Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൭. ഭല്ലിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
7. Bhalliyattheragāthāvaṇṇanā
യോപാനുദീതി ആയസ്മതോ ഭല്ലിയത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയം കിര ഇതോ ഏകതിംസേ കപ്പേ അനുപ്പന്നേ ബുദ്ധേ സുമനസ്സ നാമ പച്ചേകബുദ്ധസ്സ പസന്നചിത്തോ ഫലാഫലം ദത്വാ സുഗതീസു ഏവ സംസരന്തോ സിഖിസ്സ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ കാലേ അരുണവതീനഗരേ ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തോ ‘‘സിഖിസ്സ ഭഗവതോ പഠമാഭിസമ്ബുദ്ധസ്സ ഉജിത, ഓജിതാ നാമ ദ്വേ സത്ഥവാഹപുത്താ പഠമാഹാരം അദംസൂ’’തി സുത്വാ അത്തനോ സഹായകേന സദ്ധിം ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിത്വാ വന്ദിത്വാ സ്വാതനായ നിമന്തേത്വാ മഹാദാനം പവത്തേത്വാ പത്ഥനം അകംസു – ‘‘ഉഭോപി മയം, ഭന്തേ, അനാഗതേ തുമ്ഹാദിസസ്സ ബുദ്ധസ്സ പഠമാഹാരദായകാ ഭവേയ്യാമാ’’തി. തേ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ പുഞ്ഞകമ്മം കത്വാ ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്താ കസ്സപസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ഗോപാലകസേട്ഠിസ്സ പുത്താ ഭാതരോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്താ. ബഹൂനി വസ്സാനി ഭിക്ഖുസങ്ഘം ഖീരഭോജനേന ഉപട്ഠഹിംസു. അമ്ഹാകം പന ഭഗവതോ കാലേ പോക്ഖരവതീനഗരേ സത്ഥവാഹസ്സ പുത്താ ഭാതരോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്താ. തേസു ജേട്ഠോ തഫുസ്സോ നാമ, കനിട്ഠോ ഭല്ലിയോ നാമ, തേ പഞ്ചമത്താനി സകടസതാനി ഭണ്ഡസ്സ പൂരേത്വാ വാണിജ്ജായ ഗച്ഛന്താ ഭഗവതി പഠമാഭിസമ്ബുദ്ധേ സത്തസത്താഹം വിമുത്തിസുഖധമ്മപച്ചവേക്ഖണാഹി വീതിനാമേത്വാ അട്ഠമേ സത്താഹേ രാജായതനമൂലേ വിഹരന്തേ രാജായതനസ്സ അവിദൂരേ മഹാമഗ്ഗേന അതിക്കമന്തി, തേസം തസ്മിം സമയേ സമേപി ഭൂമിഭാഗേ അകദ്ദമോദകേ സകടാനി നപ്പവത്തിംസു, ‘‘കിം നു, ഖോ, കാരണ’’ന്തി ച ചിന്തേന്താനം പോരാണസാലോഹിതാ ദേവതാ രുക്ഖവിടപന്തരേ അത്താനം ദസ്സേന്തീ ആഹ – ‘‘മാദിസാ, അയം ഭഗവാ അചിരാഭിസമ്ബുദ്ധോ സത്തസത്താഹം അനാഹാരോ വിമുത്തിസുഖാപടിസംവേദീ ഇദാനി രാജായതനമൂലേ നിസിന്നോ, തം ആഹാരേന പടിമാനേഥ, യദസ്സ തുമ്ഹാകം ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായാ’’തി. തം സുത്വാ തേ ഉളാരം പീതിസോമനസ്സം പടിസംവേദേന്താ, ‘‘ആഹാരസമ്പാദനം പപഞ്ച’’ന്തി മഞ്ഞമാനാ മന്ഥഞ്ച മധുപിണ്ഡികഞ്ച ഭഗവതോ ദത്വാ ദ്വേവാചികസരണം ഗന്ത്വാ കേസധാതുയോ ലഭിത്വാ അഗമംസു. തേ ഹി പഠമം ഉപാസകാ അഹേസും. അഥ ഭഗവതി ബാരാണസിം ഗന്ത്വാ ധമ്മചക്കം പവത്തേത്വാ അനുപുബ്ബേന രാജഗഹേ വിഹരന്തേ തഫുസ്സഭല്ലിയാ രാജഗഹം ഉപഗതാ ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിത്വാ വന്ദിത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. തേസം ഭഗവാ ധമ്മം ദേസേസി. തേസു തഫുസ്സോ സോതാപത്തിഫലേ പതിട്ഠായ ഉപാസകോവ അഹോസി. ഭല്ലിയോ പന പബ്ബജിത്വാ ഛളഭിഞ്ഞോ അഹോസി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൨.൪൮.൬൬-൭൦) –
Yopānudīti āyasmato bhalliyattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira ito ekatiṃse kappe anuppanne buddhe sumanassa nāma paccekabuddhassa pasannacitto phalāphalaṃ datvā sugatīsu eva saṃsaranto sikhissa sammāsambuddhassa kāle aruṇavatīnagare brāhmaṇakule nibbatto ‘‘sikhissa bhagavato paṭhamābhisambuddhassa ujita, ojitā nāma dve satthavāhaputtā paṭhamāhāraṃ adaṃsū’’ti sutvā attano sahāyakena saddhiṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā svātanāya nimantetvā mahādānaṃ pavattetvā patthanaṃ akaṃsu – ‘‘ubhopi mayaṃ, bhante, anāgate tumhādisassa buddhassa paṭhamāhāradāyakā bhaveyyāmā’’ti. Te tattha tattha bhave puññakammaṃ katvā devamanussesu saṃsarantā kassapassa bhagavato kāle gopālakaseṭṭhissa puttā bhātaro hutvā nibbattā. Bahūni vassāni bhikkhusaṅghaṃ khīrabhojanena upaṭṭhahiṃsu. Amhākaṃ pana bhagavato kāle pokkharavatīnagare satthavāhassa puttā bhātaro hutvā nibbattā. Tesu jeṭṭho taphusso nāma, kaniṭṭho bhalliyo nāma, te pañcamattāni sakaṭasatāni bhaṇḍassa pūretvā vāṇijjāya gacchantā bhagavati paṭhamābhisambuddhe sattasattāhaṃ vimuttisukhadhammapaccavekkhaṇāhi vītināmetvā aṭṭhame sattāhe rājāyatanamūle viharante rājāyatanassa avidūre mahāmaggena atikkamanti, tesaṃ tasmiṃ samaye samepi bhūmibhāge akaddamodake sakaṭāni nappavattiṃsu, ‘‘kiṃ nu, kho, kāraṇa’’nti ca cintentānaṃ porāṇasālohitā devatā rukkhaviṭapantare attānaṃ dassentī āha – ‘‘mādisā, ayaṃ bhagavā acirābhisambuddho sattasattāhaṃ anāhāro vimuttisukhāpaṭisaṃvedī idāni rājāyatanamūle nisinno, taṃ āhārena paṭimānetha, yadassa tumhākaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. Taṃ sutvā te uḷāraṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedentā, ‘‘āhārasampādanaṃ papañca’’nti maññamānā manthañca madhupiṇḍikañca bhagavato datvā dvevācikasaraṇaṃ gantvā kesadhātuyo labhitvā agamaṃsu. Te hi paṭhamaṃ upāsakā ahesuṃ. Atha bhagavati bārāṇasiṃ gantvā dhammacakkaṃ pavattetvā anupubbena rājagahe viharante taphussabhalliyā rājagahaṃ upagatā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Tesaṃ bhagavā dhammaṃ desesi. Tesu taphusso sotāpattiphale patiṭṭhāya upāsakova ahosi. Bhalliyo pana pabbajitvā chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.66-70) –
‘‘സുമനോ നാമ സമ്ബുദ്ധോ, തക്കരായം വസീ തദാ;
‘‘Sumano nāma sambuddho, takkarāyaṃ vasī tadā;
വല്ലികാരഫലം ഗയ്ഹ, സയമ്ഭുസ്സ അദാസഹം.
Vallikāraphalaṃ gayha, sayambhussa adāsahaṃ.
‘‘ഏകതിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം ഫലം അദദിം തദാ;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഫലദാനസ്സിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അഥേകദിവസം മാരോ ഭല്ലിയത്ഥേരസ്സ ഭിംസാപനത്ഥം ഭയാനകം രൂപം ദസ്സേസി. സോ അത്തനോ സബ്ബഭയാതിക്കമം പകാസേന്തോ ‘‘യോപാനുദീ’’തി ഗാഥമഭാസി.
Athekadivasaṃ māro bhalliyattherassa bhiṃsāpanatthaṃ bhayānakaṃ rūpaṃ dassesi. So attano sabbabhayātikkamaṃ pakāsento ‘‘yopānudī’’ti gāthamabhāsi.
൭. തത്ഥ യോപാനുദീതി യോ അപാനുദി ഖിപി പജഹി വിദ്ധംസേസി. മച്ചുരാജസ്സാതി മച്ചു നാമ മരണം ഖന്ധാനം ഭേദോ, സോ ഏവ ച സത്താനം അത്തനോ വസേ അനുവത്താപനതോ ഇസ്സരട്ഠേന രാജാതി മച്ചുരാജാ, തസ്സ. സേനന്തി ജരാരോഗാദിം, സാ ഹിസ്സ വസവത്തനേ അങ്ഗഭാവതോ സേനാ നാമ, തേന ഹേസ മഹതാ നാനാവിധേന വിപുലേന ‘‘മഹാസേനോ’’തി വുച്ചതി. യഥാഹ – ‘‘ന ഹി നോ സങ്ഗരം തേന, മഹാസേനേന മച്ചുനാ’’തി (മ॰ നി॰ ൧.൨൭൨; ജാ॰ ൨.൨൨.൧൨൧; നേത്തി॰ ൧൦൩). അഥ വാ ഗുണമാരണട്ഠേന ‘‘മച്ചൂ’’തി ഇധ ദേവപുത്തമാരോ അധിപ്പേതോ, തസ്സ ച സഹായഭാവൂപഗമനതോ കാമാദയോ സേനാ. തഥാ ചാഹ –
7. Tattha yopānudīti yo apānudi khipi pajahi viddhaṃsesi. Maccurājassāti maccu nāma maraṇaṃ khandhānaṃ bhedo, so eva ca sattānaṃ attano vase anuvattāpanato issaraṭṭhena rājāti maccurājā, tassa. Senanti jarārogādiṃ, sā hissa vasavattane aṅgabhāvato senā nāma, tena hesa mahatā nānāvidhena vipulena ‘‘mahāseno’’ti vuccati. Yathāha – ‘‘na hi no saṅgaraṃ tena, mahāsenena maccunā’’ti (ma. ni. 1.272; jā. 2.22.121; netti. 103). Atha vā guṇamāraṇaṭṭhena ‘‘maccū’’ti idha devaputtamāro adhippeto, tassa ca sahāyabhāvūpagamanato kāmādayo senā. Tathā cāha –
‘‘കാമാ തേ പഠമാ സേനാ, ദുതിയാ അരതി വുച്ചതി;
‘‘Kāmā te paṭhamā senā, dutiyā arati vuccati;
തതിയാ ഖുപ്പിപാസാ തേ, ചതുത്ഥീ തണ്ഹാ പവുച്ചതി.
Tatiyā khuppipāsā te, catutthī taṇhā pavuccati.
‘‘പഞ്ചമീ ഥിനമിദ്ധം തേ, ഛട്ഠാ ഭീരൂ പവുച്ചതി;
‘‘Pañcamī thinamiddhaṃ te, chaṭṭhā bhīrū pavuccati;
സത്തമീ വിചികിച്ഛാ തേ, മാനോ മക്ഖോ ച അട്ഠമീ’’തി. (സു॰ നി॰ ൪൩൮-൪൩൯; മഹാനി॰ ൨൮;ചൂളനി॰ നന്ദമാണവപുച്ഛാനിദ്ദേസ ൪൭);
Sattamī vicikicchā te, māno makkho ca aṭṭhamī’’ti. (su. ni. 438-439; mahāni. 28;cūḷani. nandamāṇavapucchāniddesa 47);
നളസേതുംവ സുദുബ്ബലം മഹോഘോതി സാരവിരഹിതതോ നളസേതുസദിസം അതിവിയ അബലഭാവതോ സുട്ഠു ദുബ്ബലം സംകിലേസസേനം നവലോകുത്തരധമ്മാനം മഹാബലവഭാവതോ മഹോഘസദിസേന അഗ്ഗമഗ്ഗേന യോ അപാനുദി വിജിതാവീ അപേതഭേരവോ ദന്തോ, സോ പരിനിബ്ബുതോ ഠിതത്തോതി യോജനാ. തം സുത്വാ മാരോ ‘‘ജാനാതി മം സമണോ’’തി തത്ഥേവന്തരധായീതി.
Naḷasetuṃvasudubbalaṃ mahoghoti sāravirahitato naḷasetusadisaṃ ativiya abalabhāvato suṭṭhu dubbalaṃ saṃkilesasenaṃ navalokuttaradhammānaṃ mahābalavabhāvato mahoghasadisena aggamaggena yo apānudi vijitāvī apetabheravo danto, so parinibbuto ṭhitattoti yojanā. Taṃ sutvā māro ‘‘jānāti maṃ samaṇo’’ti tatthevantaradhāyīti.
ഭല്ലിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Bhalliyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൭. ഭല്ലിയത്ഥേരഗാഥാ • 7. Bhalliyattheragāthā