| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
३. भारवग्गो
3. Bhāravaggo
१. भारसुत्तवण्णना
1. Bhārasuttavaṇṇanā
२२. उपादानानं आरम्मणभूता खन्धा उपादानक्खन्धा। परिहारभारियट्ठेनाति परिहारस्स भारियभावेन गरुतरभावेन। वुत्तमेव अत्थं पाकटं कातुं ‘‘एतेसञ्ही’’तिआदिमाह। तत्थ यस्मा एतानि ठानगमनादीनि रूपारूपधम्मानं पङ्गुलजच्चन्धानं विय अञ्ञमञ्ञूपस्सयवसेन इज्झन्ति, न पच्चेकं, तस्मा ‘‘एतेस’’न्ति अविसेसवचनं कतं। पुग्गलन्ति खन्धसन्तानं वदति। खन्धसन्तानो हि अविच्छेदेन पवत्तमानो याव परिनिब्बाना खन्धभारं वहन्तो विय लोके खायति तब्बिनिमुत्तस्स सत्तस्स अभावतो। तेनाह ‘‘पुग्गलो’’तिआदि। भारहारोति जातोति भारहारो नाम जातो।
22. Upādānānaṃ ārammaṇabhūtā khandhā upādānakkhandhā. Parihārabhāriyaṭṭhenāti parihārassa bhāriyabhāvena garutarabhāvena. Vuttameva atthaṃ pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘etesañhī’’tiādimāha. Tattha yasmā etāni ṭhānagamanādīni rūpārūpadhammānaṃ paṅgulajaccandhānaṃ viya aññamaññūpassayavasena ijjhanti, na paccekaṃ, tasmā ‘‘etesa’’nti avisesavacanaṃ kataṃ. Puggalanti khandhasantānaṃ vadati. Khandhasantāno hi avicchedena pavattamāno yāva parinibbānā khandhabhāraṃ vahanto viya loke khāyati tabbinimuttassa sattassa abhāvato. Tenāha ‘‘puggalo’’tiādi. Bhārahāroti jātoti bhārahāro nāma jāto.
पुनब्भवकरणं पुनब्भवो, तं फलं अरहति, तत्थ नियुत्ताति वा पोनोभविका। तब्भावसहगतं यथा ‘‘सनिदस्सना धम्मा’’ति, न संसट्ठसहगतं, नापि आरम्मणसहगतं। ‘‘तत्र तत्रा’’ति यं यं उप्पत्तिट्ठानं, रूपादिआरम्मणं वा पत्वा तत्रतत्राभिनन्दिनी। तेनाह ‘‘उपपत्तिट्ठाने वा’’तिआदि। पञ्चकामगुणिकोति पञ्चकामगुणारम्मणो। रूपारूपूपपत्तिभवे रागो रूपारूपभवरागो। झाननिकन्ति झानसङ्खाते कम्मभवे रागो। सस्सतादिट्ठीति भवदिट्ठि, तंसहगतो रागो। अयन्ति रागो भवतण्हा नाम। उच्छेददिट्ठि विभवदिट्ठि नाम, तंसहगतो छन्दरागो विभवतण्हा नाम। एस पुग्गलो खन्धभारं आदियति तण्हावसेन पटिसन्धिग्गहणतो। ‘‘असेसमेत्थ तण्हा विरज्जति पलुज्जति निरुज्झति पहीयती’’तिआदिना सब्बपदानि निब्बानवसेनेव वेदितब्बानीति आह ‘‘सब्बं निब्बानस्सेव वेवचन’’न्ति।
Punabbhavakaraṇaṃ punabbhavo, taṃ phalaṃ arahati, tattha niyuttāti vā ponobhavikā. Tabbhāvasahagataṃ yathā ‘‘sanidassanā dhammā’’ti, na saṃsaṭṭhasahagataṃ, nāpi ārammaṇasahagataṃ. ‘‘Tatra tatrā’’ti yaṃ yaṃ uppattiṭṭhānaṃ, rūpādiārammaṇaṃ vā patvā tatratatrābhinandinī. Tenāha ‘‘upapattiṭṭhāne vā’’tiādi. Pañcakāmaguṇikoti pañcakāmaguṇārammaṇo. Rūpārūpūpapattibhave rāgo rūpārūpabhavarāgo. Jhānanikanti jhānasaṅkhāte kammabhave rāgo. Sassatādiṭṭhīti bhavadiṭṭhi, taṃsahagato rāgo. Ayanti rāgo bhavataṇhā nāma. Ucchedadiṭṭhi vibhavadiṭṭhi nāma, taṃsahagato chandarāgo vibhavataṇhā nāma. Esa puggalo khandhabhāraṃ ādiyati taṇhāvasena paṭisandhiggahaṇato. ‘‘Asesamettha taṇhā virajjati palujjati nirujjhati pahīyatī’’tiādinā sabbapadāni nibbānavaseneva veditabbānīti āha ‘‘sabbaṃ nibbānasseva vevacana’’nti.
भारसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Bhārasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १. भारसुत्तं • 1. Bhārasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १. भारसुत्तवण्णना • 1. Bhārasuttavaṇṇanā
