Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၈. ဘရတတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
8. Bharatattheragāthāvaṇṇanā
ဧဟိ , နန္ဒက, ဂစ္ဆာမာတိ အာယသ္မတော ဘရတတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ အနောမဒသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ မနုညဒသ္သနံ မုဒုသုခသမ္ဖသ္သံ ဥပာဟနဒ္ဝယံ ဂဟေတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တော သတ္ထာရံ စင္ကမန္တံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော ဥပာဟနာ ဥပနာမေတ္ဝာ, ‘‘အဘိရုဟတု ဘဂဝာ ဥပာဟနာ, ယံ မမ အသ္သ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခာယာ’’တိ အာဟ။ အဘိရုဟိ ဘဂဝာ တသ္သ အနုဂ္ဂဏ္ဟနတ္ထံ ဥပာဟနာ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ စမ္ပာနဂရေ ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ, ဘရတောတိသ္သ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝိညုတံ ပတ္တော သောဏတ္ထေရသ္သ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ သုတ္ဝာ ‘‘သောပိ နာမ ပဗ္ဗဇီ’’တိ သဉ္ဇာတသံဝေဂော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ကတပုဗ္ဗကိစ္စော ဝိပသ္သနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရသ္သေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၂.၄၈.၇၁-၈၉) –
Ehi, nandaka, gacchāmāti āyasmato bharatattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira anomadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ manuññadassanaṃ mudusukhasamphassaṃ upāhanadvayaṃ gahetvā gacchanto satthāraṃ caṅkamantaṃ disvā pasannamānaso upāhanā upanāmetvā, ‘‘abhiruhatu bhagavā upāhanā, yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti āha. Abhiruhi bhagavā tassa anuggaṇhanatthaṃ upāhanā. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde campānagare gahapatikule nibbatti, bharatotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto soṇattherassa pabbajitabhāvaṃ sutvā ‘‘sopi nāma pabbajī’’ti sañjātasaṃvego pabbajitvā katapubbakicco vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.71-89) –
‘‘အနောမဒသ္သီ ဘဂဝာ၊ လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော။
‘‘Anomadassī bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
ဒိဝာဝိဟာရာ နိက္ခမ္မ၊ ပထမာရုဟိ စက္ခုမာ။
Divāvihārā nikkhamma, pathamāruhi cakkhumā.
‘‘ပာနဓိံ သုကတံ ဂယ္ဟ၊ အဒ္ဓာနံ ပဋိပဇ္ဇဟံ။
‘‘Pānadhiṃ sukataṃ gayha, addhānaṃ paṭipajjahaṃ;
တတ္ထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ပတ္တိကံ စာရုဒသ္သနံ။
Tatthaddasāsiṃ sambuddhaṃ, pattikaṃ cārudassanaṃ.
‘‘သကံ စိတ္တံ ပသာဒေတ္ဝာ၊ နီဟရိတ္ဝာန ပာနဓိံ။
‘‘Sakaṃ cittaṃ pasādetvā, nīharitvāna pānadhiṃ;
ပာဒမူလေ ဌပေတ္ဝာန၊ ဣဒံ ဝစနမဗ္ရဝိံ။
Pādamūle ṭhapetvāna, idaṃ vacanamabraviṃ.
‘‘အဘိရူဟ မဟာဝီရ၊ သုဂတိန္ဒ ဝိနာယက။
‘‘Abhirūha mahāvīra, sugatinda vināyaka;
ဣတော ဖလံ လဘိသ္သာမိ၊ သော မေ အတ္ထော သမိဇ္ဈတု။
Ito phalaṃ labhissāmi, so me attho samijjhatu.
‘‘အနောမဒသ္သီ ဘဂဝာ၊ လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော။
‘‘Anomadassī bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
ပာနဓိံ အဘိရူဟိတ္ဝာ၊ ဣဒံ ဝစနမဗ္ရဝိ။
Pānadhiṃ abhirūhitvā, idaṃ vacanamabravi.
‘‘ယော ပာနဓိံ မေ အဒာသိ၊ ပသန္နော သေဟိ ပာဏိဘိ။
‘‘Yo pānadhiṃ me adāsi, pasanno sehi pāṇibhi;
တမဟံ ကိတ္တယိသ္သာမိ၊ သုဏာထ မမ ဘာသတော။
Tamahaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.
‘‘ဗုဒ္ဓသ္သ ဂိရမညာယ၊ သဗ္ဗေ ဒေဝာ သမာဂတာ။
‘‘Buddhassa giramaññāya, sabbe devā samāgatā;
ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ သုမနာ၊ ဝေဒဇာတာ ကတဉ္ဇလီ။
Udaggacittā sumanā, vedajātā katañjalī.
‘‘ပာနဓီနံ ပဒာနေန၊ သုခိတောယံ ဘဝိသ္သတိ။
‘‘Pānadhīnaṃ padānena, sukhitoyaṃ bhavissati;
ပဉ္စပညာသက္ခတ္တုဉ္စ၊ ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိသ္သတိ။
Pañcapaññāsakkhattuñca, devarajjaṃ karissati.
‘‘သဟသ္သက္ခတ္တုံ ရာဇာ စ၊ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိသ္သတိ။
‘‘Sahassakkhattuṃ rājā ca, cakkavattī bhavissati;
ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ၊ ဂဏနာတော အသင္ခိယံ။
Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ.
‘‘အပရိမေယ္ယေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝော။
‘‘Aparimeyye ito kappe, okkākakulasambhavo;
ဂောတမော နာမ ဂောတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိသ္သတိ။
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘တသ္သ ဓမ္မေသု ဒာယာဒော၊ ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော။
‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ၊ နိဗ္ဗာယိသ္သတိနာသဝော။
Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.
‘‘ဒေဝလောကေ မနုသ္သေ ဝာ၊ နိဗ္ဗတ္တိသ္သတိ ပုညဝာ။
‘‘Devaloke manusse vā, nibbattissati puññavā;
ဒေဝယာနပဋိဘာဂံ၊ ယာနံ ပဋိလဘိသ္သတိ။
Devayānapaṭibhāgaṃ, yānaṃ paṭilabhissati.
‘‘ပာသာဒာ သိဝိကာ ဝယ္ဟံ၊ ဟတ္ထိနော သမလင္ကတာ။
‘‘Pāsādā sivikā vayhaṃ, hatthino samalaṅkatā;
ရထာ ဝာဇညသံယုတ္တာ၊ သဒာ ပာတုဘဝန္တိ မေ။
Rathā vājaññasaṃyuttā, sadā pātubhavanti me.
‘‘အဂာရာ နိက္ခမန္တောပိ၊ ရထေန နိက္ခမိံ အဟံ။
‘‘Agārā nikkhamantopi, rathena nikkhamiṃ ahaṃ;
ကေသေသု ဆိဇ္ဇမာနေသု၊ အရဟတ္တမပာပုဏိံ။
Kesesu chijjamānesu, arahattamapāpuṇiṃ.
‘‘လာဘာ မယ္ဟံ သုလဒ္ဓံ မေ၊ ဝာဏိဇ္ဇံ သုပ္ပယောဇိတံ။
‘‘Lābhā mayhaṃ suladdhaṃ me, vāṇijjaṃ suppayojitaṃ;
ဒတ္ဝာန ပာနဓိံ ဧကံ၊ ပတ္တောမ္ဟိ အစလံ ပဒံ။
Datvāna pānadhiṃ ekaṃ, pattomhi acalaṃ padaṃ.
‘‘အပရိမေယ္ယေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ပာနဓိမဒာသဟံ။
‘‘Aparimeyye ito kappe, yaṃ pānadhimadāsahaṃ;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ပာနဓိသ္သ ဣဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, pānadhissa idaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ဆဠဘိညော ပန ဟုတ္ဝာ အတ္တနော ကနိဋ္ဌဘာတိကေန နန္ဒကတ္ထေရေန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန အညာဗ္ယာကရဏေ ကတေ ‘‘ဣဒာနိ နန္ဒကောပိ အရဟာ ဇာတော, ဟန္ဒ မယံ ဥဘောပိ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ဝုသိတဗ္ရဟ္မစရိယတံ နိဝေဒေသ္သာမာတိ ဥပ္ပန္နံ ပရိဝိတက္ကံ နန္ဒကတ္ထေရသ္သ ကထေန္တော –
Chaḷabhiñño pana hutvā attano kaniṭṭhabhātikena nandakattherena heṭṭhā vuttanayena aññābyākaraṇe kate ‘‘idāni nandakopi arahā jāto, handa mayaṃ ubhopi satthu santikaṃ gantvā vusitabrahmacariyataṃ nivedessāmāti uppannaṃ parivitakkaṃ nandakattherassa kathento –
၁၇၅.
175.
‘‘ဧဟိ နန္ဒက ဂစ္ဆာမ၊ ဥပဇ္ဈာယသ္သ သန္တိကံ။
‘‘Ehi nandaka gacchāma, upajjhāyassa santikaṃ;
သီဟနာဒံ နဒိသ္သာမ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌသ္သ သမ္မုခာ။
Sīhanādaṃ nadissāma, buddhaseṭṭhassa sammukhā.
၁၇၆.
176.
‘‘ယာယ နော အနုကမ္ပာယ၊ အမ္ဟေ ပဗ္ဗာဇယီ မုနိ။
‘‘Yāya no anukampāya, amhe pabbājayī muni;
သော နော အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော’’တိ။ – ဂာထာဒ္ဝယံ အဘာသိ။
So no attho anuppatto, sabbasaṃyojanakkhayo’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
တတ္ထ နန္ဒကာတိ အာလပနံ။ ဧဟီတိ တသ္သ အတ္တနော သန္တိကကရဏံ။ ဂစ္ဆာမာတိ တေန အတ္တနာ စ ဧကဇ္ဈံ ကာတဗ္ဗကိရိယာဝစနံ, ဥပဇ္ဈာယသ္သာတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဟိ သမန္တစက္ခုနာ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ စ သတ္တာနံ အာသယာနုသယစရိတာဒီနံ ယထာဘူတဝိလောကနေန သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ ဝိသေသတော ဥပဇ္ဈာယောတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ။ ယဒတ္ထံ ဂမနံ, တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘သီဟနာဒံ နဒိသ္သာမ, ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌသ္သ သမ္မုခာ’’တိ အာဟ။ ယထာဘုစ္စဂုဏာဘိဗ္ယာဟာရတာယ အဘီတနာဒဘာဝတော သီဟနာဒံ ဗုဒ္ဓသ္သ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ တတော ဧဝ သဗ္ဗသတ္တုတ္တမတာယ သေဋ္ဌသ္သ, ဗုဒ္ဓာနံ ဝာ သာဝကဗုဒ္ဓာဒီနံ သေဋ္ဌသ္သ သမ္မုခာ ပုရတော နဒိသ္သာမာတိ အတ္ထော။
Tattha nandakāti ālapanaṃ. Ehīti tassa attano santikakaraṇaṃ. Gacchāmāti tena attanā ca ekajjhaṃ kātabbakiriyāvacanaṃ, upajjhāyassāti sammāsambuddhassa, sammāsambuddho hi samantacakkhunā buddhacakkhunā ca sattānaṃ āsayānusayacaritādīnaṃ yathābhūtavilokanena sadevakassa lokassa vajjāvajjaṃ upanijjhāyatīti visesato upajjhāyoti vattabbataṃ arahati. Yadatthaṃ gamanaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘sīhanādaṃ nadissāma, buddhaseṭṭhassa sammukhā’’ti āha. Yathābhuccaguṇābhibyāhāratāya abhītanādabhāvato sīhanādaṃ buddhassa sammāsambuddhassa tato eva sabbasattuttamatāya seṭṭhassa, buddhānaṃ vā sāvakabuddhādīnaṃ seṭṭhassa sammukhā purato nadissāmāti attho.
ယထာ ပန သီဟနာဒံ နဒိတုကာမော, တံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ယာယာ’’တိ ဂာထမာဟ။ တတ္ထ ယာယာတိ ယဒတ္ထံ, ယာယ ယဒတ္ထာနုပ္ပတ္တိယာတိ အတ္ထော။ နောတိ အမ္ဟာကံ။ အနုကမ္ပာယာတိ အနုဂ္ဂဏ္ဟနေန အမ္ဟေ ဒ္ဝေပိ ပဗ္ဗာဇယိ ပဗ္ဗာဇေသိ။ မုနီတိ ဘဂဝာ။ သော နော အတ္ထော အနုပ္ပတ္တောတိ သော အတ္ထော သဗ္ဗေသံ သံယောဇနာနံ ခယဘူတံ အရဟတ္တဖလံ နော အမ္ဟေဟိ အနုပ္ပတ္တော, အဓိဂတောတိ အတ္ထော။
Yathā pana sīhanādaṃ naditukāmo, taṃ dassento ‘‘yāyā’’ti gāthamāha. Tattha yāyāti yadatthaṃ, yāya yadatthānuppattiyāti attho. Noti amhākaṃ. Anukampāyāti anuggaṇhanena amhe dvepi pabbājayi pabbājesi. Munīti bhagavā. So no attho anuppattoti so attho sabbesaṃ saṃyojanānaṃ khayabhūtaṃ arahattaphalaṃ no amhehi anuppatto, adhigatoti attho.
ဘရတတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Bharatattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၈. ဘရတတ္ထေရဂာထာ • 8. Bharatattheragāthā