| Upanishads |
Bhāvana (or Shri Chakra) Upanishad
Sanskrit Devanagari with Roman transliteration (IAST)
॥ भावनोपनिषत् अथवा श्रीचक्रोपनिषत् ॥
॥ bhāvanopaniṣat athavā śrīcakropaniṣat ॥
स्वाविद्यापदतत्कार्यं श्रीचक्रोपरि भासुरम् ।
svāvidyāpadatatkāryaṃ śrīcakropari bhāsuram ।
बिन्दुरूपशिवाकारं रामचन्द्रपदं भजे ॥
bindurūpaśivākāraṃ rāmacandrapadaṃ bhaje ॥
ॐ भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवा ।
oṃ bhadraṃ karṇebhiḥ śṛṇuyāma devā ।
भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः ।
bhadraṃ paśyemākṣabhiryajatrāḥ ।
स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवा्ँसस्तनूभिः ।
sthirairaṅgaistuṣṭuvām̐sastanūbhiḥ ।
व्यशेम देवहितं यदायुः ।
vyaśema devahitaṃ yadāyuḥ ।
स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः ।
svasti na indro vṛddhaśravāḥ ।
स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः ।
svasti naḥ pūṣā viśvavedāḥ ।
स्वस्ति नस्तार्क्ष्योऽरिष्टनेमिः ।
svasti nastārkṣyo'riṣṭanemiḥ ।
स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु ।
svasti no bṛhaspatirdadhātu ।
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥
अथ भावनोपनिषत् ।
atha bhāvanopaniṣat ।
हरिः ॐ ।
hariḥ oṃ ।
आत्मानमखण्डमण्डलाकारमवृत्य सकलब्रह्माण्डमण्डलं स्वप्रकाशं ध्यायेत् ।
ātmānamakhaṇḍamaṇḍalākāramavṛtya sakalabrahmāṇḍamaṇḍalaṃ svaprakāśaṃ dhyāyet ।
ॐ श्रीगुरुः सर्वकारणभूता शक्तिः ।
oṃ śrīguruḥ sarvakāraṇabhūtā śaktiḥ ।
तेन नवरन्ध्ररूपो देहः ।
tena navarandhrarūpo dehaḥ ।
नवशक्तिरूपं श्रीचक्रम् ।
navaśaktirūpaṃ śrīcakram ।
वाराही पितृरूपा ।
vārāhī pitṛrūpā ।
कुरुकुल्ला बलिदेवता माता ।
kurukullā balidevatā mātā ।
पुरुषार्थाः सागराः ।
puruṣārthāḥ sāgarāḥ ।
देहो नवरत्नद्वीपः ।
deho navaratnadvīpaḥ ।
त्वगादिसप्तधातुभिरनेकैः संयुक्ताः सङ्कल्पाः कल्पतरवः ।
tvagādisaptadhātubhiranekaiḥ saṃyuktāḥ saṅkalpāḥ kalpataravaḥ ।
तेजः कल्पकोद्यानम् ।
tejaḥ kalpakodyānam ।
रसनया भाव्यमाना मधुराम्लतिक्तकटुकषायलवणभेदाः षड्रसाः षडृतवः क्रियाशक्तिः पीठम् ।
rasanayā bhāvyamānā madhurāmlatiktakaṭukaṣāyalavaṇabhedāḥ ṣaḍrasāḥ ṣaḍṛtavaḥ kriyāśaktiḥ pīṭham ।
कुण्डलिनी ज्ञानशक्तिर्गृहम् ।
kuṇḍalinī jñānaśaktirgṛham ।
इच्छाशक्तिर्महात्रिपुरसुन्दरी ।
icchāśaktirmahātripurasundarī ।
ज्ञाता होता ज्ञानमग्निः (ज्ञानमर्घ्यम्) ज्ञेयं हविः ।
jñātā hotā jñānamagniḥ (jñānamarghyam) jñeyaṃ haviḥ ।
ज्ञातृज्ञानज्ञेयानामभेदभावनं श्रीचक्रपूजनम् ।
jñātṛjñānajñeyānāmabhedabhāvanaṃ śrīcakrapūjanam ।
नियतिसहिताः शृङ्गारादयो नव रसा अणिमादयः ।
niyatisahitāḥ śṛṅgārādayo nava rasā aṇimādayaḥ ।
कामक्रोधलोभमोहमदमात्सर्यपुण्यपापमया ब्राह्म्याद्यष्टशक्तयः ।
kāmakrodhalobhamohamadamātsaryapuṇyapāpamayā brāhmyādyaṣṭaśaktayaḥ ।
(आधरनवकम् मुद्राशक्तयः ।)
(ādharanavakam mudrāśaktayaḥ ।)
पृथिव्यप्तेजोवाय्वाकाशश्रोत्रत्वक्चक्षुर्जिह्वाघ्राणवाक्पाणिपादपायूपस्थमनोविकाराः (कामाकर्षिण्यादि) षोडष शक्तयः ।
pṛthivyaptejovāyvākāśaśrotratvakcakṣurjihvāghrāṇavākpāṇipādapāyūpasthamanovikārāḥ (kāmākarṣiṇyādi) ṣoḍaṣa śaktayaḥ ।
वचनादानगमनविसर्गानन्दहानो(पादानो)पेक्षा(ख्य)- भुद्धयोऽनङ्गकुसुमादिशक्तयोऽष्टौ ।
vacanādānagamanavisargānandahāno(pādāno)pekṣā(khya)- bhuddhayo'naṅgakusumādiśaktayo'ṣṭau ।
अलम्बुसा कुहूर्विश्वोदरी वरुणा हस्तिजिह्वा यशस्वत्यश्विनी गान्धारी पूषा शङ्खिनी सरस्वतीडा पिङ्गला सुषुम्ना चेति चतुर्दश नाड्यः ।
alambusā kuhūrviśvodarī varuṇā hastijihvā yaśasvatyaśvinī gāndhārī pūṣā śaṅkhinī sarasvatīḍā piṅgalā suṣumnā ceti caturdaśa nāḍyaḥ ।
सर्वसंक्षोभिण्यादिचतुर्दशारगा देवताः ।
sarvasaṃkṣobhiṇyādicaturdaśāragā devatāḥ ।
प्राणापानव्यानोदानसमाननागकूर्मकृकरदेवदत्तधनञ्जया इति दश वायवः ।
prāṇāpānavyānodānasamānanāgakūrmakṛkaradevadattadhanañjayā iti daśa vāyavaḥ ।
सर्वसिद्धिप्रदा देव्यो बहिर्दशारगा देवताः ।
sarvasiddhipradā devyo bahirdaśāragā devatāḥ ।
एतद्वायुदशकसंसर्गोपाधिभेधेन रेचकपूरकशोषकदाहप्लावका (रेचकः पाचकः शोषको दाहकः प्लावका इति) प्राणमुख्यत्वेन पञ्चधोऽस्ति (जठराग्निर्भवति) ।
etadvāyudaśakasaṃsargopādhibhedhena recakapūrakaśoṣakadāhaplāvakā (recakaḥ pācakaḥ śoṣako dāhakaḥ plāvakā iti) prāṇamukhyatvena pañcadho'sti (jaṭharāgnirbhavati) ।
क्षारको दारकः क्षोभको मोहको जृम्भक इत्यपालनमुख्यत्वेन पञ्चविधोऽस्ति ।
kṣārako dārakaḥ kṣobhako mohako jṛmbhaka ityapālanamukhyatvena pañcavidho'sti ।
तेन मनुष्याणां मोहको दाहको (नागप्राधान्येन पञ्चबिधास्ते मनुष्याणां देहगा) भक्ष्यभोज्यशोष्यलेह्यपेयात्मकं चतुर्विधमन्नं (पञ्चविधमन्नं) पाचयति।
tena manuṣyāṇāṃ mohako dāhako (nāgaprādhānyena pañcabidhāste manuṣyāṇāṃ dehagā) bhakṣyabhojyaśoṣyalehyapeyātmakaṃ caturvidhamannaṃ (pañcavidhamannaṃ) pācayati।
एता दश वह्निकलाः सर्वज्ञत्वाद्यन्तर्दशारगा देवताः ।
etā daśa vahnikalāḥ sarvajñatvādyantardaśāragā devatāḥ ।
शीतोष्णसुखदुःखेच्छासत्त्वरजस्तमोगुणा वशिन्यादिशक्तयोऽष्तौ ।
śītoṣṇasukhaduḥkhecchāsattvarajastamoguṇā vaśinyādiśaktayo'ṣtau ।
शब्दस्पर्शरूपरसगन्धाः पञ्चतन्मात्राः पञ्चपुष्पबाणा मन इक्षुधनुः ।
śabdasparśarūparasagandhāḥ pañcatanmātrāḥ pañcapuṣpabāṇā mana ikṣudhanuḥ ।
वश्यो वाणो रागः पाशः ।
vaśyo vāṇo rāgaḥ pāśaḥ ।
द्वेषोऽङ्कुशः ।
dveṣo'ṅkuśaḥ ।
अव्यक्तमहत्तत्त्वमहदहङ्कार इति कामेश्वरी-वज्रेश्वरी- भगमालिन्योऽन्तस्त्रिकोणाग्रगा देवताः ।
avyaktamahattattvamahadahaṅkāra iti kāmeśvarī-vajreśvarī- bhagamālinyo'ntastrikoṇāgragā devatāḥ ।
(निरुपाधिकसंविदेव कामेश्वर ।
(nirupādhikasaṃvideva kāmeśvara ।
सदानन्दपूर्ण स्वात्मेव परदेवता ललिता ।
sadānandapūrṇa svātmeva paradevatā lalitā ।
लौहित्यमेतस्य सर्वस्य विमर्श ।
lauhityametasya sarvasya vimarśa ।
अनन्यचित्तत्वेन च सिद्धिः ।
ananyacittatvena ca siddhiḥ ।
भावनायाः क्रिया उपचरः ।
bhāvanāyāḥ kriyā upacaraḥ ।
अहं त्वमस्ति नास्ति कर्तव्यमकर्तव्यमुपासितव्यमिति विकल्पानामात्मनि विलापनम् होमः ।
ahaṃ tvamasti nāsti kartavyamakartavyamupāsitavyamiti vikalpānāmātmani vilāpanam homaḥ ।
भवनाविषयाणामभेदभवना तर्पणम् ।)
bhavanāviṣayāṇāmabhedabhavanā tarpaṇam ।)
पञ्चदशतिथिरूपेण कालस्य परिणामावलोकनस्थितिः पञ्चदशनित्याः ।
pañcadaśatithirūpeṇa kālasya pariṇāmāvalokanasthitiḥ pañcadaśanityāḥ ।
श्रद्धानुरूपा धीर्देवता ।
śraddhānurūpā dhīrdevatā ।
तयोः कामेश्वरी सदानन्दघना परिपूर्णस्वात्मैक्यरूपा देवता ।
tayoḥ kāmeśvarī sadānandaghanā paripūrṇasvātmaikyarūpā devatā ।
सलिलमिति लौहित्यकारणं सत्त्वम् ।
salilamiti lauhityakāraṇaṃ sattvam ।
कर्तव्यमकर्तव्यमिति भावनायुक्त उपचारः ।
kartavyamakartavyamiti bhāvanāyukta upacāraḥ ।
अस्ति नास्तीति कर्तव्यतानूपचारः ।
asti nāstīti kartavyatānūpacāraḥ ।
बाह्याभ्यन्तःकरणानां रूपग्रहणयोग्यतास्त्त्वित्यावाहनम् ।
bāhyābhyantaḥkaraṇānāṃ rūpagrahaṇayogyatāsttvityāvāhanam ।
तस्य बाह्याभ्यन्तःकरणानामेकरूपविषयग्रहणमासनम् ।
tasya bāhyābhyantaḥkaraṇānāmekarūpaviṣayagrahaṇamāsanam ।
रक्तशुक्लपदैकीकरणं पाद्यम् ।
raktaśuklapadaikīkaraṇaṃ pādyam ।
उज्ज्वलदामोदानन्दासनदानमर्घ्यम् ।
ujjvaladāmodānandāsanadānamarghyam ।
स्वच्छं स्वतःसिद्धमित्याचमनीयम् ।
svacchaṃ svataḥsiddhamityācamanīyam ।
चिच्चन्द्रमयीति सर्वाङ्गस्रवणं स्नानम् ।
ciccandramayīti sarvāṅgasravaṇaṃ snānam ।
चिदग्निस्वरूपपरमानन्दशक्तिस्फुरणं वस्त्रम् ।
cidagnisvarūpaparamānandaśaktisphuraṇaṃ vastram ।
प्रत्येकं सप्तविंशतिधा भिन्नत्वेनेच्छाज्ञानक्रियात्मकब्रह्मग्रन्थिमद्रसतन्तुब्रह्मनाडी ब्रह्मसूत्रम् ।
pratyekaṃ saptaviṃśatidhā bhinnatvenecchājñānakriyātmakabrahmagranthimadrasatantubrahmanāḍī brahmasūtram ।
स्वव्यतिरिक्तवस्तुसङ्गरहितस्मरणां विभूषणम् ।
svavyatiriktavastusaṅgarahitasmaraṇāṃ vibhūṣaṇam ।
सच्चित्सुखपरिपूर्णतास्मरणं गन्धः ।
saccitsukhaparipūrṇatāsmaraṇaṃ gandhaḥ ।
समस्तविषयाणां मनसः स्थैर्येणानुसंधानं कुसुमम् ।
samastaviṣayāṇāṃ manasaḥ sthairyeṇānusaṃdhānaṃ kusumam ।
तेषामेव सर्वदा स्वीकरणं धूपः ।
teṣāmeva sarvadā svīkaraṇaṃ dhūpaḥ ।
पवनावच्छिन्नोत्ध्वज्वलनसच्चिदुल्काकाशदेहो दीपः ।
pavanāvacchinnotdhvajvalanasaccidulkākāśadeho dīpaḥ ।
समस्तयातायातवर्ज्यं नैवेद्यम् ।
samastayātāyātavarjyaṃ naivedyam ।
अवस्थात्रयाणामेकीकरणं ताम्बूलम् ।
avasthātrayāṇāmekīkaraṇaṃ tāmbūlam ।
मूलाधारादाब्रह्मरन्ध्रपर्यन्तं ब्रह्मरन्ध्रादामूलाधारपर्यन्तं गतागतरूपेण प्रादक्षिण्यम् ।
mūlādhārādābrahmarandhraparyantaṃ brahmarandhrādāmūlādhāraparyantaṃ gatāgatarūpeṇa prādakṣiṇyam ।
तुर्यावस्था नमस्कारः ।
turyāvasthā namaskāraḥ ।
देहशून्यप्रमातृतानिमज्जनं बलिहरणम् ।
dehaśūnyapramātṛtānimajjanaṃ baliharaṇam ।
सत्यमस्ति लर्तव्यमकर्तव्यमौदासीन्यनित्यात्मविलापनं होमः ।
satyamasti lartavyamakartavyamaudāsīnyanityātmavilāpanaṃ homaḥ ।
स्वयं तत्पादुकानिमज्जनं परिपूर्णध्यानम् ।
svayaṃ tatpādukānimajjanaṃ paripūrṇadhyānam ।
एवं मुहूर्तत्रयं (मुहूर्तद्वितयं मुहूर्तमात्रं वा) भावनापरो जीवन्मुक्तो भवति स एव शिवयोगीति गद्यते।
evaṃ muhūrtatrayaṃ (muhūrtadvitayaṃ muhūrtamātraṃ vā) bhāvanāparo jīvanmukto bhavati sa eva śivayogīti gadyate।
आदिमतेनान्तश्चक्रभावनाः ।
ādimatenāntaścakrabhāvanāḥ ।
तस्य देवतात्मैक्यसिद्धिः ।
tasya devatātmaikyasiddhiḥ ।
चिन्तितकार्याण्ययत्नेन सिद्ध्यन्ति ।
cintitakāryāṇyayatnena siddhyanti ।
स एव शिवयोगीति कथ्यते ।
sa eva śivayogīti kathyate ।
कादिहादिमतोक्तेन भावना प्रतिपादिता ।
kādihādimatoktena bhāvanā pratipāditā ।
जीवन्मुक्तो भवति ।
jīvanmukto bhavati ।
य एवं वेद ।
ya evaṃ veda ।
इत्युपनिषत् ।
ityupaniṣat ।
(सोऽथर्वशिरोऽधीते ।)
(so'tharvaśiro'dhīte ।)
ॐ भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवा ।
oṃ bhadraṃ karṇebhiḥ śṛṇuyāma devā ।
भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः।
bhadraṃ paśyemākṣabhiryajatrāḥ।
स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवा्ँसस्तनूभिः ।
sthirairaṅgaistuṣṭuvām̐sastanūbhiḥ ।
व्यशेम देवहितं यदायुः ।
vyaśema devahitaṃ yadāyuḥ ।
स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः ।
svasti na indro vṛddhaśravāḥ ।
स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः।
svasti naḥ pūṣā viśvavedāḥ।
स्वस्ति नस्तार्क्ष्योऽरिष्टनेमिः ।
svasti nastārkṣyo'riṣṭanemiḥ ।
स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु।
svasti no bṛhaspatirdadhātu।
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥
इत्यथर्वणवेदे भावनोपनिषत्सम्पूर्णा ॥
ityatharvaṇavede bhāvanopaniṣatsampūrṇā ॥
YOU MAY ALSO LIKE
