| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya |
๑๐. ภริยาสุตฺตํ
10. Bhariyāsuttaṃ
๖๓. อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน อนาถปิณฺฑิกสฺส คหปติสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญเตฺต อาสเน นิสีทิฯ เตน โข ปน สมเยน อนาถปิณฺฑิกสฺส คหปติสฺส นิเวสเน มนุสฺสา อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา โหนฺติฯ อถ โข อนาถปิณฺฑิโก คหปติ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อนาถปิณฺฑิกํ คหปติํ ภควา เอตทโวจ –
63. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena anāthapiṇḍikassa gahapatissa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Tena kho pana samayena anāthapiṇḍikassa gahapatissa nivesane manussā uccāsaddā mahāsaddā honti. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho anāthapiṇḍikaṃ gahapatiṃ bhagavā etadavoca –
‘‘กิํ นุ เต, คหปติ, นิเวสเน มนุสฺสา อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา เกวฎฺฎา มเญฺญ มจฺฉวิโลเป’’ติ? ‘‘อยํ, ภเนฺต, สุชาตา ฆรสุณฺหา อฑฺฒกุลา อานีตาฯ สา เนว สสฺสุํ อาทิยติ, น สสุรํ อาทิยติ, น สามิกํ อาทิยติ, ภควนฺตมฺปิ น สกฺกโรติ น ครุํ กโรติ น มาเนติ น ปูเชตี’’ติฯ
‘‘Kiṃ nu te, gahapati, nivesane manussā uccāsaddā mahāsaddā kevaṭṭā maññe macchavilope’’ti? ‘‘Ayaṃ, bhante, sujātā gharasuṇhā aḍḍhakulā ānītā. Sā neva sassuṃ ādiyati, na sasuraṃ ādiyati, na sāmikaṃ ādiyati, bhagavantampi na sakkaroti na garuṃ karoti na māneti na pūjetī’’ti.
อถ โข ภควา สุชาตํ ฆรสุณฺหํ อามเนฺตสิ – ‘‘เอหิ, สุชาเต’’ติ! ‘‘เอวํ, ภเนฺต’’ติ โข สุชาตา ฆรสุณฺหา ภควโต ปฎิสฺสุตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข สุชาตํ ฆรสุณฺหํ ภควา เอตทโวจ –
Atha kho bhagavā sujātaṃ gharasuṇhaṃ āmantesi – ‘‘ehi, sujāte’’ti! ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho sujātā gharasuṇhā bhagavato paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho sujātaṃ gharasuṇhaṃ bhagavā etadavoca –
‘‘สตฺต โข อิมา, สุชาเต, ปุริสสฺส ภริยาโยฯ กตมา สตฺต? วธกสมา, โจรีสมา, อยฺยสมา, มาตาสมา, ภคินีสมา, สขีสมา, ทาสีสมาฯ อิมา โข, สุชาเต, สตฺต ปุริสสฺส ภริยาโยฯ ตาสํ ตฺวํ กตมา’’ติ? ‘‘น โข อหํ 1, ภเนฺต, อิมสฺส ภควตา สํขิเตฺตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิฯ สาธุ เม, ภเนฺต, ภควา ตถา ธมฺมํ เทเสตุ ยถาหํ อิมสฺส ภควตา สํขิเตฺตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ ชาเนยฺย’’นฺติฯ ‘‘เตน หิ, สุชาเต, สุณาหิ, สาธุกํ มนสิ กโรหิ; ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภเนฺต’’ติ โข สุชาตา ฆรสุณฺหา ภควโต ปจฺจโสฺสสิฯ ภควา เอตทโวจ –
‘‘Satta kho imā, sujāte, purisassa bhariyāyo. Katamā satta? Vadhakasamā, corīsamā, ayyasamā, mātāsamā, bhaginīsamā, sakhīsamā, dāsīsamā. Imā kho, sujāte, satta purisassa bhariyāyo. Tāsaṃ tvaṃ katamā’’ti? ‘‘Na kho ahaṃ 2, bhante, imassa bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāmi. Sādhu me, bhante, bhagavā tathā dhammaṃ desetu yathāhaṃ imassa bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ jāneyya’’nti. ‘‘Tena hi, sujāte, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho sujātā gharasuṇhā bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca –
‘‘ปทุฎฺฐจิตฺตา อหิตานุกมฺปินี,
‘‘Paduṭṭhacittā ahitānukampinī,
อเญฺญสุ รตฺตา อติมญฺญเต ปติํ;
Aññesu rattā atimaññate patiṃ;
ธเนน กีตสฺส วธาย อุสฺสุกา,
Dhanena kītassa vadhāya ussukā,
ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา;
Yā evarūpā purisassa bhariyā;
‘วธา จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติฯ
‘Vadhā ca bhariyā’ti ca sā pavuccati.
‘‘ยํ อิตฺถิยา วินฺทติ สามิโก ธนํ,
‘‘Yaṃ itthiyā vindati sāmiko dhanaṃ,
สิปฺปํ วณิชฺชญฺจ กสิํ อธิฎฺฐหํ;
Sippaṃ vaṇijjañca kasiṃ adhiṭṭhahaṃ;
อปฺปมฺปิ ตสฺส อปหาตุมิจฺฉติ,
Appampi tassa apahātumicchati,
ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา;
Yā evarūpā purisassa bhariyā;
‘โจรี จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติฯ
‘Corī ca bhariyā’ti ca sā pavuccati.
‘‘อกมฺมกามา อลสา มหคฺฆสา,
‘‘Akammakāmā alasā mahagghasā,
ผรุสา จ จณฺฑี ทุรุตฺตวาทินี;
Pharusā ca caṇḍī duruttavādinī;
อุฎฺฐายกานํ อภิภุยฺย วตฺตติ,
Uṭṭhāyakānaṃ abhibhuyya vattati,
ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา;
Yā evarūpā purisassa bhariyā;
‘อยฺยา จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติฯ
‘Ayyā ca bhariyā’ti ca sā pavuccati.
‘‘ยา สพฺพทา โหติ หิตานุกมฺปินี,
‘‘Yā sabbadā hoti hitānukampinī,
มาตาว ปุตฺตํ อนุรกฺขเต ปติํ;
Mātāva puttaṃ anurakkhate patiṃ;
ตโต ธนํ สมฺภตมสฺส รกฺขติ,
Tato dhanaṃ sambhatamassa rakkhati,
ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา;
Yā evarūpā purisassa bhariyā;
‘มาตา จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติฯ
‘Mātā ca bhariyā’ti ca sā pavuccati.
สคารวา โหติ สกมฺหิ สามิเก;
Sagāravā hoti sakamhi sāmike;
หิรีมนา ภตฺตุวสานุวตฺตินี,
Hirīmanā bhattuvasānuvattinī,
ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา;‘ภคินี จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติฯ
Yā evarūpā purisassa bhariyā;‘Bhaginī ca bhariyā’ti ca sā pavuccati.
‘‘ยาจีธ ทิสฺวาน ปติํ ปโมทติ,
‘‘Yācīdha disvāna patiṃ pamodati,
สขี สขารํว จิรสฺสมาคตํ;
Sakhī sakhāraṃva cirassamāgataṃ;
โกเลยฺยกา สีลวตี ปติพฺพตา,
Koleyyakā sīlavatī patibbatā,
ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา;
Yā evarūpā purisassa bhariyā;
‘สขี จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติฯ
‘Sakhī ca bhariyā’ti ca sā pavuccati.
‘‘อกฺกุทฺธสนฺตา วธทณฺฑตชฺชิตา,
‘‘Akkuddhasantā vadhadaṇḍatajjitā,
อทุฎฺฐจิตฺตา ปติโน ติติกฺขติ;
Aduṭṭhacittā patino titikkhati;
อโกฺกธนา ภตฺตุวสานุวตฺตินี,
Akkodhanā bhattuvasānuvattinī,
ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา;
Yā evarūpā purisassa bhariyā;
‘ทาสี จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติฯ
‘Dāsī ca bhariyā’ti ca sā pavuccati.
‘‘ยาจีธ ภริยา วธกาติ วุจฺจติ,
‘‘Yācīdha bhariyā vadhakāti vuccati,
‘โจรี จ อยฺยา’ติ จ ยา ปวุจฺจติ;
‘Corī ca ayyā’ti ca yā pavuccati;
ทุสฺสีลรูปา ผรุสา อนาทรา,
Dussīlarūpā pharusā anādarā,
กายสฺส เภทา นิรยํ วชนฺติ ตาฯ
Kāyassa bhedā nirayaṃ vajanti tā.
‘‘ยาจีธ มาตา ภคินี สขีติ จ,
‘‘Yācīdha mātā bhaginī sakhīti ca,
‘ทาสี จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติ;
‘Dāsī ca bhariyā’ti ca sā pavuccati;
สีเล ฐิตตฺตา จิรรตฺตสํวุตา,
Sīle ṭhitattā cirarattasaṃvutā,
กายสฺส เภทา สุคติํ วชนฺติ ตา’’ติฯ
Kāyassa bhedā sugatiṃ vajanti tā’’ti.
‘‘อิมา โข, สุชาเต, สตฺต ปุริสสฺส ภริยาโยฯ ตาสํ ตฺวํ กตมา’’ติ? ‘‘อชฺชตเคฺค มํ, ภเนฺต, ภควา ทาสีสมํ สามิกสฺส ภริยํ ธาเรตู’’ติฯ ทสมํฯ
‘‘Imā kho, sujāte, satta purisassa bhariyāyo. Tāsaṃ tvaṃ katamā’’ti? ‘‘Ajjatagge maṃ, bhante, bhagavā dāsīsamaṃ sāmikassa bhariyaṃ dhāretū’’ti. Dasamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๑๐. ภริยาสุตฺตวณฺณนา • 10. Bhariyāsuttavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๑๐. ภริยาสุตฺตวณฺณนา • 10. Bhariyāsuttavaṇṇanā
