Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
၇. ဘင္ဂာနုပသ္သနာဉာဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
7. Bhaṅgānupassanāñāṇaniddesavaṇṇanā
၅၁. သော ဥဒယဗ္ဗယာနုပသ္သနာယံ ဌိတော ယောဂာဝစရော မဂ္ဂာမဂ္ဂဝဝတ္ထာပနေန ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တံ ဝီထိပဋိပန္နံ ဥဒယဗ္ဗယာနုပသ္သနာဉာဏံ ‘‘မဂ္ဂော’’တိ ဉတ္ဝာ တိလက္ခဏသလ္လက္ခဏေန တသ္သေဝ မဂ္ဂသ္သ သုဝိသဒကရဏတ္ထံ ပုန ဥဒယဗ္ဗယာနုပသ္သနံ အာရဘိတ္ဝာ ဥဒယဗ္ဗယေန ပရိစ္ဆိန္နေ သင္ခာရေ အနိစ္စာဒိတော ဝိပသ္သတိ။ ဧဝံ တသ္သ တံ ဉာဏံ တိက္ခံ ဟုတ္ဝာ ဝဟတိ, သင္ခာရာ လဟုံ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဉာဏေ တိက္ခေ ဝဟန္တေ သင္ခာရေသု လဟုံ ဥပဋ္ဌဟန္တေသု ဥပ္ပာဒံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဘင္ဂေ ဧဝ သတိ သန္တိဋ္ဌတိ။ နိရောဓာဓိမုတ္တတ္တာ ဝာ ဥဒယံ ပဟာယ ဘင္ဂေယေဝ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတိ။ ဧတသ္မိံ ဌာနေ ဘင္ဂာနုပသ္သနာဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣဒာနိ တသ္သ ဉာဏသ္သ နိဒ္ဒေသေ ရူပာရမ္မဏတာ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ ဘိဇ္ဇတီတိ ရူပာရမ္မဏံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ ဘိဇ္ဇတိ။ အထ ဝာ ရူပာရမ္မဏဘာဝေ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ ဘိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ တံ အာရမ္မဏံ ပဋိသင္ခာတိ တံ ရူပာရမ္မဏံ ပဋိသင္ခာယ ဇာနိတ္ဝာ, ခယတော ဝယတော ဒိသ္ဝာတိ အတ္ထော။ တသ္သ စိတ္တသ္သ ဘင္ဂံ အနုပသ္သတီတိ ယေန စိတ္တေန တံ ရူပာရမ္မဏံ ခယတော ဝယတော ဒိဋ္ဌံ, တသ္သ စိတ္တသ္သ အပရေန စိတ္တေန ဘင္ဂံ အနုပသ္သတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟု ပောရာဏာ – ‘‘ဉာတဉ္စ ဉာဏဉ္စ ဥဘော ဝိပသ္သတီ’’တိ။ စိတ္တန္တိ စေတ္ထ သသမ္ပယုတ္တစိတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။
51. So udayabbayānupassanāyaṃ ṭhito yogāvacaro maggāmaggavavatthāpanena upakkilesavimuttaṃ vīthipaṭipannaṃ udayabbayānupassanāñāṇaṃ ‘‘maggo’’ti ñatvā tilakkhaṇasallakkhaṇena tasseva maggassa suvisadakaraṇatthaṃ puna udayabbayānupassanaṃ ārabhitvā udayabbayena paricchinne saṅkhāre aniccādito vipassati. Evaṃ tassa taṃ ñāṇaṃ tikkhaṃ hutvā vahati, saṅkhārā lahuṃ upaṭṭhahanti, ñāṇe tikkhe vahante saṅkhāresu lahuṃ upaṭṭhahantesu uppādaṃ atikkamitvā bhaṅge eva sati santiṭṭhati. Nirodhādhimuttattā vā udayaṃ pahāya bhaṅgeyeva satiṃ upaṭṭhapeti. Etasmiṃ ṭhāne bhaṅgānupassanāñāṇaṃ uppajjati. Idāni tassa ñāṇassa niddese rūpārammaṇatā cittaṃ uppajjitvā bhijjatīti rūpārammaṇaṃ cittaṃ uppajjitvā bhijjati. Atha vā rūpārammaṇabhāve cittaṃ uppajjitvā bhijjatīti attho. Taṃ ārammaṇaṃ paṭisaṅkhāti taṃ rūpārammaṇaṃ paṭisaṅkhāya jānitvā, khayato vayato disvāti attho. Tassa cittassa bhaṅgaṃ anupassatīti yena cittena taṃ rūpārammaṇaṃ khayato vayato diṭṭhaṃ, tassa cittassa aparena cittena bhaṅgaṃ anupassatīti attho. Tenāhu porāṇā – ‘‘ñātañca ñāṇañca ubho vipassatī’’ti. Cittanti cettha sasampayuttacittaṃ adhippetaṃ.
အနုပသ္သတီတိ အနု အနု ပသ္သတိ, အနေကေဟိ အာကာရေဟိ ပုနပ္ပုနံ ပသ္သတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ အနုပသ္သတီတိ ကထံ အနုပသ္သတိ, အနိစ္စတော အနုပသ္သတီတိအာဒိ ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဘင္ဂော နာမ အနိစ္စတာယ ပရမာ ကောဋိ, တသ္မာ ဘင္ဂာနုပသ္သကော ယောဂာဝစရော သဗ္ဗံ ရူပဂတံ အနိစ္စတော အနုပသ္သတိ, နော နိစ္စတော။ တတော အနိစ္စသ္သ ဒုက္ခတ္တာ, ဒုက္ခသ္သ စ အနတ္တတ္တာ, တဒေဝ ဒုက္ခတော အနုပသ္သတိ, နော သုခတော။ အနတ္တတော အနုပသ္သတိ, နော အတ္တတော ။ ယသ္မာ ပန ယံ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ, န တံ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ။ ယဉ္စ န အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ, န တတ္ထ ရဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ဧသ တသ္မိံ ဘင္ဂာနုပသ္သနာနုသာရေန ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ’’တိ ဒိဋ္ဌေ ရူပဂတေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, နော နန္ဒတိ။ ဝိရဇ္ဇတိ, နော ရဇ္ဇတိ။ သော ဧဝံ ဝိရဇ္ဇန္တော လောကိကေနေဝ တာဝ ဉာဏေန ရာဂံ နိရောဓေတိ, နော သမုဒေတိ, သမုဒယံ န ကရောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ သော ဧဝံ ဝိရတ္တော ယထာ ဒိဋ္ဌံ ရူပဂတံ, တထာ အဒိဋ္ဌမ္ပိ အန္ဝယဉာဏဝသေန နိရောဓေတိ, နော သမုဒေတိ။ နိရောဓတောဝ မနသိ ကရောတိ, နိရောဓမေဝသ္သ ပသ္သတိ, နော သမုဒယန္တိ အတ္ထော။ သော ဧဝံ ပဋိပန္နော ပဋိနိသ္သဇ္ဇတိ, နော အာဒိယတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? အယမ္ပိ ဟိ အနိစ္စာဒိအနုပသ္သနာ တဒင္ဂဝသေန သဒ္ဓိံ ခန္ဓာဘိသင္ခာရေဟိ ကိလေသာနံ ပရိစ္စဇနတော, သင္ခတဒောသဒသ္သနေန စ တဗ္ဗိပရီတေ နိဗ္ဗာနေ တန္နိန္နတာယ ပက္ခန္ဒနတော ပရိစ္စာဂပဋိနိသ္သဂ္ဂော စေဝ ပက္ခန္ဒနပဋိနိသ္သဂ္ဂော စာတိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ တာယ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ယထာဝုတ္တေန နယေန ကိလေသေ စ ပရိစ္စဇတိ, နိဗ္ဗာနေ စ ပက္ခန္ဒတိ။ နာပိ နိဗ္ဗတ္တနဝသေန ကိလေသေ အာဒိယတိ, န အဒောသဒသ္သိတာဝသေန သင္ခတာရမ္မဏံ။ တေန ဝုစ္စတိ ပဋိနိသ္သဇ္ဇတိ, နော အာဒိယတီတိ။
Anupassatīti anu anu passati, anekehi ākārehi punappunaṃ passatīti attho. Tenāha anupassatīti kathaṃ anupassati, aniccato anupassatītiādi . Tattha yasmā bhaṅgo nāma aniccatāya paramā koṭi, tasmā bhaṅgānupassako yogāvacaro sabbaṃ rūpagataṃ aniccato anupassati, no niccato. Tato aniccassa dukkhattā, dukkhassa ca anattattā, tadeva dukkhato anupassati, no sukhato. Anattato anupassati, no attato . Yasmā pana yaṃ aniccaṃ dukkhamanattā, na taṃ abhinanditabbaṃ. Yañca na abhinanditabbaṃ, na tattha rajjitabbaṃ. Tasmā esa tasmiṃ bhaṅgānupassanānusārena ‘‘aniccaṃ dukkhamanattā’’ti diṭṭhe rūpagate nibbindati, no nandati. Virajjati, no rajjati. So evaṃ virajjanto lokikeneva tāva ñāṇena rāgaṃ nirodheti, no samudeti, samudayaṃ na karotīti attho. Atha vā so evaṃ viratto yathā diṭṭhaṃ rūpagataṃ, tathā adiṭṭhampi anvayañāṇavasena nirodheti, no samudeti. Nirodhatova manasi karoti, nirodhamevassa passati, no samudayanti attho. So evaṃ paṭipanno paṭinissajjati, no ādiyati. Kiṃ vuttaṃ hoti? Ayampi hi aniccādianupassanā tadaṅgavasena saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilesānaṃ pariccajanato, saṅkhatadosadassanena ca tabbiparīte nibbāne tanninnatāya pakkhandanato pariccāgapaṭinissaggo ceva pakkhandanapaṭinissaggo cāti vuccati. Tasmā tāya samannāgato bhikkhu yathāvuttena nayena kilese ca pariccajati, nibbāne ca pakkhandati. Nāpi nibbattanavasena kilese ādiyati, na adosadassitāvasena saṅkhatārammaṇaṃ. Tena vuccati paṭinissajjati, no ādiyatīti.
၅၂. ဣဒာနိသ္သ တေဟိ ဉာဏေဟိ ယေသံ ဓမ္မာနံ ပဟာနံ ဟောတိ, တံ ဒသ္သေတုံ အနိစ္စတော အနုပသ္သန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နန္ဒိန္တိ သပ္ပီတိကံ တဏ္ဟံ။ ရာဂန္တိ သေသံ တဏ္ဟံ။ သမုဒယန္တိ ရာဂသ္သ ဥပ္ပတ္တိံ။ အထ ဝာ ရူပဂတသ္သ ဥဒယံ။ အာဒာနန္တိ နိဗ္ဗတ္တနဝသေန ကိလေသာနံ အာဒာနံ။ ဝေဒနာရမ္မဏတာတိအာဒီနိ ဣဓ စ ဟေဋ္ဌာ စ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
52. Idānissa tehi ñāṇehi yesaṃ dhammānaṃ pahānaṃ hoti, taṃ dassetuṃ aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahatītiādi vuttaṃ. Tattha nandinti sappītikaṃ taṇhaṃ. Rāganti sesaṃ taṇhaṃ. Samudayanti rāgassa uppattiṃ. Atha vā rūpagatassa udayaṃ. Ādānanti nibbattanavasena kilesānaṃ ādānaṃ. Vedanārammaṇatātiādīni idha ca heṭṭhā ca vuttanayeneva veditabbāni.
ဂာထာသု ပန ဝတ္ထုသင္ကမနာတိ ရူပာဒီသု ဧကေကသ္သ ဘင္ဂံ ဒိသ္ဝာ ပုန ယေန စိတ္တေန ဘင္ဂော ဒိဋ္ဌော, တသ္သာပိ ဘင္ဂဒသ္သနဝသေန ပုရိမဝတ္ထုတော အညဝတ္ထုသင္ကမနာ။ ပညာယ စ ဝိဝဋ္ဋနာတိ ဥဒယံ ပဟာယ ဝယေ သန္တိဋ္ဌနာ။ အာဝဇ္ဇနာ ဗလဉ္စေဝာတိ ရူပာဒီသု ဧကေကသ္သ ဘင္ဂံ ဒိသ္ဝာ ပုန ဘင္ဂာရမ္မဏသ္သ စိတ္တသ္သ ဘင္ဂဒသ္သနတ္ထံ အနန္တရမေဝ အာဝဇ္ဇနသမတ္ထတာ။ ပဋိသင္ခာ ဝိပသ္သနာတိ ဧသာ အာရမ္မဏပဋိသင္ခာ ဘင္ဂာနုပသ္သနာ နာမ။ အာရမ္မဏအန္ဝယေန ဥဘော ဧကဝဝတ္ထနာတိ ပစ္စက္ခတော ဒိဋ္ဌသ္သ အာရမ္မဏသ္သ အန္ဝယေန အနုဂမနေန ယထာ ဣဒံ, တထာ အတီတေပိ သင္ခာရဂတံ ဘိဇ္ဇိ, အနာဂတေပိ ဘိဇ္ဇိသ္သတီတိ ဧဝံ ဥဘိန္နံ ဧကသဘာဝေနေဝ ဝဝတ္ထာပနန္တိ အတ္ထော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ပောရာဏေဟိ –
Gāthāsu pana vatthusaṅkamanāti rūpādīsu ekekassa bhaṅgaṃ disvā puna yena cittena bhaṅgo diṭṭho, tassāpi bhaṅgadassanavasena purimavatthuto aññavatthusaṅkamanā. Paññāya ca vivaṭṭanāti udayaṃ pahāya vaye santiṭṭhanā. Āvajjanā balañcevāti rūpādīsu ekekassa bhaṅgaṃ disvā puna bhaṅgārammaṇassa cittassa bhaṅgadassanatthaṃ anantarameva āvajjanasamatthatā. Paṭisaṅkhā vipassanāti esā ārammaṇapaṭisaṅkhā bhaṅgānupassanā nāma. Ārammaṇaanvayenaubho ekavavatthanāti paccakkhato diṭṭhassa ārammaṇassa anvayena anugamanena yathā idaṃ, tathā atītepi saṅkhāragataṃ bhijji, anāgatepi bhijjissatīti evaṃ ubhinnaṃ ekasabhāveneva vavatthāpananti attho. Vuttampi cetaṃ porāṇehi –
‘‘သံဝိဇ္ဇမာနမ္ဟိ ဝိသုဒ္ဓဒသ္သနော၊ တဒန္ဝယံ နေတိ အတီတနာဂတေ။
‘‘Saṃvijjamānamhi visuddhadassano, tadanvayaṃ neti atītanāgate;
သဗ္ဗေပိ သင္ခာရဂတာ ပလောကိနော၊ ဥသ္သာဝဗိန္ဒူ သူရိယေဝ ဥဂ္ဂတေ’’တိ။
Sabbepi saṅkhāragatā palokino, ussāvabindū sūriyeva uggate’’ti.
နိရောဓေ အဓိမုတ္တတာတိ ဧဝံ ဥဘိန္နံ ဘင္ဂဝသေန ဧကဝဝတ္ထာနံ ကတ္ဝာ တသ္မိံယေဝ ဘင္ဂသင္ခာတေ နိရောဓေ အဓိမုတ္တတာ တဂ္ဂရုတာ တန္နိန္နတာ တပ္ပောဏတာ တပ္ပဗ္ဘာရတာတိ အတ္ထော။ ဝယလက္ခဏဝိပသ္သနာတိ ဧသာ ဝယလက္ခဏဝိပသ္သနာ နာမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာရမ္မဏဉ္စ ပဋိသင္ခာတိ ပုရိမဉ္စ ရူပာဒိအာရမ္မဏံ ဇာနိတ္ဝာ။ ဘင္ဂဉ္စ အနုပသ္သတီတိ တသ္သာရမ္မဏသ္သ ဘင္ဂံ ဒိသ္ဝာ တဒာရမ္မဏသ္သ စိတ္တသ္သ စ ဘင္ဂံ အနုပသ္သတိ။ သုညတော စ ဥပဋ္ဌာနန္တိ တသ္သေဝံ ဘင္ဂမနုပသ္သတော ‘‘သင္ခာရာဝ ဘိဇ္ဇန္တိ, တေသံ ဘေဒော မရဏံ, န အညော ကောစိ အတ္ထီ’’တိ သုညတော ဥပဋ္ဌာနံ ဣဇ္ဈတိ။ တေနာဟု ပောရာဏာ –
Nirodhe adhimuttatāti evaṃ ubhinnaṃ bhaṅgavasena ekavavatthānaṃ katvā tasmiṃyeva bhaṅgasaṅkhāte nirodhe adhimuttatā taggarutā tanninnatā tappoṇatā tappabbhāratāti attho. Vayalakkhaṇavipassanāti esā vayalakkhaṇavipassanā nāmāti vuttaṃ hoti. Ārammaṇañca paṭisaṅkhāti purimañca rūpādiārammaṇaṃ jānitvā. Bhaṅgañca anupassatīti tassārammaṇassa bhaṅgaṃ disvā tadārammaṇassa cittassa ca bhaṅgaṃ anupassati. Suññato ca upaṭṭhānanti tassevaṃ bhaṅgamanupassato ‘‘saṅkhārāva bhijjanti, tesaṃ bhedo maraṇaṃ, na añño koci atthī’’ti suññato upaṭṭhānaṃ ijjhati. Tenāhu porāṇā –
‘‘ခန္ဓာ နိရုဇ္ဈန္တိ န စတ္ထိ အညော၊ ခန္ဓာန ဘေဒော မရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။
‘‘Khandhā nirujjhanti na catthi añño, khandhāna bhedo maraṇanti vuccati;
တေသံ ခယံ ပသ္သတိ အပ္ပမတ္တော၊ မဏိံဝ ဝိဇ္ဈံ ဝဇိရေန ယောနိသော’’တိ။
Tesaṃ khayaṃ passati appamatto, maṇiṃva vijjhaṃ vajirena yoniso’’ti.
အဓိပညာ ဝိပသ္သနာတိ ယာ စ အာရမ္မဏပဋိသင္ခာ, ယာ စ ဘင္ဂာနုပသ္သနာ, ယဉ္စ သုညတော ဥပဋ္ဌာနံ, အယံ အဓိပညာ ဝိပသ္သနာ နာမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကုသလော တီသု အနုပသ္သနာသူတိ အနိစ္စာနုပသ္သနာဒီသု တီသု ဆေကော ဘိက္ခု။ စတသ္သော စ ဝိပသ္သနာသူတိ နိဗ္ဗိဒာဒီသု စ စတူသု ဝိပသ္သနာသု။ တယော ဥပဋ္ဌာနေ ကုသလတာတိ ခယတော ဝယတော သုညတောတိ ဣမသ္မိဉ္စ တိဝိဓေ ဥပဋ္ဌာနေ ကုသလတာယ။ နာနာဒိဋ္ဌီသု န ကမ္ပတီတိ သသ္သတဒိဋ္ဌိအာဒီသု နာနပ္ပကာရာသု ဒိဋ္ဌီသု န ဝေဓတိ။ သော ဧဝံ အဝေဓမာနော ‘‘အနိရုဒ္ဓမေဝ နိရုဇ္ဈတိ, အဘိန္နမေဝ ဘိဇ္ဇတီ’’တိ ပဝတ္တမနသိကာရော ဒုဗ္ဗလဘာဇနသ္သ ဝိယ ဘိဇ္ဇမာနသ္သ, သုခုမရဇသ္သေဝ ဝိပ္ပကိရိယမာနသ္သ, တိလာနံ ဝိယ ဘဇ္ဇိယမာနာနံ သဗ္ဗသင္ခာရာနံ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိပဝတ္တနိမိတ္တံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ ဘေဒမေဝ ပသ္သတိ။ သော ယထာ နာမ စက္ခုမာ ပုရိသော ပောက္ခရဏီတီရေ ဝာ နဒီတီရေ ဝာ ဌိတော ထူလဖုသိတကေ ဒေဝေ ဝသ္သန္တေ ဥဒကပိဋ္ဌေ မဟန္တမဟန္တာနိ ဥဒကပုဗ္ဗုဠာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ သီဃံ သီဃံ ဘိဇ္ဇမာနာနိ ပသ္သေယ္ယ, ဧဝမေဝ သဗ္ဗေ သင္ခာရာ ဘိဇ္ဇန္တိ ဘိဇ္ဇန္တီတိ ပသ္သတိ။ ဧဝရူပဉ္ဟိ ယောဂာဝစရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ –
Adhipaññā vipassanāti yā ca ārammaṇapaṭisaṅkhā, yā ca bhaṅgānupassanā, yañca suññato upaṭṭhānaṃ, ayaṃ adhipaññā vipassanā nāmāti vuttaṃ hoti. Kusalo tīsu anupassanāsūti aniccānupassanādīsu tīsu cheko bhikkhu. Catasso ca vipassanāsūti nibbidādīsu ca catūsu vipassanāsu. Tayo upaṭṭhāne kusalatāti khayato vayato suññatoti imasmiñca tividhe upaṭṭhāne kusalatāya. Nānādiṭṭhīsu na kampatīti sassatadiṭṭhiādīsu nānappakārāsu diṭṭhīsu na vedhati. So evaṃ avedhamāno ‘‘aniruddhameva nirujjhati, abhinnameva bhijjatī’’ti pavattamanasikāro dubbalabhājanassa viya bhijjamānassa, sukhumarajasseva vippakiriyamānassa, tilānaṃ viya bhajjiyamānānaṃ sabbasaṅkhārānaṃ uppādaṭṭhitipavattanimittaṃ vissajjetvā bhedameva passati. So yathā nāma cakkhumā puriso pokkharaṇītīre vā nadītīre vā ṭhito thūlaphusitake deve vassante udakapiṭṭhe mahantamahantāni udakapubbuḷāni uppajjitvā uppajjitvā sīghaṃ sīghaṃ bhijjamānāni passeyya, evameva sabbe saṅkhārā bhijjanti bhijjantīti passati. Evarūpañhi yogāvacaraṃ sandhāya vuttaṃ bhagavatā –
‘‘ယထာ ပုဗ္ဗုဠကံ ပသ္သေ၊ ယထာ ပသ္သေ မရီစိကံ။
‘‘Yathā pubbuḷakaṃ passe, yathā passe marīcikaṃ;
ဧဝံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ၊ မစ္စုရာဇာ န ပသ္သတီ’’တိ။ (ဓ. ပ. ၁၇၀)။
Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti. (dha. pa. 170);
တသ္သေဝံ ‘‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ ဘိဇ္ဇန္တိ ဘိဇ္ဇန္တီ’’တိ အဘိဏ္ဟံ ပသ္သတော အဋ္ဌာနိသံသပရိဝာရံ ဘင္ဂာနုပသ္သနာဉာဏံ ဗလပ္ပတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ရိမေ အဋ္ဌာနိသံသာ – ဘဝဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနံ, ဇီဝိတနိကန္တိပရိစ္စာဂော, သဒာယုတ္တပယုတ္တတာ, ဝိသုဒ္ဓာဇီဝိတာ, ဥသ္သုက္ကပ္ပဟာနံ, ဝိဂတဘယတာ, ခန္တိသောရစ္စပဋိလာဘော, အရတိရတိသဟနတာတိ။ တေနာဟု ပောရာဏာ –
Tassevaṃ ‘‘sabbe saṅkhārā bhijjanti bhijjantī’’ti abhiṇhaṃ passato aṭṭhānisaṃsaparivāraṃ bhaṅgānupassanāñāṇaṃ balappattaṃ hoti. Tatrime aṭṭhānisaṃsā – bhavadiṭṭhippahānaṃ, jīvitanikantipariccāgo, sadāyuttapayuttatā, visuddhājīvitā, ussukkappahānaṃ, vigatabhayatā, khantisoraccapaṭilābho, aratiratisahanatāti. Tenāhu porāṇā –
‘‘ဣမာနိ အဋ္ဌဂ္ဂုဏမုတ္တမာနိ၊ ဒိသ္ဝာ တဟိံ သမ္မသတီ ပုနပ္ပုနံ။
‘‘Imāni aṭṭhagguṇamuttamāni, disvā tahiṃ sammasatī punappunaṃ;
အာဒိတ္တစေလသ္သိရသူပမော မုနိ၊ ဘင္ဂာနုပသ္သီ အမတသ္သ ပတ္တိယာ’’တိ။
Ādittacelassirasūpamo muni, bhaṅgānupassī amatassa pattiyā’’ti.
ဘင္ဂာနုပသ္သနာဉာဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Bhaṅgānupassanāñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂပာဠိ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ၇. ဘင္ဂာနုပသ္သနာဉာဏနိဒ္ဒေသော • 7. Bhaṅgānupassanāñāṇaniddeso