| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
ಭಾವೇತಬ್ಬನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Bhāvetabbaniddesavaṇṇanā
೨೫. ಭಾವೇತಬ್ಬನಿದ್ದೇಸೇ ಕಾಯಗತಾಸತೀತಿ ಕಾಯಗತಾಸತಿಸುತ್ತನ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೫೩ ಆದಯೋ) ವುತ್ತಾ ಆನಾಪಾನಚತುಇರಿಯಾಪಥಖುದ್ದಕಇರಿಯಾಪಥದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಚತುಧಾತುನವಸಿವಥಿಕಾಪಟಿಕೂಲ- ವವತ್ಥಾಪಕಮನಸಿಕಾರಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಯಥಾನುರೂಪಂ ರೂಪಜ್ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ಸತಿ। ಸಾ ಹಿ ತೇಸು ಕಾಯೇಸು ಗತಾ ಪವತ್ತಾತಿ ಕಾಯಗತಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಾತಸಹಗತಾತಿ ಮಧುರಸುಖವೇದಯಿತಸಙ್ಖಾತೇನ ಸಾತೇನ ಸಹ ಏಕುಪ್ಪಾದಾದಿಭಾವಂ ಗತಾ। ತಬ್ಭಾವೇ ವೋಕಿಣ್ಣೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ನಿಸ್ಸಯೇ ಸಂಸಟ್ಠೇ ದಿಸ್ಸತಿ ಸಹಗತಸದ್ದೋ ಪಞ್ಚಸು ಅತ್ಥೇಸು ಜಿನವಚನೇ। ‘‘ಯಾಯಂ ತಣ್ಹಾ ಪೋನೋಬ್ಭವಿಕಾ ನನ್ದಿರಾಗಸಹಗತಾ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೨೦೩) ಏತ್ಥ ತಬ್ಭಾವೇ, ನನ್ದಿರಾಗಭೂತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಯಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವೀಮಂಸಾ ಕೋಸಜ್ಜಸಹಗತಾ ಕೋಸಜ್ಜಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೮೩೨) ಏತ್ಥ ವೋಕಿಣ್ಣೇ, ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೇನ ಕೋಸಜ್ಜೇನ ವೋಕಿಣ್ಣಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಲಾಭೀ ಹೋತಿ ರೂಪಸಹಗತಾನಂ ವಾ ಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಅರೂಪಸಹಗತಾನಂ ವಾ ಸಮಾಪತ್ತೀನ’’ನ್ತಿ (ಪು॰ ಪ॰ ೩-೮) ಏತ್ಥ ಆರಮ್ಮಣೇ, ರೂಪಾರೂಪಾರಮ್ಮಣಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅಟ್ಠಿಕಸಞ್ಞಾಸಹಗತಂ ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಂ ಭಾವೇತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೮) ಏತ್ಥ ನಿಸ್ಸಯೇ, ಅಟ್ಠಿಕಸಞ್ಞಾನಿಸ್ಸಯಂ ಅಟ್ಠಿಕಸಞ್ಞಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಇದಂ ಸುಖಂ ಇಮಾಯ ಪೀತಿಯಾ ಸಹಗತಂ ಹೋತಿ ಸಹಜಾತಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ॰ ೫೭೮) ಏತ್ಥ ಸಂಸಟ್ಠೇ, ಸಮ್ಮಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪದೇ ಸಂಸಟ್ಠೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಸಾತಸಂಸಟ್ಠಾ ಹಿ ಸಾತಸಹಗತಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಸಾ ಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥಂ ಝಾನಂ ಸೇಸೇಸು ಸಾತಸಹಗತಾ ಹೋತಿ, ಸತಿಪಿ ಚ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತತ್ತೇ ಯೇಭುಯ್ಯವಸೇನ ಸಾತಸಹಗತಾತಿ ವುತ್ತಾ, ಪುರಿಮಜ್ಝಾನಮೂಲಕತ್ತಾ ವಾ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಸಾತಸಹಗತಾಯ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾಪಿ ವುತ್ತಾವ ಹೋತಿ , ಉಪೇಕ್ಖಾಯ ಪನ ಸನ್ತೇ ಸುಖೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಭಗವತಾ ಸಾತಸಹಗತಾತಿ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಪಿ ವುತ್ತಾವ ಹೋತಿ।
25. Bhāvetabbaniddese kāyagatāsatīti kāyagatāsatisuttante (ma. ni. 3.153 ādayo) vuttā ānāpānacatuiriyāpathakhuddakairiyāpathadvattiṃsākāracatudhātunavasivathikāpaṭikūla- vavatthāpakamanasikārasampayuttā yathānurūpaṃ rūpajjhānasampayuttā ca sati. Sā hi tesu kāyesu gatā pavattāti kāyagatāti vuccati. Sātasahagatāti madhurasukhavedayitasaṅkhātena sātena saha ekuppādādibhāvaṃ gatā. Tabbhāve vokiṇṇe ārammaṇe nissaye saṃsaṭṭhe dissati sahagatasaddo pañcasu atthesu jinavacane. ‘‘Yāyaṃ taṇhā ponobbhavikā nandirāgasahagatā’’ti (vibha. 203) ettha tabbhāve, nandirāgabhūtāti attho. ‘‘Yā, bhikkhave, vīmaṃsā kosajjasahagatā kosajjasampayuttā’’ti (saṃ. ni. 5.832) ettha vokiṇṇe, antarantarā uppajjamānena kosajjena vokiṇṇāti attho. ‘‘Lābhī hoti rūpasahagatānaṃ vā samāpattīnaṃ arūpasahagatānaṃ vā samāpattīna’’nti (pu. pa. 3-8) ettha ārammaṇe, rūpārūpārammaṇānanti attho. ‘‘Aṭṭhikasaññāsahagataṃ satisambojjhaṅgaṃ bhāvetī’’ti (saṃ. ni. 5.238) ettha nissaye, aṭṭhikasaññānissayaṃ aṭṭhikasaññaṃ bhāvetvā paṭiladdhanti attho. ‘‘Idaṃ sukhaṃ imāya pītiyā sahagataṃ hoti sahajātaṃ sampayutta’’nti (vibha. 578) ettha saṃsaṭṭhe, sammissanti attho. Imasmimpi pade saṃsaṭṭho adhippeto. Sātasaṃsaṭṭhā hi sātasahagatāti vuttā. Sā hi ṭhapetvā catutthaṃ jhānaṃ sesesu sātasahagatā hoti, satipi ca upekkhāsahagatatte yebhuyyavasena sātasahagatāti vuttā, purimajjhānamūlakattā vā catutthajjhānassa sātasahagatāya upekkhāsahagatāpi vuttāva hoti , upekkhāya pana sante sukhe vuttattā bhagavatā sātasahagatāti catutthajjhānasampayuttāpi vuttāva hoti.
ಸಮಥೋ ಚ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚಾತಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದಯೋ ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇ ಸಮೇತಿ ವಿನಾಸೇತೀತಿ ಸಮಥೋ। ಸಮಾಧಿಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಅನಿಚ್ಚತಾದಿವಸೇನ ವಿವಿಧೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಧಮ್ಮೇ ಪಸ್ಸತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ। ಪಞ್ಞಾಯೇತಂ ನಾಮಂ। ಇಮೇ ಪನ ದ್ವೇ ದಸುತ್ತರಪರಿಯಾಯೇ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾತಿ ವುತ್ತಾ, ಸಙ್ಗೀತಿಪರಿಯಾಯೇ ಚ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾತಿ। ತಯೋ ಸಮಾಧೀತಿ ಸವಿತಕ್ಕೋ ಸವಿಚಾರೋ ಸಮಾಧಿ , ಅವಿತಕ್ಕೋ ವಿಚಾರಮತ್ತೋ ಸಮಾಧಿ, ಅವಿತಕ್ಕೋ ಅವಿಚಾರೋ ಸಮಾಧಿ। ಸಮ್ಪಯೋಗವಸೇನ ವತ್ತಮಾನೇನ ಸಹ ವಿತಕ್ಕೇನ ಸವಿತಕ್ಕೋ, ಸಹ ವಿಚಾರೇನ ಸವಿಚಾರೋ। ಸೋ ಖಣಿಕಸಮಾಧಿ, ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮಾಧಿ, ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ। ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ವಿತಕ್ಕೋತಿ ಅವಿತಕ್ಕೋ। ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇಸು ವಿಚಾರೋ ಮತ್ತಾ ಪರಮಾ ಪಮಾಣಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ವಿಚಾರಮತ್ತೋ, ವಿಚಾರತೋ ಉತ್ತರಿ ವಿತಕ್ಕೇನ ಸಮ್ಪಯೋಗಂ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋ ಪಞ್ಚಕನಯೇ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ, ತದುಭಯವಿರಹಿತೋ ಅವಿತಕ್ಕೋ ಅವಿಚಾರೋ ಸಮಾಧಿ। ಸೋ ಚತುಕ್ಕನಯೇ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾದಿ, ಪಞ್ಚಕನಯೇ ತತಿಯಜ್ಝಾನಾದಿ ರೂಪಾವಚರಸಮಾಧಿ। ಇಮೇ ತಯೋಪಿ ಲೋಕಿಯಾ ಏವ। ಸಙ್ಗೀತಿಪರಿಯಾಯೇ ಅಪರೇಪಿ ತಯೋ ಸಮಾಧೀ ವುತ್ತಾ – ‘‘ಸುಞ್ಞತೋ ಸಮಾಧಿ, ಅನಿಮಿತ್ತೋ ಸಮಾಧಿ, ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ ಸಮಾಧೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೦೫)। ನ ತೇ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ।
Samatho ca vipassanā cāti kāmacchandādayo paccanīkadhamme sameti vināsetīti samatho. Samādhissetaṃ nāmaṃ. Aniccatādivasena vividhehi ākārehi dhamme passatīti vipassanā. Paññāyetaṃ nāmaṃ. Ime pana dve dasuttarapariyāye pubbabhāgāti vuttā, saṅgītipariyāye ca lokiyalokuttaramissakāti. Tayo samādhīti savitakko savicāro samādhi , avitakko vicāramatto samādhi, avitakko avicāro samādhi. Sampayogavasena vattamānena saha vitakkena savitakko, saha vicārena savicāro. So khaṇikasamādhi, vipassanāsamādhi, upacārasamādhi, paṭhamajjhānasamādhi. Natthi etassa vitakkoti avitakko. Vitakkavicāresu vicāro mattā paramā pamāṇaṃ etassāti vicāramatto, vicārato uttari vitakkena sampayogaṃ na gacchatīti attho. So pañcakanaye dutiyajjhānasamādhi, tadubhayavirahito avitakko avicāro samādhi. So catukkanaye dutiyajjhānādi, pañcakanaye tatiyajjhānādi rūpāvacarasamādhi. Ime tayopi lokiyā eva. Saṅgītipariyāye aparepi tayo samādhī vuttā – ‘‘suññato samādhi, animitto samādhi, appaṇihito samādhī’’ti (dī. ni. 3.305). Na te idha adhippetā.
ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ। ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಚುದ್ದಸವಿಧೇನ ಕಾಯಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹತೋ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ನವವಿಧೇನ ವೇದನಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹತೋ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ಸೋಳಸವಿಧೇನ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹತೋ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಧಮ್ಮೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹತೋ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಲೋಕುತ್ತರಂ ಪನ ಇಧ ನ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೋ ಸಮಾಧೀತಿ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ ಅಸ್ಸ ಸನ್ತೀತಿ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೋ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ। ಪೀತಿಫರಣತಾ, ಸುಖಫರಣತಾ, ಚೇತೋಫರಣತಾ, ಆಲೋಕಫರಣತಾ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ। ಪೀತಿಂ ಫರಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ದ್ವೀಸು ಝಾನೇಸು ಪಞ್ಞಾ ಪೀತಿಫರಣತಾ ನಾಮ। ಸುಖಂ ಫರಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ತೀಸು ಝಾನೇಸು ಪಞ್ಞಾ ಸುಖಫರಣತಾ ನಾಮ। ಪರೇಸಂ ಚೇತೋ ಫರಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಚೇತೋಪರಿಯಪಞ್ಞಾ ಚೇತೋಫರಣತಾ ನಾಮ। ಆಲೋಕಂ ಫರಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಪಞ್ಞಾ ಆಲೋಕಫರಣತಾ ನಾಮ। ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಮ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –
Cattāro satipaṭṭhānāti kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ. Pubbabhāge cuddasavidhena kāyaṃ pariggaṇhato kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, navavidhena vedanaṃ pariggaṇhato vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, soḷasavidhena cittaṃ pariggaṇhato cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, pañcavidhena dhamme pariggaṇhato dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ veditabbaṃ. Lokuttaraṃ pana idha na adhippetaṃ. Pañcaṅgiko samādhīti pañca aṅgāni assa santīti pañcaṅgiko, catutthajjhānasamādhi. Pītipharaṇatā, sukhapharaṇatā, cetopharaṇatā, ālokapharaṇatā, paccavekkhaṇanimittanti pañca aṅgāni. Pītiṃ pharamānā uppajjatīti dvīsu jhānesu paññā pītipharaṇatā nāma. Sukhaṃ pharamānā uppajjatīti tīsu jhānesu paññā sukhapharaṇatā nāma. Paresaṃ ceto pharamānā uppajjatīti cetopariyapaññā cetopharaṇatā nāma. Ālokaṃ pharamānā uppajjatīti dibbacakkhupaññā ālokapharaṇatā nāma. Paccavekkhaṇañāṇaṃ paccavekkhaṇanimittaṃ nāma. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ದ್ವೀಸು ಝಾನೇಸು ಪಞ್ಞಾ ಪೀತಿಫರಣತಾ, ತೀಸು ಝಾನೇಸು ಪಞ್ಞಾ ಸುಖಫರಣತಾ, ಪರಚಿತ್ತಪಞ್ಞಾ ಚೇತೋಫರಣತಾ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಪಞ್ಞಾ ಆಲೋಕಫರಣತಾ, ತಮ್ಹಾ ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ॰ ೮೦೪)।
‘‘Dvīsu jhānesu paññā pītipharaṇatā, tīsu jhānesu paññā sukhapharaṇatā, paracittapaññā cetopharaṇatā, dibbacakkhupaññā ālokapharaṇatā, tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhitassa paccavekkhaṇañāṇaṃ paccavekkhaṇanimitta’’nti (vibha. 804).
ತಞ್ಹಿ ವುಟ್ಠಿತಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಪವತ್ತಾಕಾರಗಹಣತೋ ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಚ ಪೀತಿಫರಣತಾ ಸುಖಫರಣತಾ ದ್ವೇ ಪಾದಾ ವಿಯ, ಚೇತೋಫರಣತಾ ಆಲೋಕಫರಣತಾ ದ್ವೇ ಹತ್ಥಾ ವಿಯ, ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಮಜ್ಝಿಮಕಾಯೋ ವಿಯ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣನಿಮಿತ್ತಂ ಸೀಸಂ ವಿಯ। ಇತಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿಂ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪುರಿಸಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ।
Tañhi vuṭṭhitasamādhissa pavattākāragahaṇato nimittanti vuttaṃ. Tattha ca pītipharaṇatā sukhapharaṇatā dve pādā viya, cetopharaṇatā ālokapharaṇatā dve hatthā viya, abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ majjhimakāyo viya, paccavekkhaṇanimittaṃ sīsaṃ viya. Iti āyasmā dhammasenāpati sāriputtatthero pañcaṅgikaṃ sammāsamādhiṃ aṅgapaccaṅgasampannaṃ purisaṃ viya katvā dassesi.
ಛ ಅನುಸ್ಸತಿಟ್ಠಾನಾನೀತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಸತಿಯೋ ಏವ ಅನುಸ್ಸತಿಯೋ, ಪವತ್ತಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಅನುರೂಪಾ ಸತಿಯೋತಿಪಿ ಅನುಸ್ಸತಿಯೋ, ಅನುಸ್ಸತಿಯೋ ಏವ ಪೀತಿಆದೀನಂ ಠಾನತ್ತಾ ಅನುಸ್ಸತಿಟ್ಠಾನಾನಿ। ಕತಮಾನಿ ಛ? ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿ ಧಮ್ಮಾನುಸ್ಸತಿ ಸಙ್ಘಾನುಸ್ಸತಿ ಸೀಲಾನುಸ್ಸತಿ ಚಾಗಾನುಸ್ಸತಿ ದೇವತಾನುಸ್ಸತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೨೭)। ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾತಿ ಬೋಧಿಯಾ, ಬೋಧಿಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಾ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಾ ಏಸಾ ಧಮ್ಮಸಾಮಗ್ಗೀ ಯಾಯ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾಯ ಲೀನುದ್ಧಚ್ಚಪತಿಟ್ಠಾನಾಯೂಹನಕಾಮಸುಖತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಉಚ್ಛೇದಸಸ್ಸತಾಭಿನಿವೇಸಾದೀನಂ ಅನೇಕೇಸಂ ಉಪದ್ದವಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾಯ ಸತಿಧಮ್ಮವಿಚಯವೀರಿಯಪೀತಿಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮಾಧಿಉಪೇಕ್ಖಾಸಙ್ಖಾತಾಯ ಧಮ್ಮಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಬೋಧೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಕಿಲೇಸಸನ್ತಾನನಿದ್ದಾಯ ವುಟ್ಠಹತಿ, ಚತ್ತಾರಿ ವಾ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ವಾ ಸಚ್ಛಿಕರೋತಿ, ತಸ್ಸಾ ಧಮ್ಮಸಾಮಗ್ಗಿಸಙ್ಖಾತಾಯ ಬೋಧಿಯಾ ಅಙ್ಗಾತಿಪಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಝಾನಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗಾದಯೋ ವಿಯ। ಯೋ ಪನೇಸ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾಯ ಏತಾಯ ಧಮ್ಮಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಬೋಧೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ಬೋಧಿಸ್ಸ ಅಙ್ಗಾತಿಪಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಸೇನಙ್ಗರಥಙ್ಗಾದಯೋ ವಿಯ। ತೇನಾಹು ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾ ‘‘ಬುಜ್ಝನಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಙ್ಗಾತಿ ವಾ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ’’ತಿ। ಅಪಿಚ ‘‘ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾತಿ ಕೇನಟ್ಠೇನ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ, ಬೋಧಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೨.೧೭) ನಯೇನ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಟ್ಠೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋತಿ ತಂತಂಮಗ್ಗವಜ್ಝಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆರಕತ್ತಾ ಅರಿಯಭಾವಕರತ್ತಾ ಅರಿಯಫಲಪಟಿಲಾಭಕರತ್ತಾ ಚ ಅರಿಯೋ। ಅಟ್ಠ ಅಙ್ಗಾನಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ। ಸೋಯಂ ಚತುರಙ್ಗಿಕಾ ವಿಯ ಸೇನಾ, ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂ ವಿಯ ಚ ತೂರಿಯಂ ಅಙ್ಗಮತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ, ಅಙ್ಗವಿನಿಮುತ್ತೋ ನತ್ಥಿ। ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗಾ ಲೋಕುತ್ತರಾ, ದಸುತ್ತರಪರಿಯಾಯೇನ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾಪಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ।
Cha anussatiṭṭhānānīti punappunaṃ uppajjanato satiyo eva anussatiyo, pavattitabbaṭṭhānasmiṃyeva pavattattā saddhāpabbajitassa kulaputtassa anurūpā satiyotipi anussatiyo, anussatiyo eva pītiādīnaṃ ṭhānattā anussatiṭṭhānāni. Katamāni cha? Buddhānussati dhammānussati saṅghānussati sīlānussati cāgānussati devatānussati (dī. ni. 3.327). Bojjhaṅgāti bodhiyā, bodhissa vā aṅgā. Idaṃ vuttaṃ hoti – yā esā dhammasāmaggī yāya lokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhatīti katvā bodhīti vuccati. Bujjhatīti kilesasantānaniddāya vuṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikaroti, tassā dhammasāmaggisaṅkhātāya bodhiyā aṅgātipi bojjhaṅgā jhānaṅgamaggaṅgādayo viya. Yo panesa yathāvuttappakārāya etāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako bodhīti vuccati, tassa bodhissa aṅgātipi bojjhaṅgā senaṅgarathaṅgādayo viya. Tenāhu aṭṭhakathācariyā ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti vā bojjhaṅgā’’ti. Apica ‘‘bojjhaṅgāti kenaṭṭhena bojjhaṅgā, bodhāya saṃvattantīti bojjhaṅgā’’tiādinā (paṭi. ma. 2.17) nayena bojjhaṅgaṭṭho veditabbo. Ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti taṃtaṃmaggavajjhakilesehi ārakattā ariyabhāvakarattā ariyaphalapaṭilābhakarattā ca ariyo. Aṭṭha aṅgāni assāti aṭṭhaṅgiko. Soyaṃ caturaṅgikā viya senā, pañcaṅgikaṃ viya ca tūriyaṃ aṅgamattameva hoti, aṅgavinimutto natthi. Bojjhaṅgamaggaṅgā lokuttarā, dasuttarapariyāyena pubbabhāgāpi labbhanti.
ನವ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನೀತಿ ಸೀಲವಿಸುದ್ಧಿ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಧಾನಿಯಙ್ಗಂ, ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧಿ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಧಾನಿಯಙ್ಗಂ, ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಧಾನಿಯಙ್ಗಂ, ಕಙ್ಖಾವಿತರಣವಿಸುದ್ಧಿ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಧಾನಿಯಙ್ಗಂ, ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಧಾನಿಯಙ್ಗಂ, ಪಟಿಪದಾಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಧಾನಿಯಙ್ಗಂ, ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಧಾನಿಯಙ್ಗಂ, ಪಞ್ಞಾ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಧಾನಿಯಙ್ಗಂ, ವಿಮುತ್ತಿ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಧಾನಿಯಙ್ಗಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೫೯)। ಸೀಲವಿಸುದ್ಧೀತಿ ವಿಸುದ್ಧಿಂ ಪಾಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ। ತಞ್ಹಿ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಮಲಂ ವಿಸೋಧೇತಿ। ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಧಾನಿಯಙ್ಗನ್ತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಭಾವಸ್ಸ ಪಧಾನಂ ಉತ್ತಮಂ ಅಙ್ಗಂ। ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪದಟ್ಠಾನಭೂತಾ ಪಗುಣಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ। ತಾ ಹಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದಿಚಿತ್ತಮಲಂ ವಿಸೋಧೇನ್ತಿ। ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯನಾಮರೂಪದಸ್ಸನಂ। ತಞ್ಹಿ ಸತ್ತದಿಟ್ಠಿಮಲಂ ವಿಸೋಧೇತಿ। ಕಙ್ಖಾವಿತರಣವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಞಾಣಂ। ತೇನ ಹಿ ತೀಸು ಅದ್ಧಾಸು ಪಚ್ಚಯವಸೇನ ಧಮ್ಮಾ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ತೀಸುಪಿ ಅದ್ಧಾಸು ಸತ್ತಕಙ್ಖಾಮಲಂ ವಿತರನ್ತೋ ವಿಸುಜ್ಝತಿ। ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಓಭಾಸಞಾಣಪೀತಿಪಸ್ಸದ್ಧಿಸುಖಅಧಿಮೋಕ್ಖಪಗ್ಗಹಉಪಟ್ಠಾನಉಪೇಕ್ಖಾನಿಕನ್ತೀತಿ ದಸ ವಿಪಸ್ಸನುಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ, ನ ಮಗ್ಗೋ, ವೀಥಿಪಟಿಪನ್ನಂ ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣಂ ಮಗ್ಗೋತಿ ಏವಂ ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗೇ ಞಾಣಂ ನಾಮ। ತೇನ ಹಿ ಅಮಗ್ಗಮಲಂ ವಿಸೋಧೇತಿ। ಪಟಿಪದಾಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧೀತಿ ವೀಥಿಪಟಿಪನ್ನಂ ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಭಙ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಭಯತುಪಟ್ಠಾನಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಆದೀನವಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಮುಞ್ಚಿತುಕಮ್ಯತಾಞಾಣಂ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣಂ ಅನುಲೋಮಞಾಣನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ನವ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಾನಿ। ತಾನಿ ಹಿ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾದಿಮಲಂ ವಿಸೋಧೇನ್ತಿ। ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಚತುಅರಿಯಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾ। ಸಾ ಹಿ ಸಮುಚ್ಛೇದತೋ ಸಕಸಕಮಗ್ಗವಜ್ಝಕಿಲೇಸಮಲಂ ವಿಸೋಧೇತಿ। ಪಞ್ಞಾತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಪಞ್ಞಾ। ವಿಮುತ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲವಿಮುತ್ತಿ।
Navapārisuddhipadhāniyaṅgānīti sīlavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, cittavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, diṭṭhivisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, kaṅkhāvitaraṇavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, maggāmaggañāṇadassanavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, paṭipadāñāṇadassanavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, ñāṇadassanavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, paññā pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, vimutti pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ (dī. ni. 3.359). Sīlavisuddhīti visuddhiṃ pāpetuṃ samatthaṃ catupārisuddhisīlaṃ. Tañhi dussīlyamalaṃ visodheti. Pārisuddhipadhāniyaṅganti parisuddhabhāvassa padhānaṃ uttamaṃ aṅgaṃ. Cittavisuddhīti vipassanāya padaṭṭhānabhūtā paguṇā aṭṭha samāpattiyo. Tā hi kāmacchandādicittamalaṃ visodhenti. Diṭṭhivisuddhīti sappaccayanāmarūpadassanaṃ. Tañhi sattadiṭṭhimalaṃ visodheti. Kaṅkhāvitaraṇavisuddhīti paccayākārañāṇaṃ. Tena hi tīsu addhāsu paccayavasena dhammā pavattantīti passanto tīsupi addhāsu sattakaṅkhāmalaṃ vitaranto visujjhati. Maggāmaggañāṇadassanavisuddhīti udayabbayānupassanakkhaṇe uppannā obhāsañāṇapītipassaddhisukhaadhimokkhapaggahaupaṭṭhānaupekkhānikantīti dasa vipassanupakkilesā, na maggo, vīthipaṭipannaṃ udayabbayañāṇaṃ maggoti evaṃ maggāmagge ñāṇaṃ nāma. Tena hi amaggamalaṃ visodheti. Paṭipadāñāṇadassanavisuddhīti vīthipaṭipannaṃ udayabbayānupassanāñāṇaṃ bhaṅgānupassanāñāṇaṃ bhayatupaṭṭhānānupassanāñāṇaṃ ādīnavānupassanāñāṇaṃ nibbidānupassanāñāṇaṃ muñcitukamyatāñāṇaṃ paṭisaṅkhānupassanāñāṇaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ anulomañāṇanti imāni nava vipassanāñāṇāni. Tāni hi niccasaññādimalaṃ visodhenti. Ñāṇadassanavisuddhīti catuariyamaggapaññā. Sā hi samucchedato sakasakamaggavajjhakilesamalaṃ visodheti. Paññāti arahattaphalapaññā. Vimuttīti arahattaphalavimutti.
ದಸ ಕಸಿಣಾಯತನಾನೀತಿ ‘‘ಪಥವೀಕಸಿಣಮೇಕೋ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ತಿರಿಯಂ ಅದ್ವಯಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ, ಆಪೋಕಸಿಣಮೇಕೋ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ತೇಜೋಕಸಿಣಮೇಕೋ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ವಾಯೋಕಸಿಣಮೇಕೋ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ನೀಲಕಸಿಣಮೇಕೋ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ಪೀತಕಸಿಣಮೇಕೋ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ಲೋಹಿತಕಸಿಣಮೇಕೋ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ಓದಾತಕಸಿಣಮೇಕೋ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ಆಕಾಸಕಸಿಣಮೇಕೋ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ವಿಞ್ಞಾಣಕಸಿಣಮೇಕೋ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ತಿರಿಯಂ ಅದ್ವಯಂ ಅಪ್ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೨೫; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೬೦) ಏವಂ ವುತ್ತಾನಿ ದಸ। ಏತಾನಿ ಹಿ ಸಕಲಫರಣಟ್ಠೇನ ಕಸಿಣಾನಿ, ತದಾರಮ್ಮಣಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಖೇತ್ತಟ್ಠೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ವಾ ಆಯತನಾನಿ। ಉದ್ಧನ್ತಿ ಉಪರಿಗಗನತಲಾಭಿಮುಖಂ। ಅಧೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾಭೂಮಿತಲಾಭಿಮುಖಂ। ತಿರಿಯನ್ತಿ ಖೇತ್ತಮಣ್ಡಲಮಿವ ಸಮನ್ತಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಉದ್ಧಮೇವ ಕಸಿಣಂ ವಡ್ಢೇತಿ ಏಕಚ್ಚೋ ಅಧೋ, ಏಕಚ್ಚೋ ಸಮನ್ತತೋ। ಏಕೋಪಿ ತೇನ ತೇನ ವಾ ಕಾರಣೇನ ಏವಂ ಪಸಾರೇತಿ ಆಲೋಕಮಿವ ರೂಪದಸ್ಸನಕಾಮೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪಥವೀಕಸಿಣಮೇಕೋ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ತಿರಿಯ’’ನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೨೫; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೬೦)। ಅದ್ವಯನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಏಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞಭಾವಾನುಪಗಮನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಉದಕಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಉದಕಮೇವ ಹೋತಿ ನ ಅಞ್ಞಂ, ಏವಮೇವ ಪಥವೀಕಸಿಣಂ ಪಥವೀಕಸಿಣಮೇವ ಹೋತಿ, ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಕಸಿಣಸಮ್ಭೇದೋತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಅಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಇದಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಫರಣಅಪ್ಪಮಾಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ತಞ್ಹಿ ಮನಸಾ ಫರನ್ತೋ ಸಕಲಮೇವ ಫರತಿ, ನ ‘‘ಅಯಮಸ್ಸ ಆದಿ ಇದಂ ಮಜ್ಝ’’ನ್ತಿ ಪಮಾಣಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ। ಆಕಾಸಕಸಿಣನ್ತಿ ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸೋ ಪರಿಚ್ಛೇದಾಕಾಸಕಸಿಣಞ್ಚ। ವಿಞ್ಞಾಣಕಸಿಣನ್ತಿ ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸೇ ಪವತ್ತವಿಞ್ಞಾಣಂ। ತತ್ಥ ಕಸಿಣವಸೇನ ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸೇ, ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸವಸೇನ ತತ್ಥ ಪವತ್ತವಿಞ್ಞಾಣೇ ಉದ್ಧಂಅಧೋತಿರಿಯತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಪರಿಚ್ಛೇದಾಕಾಸಕಸಿಣಸ್ಸಪಿ ವಡ್ಢನೀಯತ್ತಾ ತಸ್ಸ ವಸೇನಪೀತಿ।
Dasa kasiṇāyatanānīti ‘‘pathavīkasiṇameko sañjānāti uddhaṃ adho tiriyaṃ advayaṃ appamāṇaṃ, āpokasiṇameko sañjānāti…pe… tejokasiṇameko sañjānāti…pe… vāyokasiṇameko sañjānāti…pe… nīlakasiṇameko sañjānāti…pe… pītakasiṇameko sañjānāti…pe… lohitakasiṇameko sañjānāti…pe… odātakasiṇameko sañjānāti…pe… ākāsakasiṇameko sañjānāti…pe… viññāṇakasiṇameko sañjānāti uddhaṃ adho tiriyaṃ advayaṃ appamāṇa’’nti (a. ni. 10.25; dī. ni. 3.360) evaṃ vuttāni dasa. Etāni hi sakalapharaṇaṭṭhena kasiṇāni, tadārammaṇānaṃ dhammānaṃ khettaṭṭhena adhiṭṭhānaṭṭhena vā āyatanāni. Uddhanti uparigaganatalābhimukhaṃ. Adhoti heṭṭhābhūmitalābhimukhaṃ. Tiriyanti khettamaṇḍalamiva samantā paricchinnaṃ. Ekacco hi uddhameva kasiṇaṃ vaḍḍheti ekacco adho, ekacco samantato. Ekopi tena tena vā kāraṇena evaṃ pasāreti ālokamiva rūpadassanakāmo. Tena vuttaṃ – ‘‘pathavīkasiṇameko sañjānāti uddhaṃ adho tiriya’’nti (a. ni. 10.25; dī. ni. 3.360). Advayanti idaṃ pana ekassa aññabhāvānupagamanatthaṃ vuttaṃ. Yathā hi udakaṃ paviṭṭhassa sabbadisāsu udakameva hoti na aññaṃ, evameva pathavīkasiṇaṃ pathavīkasiṇameva hoti, natthi tassa aññakasiṇasambhedoti. Esa nayo sabbattha. Appamāṇanti idaṃ tassa tassa pharaṇaappamāṇavasena vuttaṃ. Tañhi manasā pharanto sakalameva pharati, na ‘‘ayamassa ādi idaṃ majjha’’nti pamāṇaṃ gaṇhātīti. Ākāsakasiṇanti kasiṇugghāṭimākāso paricchedākāsakasiṇañca. Viññāṇakasiṇanti kasiṇugghāṭimākāse pavattaviññāṇaṃ. Tattha kasiṇavasena kasiṇugghāṭimākāse, kasiṇugghāṭimākāsavasena tattha pavattaviññāṇe uddhaṃadhotiriyatā veditabbā, paricchedākāsakasiṇassapi vaḍḍhanīyattā tassa vasenapīti.
೨೬. ಇದಾನಿ ಭಾವನಾಪಭೇದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ದ್ವೇ ಭಾವನಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಲೋಕಿಯಾತಿಆದೀಸು ಲೋಕೋ ವುಚ್ಚತಿ ಲುಜ್ಜನಪಲುಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ವಟ್ಟಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಪರಿಯಾಪನ್ನಭಾವೇನ ಲೋಕೇ ನಿಯುತ್ತಾತಿ ಲೋಕಿಯಾ, ಲೋಕಿಯಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಭಾವನಾ ಲೋಕಿಯಾ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಧಮ್ಮಾನಂ ಭಾವನಾತಿ ವೋಹಾರವಸೇನ ವುಚ್ಚತಿ, ತೇಹಿ ಪನ ವಿಸುಂ ಭಾವನಾ ನತ್ಥಿ। ತೇ ಏವ ಹಿ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವಿಯಮಾನಾ ಭಾವನಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಉತ್ತಿಣ್ಣಾತಿ ಉತ್ತರಾ, ಲೋಕೇ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಭಾವೇನ ಲೋಕತೋ ಉತ್ತರಾತಿ ಲೋಕುತ್ತರಾ।
26. Idāni bhāvanāpabhedaṃ dassento dve bhāvanātiādimāha. Tattha lokiyātiādīsu loko vuccati lujjanapalujjanaṭṭhena vaṭṭaṃ, tasmiṃ pariyāpannabhāvena loke niyuttāti lokiyā, lokiyānaṃ dhammānaṃ bhāvanā lokiyā. Kiñcāpi dhammānaṃ bhāvanāti vohāravasena vuccati, tehi pana visuṃ bhāvanā natthi. Te eva hi dhammā bhāviyamānā bhāvanāti vuccanti. Uttiṇṇāti uttarā, loke apariyāpannabhāvena lokato uttarāti lokuttarā.
ರೂಪಭವಸಙ್ಖಾತೇ ರೂಪೇ ಅವಚರನ್ತೀತಿ ರೂಪಾವಚರಾ। ಕುಸಲಸದ್ದೋ ಪನೇತ್ಥ ಆರೋಗ್ಯಅನವಜ್ಜಛೇಕಸುಖವಿಪಾಕೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಕಚ್ಚಿ ನು ಭೋತೋ ಕುಸಲಂ? ಕಚ್ಚಿ ಭೋತೋ ಅನಾಮಯ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೧೪೬; ೨.೨೦.೧೨೯) ಆರೋಗ್ಯೇ। ‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಕುಸಲೋ? ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಅನವಜ್ಜೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೬೧) ಚ ‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭನ್ತೇ, ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಯಥಾ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೧೪೫) ಚ ಏವಮಾದೀಸು ಅನವಜ್ಜೇ। ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಕುಸಲೋ ತ್ವಂ ರಥಸ್ಸ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನ’’ನ್ತಿ? (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೮೭) ‘‘ಕುಸಲಾ ನಚ್ಚಗೀತಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಿತಾ ಚಾತುರಿತ್ಥಿಯೋ’’ತಿ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೯೪) ಚ ಆದೀಸು ಛೇಕೇ। ‘‘ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮಾದಾನಹೇತು ಏವಮಿದಂ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೮೦) ‘‘ಕುಸಲಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಉಪಚಿತತ್ತಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೪೩೧) ಚ ಆದೀಸು ಸುಖವಿಪಾಕೇ। ಸ್ವಾಯಮಿಧ ಆರೋಗ್ಯೇಪಿ ಅನವಜ್ಜೇಪಿ ಸುಖವಿಪಾಕೇಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ವಚನತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ ಕುಚ್ಛಿತೇ ಪಾಪಕೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಲಯನ್ತಿ ಚಲಯನ್ತಿ ಕಮ್ಪೇನ್ತಿ ವಿದ್ಧಂಸೇನ್ತೀತಿ ಕುಸಲಾ, ಕುಚ್ಛಿತೇನ ವಾ ಆಕಾರೇನ ಸಯನ್ತಿ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಕುಸಾ, ತೇ ಅಕುಸಲಸಙ್ಖಾತೇ ಕುಸೇ ಲುನನ್ತಿ ಛಿನ್ದನ್ತೀತಿ ಕುಸಲಾ, ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ವಾ ಸಾನತೋ ತನುಕರಣತೋ ಕುಸಂ, ಞಾಣಂ। ತೇನ ಕುಸೇನ ಲಾತಬ್ಬಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬಾತಿ ಕುಸಲಾ, ಯಥಾ ವಾ ಕುಸಾ ಉಭಯಭಾಗಗತಂ ಹತ್ಥಪ್ಪದೇಸಂ ಲುನನ್ತಿ, ಏವಮಿಮೇಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾನುಪ್ಪನ್ನಭಾವೇನ ಉಭಯಭಾಗಗತಂ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖಂ ಲುನನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕುಸಾ ವಿಯ ಲುನನ್ತೀತಿ ಕುಸಲಾ। ತೇಸಂ ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಾನಂ ಭಾವನಾ। ಅರೂಪಭವಸಙ್ಖಾತೇ ಅರೂಪೇ ಅವಚರನ್ತೀತಿ ಅರೂಪಾವಚರಾ। ತೇಭೂಮಕವಟ್ಟೇ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಅನ್ತೋಗಧಾತಿ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ತಸ್ಮಿಂ ನ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾತಿ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ಲೋಕುತ್ತರಾ।
Rūpabhavasaṅkhāte rūpe avacarantīti rūpāvacarā. Kusalasaddo panettha ārogyaanavajjachekasukhavipākesu dissati. ‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ? Kacci bhoto anāmaya’’ntiādīsu (jā. 1.15.146; 2.20.129) ārogye. ‘‘Katamo pana, bhante, kāyasamācāro kusalo? Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro anavajjo’’ti (ma. ni. 2.361) ca ‘‘puna caparaṃ, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti kusalesu dhammesū’’ti (dī. ni. 3.145) ca evamādīsu anavajje. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, kusalo tvaṃ rathassa aṅgapaccaṅgāna’’nti? (Ma. ni. 2.87) ‘‘kusalā naccagītassa sikkhitā cāturitthiyo’’ti (jā. 2.22.94) ca ādīsu cheke. ‘‘Kusalānaṃ dhammānaṃ samādānahetu evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatī’’ti (dī. ni. 3.80) ‘‘kusalassa kammassa katattā upacitattā’’ti (dha. sa. 431) ca ādīsu sukhavipāke. Svāyamidha ārogyepi anavajjepi sukhavipākepi vaṭṭati. Vacanattho panettha kucchite pāpake dhamme salayanti calayanti kampenti viddhaṃsentīti kusalā, kucchitena vā ākārena sayanti pavattantīti kusā, te akusalasaṅkhāte kuse lunanti chindantīti kusalā, kucchitānaṃ vā sānato tanukaraṇato kusaṃ, ñāṇaṃ. Tena kusena lātabbā gahetabbā pavattetabbāti kusalā, yathā vā kusā ubhayabhāgagataṃ hatthappadesaṃ lunanti, evamimepi uppannānuppannabhāvena ubhayabhāgagataṃ saṃkilesapakkhaṃ lunanti, tasmā kusā viya lunantīti kusalā. Tesaṃ rūpāvacarakusalānaṃ bhāvanā. Arūpabhavasaṅkhāte arūpe avacarantīti arūpāvacarā. Tebhūmakavaṭṭe pariyāpannā antogadhāti pariyāpannā, tasmiṃ na pariyāpannāti apariyāpannā, lokuttarā.
ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಭಾವನಾ ಕಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತಾತಿ ಚೇ? ಅಪ್ಪನಾಪ್ಪತ್ತಾಯ ಏವ ಭಾವನಾಯ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಭಾವನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ –
Kāmāvacarakusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanā kasmā na vuttāti ce? Appanāppattāya eva bhāvanāya abhidhamme bhāvanāti adhippetattā. Vuttañhi tattha –
‘‘ಯೋಗವಿಹಿತೇಸು ವಾ ಕಮ್ಮಾಯತನೇಸು ಯೋಗವಿಹಿತೇಸು ವಾ ಸಿಪ್ಪಾಯತನೇಸು ಯೋಗವಿಹಿತೇಸು ವಾ ವಿಜ್ಜಾಟ್ಠಾನೇಸು ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಂ ವಾ ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಿಕಂ ವಾ ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ವಾ, ವೇದನಾ ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ವಾ, ಸಞ್ಞಾ ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ವಾ, ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ವಾ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ವಾ ಯಂ ಏವರೂಪಂ ಅನುಲೋಮಿಕಂ ಖನ್ತಿಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ರುಚಿಂ ಮುದಿಂ ಪೇಕ್ಖಂ ಧಮ್ಮನಿಜ್ಝಾನಕ್ಖನ್ತಿಂ ಪರತೋ ಅಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲಭತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಚಿನ್ತಾಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ। ಯೋಗವಿಹಿತೇಸು ವಾ ಕಮ್ಮಾಯತನೇಸು…ಪೇ॰… ಧಮ್ಮನಿಜ್ಝಾನಕ್ಖನ್ತಿಂ ಪರತೋ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲಭತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸುತಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ। ಸಬ್ಬಾಪಿ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾ ಭಾವನಾಮಯಾ ಪಞ್ಞಾ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೭೬೮)।
‘‘Yogavihitesu vā kammāyatanesu yogavihitesu vā sippāyatanesu yogavihitesu vā vijjāṭṭhānesu kammassakataṃ vā saccānulomikaṃ vā rūpaṃ aniccanti vā, vedanā aniccāti vā, saññā aniccāti vā, saṅkhārā aniccāti vā, viññāṇaṃ aniccanti vā yaṃ evarūpaṃ anulomikaṃ khantiṃ diṭṭhiṃ ruciṃ mudiṃ pekkhaṃ dhammanijjhānakkhantiṃ parato asutvā paṭilabhati, ayaṃ vuccati cintāmayā paññā. Yogavihitesu vā kammāyatanesu…pe… dhammanijjhānakkhantiṃ parato sutvā paṭilabhati, ayaṃ vuccati sutamayā paññā. Sabbāpi samāpannassa paññā bhāvanāmayā paññā’’ti (vibha. 768).
ಸಾ ಪನ ಕಾಮಾವಚರಭಾವನಾ ಆವಜ್ಜನಭವಙ್ಗಪಾತೇಹಿ ಅನ್ತರಿತತ್ತಾ ಭಾವನಾತಿ ನ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪನ ಪುಞ್ಞಾನಂ ತಿವಿಧಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂನಂ ಅನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿವಿಪಸ್ಸನಾಸಮಾಧೀನಂ ಭಾವನಾಮಯಪುಞ್ಞತಾ ಸಿದ್ಧಾ। ಇಧ ಪನ ಲೋಕಿಯಭಾವನಾಯ ಏವ ಸಙ್ಗಹಿತಾ। ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಾನಂ ತಿವಿಧಭಾವೇ ಹೀನಾತಿ ಲಾಮಕಾ। ಹೀನುತ್ತಮಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಭವಾ ಮಜ್ಝಾ, ಮಜ್ಝಿಮಾತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಪಧಾನಭಾವಂ ನೀತಾತಿ ಪಣೀತಾ, ಉತ್ತಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಯೂಹನವಸೇನ ಅಯಂ ಹೀನಮಜ್ಝಿಮಪಣೀತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಸ್ಸಾ ಹಿ ಆಯೂಹನಕ್ಖಣೇ ಛನ್ದೋ ವಾ ಹೀನೋ ಹೋತಿ ವೀರಿಯಂ ವಾ ಚಿತ್ತಂ ವಾ ವೀಮಂಸಾ ವಾ, ಸಾ ಹೀನಾ ನಾಮ। ಯಸ್ಸಾ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಮಜ್ಝಿಮಾ, ಸಾ ಮಜ್ಝಿಮಾ ನಾಮ। ಯಸ್ಸಾ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಪಣೀತಾ, ಸಾ ಪಣೀತಾ ನಾಮ। ಮುದುಕೇಹಿ ವಾ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಹೀನಾ ನಾಮ, ಮಜ್ಝಿಮೇಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಮಜ್ಝಿಮಾ, ಅಧಿಮತ್ತೇಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪಣೀತಾ ನಾಮ। ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಾಯ ಹೀನಮಜ್ಝಿಮತ್ತಾಭಾವಾ ಪಣೀತತಾ ಏವ ವುತ್ತಾ। ಸಾ ಹಿ ಉತ್ತಮಟ್ಠೇನ ಅತಪ್ಪಕಟ್ಠೇನ ಚ ಪಣೀತಾ।
Sā pana kāmāvacarabhāvanā āvajjanabhavaṅgapātehi antaritattā bhāvanāti na vuttāti veditabbā. Sabbesaṃ pana puññānaṃ tividhapuññakiriyavatthūnaṃ antogadhattā upacārasamādhivipassanāsamādhīnaṃ bhāvanāmayapuññatā siddhā. Idha pana lokiyabhāvanāya eva saṅgahitā. Rūpārūpāvacarānaṃ tividhabhāve hīnāti lāmakā. Hīnuttamānaṃ majjhe bhavā majjhā, majjhimātipi pāṭho. Padhānabhāvaṃ nītāti paṇītā, uttamāti attho. Āyūhanavasena ayaṃ hīnamajjhimapaṇītatā veditabbā. Yassā hi āyūhanakkhaṇe chando vā hīno hoti vīriyaṃ vā cittaṃ vā vīmaṃsā vā, sā hīnā nāma. Yassā te dhammā majjhimā, sā majjhimā nāma. Yassā te dhammā paṇītā, sā paṇītā nāma. Mudukehi vā indriyehi sampayuttā hīnā nāma, majjhimehi indriyehi sampayuttā majjhimā, adhimattehi indriyehi sampayuttā paṇītā nāma. Apariyāpannāya hīnamajjhimattābhāvā paṇītatā eva vuttā. Sā hi uttamaṭṭhena atappakaṭṭhena ca paṇītā.
೨೭. ಪಠಮಭಾವನಾಚತುಕ್ಕೇ ಭಾವೇತೀತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇ ತಥಾ ತಥಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತಿ। ದುತಿಯಭಾವನಾಚತುಕ್ಕೇ ಏಸನಾಭಾವನಾತಿ ಅಪ್ಪನಾಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಭಾವನಾ। ಸಾ ಹಿ ಅಪ್ಪನಂ ಏಸನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಏಸನಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಪಟಿಲಾಭಭಾವನಾತಿ ಅಪ್ಪನಾಭಾವನಾ। ಸಾ ಹಿ ತಾಯ ಏಸನಾಯ ಪಟಿಲಬ್ಭತೀತಿ ಪಟಿಲಾಭೋತಿ ವುತ್ತಾ। ಏಕರಸಾಭಾವನಾತಿ ಪಟಿಲಾಭೇ ವಸೀಭಾವಂ ಪತ್ತುಕಾಮಸ್ಸ ಪಯೋಗಕಾಲೇ ಭಾವನಾ। ಸಾ ಹಿ ತೇನ ತೇನ ಪಹಾನೇನ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ವಿಮುತ್ತಿರಸೇನ ಏಕರಸಾತಿ ಕತ್ವಾ ಏಕರಸಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಆಸೇವನಾಭಾವನಾತಿ ಪಟಿಲಾಭೇ ವಸಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಯಥಾರುಚಿ ಪರಿಭೋಗಕಾಲೇ ಭಾವನಾ। ಸಾ ಹಿ ಭುಸಂ ಸೇವೀಯತೀತಿ ಆಸೇವನಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಆಸೇವನಾಭಾವನಾ ವಸೀಕಮ್ಮಂ, ಏಕರಸಾಭಾವನಾ ಸಬ್ಬತ್ಥಿಕಾ’’ತಿ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ। ಚತುಕ್ಕವಿಭಾಗೇ ಸಮಾಧಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಾನನ್ತಿ ವತ್ತಮಾನಸಮೀಪೇ ವತ್ತಮಾನವಚನಂ। ತತ್ಥ ಜಾತಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಜಾತಾ। ಏಕರಸಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಪ್ಪನುಪ್ಪಾದನೇ ಸಮಾನಕಿಚ್ಚಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸಮಾಧಿಂ ಸಮಾಪನ್ನಾನನ್ತಿ ಅಪ್ಪಿತಪ್ಪನಾನಂ। ತತ್ಥ ಜಾತಾತಿ ತಸ್ಸಾ ಅಪ್ಪನಾಯ ಜಾತಾ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ನಾತಿವತ್ತನ್ತೀತಿ ಸಮಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ನಾತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ। ಅಧಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠೇನ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಭಾವಯತೋತಿಆದೀಸು ಏಕಕ್ಖಣೇಪಿ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಸಕಸಕಕಿಚ್ಚಕರಣೇ ತಂತಂನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಸಕಸಕಕಿಚ್ಚಕಾರಕಾನಿ ಸೇಸಾನಿಪಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ವಿಮುತ್ತಿರಸೇನ ಏಕರಸಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವಿಮುತ್ತಿರಸೇನೇವ ಏಕರಸಟ್ಠೇನ ಭಾವನಾ। ಬಲಬೋಜ್ಝಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏಕರಸಾತಿ ಚ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕತೋ।
27. Paṭhamabhāvanācatukke bhāvetīti ekasmiṃyeva khaṇe tathā tathā paṭivijjhanto ariyamaggaṃ bhāveti. Dutiyabhāvanācatukke esanābhāvanāti appanāpubbabhāge bhāvanā. Sā hi appanaṃ esanti etāyāti esanāti vuttā. Paṭilābhabhāvanāti appanābhāvanā. Sā hi tāya esanāya paṭilabbhatīti paṭilābhoti vuttā. Ekarasābhāvanāti paṭilābhe vasībhāvaṃ pattukāmassa payogakāle bhāvanā. Sā hi tena tena pahānena tehi tehi kilesehi vimuttattā vimuttirasena ekarasāti katvā ekarasāti vuttā. Āsevanābhāvanāti paṭilābhe vasippattassa yathāruci paribhogakāle bhāvanā. Sā hi bhusaṃ sevīyatīti āsevanāti vuttā. Keci pana ‘‘āsevanābhāvanā vasīkammaṃ, ekarasābhāvanā sabbatthikā’’ti vaṇṇayanti. Catukkavibhāge samādhiṃ samāpajjantānanti vattamānasamīpe vattamānavacanaṃ. Tattha jātāti tasmiṃ pubbabhāge jātā. Ekarasā hontīti appanuppādane samānakiccā honti. Samādhiṃ samāpannānanti appitappanānaṃ. Tattha jātāti tassā appanāya jātā. Aññamaññaṃ nātivattantīti samappavattiyā aññamaññaṃ nātikkamanti. Adhimokkhaṭṭhenasaddhindriyaṃbhāvayatotiādīsu ekakkhaṇepi ekekassa indriyassa sakasakakiccakaraṇe taṃtaṃnissayavasena sakasakakiccakārakāni sesānipi indriyāni vimuttirasena ekarasā hontīti vimuttiraseneva ekarasaṭṭhena bhāvanā. Balabojjhaṅgamaggaṅgesupi eseva nayo. Ekarasāti ca liṅgavipallāso kato.
ಇಧ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಭಿಕ್ಖು। ಸಂಸಾರೇ ಭಯಂ ಇಕ್ಖತೀತಿ ಭಿಕ್ಖು। ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯನ್ತಿಆದೀಸು ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಭುಮ್ಮಮೇವ , ದಿವಸಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಸೇವತೀತಿ ವಸಿಪ್ಪತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಂ ಭುಸಂ ಸೇವತಿ। ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಸಮಯನ್ತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ಮಜ್ಝಕಾಲೇ। ಸಾಯನ್ಹಸಮಯನ್ತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ಸಾಯನ್ಹಕಾಲೇ। ಪುರೇಭತ್ತನ್ತಿ ದಿವಾಭತ್ತತೋ ಪುರೇಕಾಲೇ। ಪಚ್ಛಾಭತ್ತನ್ತಿ ದಿವಾಭತ್ತತೋ ಪಚ್ಛಾಕಾಲೇ। ಪುರಿಮೇಪಿ ಯಾಮೇತಿ ರತ್ತಿಯಾ ಪಠಮೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ। ಕಾಳೇತಿ ಕಾಳಪಕ್ಖೇ। ಜುಣ್ಹೇತಿ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇ। ಪುರಿಮೇಪಿ ವಯೋಖನ್ಧೇತಿ ಪಠಮೇ ವಯೋಕೋಟ್ಠಾಸೇ, ಪಠಮವಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೀಸು ಚ ವಯೇಸು ವಸ್ಸಸತಾಯುಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ವಯೇ ಚತುಮಾಸಾಧಿಕಾನಿ ತೇತ್ತಿಂಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ।
Idha bhikkhūti imasmiṃ sāsane bhikkhu. Saṃsāre bhayaṃ ikkhatīti bhikkhu. Pubbaṇhasamayantiādīsu accantasaṃyogatthe upayogavacanaṃ, atthato pana bhummameva , divasassa pubbakāleti attho. Āsevatīti vasippattaṃ samādhiṃ bhusaṃ sevati. Majjhanhikasamayanti divasassa majjhakāle. Sāyanhasamayanti divasassa sāyanhakāle. Purebhattanti divābhattato purekāle. Pacchābhattanti divābhattato pacchākāle. Purimepi yāmeti rattiyā paṭhame koṭṭhāse. Kāḷeti kāḷapakkhe. Juṇheti sukkapakkhe. Purimepi vayokhandheti paṭhame vayokoṭṭhāse, paṭhamavayeti attho. Tīsu ca vayesu vassasatāyukassa purisassa ekekasmiṃ vaye catumāsādhikāni tettiṃsa vassāni honti.
೨೮. ತತಿಯಭಾವನಾಚತುಕ್ಕೇ ತತ್ಥ ಜಾತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನತಿವತ್ತನಟ್ಠೇನಾತಿ ತತ್ಥ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾದೀಸು ಭಾವನಾವಿಸೇಸೇಸು ಜಾತಾನಂ ಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಯುಗನದ್ಧಧಮ್ಮಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅನತಿಕ್ಕಮನಭಾವೇನ। ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಏಕರಸಟ್ಠೇನಾತಿ ತತ್ಥೇವ ಸದ್ಧಾದೀನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ನಾನಾಕಿಲೇಸೇಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ವಿಮುತ್ತಿರಸೇನ ಏಕರಸಭಾವೇನ। ತದುಪಗವೀರಿಯವಾಹನಟ್ಠೇನಾತಿ ತೇಸಂ ಅನತಿವತ್ತನಏಕರಸಭಾವಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಸ್ಸ ವೀರಿಯಸ್ಸ ವಾಹನಭಾವೇನ। ಆಸೇವನಟ್ಠೇನಾತಿ ಯಾ ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪವತ್ತಾ ಆಸೇವನಾ। ತಸ್ಸಾ ಆಸೇವನಾಯ ಆಸೇವನಭಾವೇನ।
28. Tatiyabhāvanācatukke tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhenāti tattha nekkhammādīsu bhāvanāvisesesu jātānaṃ samādhipaññāsaṅkhātānaṃ yuganaddhadhammānaṃ aññamaññaṃ anatikkamanabhāvena. Indriyānaṃ ekarasaṭṭhenāti tattheva saddhādīnaṃ indriyānaṃ nānākilesehi vimuttattā vimuttirasena ekarasabhāvena. Tadupagavīriyavāhanaṭṭhenāti tesaṃ anativattanaekarasabhāvānaṃ anucchavikassa vīriyassa vāhanabhāvena. Āsevanaṭṭhenāti yā tassa tasmiṃ samaye pavattā āsevanā. Tassā āsevanāya āsevanabhāvena.
ರೂಪಸಞ್ಞನ್ತಿ ಕುಸಲವಿಪಾಕಕಿರಿಯವಸೇನ ಪಞ್ಚದಸವಿಧಂ ರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಸಙ್ಖಾತಂ ರೂಪಸಞ್ಞಂ। ರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಮ್ಪಿ ಹಿ ರೂಪನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ರೂಪೀ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೭೪; ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೬೬; ಧ॰ ಸ॰ ೨೪೮), ತಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಮ್ಪಿ ‘‘ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ ಸುವಣ್ಣದುಬ್ಬಣ್ಣಾನೀ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೭೩; ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೬೫-೬೬; ಧ॰ ಸ॰ ೨೪೭, ೨೪೯)। ರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಞ್ಹಿ ಸಞ್ಞಾಸೀಸೇನ ರೂಪೇ ಸಞ್ಞಾತಿ ಕತ್ವಾ ರೂಪಸಞ್ಞಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪಟಿಘಸಞ್ಞನ್ತಿ ಕುಸಲವಿಪಾಕಾ ಪಞ್ಚ, ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಾ ಪಞ್ಚಾತಿ ಏವಂ ದಸವಿಧಂ ಪಟಿಘಸಞ್ಞಂ। ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಹಿ ಸಞ್ಞಾ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ವತ್ಥೂನಂ ರೂಪಾದೀನಂ ಆರಮ್ಮಣಾನಞ್ಚ ಪಟಿಘಾತೇನ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಪಟಿಘಸಞ್ಞಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ರೂಪಸಞ್ಞಾ ಸದ್ದಸಞ್ಞಾ ಗನ್ಧಸಞ್ಞಾ ರಸಸಞ್ಞಾ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಸಞ್ಞಾತಿಪಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಏವ ನಾಮಂ। ನಾನತ್ತಸಞ್ಞನ್ತಿ ಅಟ್ಠ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಸಞ್ಞಾ, ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಸಞ್ಞಾ , ಏಕಾದಸ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲವಿಪಾಕಸಞ್ಞಾ, ದ್ವೇ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಸಞ್ಞಾ, ಏಕಾದಸ ಕಾಮಾವಚರಕಿರಿಯಸಞ್ಞಾತಿ ಏವಂ ಚತುಚತ್ತಾಲೀಸವಿಧಂ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಂ। ಸಾ ಹಿ ನಾನತ್ತೇ ನಾನಾಸಭಾವೇ ರೂಪಸದ್ದಾದಿಭೇದೇ ಗೋಚರೇ ಪವತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾತಿ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾ, ಚತುಚತ್ತಾಲೀಸಭೇದತೋ ನಾನತ್ತಾ ನಾನಾಸಭಾವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಸದಿಸಾ ಸಞ್ಞಾತಿ ವಾ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಞ್ಞಾಬಹುಕತ್ತೇಪಿ ಜಾತಿಗ್ಗಹಣೇನ ಏಕವಚನಂ ಕತಂ।
Rūpasaññanti kusalavipākakiriyavasena pañcadasavidhaṃ rūpāvacarajjhānasaṅkhātaṃ rūpasaññaṃ. Rūpāvacarajjhānampi hi rūpanti vuccati ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīsu (dī. ni. 2.174; a. ni. 8.66; dha. sa. 248), tassa jhānassa ārammaṇampi ‘‘bahiddhā rūpāni passati suvaṇṇadubbaṇṇānī’’tiādīsu (dī. ni. 2.173; a. ni. 8.65-66; dha. sa. 247, 249). Rūpāvacarajjhānañhi saññāsīsena rūpe saññāti katvā rūpasaññāti vuccati. Paṭighasaññanti kusalavipākā pañca, akusalavipākā pañcāti evaṃ dasavidhaṃ paṭighasaññaṃ. Dvipañcaviññāṇasampayuttā hi saññā cakkhādīnaṃ vatthūnaṃ rūpādīnaṃ ārammaṇānañca paṭighātena uppannattā paṭighasaññāti vuccati. Rūpasaññā saddasaññā gandhasaññā rasasaññā phoṭṭhabbasaññātipi etissā eva nāmaṃ. Nānattasaññanti aṭṭha kāmāvacarakusalasaññā, dvādasa akusalasaññā , ekādasa kāmāvacarakusalavipākasaññā, dve akusalavipākasaññā, ekādasa kāmāvacarakiriyasaññāti evaṃ catucattālīsavidhaṃ nānattasaññaṃ. Sā hi nānatte nānāsabhāve rūpasaddādibhede gocare pavattā saññāti nānattasaññā, catucattālīsabhedato nānattā nānāsabhāvā aññamaññaṃ asadisā saññāti vā nānattasaññāti vuccati. Saññābahukattepi jātiggahaṇena ekavacanaṃ kataṃ.
ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞನ್ತಿ ನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಸಞ್ಞಂ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಂ। ಏವಂ ಸುಖಸಞ್ಞಂ ಅತ್ತಸಞ್ಞಂ। ನನ್ದಿನ್ತಿ ಸಪ್ಪೀತಿಕಂ ತಣ್ಹಂ। ರಾಗನ್ತಿ ನಿಪ್ಪೀತಿಕಂ ತಣ್ಹಂ। ಸಮುದಯನ್ತಿ ರಾಗಸ್ಸ ಸಮುದಯಂ। ಅಥ ವಾ ಭಙ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಭಙ್ಗಸ್ಸೇವ ದಸ್ಸನತೋ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಉದಯಂ। ಆದಾನನ್ತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತನವಸೇನ ಕಿಲೇಸಾನಂ, ಅದೋಸದಸ್ಸಾವಿತಾಯ ಸಙ್ಖತಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ವಾ ಆದಾನಂ। ಘನಸಞ್ಞನ್ತಿ ಸನ್ತತಿವಸೇನ ಘನನ್ತಿ ಸಞ್ಞಂ। ಆಯೂಹನನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪಯೋಗಕರಣಂ। ಧುವಸಞ್ಞನ್ತಿ ಥಿರನ್ತಿ ಸಞ್ಞಂ। ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ನಿಚ್ಚನಿಮಿತ್ತಂ। ಪಣಿಧಿನ್ತಿ ಸುಖಪತ್ಥನಂ। ಅಭಿನಿವೇಸನ್ತಿ ಅತ್ಥಿ ಅತ್ತಾತಿ ಅಭಿನಿವೇಸಂ। ಸಾರಾದಾನಾಭಿನಿವೇಸನ್ತಿ ನಿಚ್ಚಸಾರತ್ತಸಾರಗಹಣಾಭಿನಿವೇಸಂ। ಸಮ್ಮೋಹಾಭಿನಿವೇಸನ್ತಿ ‘‘ಅಹೋಸಿಂ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಅತೀತಮದ್ಧಾನ’’ನ್ತಿಆದಿವಸೇನ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦) ‘‘ಇಸ್ಸರತೋ ಲೋಕೋ ಸಮ್ಭೋತೀ’’ತಿಆದಿವಸೇನ ಚ ಸಮ್ಮೋಹಾಭಿನಿವೇಸಂ। ಆಲಯಾಭಿನಿವೇಸನ್ತಿ ಆದೀನವಾದಸ್ಸನೇನ ಅಲ್ಲೀಯಿತಬ್ಬಮಿದನ್ತಿ ಅಭಿನಿವೇಸಂ। ಅಪ್ಪಟಿಸಙ್ಖನ್ತಿ ಅನುಪಾಯಗಹಣಂ। ಸಞ್ಞೋಗಾಭಿನಿವೇಸನ್ತಿ ಕಾಮಯೋಗಾದಿಕಂ ಕಿಲೇಸಪ್ಪವತ್ತಿಂ।
Niccasaññanti niccanti saññaṃ niccasaññaṃ. Evaṃ sukhasaññaṃ attasaññaṃ. Nandinti sappītikaṃ taṇhaṃ. Rāganti nippītikaṃ taṇhaṃ. Samudayanti rāgassa samudayaṃ. Atha vā bhaṅgānupassanāya bhaṅgasseva dassanato saṅkhārānaṃ udayaṃ. Ādānanti nibbattanavasena kilesānaṃ, adosadassāvitāya saṅkhatārammaṇassa vā ādānaṃ. Ghanasaññanti santativasena ghananti saññaṃ. Āyūhananti saṅkhārānaṃ atthāya payogakaraṇaṃ. Dhuvasaññanti thiranti saññaṃ. Nimittanti niccanimittaṃ. Paṇidhinti sukhapatthanaṃ. Abhinivesanti atthi attāti abhinivesaṃ. Sārādānābhinivesanti niccasārattasāragahaṇābhinivesaṃ. Sammohābhinivesanti ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’ntiādivasena (saṃ. ni. 2.20) ‘‘issarato loko sambhotī’’tiādivasena ca sammohābhinivesaṃ. Ālayābhinivesanti ādīnavādassanena allīyitabbamidanti abhinivesaṃ. Appaṭisaṅkhanti anupāyagahaṇaṃ. Saññogābhinivesanti kāmayogādikaṃ kilesappavattiṃ.
ದಿಟ್ಠೇಕಟ್ಠೇತಿ ದಿಟ್ಠೀಹಿ ಸಹ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಿತಾತಿ ದಿಟ್ಠೇಕಟ್ಠಾ। ತೇ ದಿಟ್ಠೇಕಟ್ಠೇ। ಕಿಲೇಸೇನ್ತಿ ಉಪತಾಪೇನ್ತಿ, ವಿಬಾಧೇನ್ತಿ ವಾತಿ ಕಿಲೇಸಾ। ತೇ ಕಿಲೇಸೇ। ದುವಿಧಞ್ಹಿ ಏಕಟ್ಠಂ ಪಹಾನೇಕಟ್ಠಂ ಸಹಜೇಕಟ್ಠಞ್ಚ। ಪಹಾನೇಕಟ್ಠಂ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಪಮುಖಾಹಿ ತೇಸಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠೀಹಿ ಸಹ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧.೧೧೮) ಯಾವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಪಹಾನಾ, ತಾವ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಠಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಮಿಧಾಧಿಪ್ಪೇತಂ। ದಸಸು ಹಿ ಕಿಲೇಸೇಸು ಇಧ ದಿಟ್ಠಿಕಿಲೇಸೋಯೇವ ಆಗತೋ। ಸೇಸೇಸು ಪನ ಅಪಾಯಗಮನೀಯೋ ಲೋಭೋ ದೋಸೋ ಮೋಹೋ ಮಾನೋ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಥಿನಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪನ್ತಿ ನವ ಕಿಲೇಸಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹ ಪಹಾನೇಕಟ್ಠಾ ಹುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ರಾಗದೋಸಮೋಹಪಮುಖೇಸು ವಾ ದಿಯಡ್ಢೇಸು ಕಿಲೇಸಸಹಸ್ಸೇಸು ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪಹೀಯಮಾನಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹ ಅಪಾಯಗಮನೀಯಾ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾ ಪಹಾನೇಕಟ್ಠವಸೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಸಹಜೇಕಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತೇ ಠಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಹಿ ದ್ವೀಸು ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಅಸಙ್ಖಾರಿಕಚಿತ್ತೇಸು ಪಹೀಯಮಾನೇಸು ತೇಹಿ ಸಹಜಾತೋ ಲೋಭೋ ಮೋಹೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪನ್ತಿ ಇಮೇ ಕಿಲೇಸಾ ಸಹಜೇಕಟ್ಠವಸೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ದ್ವೀಸು ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಸಸಙ್ಖಾರಿಕಚಿತ್ತೇಸು ಪಹೀಯಮಾನೇಸು ತೇಹಿ ಸಹಜಾತೋ ಲೋಭೋ ಮೋಹೋ ಥಿನಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನೋತ್ತಪ್ಪನ್ತಿ ಇಮೇ ಕಿಲೇಸಾ ಸಹಜೇಕಟ್ಠವಸೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ। ಓಳಾರಿಕೇ ಕಿಲೇಸೇತಿ ಓಳಾರಿಕಭೂತೇ ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದೇ। ಅನುಸಹಗತೇ ಕಿಲೇಸೇತಿ ಸುಖುಮಭೂತೇ ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದೇ। ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇತಿ ಮಗ್ಗತ್ತಯೇನ ಪಹೀನಾವಸೇಸೇ।
Diṭṭhekaṭṭheti diṭṭhīhi saha ekasmiṃ ṭhitāti diṭṭhekaṭṭhā. Te diṭṭhekaṭṭhe. Kilesenti upatāpenti, vibādhenti vāti kilesā. Te kilese. Duvidhañhi ekaṭṭhaṃ pahānekaṭṭhaṃ sahajekaṭṭhañca. Pahānekaṭṭhaṃ sakkāyadiṭṭhipamukhāhi tesaṭṭhiyā diṭṭhīhi saha (paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.118) yāva sotāpattimaggena pahānā, tāva ekasmiṃ puggale ṭhitāti attho. Idamidhādhippetaṃ. Dasasu hi kilesesu idha diṭṭhikilesoyeva āgato. Sesesu pana apāyagamanīyo lobho doso moho māno vicikicchā thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti nava kilesā diṭṭhiyā saha pahānekaṭṭhā hutvā sotāpattimaggena pahīyanti, rāgadosamohapamukhesu vā diyaḍḍhesu kilesasahassesu sotāpattimaggena diṭṭhiyā pahīyamānāya diṭṭhiyā saha apāyagamanīyā sabbakilesā pahānekaṭṭhavasena pahīyanti, sahajekaṭṭhe diṭṭhiyā saha ekasmiṃ citte ṭhitāti attho. Sotāpattimaggena hi dvīsu diṭṭhisampayuttaasaṅkhārikacittesu pahīyamānesu tehi sahajāto lobho moho uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ime kilesā sahajekaṭṭhavasena pahīyanti, dvīsu diṭṭhisampayuttasasaṅkhārikacittesu pahīyamānesu tehi sahajāto lobho moho thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ime kilesā sahajekaṭṭhavasena pahīyanti. Oḷārike kileseti oḷārikabhūte kāmarāgabyāpāde. Anusahagate kileseti sukhumabhūte kāmarāgabyāpāde. Sabbakileseti maggattayena pahīnāvasese.
ವೀರಿಯಂ ವಾಹೇತೀತಿ ಯೋಗಾವಚರೋ ವೀರಿಯಂ ಪವತ್ತೇತಿ। ಹೇಟ್ಠಾ ಏಸನಾಪಟಿಲಾಭಏಕರಸಆಸೇವನವಚನಾನಿ ಭಾವನಾನಂ ವಿಸೇಸದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಾನಿ ‘‘ಏವಂಭೂತಾ ಚ ಭಾವನಾ’’ತಿ। ಇಧ ‘‘ತತ್ಥ ಜಾತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನತಿವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಏಕರಸಟ್ಠೇನ ತದುಪಗವೀರಿಯವಾಹನಟ್ಠೇನ ಆಸೇವನಟ್ಠೇನಾ’’ತಿ ವಚನಾನಿ ಭಾವನಾಹೇತುದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಾನಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಚ ಇಮಿನಾ ಚ ಹೇತುನಾ ಭಾವನಾ’’ತಿ। ಹೇಟ್ಠಾ ಆಸೇವನಾಭಾವನಾತಿ ನಾನಾಕ್ಖಣವಸೇನ ವುತ್ತಾ, ಇಧ ಆಸೇವನಟ್ಠೇನ ಭಾವನಾತಿ ಏಕಕ್ಖಣವಸೇನಾತಿ ವಿಸೇಸೋ। ರೂಪಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಭಾವೇತೀತಿಆದೀಸು ರೂಪಾದೀನಿ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಭಾವೇತಬ್ಬಂ ಭಾವನಂ ಭಾವೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕರಸಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವಿಮುತ್ತಿರಸೇನ, ಕಿಚ್ಚರಸೇನ ವಾ ಏಕರಸಾ ಹೋನ್ತಿ। ವಿಮುತ್ತಿರಸೋತಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿರಸೋ। ಕಿಚ್ಚಸಮ್ಪತ್ತಿಅತ್ಥೇನ ರಸೋ ನಾಮ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ ಹಿ ವುತ್ತನ್ತಿ।
Vīriyaṃ vāhetīti yogāvacaro vīriyaṃ pavatteti. Heṭṭhā esanāpaṭilābhaekarasaāsevanavacanāni bhāvanānaṃ visesadassanatthaṃ vuttāni ‘‘evaṃbhūtā ca bhāvanā’’ti. Idha ‘‘tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena indriyānaṃ ekarasaṭṭhena tadupagavīriyavāhanaṭṭhena āsevanaṭṭhenā’’ti vacanāni bhāvanāhetudassanatthaṃ vuttāni ‘‘iminā ca iminā ca hetunā bhāvanā’’ti. Heṭṭhā āsevanābhāvanāti nānākkhaṇavasena vuttā, idha āsevanaṭṭhena bhāvanāti ekakkhaṇavasenāti viseso. Rūpaṃ passanto bhāvetītiādīsu rūpādīni passitabbākārena passanto bhāvetabbaṃ bhāvanaṃ bhāvetīti attho. Ekarasā hontīti vimuttirasena, kiccarasena vā ekarasā honti. Vimuttirasoti sampattiraso. Kiccasampattiatthena raso nāma pavuccatīti hi vuttanti.
ಭಾವೇತಬ್ಬನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Bhāvetabbaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೧. ಸುತಮಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 1. Sutamayañāṇaniddeso
