយិ កុទ្ធភាវំ ន ជានាតី’’តិ។ សត្ថា តំ ការណំ ញត្វា បុនទិវសេ ភិក្ខុសង្ឃបរិវុតោ សាវត្ថិំ បិណ្ឌាយ បវិសិត្វា រញ្ញោ គេហទ្វារំ គតោ។ រាជា បច្ចុគ្គន្ត្វា បត្តំ គហេត្វា សត្ថារំ បាសាទំ អារោបេត្វា បដិបាដិយា ភិក្ខុសង្ឃំ និសីទាបេត្វា ទក្ខិណោទកំ ទត្វា បណីតេនាហារេន បរិវិសិត្វា ភត្តកិច្ចាវសានេ ឯកមន្តំ និសីទិ។ សត្ថា ‘‘កិំ នុ ខោ, មហារាជ, មល្លិកា ន បញ្ញាយតី’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘អត្តនោ សុខមទមត្តតាយា’’តិ វុត្តេ ‘‘ននុ, មហារាជ, ត្វំ បុព្ពេ កិន្នរយោនិយំ និព្ពត្តិត្វា ឯករត្តិំ កិន្នរិយា វិនា ហុត្វា សត្ត វស្សសតានិ បរិទេវមានោ វិចរី’’តិ វត្វា តេន យាចិតោ អតីតំ អាហរិ។
Bhallātiyonāma ahosi rājāti idaṃ satthā jetavane viharanto mallikaṃ deviṃ ārabbha kathesi. Tassā kira ekadivasaṃ raññā saddhiṃ sayanaṃ nissāya kalaho ahosi. Rājā kujjhitvā naṃ na olokesi. Sā cintesi ‘‘nanu tathāgato rañño mayi kuddhabhāvaṃ na jānātī’’ti. Satthā taṃ kāraṇaṃ ñatvā punadivase bhikkhusaṅghaparivuto sāvatthiṃ piṇḍāya pavisitvā rañño gehadvāraṃ gato. Rājā paccuggantvā pattaṃ gahetvā satthāraṃ pāsādaṃ āropetvā paṭipāṭiyā bhikkhusaṅghaṃ nisīdāpetvā dakkhiṇodakaṃ datvā paṇītenāhārena parivisitvā bhattakiccāvasāne ekamantaṃ nisīdi. Satthā ‘‘kiṃ nu kho, mahārāja, mallikā na paññāyatī’’ti pucchitvā ‘‘attano sukhamadamattatāyā’’ti vutte ‘‘nanu, mahārāja, tvaṃ pubbe kinnarayoniyaṃ nibbattitvā ekarattiṃ kinnariyā vinā hutvā satta vassasatāni paridevamāno vicarī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ភល្លាតិយោ នាម រាជា រជ្ជំ ការេន្តោ ‘‘អង្គារបក្កមិគមំសំ ខាទិស្សាមី’’តិ រជ្ជំ អមច្ចានំ និយ្យាទេត្វា សន្នទ្ធបញ្ចាវុធោ សុសិក្ខិតកោលេយ្យកសុណខគណបរិវុតោ នគរា និក្ខមិត្វា ហិមវន្តំ បវិសិត្វា អនុគង្គំ គន្ត្វា ឧបរិ អភិរុហិតុំ អសក្កោន្តោ ឯកំ គង្គំ ឱតិណ្ណនទិំ ទិស្វា តទនុសារេន គច្ឆន្តោ មិគសូករាទយោ វធិត្វា អង្គារបក្កមំសំ ខាទន្តោ ឧច្ចដ្ឋានំ អភិរុហិ។ តត្ថ រមណីយា នទិកា បរិបុណ្ណកាលេ ថនបមាណោទកា ហុត្វា សន្ទតិ, អញ្ញទា ជណ្ណុកបមាណោទកា ហោតិ។ តត្ថ នានប្បការកា មច្ឆកច្ឆបា វិចរន្តិ។ ឧទកបរិយន្តេ រជតបដ្ដវណ្ណវាលុកា ឧភោសុ តីរេសុ នានាបុប្ផផលភរិតវិនមិតា រុក្ខា បុប្ផផលរសមត្តេហិ នានាវិហង្គមភមរគណេហិ សម្បរិកិណ្ណា វិវិធមិគសង្ឃនិសេវិតា សីតច្ឆាយា។ ឯវំ រមណីយាយ ហេមវតនទិយា តីរេ ទ្វេ កិន្នរា អញ្ញមញ្ញំ អាលិង្គិត្វា បរិចុម្ពិត្វា នានប្បការេហិ បរិទេវន្តា រោទន្តិ។
Atīte bārāṇasiyaṃ bhallātiyo nāma rājā rajjaṃ kārento ‘‘aṅgārapakkamigamaṃsaṃ khādissāmī’’ti rajjaṃ amaccānaṃ niyyādetvā sannaddhapañcāvudho susikkhitakoleyyakasuṇakhagaṇaparivuto nagarā nikkhamitvā himavantaṃ pavisitvā anugaṅgaṃ gantvā upari abhiruhituṃ asakkonto ekaṃ gaṅgaṃ otiṇṇanadiṃ disvā tadanusārena gacchanto migasūkarādayo vadhitvā aṅgārapakkamaṃsaṃ khādanto uccaṭṭhānaṃ abhiruhi. Tattha ramaṇīyā nadikā paripuṇṇakāle thanapamāṇodakā hutvā sandati, aññadā jaṇṇukapamāṇodakā hoti. Tattha nānappakārakā macchakacchapā vicaranti. Udakapariyante rajatapaṭṭavaṇṇavālukā ubhosu tīresu nānāpupphaphalabharitavinamitā rukkhā pupphaphalarasamattehi nānāvihaṅgamabhamaragaṇehi samparikiṇṇā vividhamigasaṅghanisevitā sītacchāyā. Evaṃ ramaṇīyāya hemavatanadiyā tīre dve kinnarā aññamaññaṃ āliṅgitvā paricumbitvā nānappakārehi paridevantā rodanti.
រាជា តស្សា នទិយា តីរេន គន្ធមាទនំ អភិរុហន្តោ តេ កិន្នរេ ទិស្វា ‘‘កិំ នុ ខោ ឯតេ ឯវំ បរិទេវន្តិ, បុច្ឆិស្សាមិ នេ’’តិ ចិន្តេត្វា សុនខេ ឱលោកេត្វា អច្ឆរំ បហរិ។ សុសិក្ខិតកោលេយ្យកសុនខា តាយ សញ្ញាយ គុម្ពំ បវិសិត្វា ឧរេន និបជ្ជិំសុ។ សោ តេសំ បដិសល្លីនភាវំ ញត្វា ធនុកលាបញ្ចេវ សេសាវុធានិ ច រុក្ខំ និស្សាយ ឋបេត្វា បទសទ្ទំ អករោន្តោ សណិកំ តេសំ សន្តិកំ គន្ត្វា ‘‘កិំការណា តុម្ហេ រោទថា’’តិ កិន្នរេ បុច្ឆិ។ តមត្ថំ បកាសេន្តោ សត្ថា តិស្សោ គាថា អភាសិ –
Rājā tassā nadiyā tīrena gandhamādanaṃ abhiruhanto te kinnare disvā ‘‘kiṃ nu kho ete evaṃ paridevanti, pucchissāmi ne’’ti cintetvā sunakhe oloketvā accharaṃ pahari. Susikkhitakoleyyakasunakhā tāya saññāya gumbaṃ pavisitvā urena nipajjiṃsu. So tesaṃ paṭisallīnabhāvaṃ ñatvā dhanukalāpañceva sesāvudhāni ca rukkhaṃ nissāya ṭhapetvā padasaddaṃ akaronto saṇikaṃ tesaṃ santikaṃ gantvā ‘‘kiṃkāraṇā tumhe rodathā’’ti kinnare pucchi. Tamatthaṃ pakāsento satthā tisso gāthā abhāsi –
១៨៦.
186.
‘‘ភល្លាតិយោ នាម អហោសិ រាជា, រដ្ឋំ បហាយ មិគវំ អចារិ សោ;
‘‘Bhallātiyo nāma ahosi rājā, raṭṭhaṃ pahāya migavaṃ acāri so;
អគមា គិរិវរំ គន្ធមាទនំ, សុបុប្ផិតំ កិម្បុរិសានុចិណ្ណំ។
Agamā girivaraṃ gandhamādanaṃ, supupphitaṃ kimpurisānuciṇṇaṃ.
១៨៧.
187.
‘‘សាឡូរសង្ឃញ្ច និសេធយិត្វា, ធនុំ កលាបញ្ច សោ និក្ខិបិត្វា;
‘‘Sāḷūrasaṅghañca nisedhayitvā, dhanuṃ kalāpañca so nikkhipitvā;
ឧបាគមិ វចនំ វត្តុកាមោ, យត្ថដ្ឋិតា កិម្បុរិសា អហេសុំ។
Upāgami vacanaṃ vattukāmo, yatthaṭṭhitā kimpurisā ahesuṃ.
១៨៨.
188.
‘‘ហិមច្ចយេ ហេមវតាយ តីរេ, កិមិធដ្ឋិតា មន្តយវ្ហោ អភិណ្ហំ;
‘‘Himaccaye hemavatāya tīre, kimidhaṭṭhitā mantayavho abhiṇhaṃ;
បុច្ឆាមិ វោ មានុសទេហវណ្ណេ, កថំ វោ ជានន្តិ មនុស្សលោកេ’’តិ។
Pucchāmi vo mānusadehavaṇṇe, kathaṃ vo jānanti manussaloke’’ti.
តត្ថ សាឡូរសង្ឃន្តិ សុនខគណំ។ ហិមច្ចយេតិ ចតុន្នំ ហេមន្តមាសានំ អតិក្កមេ។ ហេមវតាយាតិ ឥមិស្សា ហេមវតាយ នទិយា តីរេ។
Tattha sāḷūrasaṅghanti sunakhagaṇaṃ. Himaccayeti catunnaṃ hemantamāsānaṃ atikkame. Hemavatāyāti imissā hemavatāya nadiyā tīre.
រញ្ញោ វចនំ សុត្វា កិន្នរោ តុណ្ហី អហោសិ, កិន្នរី បន រញ្ញា សទ្ធិំ សល្លបិ –
Rañño vacanaṃ sutvā kinnaro tuṇhī ahosi, kinnarī pana raññā saddhiṃ sallapi –
១៨៩.
189.
‘‘មល្លំ គិរិំ បណ្ឌរកំ តិកូដំ, សីតោទកា អនុវិចរាម នជ្ជោ;
‘‘Mallaṃ giriṃ paṇḍarakaṃ tikūṭaṃ, sītodakā anuvicarāma najjo;
មិគា មនុស្សាវ និភាសវណ្ណា, ជានន្តិ នោ កិម្បុរិសាតិ លុទ្ទា’’តិ។
Migā manussāva nibhāsavaṇṇā, jānanti no kimpurisāti luddā’’ti.
តត្ថ មល្លំ គិរិន្តិ សម្ម លុទ្ទក, មយំ ឥមំ មល្លគិរិញ្ច បណ្ឌរកញ្ច តិកូដញ្ច ឥមា ច នជ្ជោ អនុវិចរាម។ ‘‘មាលាគិរិ’’ន្តិបិ បាឋោ។ និភាសវណ្ណាតិ និភាសមានវណ្ណា, ទិស្សមានសរីរាតិ អត្ថោ។
Tattha mallaṃ girinti samma luddaka, mayaṃ imaṃ mallagiriñca paṇḍarakañca tikūṭañca imā ca najjo anuvicarāma. ‘‘Mālāgiri’’ntipi pāṭho. Nibhāsavaṇṇāti nibhāsamānavaṇṇā, dissamānasarīrāti attho.
តតោ រាជា តិស្សោ គាថា អភាសិ –
Tato rājā tisso gāthā abhāsi –
១៩០.
190.
‘‘សុកិច្ឆរូបំ បរិទេវយវ្ហោ, អាលិង្គិតោ ចាសិ បិយោ បិយាយ;
‘‘Sukiccharūpaṃ paridevayavho, āliṅgito cāsi piyo piyāya;
បុច្ឆាមិ វោ មានុសទេហវណ្ណេ, កិមិធ វនេ រោទថ អប្បតីតា។
Pucchāmi vo mānusadehavaṇṇe, kimidha vane rodatha appatītā.
១៩១.
191.
‘‘សុកិច្ឆរូបំ បរិទេវយវ្ហោ, អាលិង្គិតោ ចាសិ បិយោ បិយាយ;
‘‘Sukiccharūpaṃ paridevayavho, āliṅgito cāsi piyo piyāya;
បុច្ឆាមិ វោ មានុសទេហវណ្ណេ, កិមិធ វនេ វិលបថ អប្បតីតា។
Pucchāmi vo mānusadehavaṇṇe, kimidha vane vilapatha appatītā.
១៩២.
192.
‘‘សុកិច្ឆរូបំ បរិទេវយវ្ហោ, អាលិង្គិតោ ចាសិ បិយោ បិយាយ;
‘‘Sukiccharūpaṃ paridevayavho, āliṅgito cāsi piyo piyāya;
បុច្ឆាមិ វោ មានុសទេហវណ្ណេ, កិមិធ វនេ សោចថ អប្បតីតា’’តិ។
Pucchāmi vo mānusadehavaṇṇe, kimidha vane socatha appatītā’’ti.
តត្ថ សុកិច្ឆរូបន្តិ សុដ្ឋុ ទុក្ខប្បត្តា វិយ ហុត្វា។ អាលិង្គិតោ ចាសិ បិយោ បិយាយាតិ តយា បិយាយ តវ បិយោ អាលិង្គិតោ ច អាសិ។ ‘‘អាលិង្គិយោ ចាសី’’តិបិ បាឋោ, អយមេវត្ថោ។ កិមិធ វនេតិ កិំការណា ឥធ វនេ អន្តរន្តរា អាលិង្គិត្វា បរិចុម្ពិត្វា បិយកថំ កថេត្វា បុន អប្បតីតា រោទថាតិ។
Tattha sukiccharūpanti suṭṭhu dukkhappattā viya hutvā. Āliṅgito cāsi piyo piyāyāti tayā piyāya tava piyo āliṅgito ca āsi. ‘‘Āliṅgiyo cāsī’’tipi pāṭho, ayamevattho. Kimidha vaneti kiṃkāraṇā idha vane antarantarā āliṅgitvā paricumbitvā piyakathaṃ kathetvā puna appatītā rodathāti.
តតោ បរា ឧភិន្នម្បិ អាលាបសល្លាបគាថា ហោន្តិ –
Tato parā ubhinnampi ālāpasallāpagāthā honti –
១៩៣.
193.
‘‘មយេករត្តំ វិប្បវសិម្ហ លុទ្ទ, អកាមកា អញ្ញមញ្ញំ សរន្តា;
‘‘Mayekarattaṃ vippavasimha ludda, akāmakā aññamaññaṃ sarantā;
តមេករត្តំ អនុតប្បមានា, សោចាម ‘សា រត្តិ បុនំ ន ហោស្សតិ’។
Tamekarattaṃ anutappamānā, socāma ‘sā ratti punaṃ na hossati’.
១៩៤.
194.
‘‘យមេករត្តំ អនុតប្បថេតំ, ធនំវ នដ្ឋំ បិតរំវ បេតំ;
‘‘Yamekarattaṃ anutappathetaṃ, dhanaṃva naṭṭhaṃ pitaraṃva petaṃ;
បុច្ឆាមិ វោ មានុសទេហវណ្ណេ, កថំ វិនា វាសមកប្បយិត្ថ។
Pucchāmi vo mānusadehavaṇṇe, kathaṃ vinā vāsamakappayittha.
១៩៥.
195.
‘‘យមិមំ នទិំ បស្សសិ សីឃសោតំ, នានាទុមច្ឆាទនំ សេលកូលំ;
‘‘Yamimaṃ nadiṃ passasi sīghasotaṃ, nānādumacchādanaṃ selakūlaṃ;
តំ មេ បិយោ ឧត្តរិ វស្សកាលេ, មមញ្ច មញ្ញំ អនុពន្ធតីតិ។
Taṃ me piyo uttari vassakāle, mamañca maññaṃ anubandhatīti.
១៩៦.
196.
‘‘អហញ្ច អង្កោលកមោចិនាមិ, អតិមុត្តកំ សត្តលិយោថិកញ្ច;
‘‘Ahañca aṅkolakamocināmi, atimuttakaṃ sattaliyothikañca;
‘បិយោ ច មេ ហេហិតិ មាលភារី, អហញ្ច នំ មាលិនី អជ្ឈុបេស្សំ’។
‘Piyo ca me hehiti mālabhārī, ahañca naṃ mālinī ajjhupessaṃ’.
១៩៧.
197.
‘‘អហញ្ចិទំ កុរវកមោចិនាមិ, ឧទ្ទាលកា បាដលិសិន្ធុវារកា;
‘‘Ahañcidaṃ kuravakamocināmi, uddālakā pāṭalisindhuvārakā;
‘បិយោ ច មេ ហេហិតិ មាលភារី, អហញ្ច នំ មាលិនី អជ្ឈុបេស្សំ’។
‘Piyo ca me hehiti mālabhārī, ahañca naṃ mālinī ajjhupessaṃ’.
១៩៨.
198.
‘‘អហញ្ច សាលស្ស សុបុប្ផិតស្ស, ឱចេយ្យ បុប្ផានិ ករោមិ មាលំ;
‘‘Ahañca sālassa supupphitassa, oceyya pupphāni karomi mālaṃ;
‘បិយោ ច មេ ហេហិតិ មាលភារី, អហញ្ច នំ មាលិនី អជ្ឈុបេស្សំ’។
‘Piyo ca me hehiti mālabhārī, ahañca naṃ mālinī ajjhupessaṃ’.
១៩៩.
199.
‘‘អហញ្ច សាលស្ស សុបុប្ផិតស្ស, ឱចេយ្យ បុប្ផានិ ករោមិ ភារំ;
‘‘Ahañca sālassa supupphitassa, oceyya pupphāni karomi bhāraṃ;
ឥទញ្ច នោ ហេហិតិ សន្ថរត្ថំ, យត្ថជ្ជិមំ វិហរិស្សាម រត្តិំ។
Idañca no hehiti santharatthaṃ, yatthajjimaṃ viharissāma rattiṃ.
២០០.
200.
‘‘អហញ្ច ខោ អគឡុំ ចន្ទនញ្ច, សិលាយ បិំសាមិ បមត្តរូបា;
‘‘Ahañca kho agaḷuṃ candanañca, silāya piṃsāmi pamattarūpā;
‘បិយោ ច មេ ហេហិតិ រោសិតង្គោ, អហញ្ច នំ រោសិតា អជ្ឈុបេស្សំ’។
‘Piyo ca me hehiti rositaṅgo, ahañca naṃ rositā ajjhupessaṃ’.
២០១.
201.
‘‘អថាគមា សលិលំ សីឃសោតំ, នុទំ សាលេ សលឡេ កណ្ណិការេ;
‘‘Athāgamā salilaṃ sīghasotaṃ, nudaṃ sāle salaḷe kaṇṇikāre;
អាបូរថ តេន មុហុត្តកេន, សាយំ នទី អាសិ មយា សុទុត្តរា។
Āpūratha tena muhuttakena, sāyaṃ nadī āsi mayā suduttarā.
២០២.
202.
‘‘ឧភោសុ តីរេសុ មយំ តទា ឋិតា, សម្បស្សន្តា ឧភយោ អញ្ញមញ្ញំ;
‘‘Ubhosu tīresu mayaṃ tadā ṭhitā, sampassantā ubhayo aññamaññaṃ;
សកិម្បិ រោទាម សកិំ ហសាម, កិច្ឆេន នោ អាគមា សំវរី សា។
Sakimpi rodāma sakiṃ hasāma, kicchena no āgamā saṃvarī sā.
២០៣.
203.
‘‘បាតោវ ខោ ឧគ្គតេ សូរិយម្ហិ, ចតុក្កំ នទិំ ឧត្តរិយាន លុទ្ទ;
‘‘Pātova kho uggate sūriyamhi, catukkaṃ nadiṃ uttariyāna ludda;
អាលិង្គិយា អញ្ញមញ្ញំ មយំ ឧភោ, សកិម្បិ រោទាម សកិំ ហសាម។
Āliṅgiyā aññamaññaṃ mayaṃ ubho, sakimpi rodāma sakiṃ hasāma.
២០៤.
204.
‘‘តីហូនកំ សត្ត សតានិ លុទ្ទ, យមិធ មយំ វិប្បវសិម្ហ បុព្ពេ;
‘‘Tīhūnakaṃ satta satāni ludda, yamidha mayaṃ vippavasimha pubbe;
វស្សេកិមំ ជីវិតំ ភូមិបាល, កោ នីធ កន្តាយ វិនា វសេយ្យ។
Vassekimaṃ jīvitaṃ bhūmipāla, ko nīdha kantāya vinā vaseyya.
២០៥.
205.
‘‘អាយុញ្ច វោ កីវតកោ នុ សម្ម, សចេបិ ជានាថ វទេថ អាយុំ;
‘‘Āyuñca vo kīvatako nu samma, sacepi jānātha vadetha āyuṃ;
អនុស្សវា វុឌ្ឍតោ អាគមា វា, អក្ខាថ មេតំ អវិកម្បមានា។
Anussavā vuḍḍhato āgamā vā, akkhātha metaṃ avikampamānā.
២០៦.
206.
‘‘អាយុញ្ច នោ វស្សសហស្សំ លុទ្ទ, ន ចន្តរា បាបកោ អត្ថិ រោគោ;
‘‘Āyuñca no vassasahassaṃ ludda, na cantarā pāpako atthi rogo;
អប្បញ្ច ទុក្ខំ សុខមេវ ភិយ្យោ, អវីតរាគា វិជហាម ជីវិត’’ន្តិ។
Appañca dukkhaṃ sukhameva bhiyyo, avītarāgā vijahāma jīvita’’nti.
តត្ថ មយេករត្តន្តិ មយំ ឯករត្តំ។ វិប្បវសិម្ហាតិ វិប្បយុត្តា ហុត្វា វសិម្ហ។ អនុតប្បមានាតិ ‘‘អនិច្ឆមានានំ នោ ឯករត្តោ អតីតោ’’តិ តំ ឯករត្តំ អនុចិន្តយមានា។ បុនំ ន ហេស្សតីតិ បុន ន ភវិស្សតិ នាគមិស្សតីតិ សោចាម។ ធនំវ នដ្ឋំ បិតរំវ បេតន្តិ ធនំ វា នដ្ឋំ បិតរំ វា មាតរំ វាបេតំ កាលកតំ កិំ នុ ខោ តុម្ហេ ចិន្តយមានា កេន ការណេន តំ ឯករត្តំ វិនា វាសំ អកប្បយិត្ថ, ឥទំ មេ អាចិក្ខថាតិ បុច្ឆតិ។ យមិមន្តិ យំ ឥមំ។ សេលកូលន្តិ ទ្វិន្នំ សេលានំ អន្តរេ សន្ទមានំ។ វស្សកាលេតិ ឯកស្ស មេឃស្ស ឧដ្ឋាយ វស្សនកាលេ ។ អម្ហាកញ្ហិ ឥមស្មិំ វនសណ្ឌេ រតិវសេន ចរន្តានំ ឯកោ មេឃោ ឧដ្ឋហិ។ អថ មេ បិយសាមិកោ កិន្នរោមំ ‘‘បច្ឆតោ អាគច្ឆតី’’តិ មញ្ញមានោ ឯតំ នទិំ ឧត្តរីតិ អាហ។
Tattha mayekarattanti mayaṃ ekarattaṃ. Vippavasimhāti vippayuttā hutvā vasimha. Anutappamānāti ‘‘anicchamānānaṃ no ekaratto atīto’’ti taṃ ekarattaṃ anucintayamānā. Punaṃ na hessatīti puna na bhavissati nāgamissatīti socāma. Dhanaṃva naṭṭhaṃ pitaraṃva petanti dhanaṃ vā naṭṭhaṃ pitaraṃ vā mātaraṃ vāpetaṃ kālakataṃ kiṃ nu kho tumhe cintayamānā kena kāraṇena taṃ ekarattaṃ vinā vāsaṃ akappayittha, idaṃ me ācikkhathāti pucchati. Yamimanti yaṃ imaṃ. Selakūlanti dvinnaṃ selānaṃ antare sandamānaṃ. Vassakāleti ekassa meghassa uṭṭhāya vassanakāle . Amhākañhi imasmiṃ vanasaṇḍe rativasena carantānaṃ eko megho uṭṭhahi. Atha me piyasāmiko kinnaromaṃ ‘‘pacchato āgacchatī’’ti maññamāno etaṃ nadiṃ uttarīti āha.
អហញ្ចាតិ អហំ បនេតស្ស បរតីរំ គតភាវំ អជានន្តី សុបុប្ផិតានិ អង្កោលកាទីនិ បុប្ផានិ ឱចិនាមិ។ តត្ថ សត្តលិយោថិកញ្ចាតិ កុន្ទាលបុប្ផញ្ច សុវណ្ណយោថិកញ្ច ឱចិនន្តី បន ‘‘បិយោ ច មេ មាលភារី ភវិស្សតិ, អហញ្ច នំ មាលិនី ហុត្វា អជ្ឈុបេស្ស’’ន្តិ ឥមិនា ការណេន ឱចិនាមិ។ ឧទ្ទាលកា បាដលិសិន្ធុវារកាតិ តេបិ មយា ឱចិតាយេវាតិ វទតិ។ ឱចេយ្យាតិ ឱចិនិត្វា។ អគឡុំ ចន្ទនញ្ចាតិ កាឡាគឡុញ្ច រត្តចន្ទនញ្ច។ រោសិតង្គោតិ វិលិត្តសរីរោ។ រោសិតាតិ វិលិត្តា ហុត្វា។ អជ្ឈុបេស្សន្តិ សយនេ ឧបគមិស្សាមិ។ នុទំ សាលេ សលឡេ កណ្ណិការេតិ ឯតានិ មយា ឱចិនិត្វា តីរេ ឋបិតានិ បុប្ផានិ នុទន្តំ ហរន្តំ។ សុទុត្តរាតិ តស្សា ហិ ឱរិមតីរេ ឋិតកាលេយេវ នទិយា ឧទកំ អាគតំ, តង្ខណញ្ញេវ សូរិយោ អត្ថង្គតោ, វិជ្ជុលតា និច្ឆរន្តិ, កិន្នរា នាម ឧទកភីរុកា ហោន្តិ, ឥតិ សា ឱតរិតុំ ន វិសហិ។ តេនាហ ‘‘សាយំ នទី អាសិ មយា សុទុត្តរា’’តិ។
Ahañcāti ahaṃ panetassa paratīraṃ gatabhāvaṃ ajānantī supupphitāni aṅkolakādīni pupphāni ocināmi. Tattha sattaliyothikañcāti kundālapupphañca suvaṇṇayothikañca ocinantī pana ‘‘piyo ca me mālabhārī bhavissati, ahañca naṃ mālinī hutvā ajjhupessa’’nti iminā kāraṇena ocināmi. Uddālakā pāṭalisindhuvārakāti tepi mayā ocitāyevāti vadati. Oceyyāti ocinitvā. Agaḷuṃ candanañcāti kāḷāgaḷuñca rattacandanañca. Rositaṅgoti vilittasarīro. Rositāti vilittā hutvā. Ajjhupessanti sayane upagamissāmi. Nudaṃ sāle salaḷe kaṇṇikāreti etāni mayā ocinitvā tīre ṭhapitāni pupphāni nudantaṃ harantaṃ. Suduttarāti tassā hi orimatīre ṭhitakāleyeva nadiyā udakaṃ āgataṃ, taṅkhaṇaññeva sūriyo atthaṅgato, vijjulatā niccharanti, kinnarā nāma udakabhīrukā honti, iti sā otarituṃ na visahi. Tenāha ‘‘sāyaṃ nadī āsi mayā suduttarā’’ti.
សម្បស្សន្តាតិ វិជ្ជុលតានិច្ឆរណកាលេ បស្សន្តា។ រោទាមាតិ អន្ធការកាលេ អបស្សន្តា រោទាម, វិជ្ជុលតានិច្ឆរណកាលេ បស្សន្តា ហសាម។ សំវរីតិ រត្តិ។ ចតុក្កន្តិ តុច្ឆំ។ ឧត្តរិយានាតិ ឧត្តរិត្វា។ តីហូនកន្តិ តីហិ ឩនានិ សត្ត វស្សសតានិ។ យមិធ មយន្តិ យំ កាលំ ឥធ មយំ វិប្បវសិម្ហ, សោ ឥតោ តីហិ ឩនកានិ សត្ត វស្សសតានិ ហោន្តីតិ វទតិ។ វស្សេកិមន្តិ វស្សំ ឯកំ ឥមំ, តុម្ហាកំ ឯកមេវ វស្សសតំ ឥមំ ជីវិតន្តិ វទតិ។ កោ នីធាតិ ឯវំ បរិត្តកេ ជីវិតេ កោ នុ ឥធ កន្តាយ វិនា ភវេយ្យ, អយុត្តំ តវ បិយភរិយាយ វិនា ភវិតុន្តិ ទីបេតិ។
Sampassantāti vijjulatāniccharaṇakāle passantā. Rodāmāti andhakārakāle apassantā rodāma, vijjulatāniccharaṇakāle passantā hasāma. Saṃvarīti ratti. Catukkanti tucchaṃ. Uttariyānāti uttaritvā. Tīhūnakanti tīhi ūnāni satta vassasatāni. Yamidha mayanti yaṃ kālaṃ idha mayaṃ vippavasimha, so ito tīhi ūnakāni satta vassasatāni hontīti vadati. Vassekimanti vassaṃ ekaṃ imaṃ, tumhākaṃ ekameva vassasataṃ imaṃ jīvitanti vadati. Ko nīdhāti evaṃ parittake jīvite ko nu idha kantāya vinā bhaveyya, ayuttaṃ tava piyabhariyāya vinā bhavitunti dīpeti.
កីវតកោ នូតិ រាជា កិន្នរិយា វចនំ សុត្វា ‘‘ឥមេសំ អាយុប្បមាណំ បុច្ឆិស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា ‘‘តុម្ហាកំ កិត្តកោ អាយូ’’តិ បុច្ឆតិ។ អនុស្សវាតិ សចេ វោ កស្សចិ វទន្តស្ស វា សុតំ, មាតាបិតូនំ វា វុឌ្ឍានំ មហល្លកានំ សន្តិកា អាគមោ អត្ថិ, អថ មេ តតោ អនុស្សវា វុឌ្ឍតោ អាគមា វា ឯតំ អវិកម្បមានា អក្ខាថ។ ន ចន្តរាតិ អម្ហាកំ វស្សសហស្សំ អាយុ, អន្តរា ច នោ បាបកោ ជីវិតន្តរាយករោ រោគោបិ នត្ថិ។ អវីតរាគាតិ អញ្ញមញ្ញំ អវិគតបេមាវ ហុត្វា។
Kīvatako nūti rājā kinnariyā vacanaṃ sutvā ‘‘imesaṃ āyuppamāṇaṃ pucchissāmī’’ti cintetvā ‘‘tumhākaṃ kittako āyū’’ti pucchati. Anussavāti sace vo kassaci vadantassa vā sutaṃ, mātāpitūnaṃ vā vuḍḍhānaṃ mahallakānaṃ santikā āgamo atthi, atha me tato anussavā vuḍḍhato āgamā vā etaṃ avikampamānā akkhātha. Na cantarāti amhākaṃ vassasahassaṃ āyu, antarā ca no pāpako jīvitantarāyakaro rogopi natthi. Avītarāgāti aññamaññaṃ avigatapemāva hutvā.
តំ សុត្វា រាជា ‘‘ឥមេ ហិ នាម តិរច្ឆានគតា ហុត្វា ឯករត្តិំ វិប្បយោគេន សត្ត វស្សសតានិ រោទន្តា វិចរន្តិ, អហំ បន តិយោជនសតិកេ រជ្ជេ មហាសម្បត្តិំ បហាយ អរញ្ញេ វិចរាមិ, អហោ អកិច្ចការិម្ហី’’តិ តតោវ និវត្តោ ពារាណសិំ គន្ត្វា ‘‘កិំ តេ, មហារាជ, ហិមវន្តេ អច្ឆរិយំ ទិដ្ឋ’’ន្តិ អមច្ចេហិ បុដ្ឋោ សព្ពំ អារោចេត្វា តតោ បដ្ឋាយ ទានានិ ទទន្តោ ភោគេ ភុញ្ជិ។ តមត្ថំ បកាសេន្តោ សត្ថា –
Taṃ sutvā rājā ‘‘ime hi nāma tiracchānagatā hutvā ekarattiṃ vippayogena satta vassasatāni rodantā vicaranti, ahaṃ pana tiyojanasatike rajje mahāsampattiṃ pahāya araññe vicarāmi, aho akiccakārimhī’’ti tatova nivatto bārāṇasiṃ gantvā ‘‘kiṃ te, mahārāja, himavante acchariyaṃ diṭṭha’’nti amaccehi puṭṭho sabbaṃ ārocetvā tato paṭṭhāya dānāni dadanto bhoge bhuñji. Tamatthaṃ pakāsento satthā –
២០៧.
207.
‘‘ឥទញ្ច សុត្វាន អមានុសានំ, ភល្លាតិយោ ឥត្តរំ ជីវិតន្តិ;
‘‘Idañca sutvāna amānusānaṃ, bhallātiyo ittaraṃ jīvitanti;
និវត្តថ ន មិគវំ អចរិ, អទាសិ ទានានិ អភុញ្ជិ ភោគេ’’តិ។ –
Nivattatha na migavaṃ acari, adāsi dānāni abhuñji bhoge’’ti. –
ឥមំ គាថំ វត្វា បុន ឱវទន្តោ ទ្វេ គាថា អភាសិ –
Imaṃ gāthaṃ vatvā puna ovadanto dve gāthā abhāsi –
២០៨.
208.
‘‘ឥទញ្ច សុត្វាន អមានុសានំ, សម្មោទថ មា កលហំ អកត្ថ;
‘‘Idañca sutvāna amānusānaṃ, sammodatha mā kalahaṃ akattha;
មា វោ តបី អត្តកម្មាបរាធោ, យថាបិ តេ កិម្បុរិសេករត្តំ។
Mā vo tapī attakammāparādho, yathāpi te kimpurisekarattaṃ.
២០៩.
209.
‘‘ឥទញ្ច សុត្វាន អមានុសានំ, សម្មោទថ មា វិវាទំ អកត្ថ;
‘‘Idañca sutvāna amānusānaṃ, sammodatha mā vivādaṃ akattha;
មា វោ តបី អត្តកម្មាបរាធោ, យថាបិ តេ កិម្បុរិសេករត្ត’’ន្តិ។
Mā vo tapī attakammāparādho, yathāpi te kimpurisekaratta’’nti.
តត្ថ អមានុសានន្តិ កិន្នរានំ។ អត្តកម្មាបរាធោតិ អត្តនោ កម្មទោសោ។ កិម្បុរិសេករត្តន្តិ យថា តេ កិម្បុរិសេ ឯករត្តិំ កតោ អត្តនោ កម្មទោសោ តបិ, តថា តុម្ហេបិ មា តបីតិ អត្ថោ។
Tattha amānusānanti kinnarānaṃ. Attakammāparādhoti attano kammadoso. Kimpurisekarattanti yathā te kimpurise ekarattiṃ kato attano kammadoso tapi, tathā tumhepi mā tapīti attho.
មល្លិកា ទេវី តថាគតស្ស ធម្មទេសនំ សុត្វា ឧដ្ឋាយាសនា អញ្ជលិំ បគ្គយ្ហ ទសពលស្ស ថុតិំ ករោន្តី ឱសានគាថមាហ –
Mallikā devī tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā uṭṭhāyāsanā añjaliṃ paggayha dasabalassa thutiṃ karontī osānagāthamāha –
២១០.
210.
‘‘វិវិធំ អធិមនា សុណោមហំ, វចនបថំ តវ អត្ថសំហិតំ;
‘‘Vividhaṃ adhimanā suṇomahaṃ, vacanapathaṃ tava atthasaṃhitaṃ;
មុញ្ចំ គិរំ នុទសេវ មេ ទរំ, សមណ សុខាវហ ជីវ មេ ចិរ’’ន្តិ។
Muñcaṃ giraṃ nudaseva me daraṃ, samaṇa sukhāvaha jīva me cira’’nti.
តត្ថ វិវិធំ អធិមនា សុណោមហន្តិ ភន្តេ, តុម្ហេហិ វិវិធេហិ នានាការណេហិ អលង្ករិត្វា ទេសិតំ ធម្មទេសនំ អហំ អធិមនា បសន្នចិត្តា ហុត្វា សុណោមិ។ វចនបថន្តិ តំ តុម្ហេហិ វុត្តំ វិវិធវចនំ។ មុញ្ចំ គិរំ នុទសេវ មេ ទរន្តិ កណ្ណសុខំ មធុរំ គិរំ មុញ្ចន្តោ មម ហទយេ សោកទរថំ នុទសិយេវ ហរសិយេវ។ សមណ សុខាវហ ជីវ មេ ចិរន្តិ ភន្តេ ពុទ្ធសមណ, ទិព្ពមានុសលោកិយលោកុត្តរសុខាវហ មម សាមិ ធម្មរាជ, ចិរំ ជីវាតិ។
Tattha vividhaṃ adhimanā suṇomahanti bhante, tumhehi vividhehi nānākāraṇehi alaṅkaritvā desitaṃ dhammadesanaṃ ahaṃ adhimanā pasannacittā hutvā suṇomi. Vacanapathanti taṃ tumhehi vuttaṃ vividhavacanaṃ. Muñcaṃ giraṃ nudaseva me daranti kaṇṇasukhaṃ madhuraṃ giraṃ muñcanto mama hadaye sokadarathaṃ nudasiyeva harasiyeva. Samaṇasukhāvaha jīva me ciranti bhante buddhasamaṇa, dibbamānusalokiyalokuttarasukhāvaha mama sāmi dhammarāja, ciraṃ jīvāti.
កោសលរាជា តតោ បដ្ឋាយ តាយ សទ្ធិំ សមគ្គវាសំ វសិ។
Kosalarājā tato paṭṭhāya tāya saddhiṃ samaggavāsaṃ vasi.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា កិន្នរោ កោសលរាជា អហោសិ, កិន្នរី មល្លិកា ទេវី, ភល្លាតិយរាជា អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kinnaro kosalarājā ahosi, kinnarī mallikā devī, bhallātiyarājā ahameva ahosi’’nti.
ភល្លាតិយជាតកវណ្ណនា អដ្ឋមា។
Bhallātiyajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៥០៤. ភល្លាតិយជាតកំ • 504. Bhallātiyajātakaṃ