| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
๗. ภงฺคานุปสฺสนาญาณนิเทฺทโส
7. Bhaṅgānupassanāñāṇaniddeso
๕๑. กถํ อารมฺมณํ ปฎิสงฺขา ภงฺคานุปสฺสเน ปญฺญา วิปสฺสเน ญาณํ? รูปารมฺมณตา จิตฺตํ อุปฺปชฺชิตฺวา ภิชฺชติฯ ตํ อารมฺมณํ ปฎิสงฺขา ตสฺส จิตฺตสฺส ภงฺคํ อนุปสฺสติฯ อนุปสฺสตีติ, กถํ อนุปสฺสติ? อนิจฺจโต อนุปสฺสติ, โน นิจฺจโตฯ ทุกฺขโต อนุปสฺสติ, โน สุขโตฯ อนตฺตโต อนุปสฺสติ, โน อตฺตโตฯ นิพฺพินฺทติ, โน นนฺทติ, วิรชฺชติ, โน รชฺชติฯ นิโรเธติ, โน สมุเทติฯ ปฎินิสฺสชฺชติ, โน อาทิยติฯ
51. Kathaṃ ārammaṇaṃ paṭisaṅkhā bhaṅgānupassane paññā vipassane ñāṇaṃ? Rūpārammaṇatā cittaṃ uppajjitvā bhijjati. Taṃ ārammaṇaṃ paṭisaṅkhā tassa cittassa bhaṅgaṃ anupassati. Anupassatīti, kathaṃ anupassati? Aniccato anupassati, no niccato. Dukkhato anupassati, no sukhato. Anattato anupassati, no attato. Nibbindati, no nandati, virajjati, no rajjati. Nirodheti, no samudeti. Paṭinissajjati, no ādiyati.
๕๒. อนิจฺจโต อนุปสฺสโนฺต นิจฺจสญฺญํ ปชหติฯ ทุกฺขโต อนุปสฺสโนฺต สุขสญฺญํ ปชหติฯ อนตฺตโต อนุปสฺสโนฺต อตฺตสญฺญํ ปชหติฯ นิพฺพินฺทโนฺต นนฺทิํ ปชหติฯ วิรชฺชโนฺต ราคํ ปชหติฯ นิโรเธโนฺต สมุทยํ ปชหติฯ ปฎินิสฺสชฺชโนฺต อาทานํ ปชหติฯ
52. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati. Dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati. Anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati. Nibbindanto nandiṃ pajahati. Virajjanto rāgaṃ pajahati. Nirodhento samudayaṃ pajahati. Paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati.
เวทนารมฺมณตา…เป.… สญฺญารมฺมณตา… สงฺขารารมฺมณตา… วิญฺญาณารมฺมณตา… จกฺขุ…เป.… ชรามรณารมฺมณตา จิตฺตํ อุปฺปชฺชิตฺวา ภิชฺชติฯ ตํ อารมฺมณํ ปฎิสงฺขา ตสฺส จิตฺตสฺส ภงฺคํ อนุปสฺสติฯ อนุปสฺสตีติ, กถํ อนุปสฺสติ? อนิจฺจโต อนุปสฺสติ, โน นิจฺจโตฯ ทุกฺขโต อนุปสฺสติ, โน สุขโตฯ อนตฺตโต อนุปสฺสติ, โน อตฺตโตฯ นิพฺพินฺทติ, โน นนฺทติฯ วิรชฺชติ, โน รชฺชติฯ นิโรเธติ, โน สมุเทติฯ ปฎินิสฺสชฺชติ, โน อาทิยติฯ
Vedanārammaṇatā…pe… saññārammaṇatā… saṅkhārārammaṇatā… viññāṇārammaṇatā… cakkhu…pe… jarāmaraṇārammaṇatā cittaṃ uppajjitvā bhijjati. Taṃ ārammaṇaṃ paṭisaṅkhā tassa cittassa bhaṅgaṃ anupassati. Anupassatīti, kathaṃ anupassati? Aniccato anupassati, no niccato. Dukkhato anupassati, no sukhato. Anattato anupassati, no attato. Nibbindati, no nandati. Virajjati, no rajjati. Nirodheti, no samudeti. Paṭinissajjati, no ādiyati.
อนิจฺจโต อนุปสฺสโนฺต นิจฺจสญฺญํ ปชหติฯ ทุกฺขโต อนุปสฺสโนฺต สุขสญฺญํ ปชหติฯ อนตฺตโต อนุปสฺสโนฺต อตฺตสญฺญํ ปชหติฯ นิพฺพินฺทโนฺต นนฺทิํ ปชหติฯ วิรชฺชโนฺต ราคํ ปชหติฯ นิโรเธโนฺต สมุทยํ ปชหติฯ ปฎินิสฺสชฺชโนฺต อาทานํ ปชหติฯ
Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati. Dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati. Anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati. Nibbindanto nandiṃ pajahati. Virajjanto rāgaṃ pajahati. Nirodhento samudayaṃ pajahati. Paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati.
วตฺถุสงฺกมนา เจว, ปญฺญาย จ วิวฎฺฎนา;
Vatthusaṅkamanā ceva, paññāya ca vivaṭṭanā;
อาวชฺชนา พลเญฺจว, ปฎิสงฺขา วิปสฺสนาฯ
Āvajjanā balañceva, paṭisaṅkhā vipassanā.
นิโรเธ อธิมุตฺตตา, วยลกฺขณวิปสฺสนาฯ
Nirodhe adhimuttatā, vayalakkhaṇavipassanā.
อารมฺมณญฺจ ปฎิสงฺขา, ภงฺคญฺจ อนุปสฺสติ;
Ārammaṇañca paṭisaṅkhā, bhaṅgañca anupassati;
สุญฺญโต จ อุปฎฺฐานํ, อธิปญฺญา วิปสฺสนาฯ
Suññato ca upaṭṭhānaṃ, adhipaññā vipassanā.
ตโย อุปฎฺฐาเน กุสลตา, นานาทิฎฺฐีสุ น กมฺปตีติฯ
Tayo upaṭṭhāne kusalatā, nānādiṭṭhīsu na kampatīti.
ตํ ญาตเฎฺฐน ญาณํ, ปชานนเฎฺฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อารมฺมณํ ปฎิสงฺขา ภงฺคานุปสฺสเน ปญฺญา วิปสฺสเน ญาณํ’’ฯ
Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘ārammaṇaṃ paṭisaṅkhā bhaṅgānupassane paññā vipassane ñāṇaṃ’’.
ภงฺคานุปสฺสนาญาณนิเทฺทโส สตฺตโมฯ
Bhaṅgānupassanāñāṇaniddeso sattamo.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ๗. ภงฺคานุปสฺสนาญาณนิเทฺทสวณฺณนา • 7. Bhaṅgānupassanāñāṇaniddesavaṇṇanā
