Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ (అట్ఠకథా) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ౪. భయభేరవసుత్తవణ్ణనా

    4. Bhayabheravasuttavaṇṇanā

    ౩౪. ఏవం మే సుతన్తి భయభేరవసుత్తం. తత్రాయం అపుబ్బపదవణ్ణనా – అథాతి అవిచ్ఛేదనత్థే నిపాతో. ఖోతి అవధారణత్థే, భగవతో సావత్థియం విహారే అవిచ్ఛిన్నేయేవాతి వుత్తం హోతి. జాణుస్సోణీతి నేతం తస్స మాతాపితూహి కతనామం, అపిచ ఖో ఠానన్తరపటిలాభలద్ధం. జాణుస్సోణిట్ఠానం కిర నామేతం పురోహితట్ఠానం, తం తస్స రఞ్ఞా దిన్నం, తస్మా ‘‘జానుస్సోణీ’’తి వుచ్చతి. బ్రహ్మం అణతీతి బ్రాహ్మణో, మన్తే సజ్ఝాయతీతి అత్థో. ఇదమేవ హి జాతిబ్రాహ్మణానం నిరుత్తివచనం. అరియా పన బాహితపాపత్తా బ్రాహ్మణాతి వుచ్చన్తి.

    34.Evaṃme sutanti bhayabheravasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā – athāti avicchedanatthe nipāto. Khoti avadhāraṇatthe, bhagavato sāvatthiyaṃ vihāre avicchinneyevāti vuttaṃ hoti. Jāṇussoṇīti netaṃ tassa mātāpitūhi katanāmaṃ, apica kho ṭhānantarapaṭilābhaladdhaṃ. Jāṇussoṇiṭṭhānaṃ kira nāmetaṃ purohitaṭṭhānaṃ, taṃ tassa raññā dinnaṃ, tasmā ‘‘jānussoṇī’’ti vuccati. Brahmaṃ aṇatīti brāhmaṇo, mante sajjhāyatīti attho. Idameva hi jātibrāhmaṇānaṃ niruttivacanaṃ. Ariyā pana bāhitapāpattā brāhmaṇāti vuccanti.

    యేన భగవా తేనుపసఙ్కమీతి యేనాతి భుమ్మత్థే కరణవచనం, తస్మా యత్థ భగవా, తత్థ ఉపసఙ్కమీతి ఏవమేత్థ అత్థో దట్ఠబ్బో. యేన వా కారణేన భగవా దేవమనుస్సేహి ఉపసఙ్కమితబ్బో, తేన కారణేన ఉపసఙ్కమీతి ఏవమేత్థ అత్థో దట్ఠబ్బో. కేన చ కారణేన భగవా ఉపసఙ్కమితబ్బో? నానప్పకారగుణవిసేసాధిగమాధిప్పాయేన, సాదుఫలూపభోగాధిప్పాయేన దిజగణేహి నిచ్చఫలితమహారుక్ఖో వియ.

    Yenabhagavā tenupasaṅkamīti yenāti bhummatthe karaṇavacanaṃ, tasmā yattha bhagavā, tattha upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo. Yena vā kāraṇena bhagavā devamanussehi upasaṅkamitabbo, tena kāraṇena upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo. Kena ca kāraṇena bhagavā upasaṅkamitabbo? Nānappakāraguṇavisesādhigamādhippāyena, sāduphalūpabhogādhippāyena dijagaṇehi niccaphalitamahārukkho viya.

    ఉపసఙ్కమీతి చ గతోతి వుత్తం హోతి. ఉపసఙ్కమిత్వాతి ఉపసఙ్కమనపరియోసానదీపనం. అథ వా ఏవం గతో తతో ఆసన్నతరం ఠానం భగవతో సమీపసఙ్ఖాతం గన్త్వాతిపి వుత్తం హోతి. భగవతా సద్ధిం సమ్మోదీతి యథా ఖమనీయాదీని పుచ్ఛన్తో భగవా తేన, ఏవం సోపి భగవతా సద్ధిం సమప్పవత్తమోదో అహోసి, సీతోదకం వియ ఉణ్హోదకేన సమ్మోదితం ఏకీభావం అగమాసి. యాయ చ ‘‘కచ్చి తే, భో గోతమ, ఖమనీయం, కచ్చి యాపనీయం, కచ్చి భోతో గోతమస్స గోతమసావకానఞ్చ అప్పాబాధం అప్పాతఙ్కం లహుట్ఠానం బలం ఫాసువిహారో’’తిఆదికాయ కథాయ సమ్మోది, తం పీతిపామోజ్జసఙ్ఖాతసమ్మోదజననతో సమ్మోదితుం యుత్తభావతో చ సమ్మోదనీయం, అత్థబ్యఞ్జనమధురతాయ సుచిరమ్పి కాలం సారేతుం నిరన్తరం పవత్తేతుం అరహరూపతో సరితబ్బభావతో చ సారాణీయం. సుయ్యమానసుఖతో చ సమ్మోదనీయం, అనుస్సరియమానసుఖతో చ సారణీయం. తథా బ్యఞ్జనపరిసుద్ధతాయ సమ్మోదనీయం, అత్థపరిసుద్ధతాయ సారణీయన్తి ఏవం అనేకేహి పరియాయేహి సమ్మోదనీయం కథం సారణీయం వీతిసారేత్వా పరియోసాపేత్వా నిట్ఠాపేత్వా యేనత్థేన ఆగతో, తం పుచ్ఛితుకామో ఏకమన్తం నిసీది.

    Upasaṅkamīti ca gatoti vuttaṃ hoti. Upasaṅkamitvāti upasaṅkamanapariyosānadīpanaṃ. Atha vā evaṃ gato tato āsannataraṃ ṭhānaṃ bhagavato samīpasaṅkhātaṃ gantvātipi vuttaṃ hoti. Bhagavatā saddhiṃ sammodīti yathā khamanīyādīni pucchanto bhagavā tena, evaṃ sopi bhagavatā saddhiṃ samappavattamodo ahosi, sītodakaṃ viya uṇhodakena sammoditaṃ ekībhāvaṃ agamāsi. Yāya ca ‘‘kacci te, bho gotama, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci bhoto gotamassa gotamasāvakānañca appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāro’’tiādikāya kathāya sammodi, taṃ pītipāmojjasaṅkhātasammodajananato sammodituṃ yuttabhāvato ca sammodanīyaṃ, atthabyañjanamadhuratāya sucirampi kālaṃ sāretuṃ nirantaraṃ pavattetuṃ araharūpato saritabbabhāvato ca sārāṇīyaṃ. Suyyamānasukhato ca sammodanīyaṃ, anussariyamānasukhato ca sāraṇīyaṃ. Tathā byañjanaparisuddhatāya sammodanīyaṃ, atthaparisuddhatāya sāraṇīyanti evaṃ anekehi pariyāyehi sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā pariyosāpetvā niṭṭhāpetvā yenatthena āgato, taṃ pucchitukāmo ekamantaṃ nisīdi.

    ఏకమన్తన్తి భావనపుంసకనిద్దేసో, ‘‘విసమం చన్దిమసూరియా పరివత్తన్తీ’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౪.౭౦) వియ. తస్మా యథా నిసిన్నో ఏకమన్తం నిసిన్నో హోతి, తథా నిసీదీతి ఏవమేత్థ అత్థో దట్ఠబ్బో. భుమ్మత్థే వా ఏతం ఉపయోగవచనం. నిసీదీతి ఉపావిసి. పణ్డితా హి పురిసా గరుట్ఠానియం ఉపసఙ్కమిత్వా ఆసనకుసలతాయ ఏకమన్తం నిసీదన్తి, అయఞ్చ నేసం అఞ్ఞతరో, తస్మా ఏకమన్తం నిసీది.

    Ekamantanti bhāvanapuṃsakaniddeso, ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’tiādīsu (a. ni. 4.70) viya. Tasmā yathā nisinno ekamantaṃ nisinno hoti, tathā nisīdīti evamettha attho daṭṭhabbo. Bhummatthe vā etaṃ upayogavacanaṃ. Nisīdīti upāvisi. Paṇḍitā hi purisā garuṭṭhāniyaṃ upasaṅkamitvā āsanakusalatāya ekamantaṃ nisīdanti, ayañca nesaṃ aññataro, tasmā ekamantaṃ nisīdi.

    కథం నిసిన్నో పన ఏకమన్తం నిసిన్నో హోతీతి. ఛ నిసజ్జదోసే వజ్జేత్వా. సేయ్యథిదం, అతిదూరం అచ్చాసన్నం ఉపరివాతం ఉన్నతపదేసం అతిసమ్ముఖం అతిపచ్ఛాతి. అతిదూరే నిసిన్నో హి సచే కథేతుకామో హోతి, ఉచ్చాసద్దేన కథేతబ్బం హోతి. అచ్చాసన్నే నిసిన్నో సఙ్ఘట్టనం కరోతి. ఉపరివాతే నిసిన్నో సరీరగన్ధేన బాధతి. ఉన్నతప్పదేసే నిసిన్నో అగారవం పకాసేతి. అతిసమ్ముఖా నిసిన్నో సచే దట్ఠుకామో హోతి, చక్ఖునా చక్ఖుం ఆహచ్చ దట్ఠబ్బం హోతి. అతిపచ్ఛా నిసిన్నో సచే దట్ఠుకామో హోతి, గీవం పసారేత్వా దట్ఠబ్బం హోతి. తస్మా అయమ్పి ఏతే ఛ నిసజ్జదోసే వజ్జేత్వా నిసీది, తేన వుత్తం ‘‘ఏకమన్తం నిసీదీ’’తి.

    Kathaṃ nisinno pana ekamantaṃ nisinno hotīti. Cha nisajjadose vajjetvā. Seyyathidaṃ, atidūraṃ accāsannaṃ uparivātaṃ unnatapadesaṃ atisammukhaṃ atipacchāti. Atidūre nisinno hi sace kathetukāmo hoti, uccāsaddena kathetabbaṃ hoti. Accāsanne nisinno saṅghaṭṭanaṃ karoti. Uparivāte nisinno sarīragandhena bādhati. Unnatappadese nisinno agāravaṃ pakāseti. Atisammukhā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, cakkhunā cakkhuṃ āhacca daṭṭhabbaṃ hoti. Atipacchā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, gīvaṃ pasāretvā daṭṭhabbaṃ hoti. Tasmā ayampi ete cha nisajjadose vajjetvā nisīdi, tena vuttaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’ti.

    యేమేతి యే ఇమే. కులపుత్తాతి దువిధా కులపుత్తా జాతికులపుత్తా ఆచారకులపుత్తా. తత్థ ‘‘తేన ఖో పన సమయేన రట్ఠపాలో నామ కులపుత్తో తస్మింయేవ థుల్లకోట్ఠికే అగ్గకులస్స పుత్తో’’తి (మ॰ ని॰ ౨.౨౯౪) ఏవం ఆగతా ఉచ్చాకులప్పసుతా జాతికులపుత్తా నామ. ‘‘యే తే కులపుత్తా సద్ధా అగారస్మా అనగారియం పబ్బజితా’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౭౮) ఏవం ఆగతా పన యత్థ కత్థచి కులే పసుతాపి ఆచారసమ్పన్నా ఆచారకులపుత్తా నామ. ఇధ పన ద్వీహిపి కారణేహి కులపుత్తాయేవ.

    Yemeti ye ime. Kulaputtāti duvidhā kulaputtā jātikulaputtā ācārakulaputtā. Tattha ‘‘tena kho pana samayena raṭṭhapālo nāma kulaputto tasmiṃyeva thullakoṭṭhike aggakulassa putto’’ti (ma. ni. 2.294) evaṃ āgatā uccākulappasutā jātikulaputtā nāma. ‘‘Ye te kulaputtā saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā’’ti (ma. ni. 3.78) evaṃ āgatā pana yattha katthaci kule pasutāpi ācārasampannā ācārakulaputtā nāma. Idha pana dvīhipi kāraṇehi kulaputtāyeva.

    సద్ధాతి సద్ధాయ. అగారస్మాతి అగారతో. అనగారియన్తి పబ్బజ్జం భిక్ఖుభావఞ్చ. పబ్బజ్జాపి హి నత్థేత్థ అగారియన్తి అనగారియా, అగారస్స హితం కసిగోరక్ఖాదికమ్మమేత్థ నత్థీతి అత్థో. భిక్ఖుపి నత్థేతస్స అగారన్తి అనగారో, అనగారస్స భావో అనగారియం. పబ్బజితాతి ఉపగతా, ఏవం సబ్బథాపి అనగారియసఙ్ఖాతం పబ్బజ్జం భిక్ఖుభావం వా ఉపగతాతి వుత్తం హోతి. పుబ్బఙ్గమోతి పురతో గామీ నాయకో. బహుకారోతి హితకిరియాయ బహూపకారో. భవం తేసం గోతమో సమాదపేతాతి తే కులపుత్తే భవం గోతమో అధిసీలాదీని గాహేతా సిక్ఖాపేతా. సా జనతాతి సో జనసమూహో. దిట్ఠానుగతిం ఆపజ్జతీతి దస్సనానుగతిం పటిపజ్జతి, యన్దిట్ఠికో భవం గోతమో యంఖన్తికో యంరుచికో, తేపి తన్దిట్ఠికా హోన్తి తంఖన్తికా తంరుచికాతి అత్థో.

    Saddhāti saddhāya. Agārasmāti agārato. Anagāriyanti pabbajjaṃ bhikkhubhāvañca. Pabbajjāpi hi natthettha agāriyanti anagāriyā, agārassa hitaṃ kasigorakkhādikammamettha natthīti attho. Bhikkhupi natthetassa agāranti anagāro, anagārassa bhāvo anagāriyaṃ. Pabbajitāti upagatā, evaṃ sabbathāpi anagāriyasaṅkhātaṃ pabbajjaṃ bhikkhubhāvaṃ vā upagatāti vuttaṃ hoti. Pubbaṅgamoti purato gāmī nāyako. Bahukāroti hitakiriyāya bahūpakāro. Bhavaṃ tesaṃ gotamo samādapetāti te kulaputte bhavaṃ gotamo adhisīlādīni gāhetā sikkhāpetā. Sā janatāti so janasamūho. Diṭṭhānugatiṃ āpajjatīti dassanānugatiṃ paṭipajjati, yandiṭṭhiko bhavaṃ gotamo yaṃkhantiko yaṃruciko, tepi tandiṭṭhikā honti taṃkhantikā taṃrucikāti attho.

    కస్మా పనాయం ఏవమాహాతి? ఏస కిర పుబ్బే అనేకే కులపుత్తే అగారమజ్ఝే వసన్తే దేవపుత్తే వియ పఞ్చహి కామగుణేహి పరిచారియమానే అన్తో చ బహి చ సుసంవిహితారక్ఖే దిస్వా, తే అపరేన సమయేన భగవతో మధురరసం ధమ్మదేసనం సుత్వా సద్ధాయ ఘరా నిక్ఖమ్మ పబ్బజిత్వా ఘాసచ్ఛాదనపరమతాయ సన్తుట్ఠే ఆరఞ్ఞకేసు సేనాసనేసు కేనచి అరక్ఖియమానేపి అనుస్సఙ్కితాపరిసఙ్కితే హట్ఠపహట్ఠే ఉదగ్గుదగ్గే అద్దస, దిస్వా చ ఇమేసం కులపుత్తానం ‘‘అయం ఫాసువిహారో కం నిస్సాయ ఉప్పన్నో’’తి చిన్తేన్తో ‘‘సమణం గోతమ’’న్తి భగవతి పసాదం అలత్థ. సో తం పసాదం నివేదేతుం భగవతో సన్తికం ఆగతో, తస్మా ఏవమాహ.

    Kasmā panāyaṃ evamāhāti? Esa kira pubbe aneke kulaputte agāramajjhe vasante devaputte viya pañcahi kāmaguṇehi paricāriyamāne anto ca bahi ca susaṃvihitārakkhe disvā, te aparena samayena bhagavato madhurarasaṃ dhammadesanaṃ sutvā saddhāya gharā nikkhamma pabbajitvā ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭhe āraññakesu senāsanesu kenaci arakkhiyamānepi anussaṅkitāparisaṅkite haṭṭhapahaṭṭhe udaggudagge addasa, disvā ca imesaṃ kulaputtānaṃ ‘‘ayaṃ phāsuvihāro kaṃ nissāya uppanno’’ti cintento ‘‘samaṇaṃ gotama’’nti bhagavati pasādaṃ alattha. So taṃ pasādaṃ nivedetuṃ bhagavato santikaṃ āgato, tasmā evamāha.

    అథస్స భగవా తం వచనం సమ్పటిచ్ఛన్తో అబ్భనుమోదన్తో చ ఏవమేతం బ్రాహ్మణాతిఆదిమాహ. వచనసమ్పటిచ్ఛనానుమోదనత్థోయేవ హి ఏత్థ అయం ఏవన్తి నిపాతో. మమం ఉద్దిస్సాతి మం ఉద్దిస్స. సద్ధాతి సద్ధాయేవ. న ఇణట్ఠా న భయట్టాతిఆదీని సన్ధాయాహ. ఈదిసానంయేవ హి భగవా పుబ్బఙ్గమో, న ఇతరేసం. దురభిసమ్భవాని హీతి సమ్భవితుం దుక్ఖాని దుస్సహాని, న సక్కా అప్పేసక్ఖేహి అజ్ఝోగాహితున్తి వుత్తం హోతి. అరఞ్ఞవనపత్థానీతి అరఞ్ఞాని చ వనపత్థాని చ. తత్థ కిఞ్చాపి అభిధమ్మే నిప్పరియాయేన, ‘‘నిక్ఖమిత్వా బహి ఇన్దఖిలా సబ్బమేతం అరఞ్ఞ’’న్తి వుత్తం, తథాపి యన్తం ‘‘పఞ్చధనుసతికం పచ్ఛిమ’’న్తి ఆరఞ్ఞికఙ్గనిప్ఫాదకం సేనాసనం వుత్తం, తదేవ అధిప్పేతన్తి వేదితబ్బం.

    Athassa bhagavā taṃ vacanaṃ sampaṭicchanto abbhanumodanto ca evametaṃ brāhmaṇātiādimāha. Vacanasampaṭicchanānumodanatthoyeva hi ettha ayaṃ evanti nipāto. Mamaṃ uddissāti maṃ uddissa. Saddhāti saddhāyeva. Na iṇaṭṭhā na bhayaṭṭātiādīni sandhāyāha. Īdisānaṃyeva hi bhagavā pubbaṅgamo, na itaresaṃ. Durabhisambhavāni hīti sambhavituṃ dukkhāni dussahāni, na sakkā appesakkhehi ajjhogāhitunti vuttaṃ hoti. Araññavanapatthānīti araññāni ca vanapatthāni ca. Tattha kiñcāpi abhidhamme nippariyāyena, ‘‘nikkhamitvā bahi indakhilā sabbametaṃ arañña’’nti vuttaṃ, tathāpi yantaṃ ‘‘pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti āraññikaṅganipphādakaṃ senāsanaṃ vuttaṃ, tadeva adhippetanti veditabbaṃ.

    వనపత్థన్తి గామన్తం అతిక్కమిత్వా మనుస్సానం అనుపచారట్ఠానం, యత్థ న కసీయతి న వపీయతి. వుత్తమ్పి చేతం ‘‘వనపత్థన్తి దూరానమేతం సేనాసనానం అధివచనం, వనపత్థన్తి వనసణ్డానమేతం సేనాసనానం, వనపత్థన్తి భింసనకానమేతం, వనపత్థన్తి సలోమహంసానమేతం, వనపత్థన్తి పరియన్తానమేతం, వనపత్థన్తి న మనుస్సూపచారానమేతం సేనాసనానం అధివచన’’న్తి. ఏత్థ చ పరియన్తానన్తి ఇమమేకం పరియాయం ఠపేత్వా సేసపరియాయేహి వనపత్థాని వేదితబ్బానీ. పన్తానీతి పరియన్తాని అతిదూరాని. దుక్కరం పవివేకన్తి కాయవివేకం దుక్కరం. దురభిరమన్తి అభిరమితుం న సుఖం. ఏకత్తేతి ఏకీభావే. కిం దస్సేతి? కాయవివేకే కతేపి తత్థ చిత్తం అభిరమాపేతుం దుక్కరం. ద్వయంద్వయారామో హి అయం లోకోతి. హరన్తి మఞ్ఞేతి హరన్తి వియ ఘసన్తి వియ. మనోతి మనం. సమాధిం అలభమానస్సాతి ఉపచారసమాధిం వా అప్పనాసమాధిం వా అలభన్తస్స. కిం దస్సేతి? ఈదిసస్స భిక్ఖునో తిణపణ్ణమిగాదిసద్దేహి వివిధేహి చ భింసనకేహి వనాని చిత్తం విక్ఖిపన్తి మఞ్ఞేతి, సబ్బం బ్రాహ్మణో సద్ధాపబ్బజితానం కులపుత్తానం అరఞ్ఞవాసే (విభ॰ ౫౨౯) విమ్హితో ఆహ.

    Vanapatthanti gāmantaṃ atikkamitvā manussānaṃ anupacāraṭṭhānaṃ, yattha na kasīyati na vapīyati. Vuttampi cetaṃ ‘‘vanapatthanti dūrānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ, vanapatthanti vanasaṇḍānametaṃ senāsanānaṃ, vanapatthanti bhiṃsanakānametaṃ, vanapatthanti salomahaṃsānametaṃ, vanapatthanti pariyantānametaṃ, vanapatthanti na manussūpacārānametaṃ senāsanānaṃ adhivacana’’nti. Ettha ca pariyantānanti imamekaṃ pariyāyaṃ ṭhapetvā sesapariyāyehi vanapatthāni veditabbānī. Pantānīti pariyantāni atidūrāni. Dukkaraṃ pavivekanti kāyavivekaṃ dukkaraṃ. Durabhiramanti abhiramituṃ na sukhaṃ. Ekatteti ekībhāve. Kiṃ dasseti? Kāyaviveke katepi tattha cittaṃ abhiramāpetuṃ dukkaraṃ. Dvayaṃdvayārāmo hi ayaṃ lokoti. Haranti maññeti haranti viya ghasanti viya. Manoti manaṃ. Samādhiṃ alabhamānassāti upacārasamādhiṃ vā appanāsamādhiṃ vā alabhantassa. Kiṃ dasseti? Īdisassa bhikkhuno tiṇapaṇṇamigādisaddehi vividhehi ca bhiṃsanakehi vanāni cittaṃ vikkhipanti maññeti, sabbaṃ brāhmaṇo saddhāpabbajitānaṃ kulaputtānaṃ araññavāse (vibha. 529) vimhito āha.

    కాయకమ్మన్తవారకథా

    Kāyakammantavārakathā

    ౩౫. అథస్స భగవా పురిమనయేనేవ ‘‘ఏవమేతం బ్రాహ్మణా’’తిఆదీహి తం తం వచనం సమ్పటిచ్ఛిత్వా అబ్భనుమోదిత్వా చ యస్మా సోళససు ఠానేసు ఆరమ్మణపరిగ్గహరహితానంయేవ తాదిసాని సేనాసనాని దురభిసమ్భవాని, న తేసు ఆరమ్మణపరిగ్గాహయుత్తానం, అత్తనా చ బోధిసత్తో సమానో తాదిసో అహోసి, తస్మా అత్తనో తాదిసానం సేనాసనానం దురభిసమ్భవతం దస్సేతుం, మయ్హమ్పి ఖోతిఆదిమాహ.

    35. Athassa bhagavā purimanayeneva ‘‘evametaṃ brāhmaṇā’’tiādīhi taṃ taṃ vacanaṃ sampaṭicchitvā abbhanumoditvā ca yasmā soḷasasu ṭhānesu ārammaṇapariggaharahitānaṃyeva tādisāni senāsanāni durabhisambhavāni, na tesu ārammaṇapariggāhayuttānaṃ, attanā ca bodhisatto samāno tādiso ahosi, tasmā attano tādisānaṃ senāsanānaṃ durabhisambhavataṃ dassetuṃ, mayhampi khotiādimāha.

    తత్థ పుబ్బేవ సమ్బోధాతి సమ్బోధతో పుబ్బేవ, అరియమగ్గప్పత్తితో అపరభాగేయేవాతి వుత్తం హోతి. అనభిసమ్బుద్ధస్సాతి అప్పటివిద్ధచతుసచ్చస్స. బోధిసత్తస్సేవ సతోతి బుజ్ఝనకసత్తస్సేవ సమ్మాసమ్బోధిం అధిగన్తుం అరహసత్తస్సేవ సతో, బోధియా వా సత్తస్సేవ లగ్గస్సేవ సతో. దీపఙ్కరస్స హి భగవతో పాదమూలే అట్ఠధమ్మసమోధానేన అభినీహారసమిద్ధితో పభుతి తథాగతో బోధియా సత్తో లగ్గో ‘‘పత్తబ్బా మయా ఏసా’’తి తదధిగమాయ పరక్కమం అముఞ్చన్తోయేవ ఆగతో, తస్మా బోధిసత్తోతి వుచ్చతి. తస్స మయ్హన్తి తస్స ఏవం బోధిసత్తస్సేవ సతో మయ్హం. యే ఖో కేచి సమణా వా బ్రాహ్మణా వాతి యే కేచి పబ్బజ్జూపగతా వా భోవాదినో వా.

    Tattha pubbeva sambodhāti sambodhato pubbeva, ariyamaggappattito aparabhāgeyevāti vuttaṃ hoti. Anabhisambuddhassāti appaṭividdhacatusaccassa. Bodhisattasseva satoti bujjhanakasattasseva sammāsambodhiṃ adhigantuṃ arahasattasseva sato, bodhiyā vā sattasseva laggasseva sato. Dīpaṅkarassa hi bhagavato pādamūle aṭṭhadhammasamodhānena abhinīhārasamiddhito pabhuti tathāgato bodhiyā satto laggo ‘‘pattabbā mayā esā’’ti tadadhigamāya parakkamaṃ amuñcantoyeva āgato, tasmā bodhisattoti vuccati. Tassa mayhanti tassa evaṃ bodhisattasseva sato mayhaṃ. Ye kho keci samaṇā vā brāhmaṇā vāti ye keci pabbajjūpagatā vā bhovādino vā.

    అపరిసుద్ధకాయకమ్మన్తాతి అపరిసుద్ధేన పాణాతిపాతాదినా కాయకమ్మన్తేన సమన్నాగతా. అపరిసుద్ధకాయకమ్మన్తసన్దోసహేతూతి అపరిసుద్ధస్స కాయకమ్మన్తసఙ్ఖాతస్స అత్తనో దోసస్స హేతు, అపరిసుద్ధకాయకమ్మన్తకారణాతి వుత్తం హోతి. హవేతి ఏకంసవచనే నిపాతో. అకుసలన్తి సావజ్జం అక్ఖేమఞ్చ. భయభేరవన్తి భయఞ్చ భేరవఞ్చ. చిత్తుత్రాసస్స చ భయానకారమ్మణస్స చేతం అధివచనం. తత్ర భయం సావజ్జట్ఠేన అకుసలం, భేరవం అక్ఖేమట్ఠేనాతి వేదితబ్బం. అవ్హాయన్తీతి పక్కోసన్తి. కథం? తే హి పాణాతిపాతాదీని కత్వా ‘‘మయం అయుత్తమకమ్హా, సచే నో తే జానేయ్యుం, యేసం అపరజ్ఝిమ్హా, ఇదాని అనుబన్ధిత్వా అనయబ్యసనం ఆపాదేయ్యు’’న్తి అరఞ్ఞం పవిసిత్వా గచ్ఛన్తరే వా గుమ్బన్తరే వా నిసీదన్తి. తే ‘‘అప్పమత్తకమ్పి తిణసద్దం వా పణ్ణసద్దం వా సుత్వా, ఇదానిమ్హా నట్ఠా’’తి తసన్తి విత్తసన్తి, ఆగన్త్వా పరేహి పరివారితా వియ బద్ధా వధితా వియ చ హోన్తి. ఏవం తం భయభేరవం అత్తని సమారోపనట్ఠేన అవ్హాయన్తి పక్కోసన్తి.

    Aparisuddhakāyakammantāti aparisuddhena pāṇātipātādinā kāyakammantena samannāgatā. Aparisuddhakāyakammantasandosahetūti aparisuddhassa kāyakammantasaṅkhātassa attano dosassa hetu, aparisuddhakāyakammantakāraṇāti vuttaṃ hoti. Haveti ekaṃsavacane nipāto. Akusalanti sāvajjaṃ akkhemañca. Bhayabheravanti bhayañca bheravañca. Cittutrāsassa ca bhayānakārammaṇassa cetaṃ adhivacanaṃ. Tatra bhayaṃ sāvajjaṭṭhena akusalaṃ, bheravaṃ akkhemaṭṭhenāti veditabbaṃ. Avhāyantīti pakkosanti. Kathaṃ? Te hi pāṇātipātādīni katvā ‘‘mayaṃ ayuttamakamhā, sace no te jāneyyuṃ, yesaṃ aparajjhimhā, idāni anubandhitvā anayabyasanaṃ āpādeyyu’’nti araññaṃ pavisitvā gacchantare vā gumbantare vā nisīdanti. Te ‘‘appamattakampi tiṇasaddaṃ vā paṇṇasaddaṃ vā sutvā, idānimhā naṭṭhā’’ti tasanti vittasanti, āgantvā parehi parivāritā viya baddhā vadhitā viya ca honti. Evaṃ taṃ bhayabheravaṃ attani samāropanaṭṭhena avhāyanti pakkosanti.

    ఖో పనాహం…పే॰… పటిసేవామీతి అహం ఖో పన అపరిసుద్ధకాయకమ్మన్తో హుత్వా అరఞ్ఞవనపత్థాని పన్తాని సేనాసనాని న పటిసేవామి. యే హి వోతి ఏత్థ వోతి నిపాతమత్తం. అరియా వుచ్చన్తి బుద్ధా చ బుద్ధసావకా చ. పరిసుద్ధకాయకమ్మన్తాతి ఈదిసా హుత్వా. తేసమహం అఞ్ఞతరోతి తేసం అహమ్పి ఏకో అఞ్ఞతరో. బోధిసత్తో హి గహట్ఠోపి పబ్బజితోపి పరిసుద్ధకాయకమ్మన్తోవ హోతి. భియ్యోతి అతిరేకత్థే నిపాతో. పల్లోమన్తి పన్నలోమతం, ఖేమం సోత్థిభావన్తి అత్థో. ఆపాదిన్తి ఆపజ్జిం, అతిరేకం సోత్థిభావం అతిరేకేన వా సోత్థిభావమాపజ్జిన్తి వుత్తం హోతి. అరఞ్ఞే విహారాయాతి అరఞ్ఞే విహారత్థాయ.

    Nakho panāhaṃ…pe… paṭisevāmīti ahaṃ kho pana aparisuddhakāyakammanto hutvā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni na paṭisevāmi. Ye hi voti ettha voti nipātamattaṃ. Ariyā vuccanti buddhā ca buddhasāvakā ca. Parisuddhakāyakammantāti īdisā hutvā. Tesamahaṃ aññataroti tesaṃ ahampi eko aññataro. Bodhisatto hi gahaṭṭhopi pabbajitopi parisuddhakāyakammantova hoti. Bhiyyoti atirekatthe nipāto. Pallomanti pannalomataṃ, khemaṃ sotthibhāvanti attho. Āpādinti āpajjiṃ, atirekaṃ sotthibhāvaṃ atirekena vā sotthibhāvamāpajjinti vuttaṃ hoti. Araññe vihārāyāti araññe vihāratthāya.

    కాయకమ్మన్తవారకథా నిట్ఠితా.

    Kāyakammantavārakathā niṭṭhitā.

    వచీకమ్మన్తవారాదివణ్ణనా

    Vacīkammantavārādivaṇṇanā

    ౩౬. ఏస నయో సబ్బత్థ. అయం పన విసేసో, వచీకమ్మన్తవారే తావ అపరిసుద్ధవచీకమ్మన్తాతి అపరిసుద్ధేన ముసావాదాదినా వచీకమ్మన్తేన సమన్నాగతా. తే కథం భయభేరవం అవ్హాయన్తి? తే ముసావాదేన పరస్స అత్థం భఞ్జిత్వా, పిసుణవాచాయ మిత్తభేదం కత్వా ఫరుసవాచాయ పరేసం పరిసమజ్ఝే మమ్మాని తుదిత్వా నిరత్థకవాచాయ పరసత్తానం కమ్మన్తే నాసేత్వా ‘‘మయం అయుత్తమకమ్హా, సచే నో తే జానేయ్యుం, యేసం అపరజ్ఝిమ్హా, ఇదాని అనుబన్ధిత్వా అనయబ్యసనం పాపేయ్యు’’న్తి అరఞ్ఞం పవిసిత్వా గచ్ఛన్తరే వా గుమ్బన్తరే వా నిసీదన్తి. తే ‘‘అప్పమత్తకమ్పి తిణసద్దం వా పణ్ణసద్దం వా సుత్వా ఇదానిమ్హా నట్ఠా’’తి తసన్తి విత్తసన్తి ఆగన్త్వా పరేహి పరివారితా వియ బద్ధా వధితా వియ చ హోన్తి. ఏవం తం భయభేరవం అత్తని సమారోపనట్ఠేన అవ్హాయన్తి, పక్కోసన్తి.

    36. Esa nayo sabbattha. Ayaṃ pana viseso, vacīkammantavāre tāva aparisuddhavacīkammantāti aparisuddhena musāvādādinā vacīkammantena samannāgatā. Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti? Te musāvādena parassa atthaṃ bhañjitvā, pisuṇavācāya mittabhedaṃ katvā pharusavācāya paresaṃ parisamajjhe mammāni tuditvā niratthakavācāya parasattānaṃ kammante nāsetvā ‘‘mayaṃ ayuttamakamhā, sace no te jāneyyuṃ, yesaṃ aparajjhimhā, idāni anubandhitvā anayabyasanaṃ pāpeyyu’’nti araññaṃ pavisitvā gacchantare vā gumbantare vā nisīdanti. Te ‘‘appamattakampi tiṇasaddaṃ vā paṇṇasaddaṃ vā sutvā idānimhā naṭṭhā’’ti tasanti vittasanti āgantvā parehi parivāritā viya baddhā vadhitā viya ca honti. Evaṃ taṃ bhayabheravaṃ attani samāropanaṭṭhena avhāyanti, pakkosanti.

    మనోకమ్మన్తవారే అపరిసుద్ధమనోకమ్మన్తాతి అపరిసుద్ధేన అభిజ్ఝాదినా మనోకమ్మన్తేన సమన్నాగతా. తే కథం భయభేరవం అవ్హాయన్తి? తే పరేసం రక్ఖితగోపితేసు భణ్డేసు అభిజ్ఝావిసమలోభం ఉప్పాదేత్వా పరస్స కుజ్ఝిత్వా పరసత్తే మిచ్ఛాదస్సనం గాహాపేత్వా మయం అయుత్తమకమ్హా…పే॰… అత్తని సమారోపనట్ఠేన అవ్హాయన్తి పక్కోసన్తి.

    Manokammantavāre aparisuddhamanokammantāti aparisuddhena abhijjhādinā manokammantena samannāgatā. Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti? Te paresaṃ rakkhitagopitesu bhaṇḍesu abhijjhāvisamalobhaṃ uppādetvā parassa kujjhitvā parasatte micchādassanaṃ gāhāpetvā mayaṃ ayuttamakamhā…pe… attani samāropanaṭṭhena avhāyanti pakkosanti.

    ఆజీవవారే అపరిసుద్ధాజీవాతి అపరిసుద్ధేన వేజ్జకమ్మదూతకమ్మవడ్ఢిపయోగాదినా ఏకవీసతిఅనేసనభేదేన ఆజీవేన సమన్నాగతా. తే కథం భయభేరవం అవ్హాయన్తి? తే ఏవం జీవికం కప్పేత్వా సుణన్తి – ‘‘సాసనసోధకా కిర తేపిటకా భిక్ఖూ సాసనం సోధేతుం నిక్ఖన్తా, అజ్జ వా స్వే వా ఇధాగమిస్సన్తీ’’తి అరఞ్ఞం పవిసిత్వా గచ్ఛన్తరే వా…పే॰… తసన్తి విత్తసన్తి. తే హి ఆగన్త్వా పరివారేత్వా గహితా వియ ఓదాతవత్థనివాసితా వియ చ హోన్తీతి. సేసం తాదిసమేవ.

    Ājīvavāre aparisuddhājīvāti aparisuddhena vejjakammadūtakammavaḍḍhipayogādinā ekavīsatianesanabhedena ājīvena samannāgatā. Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti? Te evaṃ jīvikaṃ kappetvā suṇanti – ‘‘sāsanasodhakā kira tepiṭakā bhikkhū sāsanaṃ sodhetuṃ nikkhantā, ajja vā sve vā idhāgamissantī’’ti araññaṃ pavisitvā gacchantare vā…pe… tasanti vittasanti. Te hi āgantvā parivāretvā gahitā viya odātavatthanivāsitā viya ca hontīti. Sesaṃ tādisameva.

    ౩౭. ఇతో పరం అభిజ్ఝాలూతిఆదీసు కిఞ్చాపి అభిజ్ఝాబ్యాపాదా మనోకమ్మన్తేన సఙ్గహితా తథాపి నీవరణవసేన పున వుత్తాతి వేదితబ్బా. తత్థ అభిజ్ఝాలూతి పరభణ్డాదిఅభిజ్ఝాయనసీలా. కామేసు తిబ్బసారాగాతి వత్థుకామేసు బహలకిలేసరాగా, తే కథం భయభేరవం అవ్హాయన్తి? తే అవవత్థితారమ్మణా హోన్తి, తేసం అవవత్థితారమ్మణానం అరఞ్ఞే విహరన్తానం దివా దిట్ఠం రత్తిం భయభేరవం హుత్వా ఉపట్ఠాతి – ‘‘తే ఆకులచిత్తా అప్పమత్తకేనపి తసన్తి విత్తసన్తి, రజ్జుం వా లతం వా దిస్వా సప్పసఞ్ఞినో హోన్తి, ఖాణుం దిస్వా యక్ఖసఞ్ఞినో, థలం వా పబ్బతం వా దిస్వా హత్థిసఞ్ఞినో సప్పాదీహి అనయబ్యసనం ఆపాదితా వియ హోన్తీ’’తి. సేసం తాదిసమేవ.

    37. Ito paraṃ abhijjhālūtiādīsu kiñcāpi abhijjhābyāpādā manokammantena saṅgahitā tathāpi nīvaraṇavasena puna vuttāti veditabbā. Tattha abhijjhālūti parabhaṇḍādiabhijjhāyanasīlā. Kāmesu tibbasārāgāti vatthukāmesu bahalakilesarāgā, te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti? Te avavatthitārammaṇā honti, tesaṃ avavatthitārammaṇānaṃ araññe viharantānaṃ divā diṭṭhaṃ rattiṃ bhayabheravaṃ hutvā upaṭṭhāti – ‘‘te ākulacittā appamattakenapi tasanti vittasanti, rajjuṃ vā lataṃ vā disvā sappasaññino honti, khāṇuṃ disvā yakkhasaññino, thalaṃ vā pabbataṃ vā disvā hatthisaññino sappādīhi anayabyasanaṃ āpāditā viya hontī’’ti. Sesaṃ tādisameva.

    ౩౮. బ్యాపన్నచిత్తాతి పకతిభావవిజహనేన విపన్నచిత్తా. కిలేసానుగతఞ్హి చిత్తం పకతిభావం విజహతి, పురాణభత్తబ్యఞ్జనం వియ పూతికం హోతి. పదుట్ఠమనసఙ్కప్పాతి పదుట్ఠచిత్తసఙ్కప్పా, అభద్రకేన పరేసం అనత్థజనకేన చిత్తసఙ్కప్పేన సమన్నాగతాతి వుత్తం హోతి. తే కథం భయభేరవం అవ్హాయన్తి? భయభేరవావ్హాయనం ఇతో పభుతి అభిజ్ఝాలువారే వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం. యత్థ పన విసేసో భవిస్సతి, తత్థ వక్ఖామ. న ఖో పనాహం బ్యాపన్నచిత్తోతి ఏత్థ పన మేత్తచిత్తో అహం హితచిత్తోతి దస్సేతి, ఈదిసా హి బోధిసత్తా హోన్తి. ఏవం సబ్బత్థ వుత్తదోసపటిపక్ఖవసేన బోధిసత్తస్స గుణా వణ్ణేతబ్బా.

    38.Byāpannacittāti pakatibhāvavijahanena vipannacittā. Kilesānugatañhi cittaṃ pakatibhāvaṃ vijahati, purāṇabhattabyañjanaṃ viya pūtikaṃ hoti. Paduṭṭhamanasaṅkappāti paduṭṭhacittasaṅkappā, abhadrakena paresaṃ anatthajanakena cittasaṅkappena samannāgatāti vuttaṃ hoti. Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti? Bhayabheravāvhāyanaṃ ito pabhuti abhijjhāluvāre vuttanayeneva veditabbaṃ. Yattha pana viseso bhavissati, tattha vakkhāma. Na kho panāhaṃ byāpannacittoti ettha pana mettacitto ahaṃ hitacittoti dasseti, īdisā hi bodhisattā honti. Evaṃ sabbattha vuttadosapaṭipakkhavasena bodhisattassa guṇā vaṇṇetabbā.

    ౩౯. థినమిద్ధపరియుట్ఠితాతి చిత్తగేలఞ్ఞభూతేన థినేన సేసనామకాయగేలఞ్ఞభూతేన మిద్ధేన చ పరియుట్ఠితా, అభిభూతా గహితాతి వుత్తం హోతి. తే నిద్దాబహులా హోన్తి.

    39.Thinamiddhapariyuṭṭhitāti cittagelaññabhūtena thinena sesanāmakāyagelaññabhūtena middhena ca pariyuṭṭhitā, abhibhūtā gahitāti vuttaṃ hoti. Te niddābahulā honti.

    ౪౦. ఉద్ధతాతి ఉద్ధచ్చపకతికా విప్ఫన్దమానచిత్తా, ఉద్ధచ్చేన హి ఏకారమ్మణే చిత్తం విప్ఫన్దతి ధజయట్ఠియం వాతేన పటాకా వియ. అవూపసన్తచిత్తాతి అనిబ్బుతచిత్తా, ఇధ కుక్కుచ్చం గహేతుం వట్టతి.

    40.Uddhatāti uddhaccapakatikā vipphandamānacittā, uddhaccena hi ekārammaṇe cittaṃ vipphandati dhajayaṭṭhiyaṃ vātena paṭākā viya. Avūpasantacittāti anibbutacittā, idha kukkuccaṃ gahetuṃ vaṭṭati.

    ౪౧. కఙ్ఖీ విచికిచ్ఛీతి ఏత్థ ఏకమేవిదం పఞ్చమం నీవరణం. కిం ను ఖో ఇదన్తి ఆరమ్మణం కఙ్ఖనతో కఙ్ఖా, ఇదమేవిదన్తి నిచ్ఛేతుం అసమత్థభావతో విచికిచ్ఛాతి వుచ్చతి, తేన సమన్నాగతా సమణబ్రాహ్మణా ‘‘కఙ్ఖీ విచికిచ్ఛీ’’తి వుత్తా.

    41.Kaṅkhī vicikicchīti ettha ekamevidaṃ pañcamaṃ nīvaraṇaṃ. Kiṃ nu kho idanti ārammaṇaṃ kaṅkhanato kaṅkhā, idamevidanti nicchetuṃ asamatthabhāvato vicikicchāti vuccati, tena samannāgatā samaṇabrāhmaṇā ‘‘kaṅkhī vicikicchī’’ti vuttā.

    ౪౨. అత్తుక్కంసనకా పరవమ్భీతి యే అత్తానం ఉక్కంసేన్తి ఉక్ఖిపన్తి, ఉచ్చే ఠానే ఠపేన్తి, పరఞ్చ వమ్భేన్తి గరహన్తి నిన్దన్తి, నీచే ఠానే ఠపేన్తి, తేసమేతం అధివచనం. తే కథం భయభేరవం అవ్హాయన్తి? తే పరేహి ‘‘అసుకో చ కిర అసుకో చ అత్తానం ఉక్కంసేన్తి, అమ్హే గరహన్తి, దాసే వియ కరోన్తి, గణ్హథ నే’’తి అనుబద్ధా పలాయిత్వా అరఞ్ఞం పవిసిత్వా గచ్ఛన్తరే వా గుమ్బన్తరే వాతి కాయకమ్మన్తసదిసం విత్థారేతబ్బం.

    42.Attukkaṃsanakā paravambhīti ye attānaṃ ukkaṃsenti ukkhipanti, ucce ṭhāne ṭhapenti, parañca vambhenti garahanti nindanti, nīce ṭhāne ṭhapenti, tesametaṃ adhivacanaṃ. Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti? Te parehi ‘‘asuko ca kira asuko ca attānaṃ ukkaṃsenti, amhe garahanti, dāse viya karonti, gaṇhatha ne’’ti anubaddhā palāyitvā araññaṃ pavisitvā gacchantare vā gumbantare vāti kāyakammantasadisaṃ vitthāretabbaṃ.

    ౪౩. ఛమ్భీతి కాయథమ్భనలోమహంసనకరేన థమ్భేన సమన్నాగతా. భీరుకజాతికాతి భీరుకపకతికా, గామదారకా వియ భయబహులా అసూరా కాతరాతి వుత్తం హోతి.

    43.Chambhīti kāyathambhanalomahaṃsanakarena thambhena samannāgatā. Bhīrukajātikāti bhīrukapakatikā, gāmadārakā viya bhayabahulā asūrā kātarāti vuttaṃ hoti.

    ౪౪. లాభసక్కారసిలోకన్తి ఏత్థ లబ్భతీతి లాభో, చతున్నం పచ్చయానమేతం అధివచనం. సక్కారోతి సున్దరకారో, పచ్చయా ఏవ హి పణీతపణీతా సున్దరసున్దరా చ అభిసఙ్ఖరిత్వా కతా సక్కారాతి వుచ్చన్తి. యా చ పరేహి అత్తనో గారవకిరియా పుప్ఫాదీహి వా పూజా. సిలోకోతి వణ్ణభణనం ఏతం , లాభఞ్చ సక్కారఞ్చ సిలోకఞ్చ లాభసక్కారసిలోకం. నికామయమానాతి పత్థయమానా. భయభేరవావ్హాయనం అభిజ్ఝాలువారసదిసమేవ. తదత్థదీపకం పనేత్థ పియగామికవత్థుం కథేన్తి –

    44.Lābhasakkārasilokanti ettha labbhatīti lābho, catunnaṃ paccayānametaṃ adhivacanaṃ. Sakkāroti sundarakāro, paccayā eva hi paṇītapaṇītā sundarasundarā ca abhisaṅkharitvā katā sakkārāti vuccanti. Yā ca parehi attano gāravakiriyā pupphādīhi vā pūjā. Silokoti vaṇṇabhaṇanaṃ etaṃ , lābhañca sakkārañca silokañca lābhasakkārasilokaṃ. Nikāmayamānāti patthayamānā. Bhayabheravāvhāyanaṃ abhijjhāluvārasadisameva. Tadatthadīpakaṃ panettha piyagāmikavatthuṃ kathenti –

    ఏకో కిర పియగామికో నామ భిక్ఖు సమాదిన్నధుతఙ్గానం భిక్ఖూనం లాభం దిస్వా ‘‘అహమ్పి ధుతఙ్గం సమాదియిత్వా లాభం ఉప్పాదేమీ’’తి చిన్తేత్వా సోసానికఙ్గం సమాదాయ సుసానే వసతి. అథేకదివసం ఏకో కమ్మముత్తో జరగ్గవో దివా గోచరే చరిత్వా రత్తిం తస్మిం సుసానే పుప్ఫగుమ్బే సీసం కత్వా రోమన్థయమానో అట్ఠాసి. పియగామికో రత్తిం చఙ్కమనా నిక్ఖన్తో తస్స హనుసద్దం సుత్వా చిన్తేసి ‘‘అద్ధా మం లాభగిద్ధో ఏస సుసానే వసతీతి ఞత్వా దేవరాజా విహేఠేతుం ఆగతో’’తి, సో జరగ్గవస్స పురతో అఞ్జలిం పగ్గహేత్వా ‘‘సప్పురిస దేవరాజ అజ్జ మే ఏకరత్తిం ఖమ, స్వే పట్ఠాయ న ఏవం కరిస్సామీ’’తి నమస్సమానో సబ్బరత్తిం యాచన్తో అట్ఠాసి. తతో సూరియే ఉట్ఠితే తం దిస్వా కత్తరయట్ఠియా పహరిత్వా పలాపేసి ‘‘సబ్బరత్తిం మం భింసాపేసీ’’తి.

    Eko kira piyagāmiko nāma bhikkhu samādinnadhutaṅgānaṃ bhikkhūnaṃ lābhaṃ disvā ‘‘ahampi dhutaṅgaṃ samādiyitvā lābhaṃ uppādemī’’ti cintetvā sosānikaṅgaṃ samādāya susāne vasati. Athekadivasaṃ eko kammamutto jaraggavo divā gocare caritvā rattiṃ tasmiṃ susāne pupphagumbe sīsaṃ katvā romanthayamāno aṭṭhāsi. Piyagāmiko rattiṃ caṅkamanā nikkhanto tassa hanusaddaṃ sutvā cintesi ‘‘addhā maṃ lābhagiddho esa susāne vasatīti ñatvā devarājā viheṭhetuṃ āgato’’ti, so jaraggavassa purato añjaliṃ paggahetvā ‘‘sappurisa devarāja ajja me ekarattiṃ khama, sve paṭṭhāya na evaṃ karissāmī’’ti namassamāno sabbarattiṃ yācanto aṭṭhāsi. Tato sūriye uṭṭhite taṃ disvā kattarayaṭṭhiyā paharitvā palāpesi ‘‘sabbarattiṃ maṃ bhiṃsāpesī’’ti.

    ౪౫. కుసీతాతి కోసజ్జానుగతా. హీనవీరియాతి హీనా వీరియేన విరహితా వియుత్తా, నిబ్బీరియాతి వుత్తం హోతి. తత్థ కుసీతా కాయికవీరియారమ్భవిరహితా హోన్తి, హీనవీరియా చేతసికవీరియారమ్భవిరహితా. తే ఆరమ్మణవవత్థానమత్తమ్పి కాతుం న సక్కోన్తి. తేసం అవవత్థితారమ్మణానన్తి సబ్బం పుబ్బసదిసమేవ.

    45.Kusītāti kosajjānugatā. Hīnavīriyāti hīnā vīriyena virahitā viyuttā, nibbīriyāti vuttaṃ hoti. Tattha kusītā kāyikavīriyārambhavirahitā honti, hīnavīriyā cetasikavīriyārambhavirahitā. Te ārammaṇavavatthānamattampi kātuṃ na sakkonti. Tesaṃ avavatthitārammaṇānanti sabbaṃ pubbasadisameva.

    ౪౬. ముట్ఠస్సతీతి నట్ఠస్సతీ. అసమ్పజానాతి పఞ్ఞారహితా, ఇమస్స చ పటిపక్ఖే ‘‘ఉపట్ఠితస్సతీహమస్మీ’’తి వచనతో సతిభాజనియమేవేతం. పఞ్ఞా పనేత్థ సతిదుబ్బల్యదీపనత్థం వుత్తా. దువిధా హి సతి పఞ్ఞాసమ్పయుత్తా పఞ్ఞావిప్పయుత్తా చ. తత్థ పఞ్ఞాసమ్పయుత్తా బలవతీ, విప్పయుత్తా దుబ్బలా, తస్మా యదాపి తేసం సతి హోతి, తదాపి అసమ్పజానన్తా ముట్ఠస్సతీయేవ తే, దుబ్బలాయ సతియా సతికిచ్చాభావతోతి ఏతమత్థం దీపేతుం ‘‘అసమ్పజానా’’తి వుత్తం. తే ఏవం ముట్ఠస్సతీ అసమ్పజానా ఆరమ్మణవవత్థానమత్తమ్పి కాతుం న సక్కోన్తీతి సబ్బం పుబ్బసదిసమేవ.

    46.Muṭṭhassatīti naṭṭhassatī. Asampajānāti paññārahitā, imassa ca paṭipakkhe ‘‘upaṭṭhitassatīhamasmī’’ti vacanato satibhājaniyamevetaṃ. Paññā panettha satidubbalyadīpanatthaṃ vuttā. Duvidhā hi sati paññāsampayuttā paññāvippayuttā ca. Tattha paññāsampayuttā balavatī, vippayuttā dubbalā, tasmā yadāpi tesaṃ sati hoti, tadāpi asampajānantā muṭṭhassatīyeva te, dubbalāya satiyā satikiccābhāvatoti etamatthaṃ dīpetuṃ ‘‘asampajānā’’ti vuttaṃ. Te evaṃ muṭṭhassatī asampajānā ārammaṇavavatthānamattampi kātuṃ na sakkontīti sabbaṃ pubbasadisameva.

    ౪౭. అసమాహితాతి ఉపచారప్పనాసమాధివిరహితా. విబ్భన్తచిత్తాతి ఉబ్భన్తచిత్తా. సమాధివిరహేన లద్ధోకాసేన ఉద్ధచ్చేన తేసం సమాధివిరహానం చిత్తం నానారమ్మణేసు పరిబ్భమతి, వనమక్కటో వియ వనసాఖాసు ఉద్ధచ్చేన ఏకారమ్మణే విప్ఫన్దతి. పుబ్బే వుత్తనయేనేన తే ఏవం అసమాహితా విబ్భన్తచిత్తా ఆరమ్మణవవత్థానమత్తమ్పి కాతుం న సక్కోన్తీతి సబ్బం పుబ్బసదిసమేవ.

    47.Asamāhitāti upacārappanāsamādhivirahitā. Vibbhantacittāti ubbhantacittā. Samādhivirahena laddhokāsena uddhaccena tesaṃ samādhivirahānaṃ cittaṃ nānārammaṇesu paribbhamati, vanamakkaṭo viya vanasākhāsu uddhaccena ekārammaṇe vipphandati. Pubbe vuttanayenena te evaṃ asamāhitā vibbhantacittā ārammaṇavavatthānamattampi kātuṃ na sakkontīti sabbaṃ pubbasadisameva.

    ౪౮. దుప్పఞ్ఞాతి నిప్పఞ్ఞానమేతం అధివచనం. పఞ్ఞా పన దుట్ఠా నామ నత్థి. ఏళమూగాతి ఏలముఖా, ఖ-కారస్స గ-కారో కతో. లాలముఖాతి వుత్తం హోతి. దుప్పఞ్ఞానఞ్హి కథేన్తానం లాలా ముఖతో గలతి, లాలా చ ఏలాతి వుచ్చతి. యథాహ ‘‘పస్సేలమూగం ఉరగం దుజ్జివ్హ’’న్తి. తస్మా తే ‘‘ఏళమూగా’’తి వుచ్చన్తి. ‘‘ఏలముఖా’’తిపి పాఠో. ‘‘ఏలముగా’’తి కేచి పఠన్తి, అపరే ‘‘ఏలముకా’’తిపి, సబ్బత్థ ‘‘ఏలముఖా’’తి అత్థో. తే కథం భయభేరవం అవ్హాయన్తి? తే దుప్పఞ్ఞా ఏళమూగా ఆరమ్మణవవత్థానమత్తమ్పి కాతుం న సక్కోన్తి. తేసం అవవత్థితారమ్మణానం అరఞ్ఞే విహరన్తానం దివా దిట్ఠం రత్తిం భయభేరవం హుత్వా ఉపట్ఠాతి ‘‘తే ఆకులచిత్తా అప్పమత్తకేనపి తసన్తి విత్తసన్తి, రజ్జుం వా లతం వా దిస్వా సప్పసఞ్ఞినో హోన్తి, ఖాణుం దిస్వా యక్ఖసఞ్ఞినో, థలం వా పబ్బతం వా దిస్వా హత్థిసఞ్ఞినో సప్పాదీహి అనయవ్యసనం ఆపాదితా వియ హోన్తీ’’తి. ఏవం తం భయభేరవం అత్తని సమారోపనట్ఠేన అవ్హాయన్తి పక్కోసన్తి. పఞ్ఞాసమ్పన్నోహమస్మీతి ఏత్థ పఞ్ఞాసమ్పన్నోతి పఞ్ఞాయ సమ్పన్నో సమన్నాగతో, నో చ ఖో విపస్సనాపఞ్ఞాయ, న మగ్గపఞ్ఞాయ, అపిచ ఖో పన ఇమేసు సోళససు ఠానేసు ఆరమ్మణవవత్థానపఞ్ఞాయాతి అత్థో. సేసం సబ్బత్థ వుత్తనయమేవాతి.

    48.Duppaññāti nippaññānametaṃ adhivacanaṃ. Paññā pana duṭṭhā nāma natthi. Eḷamūgāti elamukhā, kha-kārassa ga-kāro kato. Lālamukhāti vuttaṃ hoti. Duppaññānañhi kathentānaṃ lālā mukhato galati, lālā ca elāti vuccati. Yathāha ‘‘passelamūgaṃ uragaṃ dujjivha’’nti. Tasmā te ‘‘eḷamūgā’’ti vuccanti. ‘‘Elamukhā’’tipi pāṭho. ‘‘Elamugā’’ti keci paṭhanti, apare ‘‘elamukā’’tipi, sabbattha ‘‘elamukhā’’ti attho. Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti? Te duppaññā eḷamūgā ārammaṇavavatthānamattampi kātuṃ na sakkonti. Tesaṃ avavatthitārammaṇānaṃ araññe viharantānaṃ divā diṭṭhaṃ rattiṃ bhayabheravaṃ hutvā upaṭṭhāti ‘‘te ākulacittā appamattakenapi tasanti vittasanti, rajjuṃ vā lataṃ vā disvā sappasaññino honti, khāṇuṃ disvā yakkhasaññino, thalaṃ vā pabbataṃ vā disvā hatthisaññino sappādīhi anayavyasanaṃ āpāditā viya hontī’’ti. Evaṃ taṃ bhayabheravaṃ attani samāropanaṭṭhena avhāyanti pakkosanti. Paññāsampannohamasmīti ettha paññāsampannoti paññāya sampanno samannāgato, no ca kho vipassanāpaññāya, na maggapaññāya, apica kho pana imesu soḷasasu ṭhānesu ārammaṇavavatthānapaññāyāti attho. Sesaṃ sabbattha vuttanayamevāti.

    వచీకమ్మన్తవారాదివణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Vacīkammantavārādivaṇṇanā niṭṭhitā.

    సోళసట్ఠానారమ్మణపరిగ్గహో నిట్ఠితో.

    Soḷasaṭṭhānārammaṇapariggaho niṭṭhito.

    భయభేరవసేనాసనాదివణ్ణనా

    Bhayabheravasenāsanādivaṇṇanā

    ౪౯. తస్స మయ్హన్తి కో అనుసన్ధి? బోధిసత్తో కిర ఇమాని సోళసారమ్మణాని పరిగ్గణ్హన్తో చ భయభేరవం అదిస్వా భయభేరవం నామ ఏవరూపాసు రత్తీసు ఏవరూపే సేనాసనే చ పఞ్ఞాయతి, హన్ద నం తత్థాపి గవేసిస్సామీతి భయభేరవగవేసనమకాసి, ఏతమత్థం భగవా ఇదాని బ్రాహ్మణస్స దస్సేన్తో తస్స మయ్హన్తిఆదిమాహ.

    49.Tassamayhanti ko anusandhi? Bodhisatto kira imāni soḷasārammaṇāni pariggaṇhanto ca bhayabheravaṃ adisvā bhayabheravaṃ nāma evarūpāsu rattīsu evarūpe senāsane ca paññāyati, handa naṃ tatthāpi gavesissāmīti bhayabheravagavesanamakāsi, etamatthaṃ bhagavā idāni brāhmaṇassa dassento tassa mayhantiādimāha.

    తత్థ యా తాతి ఉభయమేతం రత్తీనంయేవ ఉద్దేసనిద్దేసవచనం. అభిఞ్ఞాతాతి ఏత్థ అభీతి లక్ఖణత్థే ఉపసగ్గో. తస్మా అభిఞ్ఞాతాతి చన్దపారిపూరియా చన్దపరిక్ఖయేనాతి ఏవమాదీహి లక్ఖణేహి ఞాతాతి వేదితబ్బా. అభిలక్ఖితాతి ఏత్థ ఉపసగ్గమత్తమేవ, తస్మా అభిలక్ఖితాతి లక్ఖణీయా ఇచ్చేవ అత్థో, ఉపోసథసమాదానధమ్మస్సవనపూజాసక్కారాదికరణత్థం లక్ఖేతబ్బా సల్లక్ఖేతబ్బా ఉపలక్ఖేతబ్బాతి వుత్తం హోతి.

    Tattha yā tāti ubhayametaṃ rattīnaṃyeva uddesaniddesavacanaṃ. Abhiññātāti ettha abhīti lakkhaṇatthe upasaggo. Tasmā abhiññātāti candapāripūriyā candaparikkhayenāti evamādīhi lakkhaṇehi ñātāti veditabbā. Abhilakkhitāti ettha upasaggamattameva, tasmā abhilakkhitāti lakkhaṇīyā icceva attho, uposathasamādānadhammassavanapūjāsakkārādikaraṇatthaṃ lakkhetabbā sallakkhetabbā upalakkhetabbāti vuttaṃ hoti.

    చాతుద్దసీతి పక్ఖస్స పఠమదివసతో పభుతి చతుద్దసన్నం పూరణీ ఏకా రత్తి. ఏవం పఞ్చదసీ అట్ఠమీ చ. పక్ఖస్సాతి సుక్కపక్ఖస్స కణ్హపక్ఖస్స చ. ఏతా తిస్సో తిస్సో కత్వా ఛ రత్తియో, తస్మా సబ్బత్థ పక్ఖవచనం యోజేతబ్బం ‘‘పక్ఖస్స చాతుద్దసీ పక్ఖస్స పఞ్చదసీ పక్ఖస్స అట్ఠమీ’’తి. అథ పఞ్చమీ కస్మా న గహితాతి? అసబ్బకాలికత్తా. బుద్ధే కిర భగవతి అనుప్పన్నేపి ఉప్పజ్జిత్వా అపరినిబ్బుతేపి పఞ్చమీ అనభిలక్ఖితాయేవ, పరినిబ్బుతే పన ధమ్మసఙ్గాహకత్థేరా చిన్తేసుం ‘‘ధమ్మస్సవనం చిరేన హోతీ’’తి. తతో సమ్మన్నిత్వా పఞ్చమీతి ధమ్మస్సవనదివసం ఠపేసుం, తతో పభుతి సా అభిలక్ఖితా జాతా, ఏవం అసబ్బకాలికత్తా ఏత్థ న గహితాతి.

    Cātuddasīti pakkhassa paṭhamadivasato pabhuti catuddasannaṃ pūraṇī ekā ratti. Evaṃ pañcadasī aṭṭhamī ca. Pakkhassāti sukkapakkhassa kaṇhapakkhassa ca. Etā tisso tisso katvā cha rattiyo, tasmā sabbattha pakkhavacanaṃ yojetabbaṃ ‘‘pakkhassa cātuddasī pakkhassa pañcadasī pakkhassa aṭṭhamī’’ti. Atha pañcamī kasmā na gahitāti? Asabbakālikattā. Buddhe kira bhagavati anuppannepi uppajjitvā aparinibbutepi pañcamī anabhilakkhitāyeva, parinibbute pana dhammasaṅgāhakattherā cintesuṃ ‘‘dhammassavanaṃ cirena hotī’’ti. Tato sammannitvā pañcamīti dhammassavanadivasaṃ ṭhapesuṃ, tato pabhuti sā abhilakkhitā jātā, evaṃ asabbakālikattā ettha na gahitāti.

    తథారూపాసూతి తథావిధాసు. ఆరామచేతియానీతి పుప్ఫారామఫలారామాదయో ఆరామా ఏవ ఆరామచేతియాని. చిత్తీకతట్ఠేన హి చేతియానీతి వుచ్చన్తి, పూజనీయట్ఠేనాతి వుత్తం హోతి. వనచేతియానీతి బలిహరణవనసణ్డసుభగవనదేవసాలవనాదీని వనానియేవ వనచేతియాని. రుక్ఖచేతియానీతి గామనిగమాదిద్వారేసు పూజనీయరుక్ఖాయేవ రుక్ఖచేతియాని. లోకియా హి దిబ్బాధివత్థాతి వా మఞ్ఞమానా తేసుయేవ వా దిబ్బసఞ్ఞినో హుత్వా ఆరామవనరుక్ఖే చిత్తీకరోన్తి , పూజేన్తి, తేన తే సబ్బేపి చేతియానీతి వుచ్చన్తి. భింసనకానీతి భయజనకాని, పస్సతోపి సుణతోపి భయం జనేన్తి. సలోమహంసానీతి సహేవ లోమహంసేన వత్తన్తి, పవిసమానస్సేవ లోమహంసజననతో. అప్పేవ నామ పస్సేయ్యన్తి అపి నామ తం భయభేరవం పస్సేయ్యమేవ. అపరేన సమయేనాతి, ‘‘ఏతదహోసి యంనూనాహ’’న్తి ఏవం చిన్తితకాలతో పట్ఠాయ అఞ్ఞేన కాలేన.

    Tathārūpāsūti tathāvidhāsu. Ārāmacetiyānīti pupphārāmaphalārāmādayo ārāmā eva ārāmacetiyāni. Cittīkataṭṭhena hi cetiyānīti vuccanti, pūjanīyaṭṭhenāti vuttaṃ hoti. Vanacetiyānīti baliharaṇavanasaṇḍasubhagavanadevasālavanādīni vanāniyeva vanacetiyāni. Rukkhacetiyānīti gāmanigamādidvāresu pūjanīyarukkhāyeva rukkhacetiyāni. Lokiyā hi dibbādhivatthāti vā maññamānā tesuyeva vā dibbasaññino hutvā ārāmavanarukkhe cittīkaronti , pūjenti, tena te sabbepi cetiyānīti vuccanti. Bhiṃsanakānīti bhayajanakāni, passatopi suṇatopi bhayaṃ janenti. Salomahaṃsānīti saheva lomahaṃsena vattanti, pavisamānasseva lomahaṃsajananato. Appeva nāma passeyyanti api nāma taṃ bhayabheravaṃ passeyyameva. Aparena samayenāti, ‘‘etadahosi yaṃnūnāha’’nti evaṃ cintitakālato paṭṭhāya aññena kālena.

    తత్థ చ మే బ్రాహ్మణ విహరతోతి తథారూపేసు సేనాసనేసు యం యం మనుస్సానం ఆయాచనఉపహారకరణారహం యక్ఖట్ఠానం పుప్ఫధూపమంసరుహిరవసామేదపిహకపప్ఫాససురామేరయాదీహి ఓకిణ్ణకిలిన్నధరణితలం ఏకనిపాతం వియ యక్ఖరక్ఖసపిసాచానం, యం దివాపి పస్సన్తానం హదయం మఞ్ఞే ఫలతి, తం ఠానం సన్ధాయాహ ‘‘తత్థ చ మే, బ్రాహ్మణ, విహరతో’’తి. మగో వా ఆగచ్ఛతీతి సిఙ్గాని వా ఖురాని వా కోట్టేన్తో గోకణ్ణఖగ్గదీపివరాహాదిభేదో మగో వా ఆగచ్ఛతి, సబ్బచతుప్పదానఞ్హి ఇధ మగోతి నామం. కత్థచి పన కాళసిఙ్గాలోపి వుచ్చతి. యథాహ –

    Tattha ca me brāhmaṇa viharatoti tathārūpesu senāsanesu yaṃ yaṃ manussānaṃ āyācanaupahārakaraṇārahaṃ yakkhaṭṭhānaṃ pupphadhūpamaṃsaruhiravasāmedapihakapapphāsasurāmerayādīhi okiṇṇakilinnadharaṇitalaṃ ekanipātaṃ viya yakkharakkhasapisācānaṃ, yaṃ divāpi passantānaṃ hadayaṃ maññe phalati, taṃ ṭhānaṃ sandhāyāha ‘‘tattha ca me, brāhmaṇa, viharato’’ti. Mago vā āgacchatīti siṅgāni vā khurāni vā koṭṭento gokaṇṇakhaggadīpivarāhādibhedo mago vā āgacchati, sabbacatuppadānañhi idha magoti nāmaṃ. Katthaci pana kāḷasiṅgālopi vuccati. Yathāha –

    ‘‘ఉసభస్సేవ తే ఖన్ధో, సీహస్సేవ విజమ్భితం;

    ‘‘Usabhasseva te khandho, sīhasseva vijambhitaṃ;

    మగరాజ నమో త్యత్థు, అపి కిఞ్చి లభామసే’’తి. (జా॰ ౧.౩.౧౩౩);

    Magarāja namo tyatthu, api kiñci labhāmase’’ti. (jā. 1.3.133);

    మోరో వా కట్ఠం పాతేతీతి మోరో వా సుక్ఖకట్ఠం రుక్ఖతో చాలేత్వా పాతేతి. మోరగ్గహణేన చ ఇధ సబ్బపక్ఖిగ్గహణం అధిప్పేతం, తేన యో కోచి పక్ఖీతి వుత్తం హోతి. అథ వా మోరో వాతి వా సద్దేన అఞ్ఞో వా కోచి పక్ఖీతి. ఏస నయో పురిమే మగగ్గహణేపి. వాతో వా పణ్ణకసటం ఏరేతీతి వాతో వా పణ్ణకచవరం ఘట్టేతి. ఏతం నూన తం భయభేరవం ఆగచ్ఛతీతి యమేతం ఆగచ్ఛతి, తం భయభేరవం నూనాతి. ఇతో పభుతి చ ఆరమ్మణమేవ భయభేరవన్తి వేదితబ్బం. పరిత్తస్స చ అధిమత్తస్స చ భయస్స ఆరమ్మణత్తా సుఖారమ్మణం రూపం సుఖమివ. కిం ను ఖో అహం అఞ్ఞదత్థు భయపటికఙ్ఖీ విహరామీతి అహం ఖో కిం కారణం ఏకంసేనేవ భయం ఆకఙ్ఖమానో ఇచ్ఛమానో హుత్వా విహరామి.

    Moro vā kaṭṭhaṃ pātetīti moro vā sukkhakaṭṭhaṃ rukkhato cāletvā pāteti. Moraggahaṇena ca idha sabbapakkhiggahaṇaṃ adhippetaṃ, tena yo koci pakkhīti vuttaṃ hoti. Atha vā moro vāti vā saddena añño vā koci pakkhīti. Esa nayo purime magaggahaṇepi. Vāto vā paṇṇakasaṭaṃ eretīti vāto vā paṇṇakacavaraṃ ghaṭṭeti. Etaṃ nūna taṃ bhayabheravaṃ āgacchatīti yametaṃ āgacchati, taṃ bhayabheravaṃ nūnāti. Ito pabhuti ca ārammaṇameva bhayabheravanti veditabbaṃ. Parittassa ca adhimattassa ca bhayassa ārammaṇattā sukhārammaṇaṃ rūpaṃ sukhamiva. Kiṃ nu kho ahaṃ aññadatthu bhayapaṭikaṅkhī viharāmīti ahaṃ kho kiṃ kāraṇaṃ ekaṃseneva bhayaṃ ākaṅkhamāno icchamāno hutvā viharāmi.

    యథాభూతం యథాభూతస్సాతి యేన యేన ఇరియాపథేన భూతస్స భవితస్స సతో వత్తమానస్స సమఙ్గీభూతస్స వా. మేతి మమ సన్తికే. తథాభూతం తథాభూతో వాతి తేన తేనేవ ఇరియాపథేన భూతో భవితో సన్తో వత్తమానో సమఙ్గీభూతో వాతి అత్థో. సో ఖో అహం…పే॰… పటివినేమీతి బోధిసత్తస్స కిర చఙ్కమన్తస్స తస్మిం మగసిఙ్గఖురసద్దాదిభేదే భయభేరవారమ్మణే ఆగతే నేవ మహాసత్తో తిట్ఠతి, న నిసీదతి న సయతి, అథ ఖో చఙ్కమన్తోవ పరివీమంసన్తో పరివిచినన్తో భయభేరవం న పస్సతి, మగసిఙ్గఖురసద్దాదిమత్తమేవ చేతం హోతి, సో తం ఞత్వా ఇదం నామేతం, న భయభేరవన్తి తతో తిట్ఠతి వా నిసీదతి వా సయతి వా. ఏతమత్థం దస్సేన్తో ‘‘సో ఖో అహ’’న్తిఆదిమాహ. ఏస నయో సబ్బపేయ్యాలేసు. ఇతో పరఞ్చ ఇరియాపథపటిపాటియా అవత్వా ఆసన్నపటిపాటియా ఇరియాపథా వుత్తాతి వేదితబ్బా, చఙ్కమన్తస్స హి భయభేరవే ఆగతే న ఠితో న నిసిన్నో న నిపన్నో ఠితస్సాపి ఆగతే న చఙ్కమీతి ఏవం తస్స ఆసన్నపటిపాటియా వుత్తాతి.

    Yathābhūtaṃ yathābhūtassāti yena yena iriyāpathena bhūtassa bhavitassa sato vattamānassa samaṅgībhūtassa vā. Meti mama santike. Tathābhūtaṃ tathābhūto vāti tena teneva iriyāpathena bhūto bhavito santo vattamāno samaṅgībhūto vāti attho. So kho ahaṃ…pe… paṭivinemīti bodhisattassa kira caṅkamantassa tasmiṃ magasiṅgakhurasaddādibhede bhayabheravārammaṇe āgate neva mahāsatto tiṭṭhati, na nisīdati na sayati, atha kho caṅkamantova parivīmaṃsanto parivicinanto bhayabheravaṃ na passati, magasiṅgakhurasaddādimattameva cetaṃ hoti, so taṃ ñatvā idaṃ nāmetaṃ, na bhayabheravanti tato tiṭṭhati vā nisīdati vā sayati vā. Etamatthaṃ dassento ‘‘so kho aha’’ntiādimāha. Esa nayo sabbapeyyālesu. Ito parañca iriyāpathapaṭipāṭiyā avatvā āsannapaṭipāṭiyā iriyāpathā vuttāti veditabbā, caṅkamantassa hi bhayabherave āgate na ṭhito na nisinno na nipanno ṭhitassāpi āgate na caṅkamīti evaṃ tassa āsannapaṭipāṭiyā vuttāti.

    భయభేరవసేనాసనాదివణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Bhayabheravasenāsanādivaṇṇanā niṭṭhitā.

    అసమ్మోహవిహారవణ్ణనా

    Asammohavihāravaṇṇanā

    ౫౦. ఏవం భింసనకేసుపి ఠానేసు అత్తనో భయభేరవాభావం దస్సేత్వా ఇదాని ఝాయీనం సమ్మోహట్ఠానేసు అత్తనో అసమ్మోహవిహారం దస్సేతుం సన్తి ఖో పన, బ్రాహ్మణాతిఆదిమాహ.

    50. Evaṃ bhiṃsanakesupi ṭhānesu attano bhayabheravābhāvaṃ dassetvā idāni jhāyīnaṃ sammohaṭṭhānesu attano asammohavihāraṃ dassetuṃ santi kho pana, brāhmaṇātiādimāha.

    తత్థ సన్తీతి అత్థి సంవిజ్జన్తి ఉపలబ్భన్తి. రత్తింయేవ సమానన్తి రత్తింయేవ సన్తం, దివాతి సఞ్జానన్తీతి ‘‘దివసో అయ’’న్తి సఞ్జానన్తి. దివాయేవ సమానన్తి దివసంయేవ సన్తం. రత్తీతి సఞ్జానన్తీతి ‘‘రత్తి అయ’’న్తి సఞ్జానన్తి. కస్మా పనేతే ఏవంసఞ్ఞినో హోన్తీతి. వుట్ఠానకోసల్లాభావతో వా సకుణరుతతో వా. కథం? ఇధేకచ్చో ఓదాతకసిణలాభీ దివా పరికమ్మం కత్వా దివా సమాపన్నో దివాయేవ వుట్ఠహామీతి మనసికారం ఉప్పాదేతి, నో చ ఖో అద్ధానపరిచ్ఛేదే కుసలో హోతి. సో దివసం అతిక్కమిత్వా రత్తిభాగే వుట్ఠాతి. ఓదాతకసిణఫరణవసేన చస్స విసదం హోతి విభూతం సువిభూతం. సో, దివా వుట్ఠహామీతి ఉప్పాదితమనసికారతాయ ఓదాతకసిణఫరణవిసదవిభూతతాయ చ రత్తింయేవ సమానం దివాతి సఞ్జానాతి. ఇధ పనేకచ్చో నీలకసిణలాభీ రత్తిం పరికమ్మం కత్వా రత్తిం సమాపన్నో రత్తింయేవ వుట్ఠహామీతి మనసికారం ఉప్పాదేతి, నో చ ఖో అద్ధానపరిచ్ఛేదే కుసలో హోతి. సో రత్తిం అతిక్కమిత్వా దివసభాగే వుట్ఠాతి. నీలకసిణఫరణవసేన చస్స అవిసదం హోతి అవిభూతం. సో రత్తిం వుట్ఠహామీతి ఉప్పాదితమనసికారతాయ నీలకసిణఫరణావిసదావిభూతతాయ చ దివాయేవ సమానం రత్తీతి సఞ్జానాతి. ఏవం తావ వుట్ఠానకోసల్లాభావతో ఏవంసఞ్ఞినో హోన్తి.

    Tattha santīti atthi saṃvijjanti upalabbhanti. Rattiṃyeva samānanti rattiṃyeva santaṃ, divāti sañjānantīti ‘‘divaso aya’’nti sañjānanti. Divāyeva samānanti divasaṃyeva santaṃ. Rattīti sañjānantīti ‘‘ratti aya’’nti sañjānanti. Kasmā panete evaṃsaññino hontīti. Vuṭṭhānakosallābhāvato vā sakuṇarutato vā. Kathaṃ? Idhekacco odātakasiṇalābhī divā parikammaṃ katvā divā samāpanno divāyeva vuṭṭhahāmīti manasikāraṃ uppādeti, no ca kho addhānaparicchede kusalo hoti. So divasaṃ atikkamitvā rattibhāge vuṭṭhāti. Odātakasiṇapharaṇavasena cassa visadaṃ hoti vibhūtaṃ suvibhūtaṃ. So, divā vuṭṭhahāmīti uppāditamanasikāratāya odātakasiṇapharaṇavisadavibhūtatāya ca rattiṃyeva samānaṃ divāti sañjānāti. Idha panekacco nīlakasiṇalābhī rattiṃ parikammaṃ katvā rattiṃ samāpanno rattiṃyeva vuṭṭhahāmīti manasikāraṃ uppādeti, no ca kho addhānaparicchede kusalo hoti. So rattiṃ atikkamitvā divasabhāge vuṭṭhāti. Nīlakasiṇapharaṇavasena cassa avisadaṃ hoti avibhūtaṃ. So rattiṃ vuṭṭhahāmīti uppāditamanasikāratāya nīlakasiṇapharaṇāvisadāvibhūtatāya ca divāyeva samānaṃ rattīti sañjānāti. Evaṃ tāva vuṭṭhānakosallābhāvato evaṃsaññino honti.

    సకుణరుతతో పన ఇధేకచ్చో అన్తోసేనాసనే నిసిన్నో హోతి. అథ దివా రవనకసకుణా కాకాదయో చన్దాలోకేన దివాతి మఞ్ఞమానా రత్తిం రవన్తి, అఞ్ఞేహి వా కారణేహి. సో తేసం సద్దం సుత్వా రత్తింయేవ సమానం దివాతి సఞ్జానాతి. ఇధ పనేకచ్చో పబ్బతన్తరే గమ్భీరాయ ఘనవనప్పటిచ్ఛన్నాయ గిరిగుహాయ సత్తాహవద్దలికాయ వత్తమానాయ అన్తరహితసూరియాలోకే కాలే నిసిన్నో హోతి. అథ రత్తిం రవనకసకుణా ఉలూకాదయో మజ్ఝన్హికసమయేపి తత్థ తత్థ సమన్ధకారే నిలీనా రత్తిసఞ్ఞాయ వా అఞ్ఞేహి వా కారణేహి రవన్తి. సో తేసం సద్దం సుత్వా దివాయేవ సమానం రత్తీతి సఞ్జానాతి. ఏవం సకుణరుతతో ఏవంసఞ్ఞినో హోన్తీతి. ఇదమహన్తి ఇదం అహం ఏవం సఞ్జాననం . సమ్మోహవిహారస్మిం వదామీతి సమ్మోహవిహారపరియాపన్నం అన్తోగధం, సమ్మోహవిహారానం అఞ్ఞతరం వదామీతి వుత్తం హోతి.

    Sakuṇarutato pana idhekacco antosenāsane nisinno hoti. Atha divā ravanakasakuṇā kākādayo candālokena divāti maññamānā rattiṃ ravanti, aññehi vā kāraṇehi. So tesaṃ saddaṃ sutvā rattiṃyeva samānaṃ divāti sañjānāti. Idha panekacco pabbatantare gambhīrāya ghanavanappaṭicchannāya giriguhāya sattāhavaddalikāya vattamānāya antarahitasūriyāloke kāle nisinno hoti. Atha rattiṃ ravanakasakuṇā ulūkādayo majjhanhikasamayepi tattha tattha samandhakāre nilīnā rattisaññāya vā aññehi vā kāraṇehi ravanti. So tesaṃ saddaṃ sutvā divāyeva samānaṃ rattīti sañjānāti. Evaṃ sakuṇarutato evaṃsaññino hontīti. Idamahanti idaṃ ahaṃ evaṃ sañjānanaṃ . Sammohavihārasmiṃ vadāmīti sammohavihārapariyāpannaṃ antogadhaṃ, sammohavihārānaṃ aññataraṃ vadāmīti vuttaṃ hoti.

    అహం ఖో పన బ్రాహ్మణ…పే॰… సఞ్జానామీతి పాకటో బోధిసత్తస్స రత్తిన్దివపరిచ్ఛేదో సత్తాహవద్దలేపి చన్దిమసూరియేసు అదిస్సమానేసుపి జానాతియేవ ‘‘ఏత్తకం పురేభత్తకాలో గతో, ఏత్తకం పచ్ఛాభత్తకాలో, ఏత్తకం పఠమయామో, ఏత్తకం మజ్ఝిమయామో, ఏత్తకం పచ్ఛిమయామో’’తి, తస్మా ఏవమాహ. అనచ్ఛరియఞ్చేతం యం పూరితపారమీ బోధిసత్తో ఏవం జానాతి. పదేసఞాణే ఠితానం సావకానమ్పి హి రత్తిన్దివపరిచ్ఛేదో పాకటో హోతి.

    Ahaṃ kho pana brāhmaṇa…pe… sañjānāmīti pākaṭo bodhisattassa rattindivaparicchedo sattāhavaddalepi candimasūriyesu adissamānesupi jānātiyeva ‘‘ettakaṃ purebhattakālo gato, ettakaṃ pacchābhattakālo, ettakaṃ paṭhamayāmo, ettakaṃ majjhimayāmo, ettakaṃ pacchimayāmo’’ti, tasmā evamāha. Anacchariyañcetaṃ yaṃ pūritapāramī bodhisatto evaṃ jānāti. Padesañāṇe ṭhitānaṃ sāvakānampi hi rattindivaparicchedo pākaṭo hoti.

    కల్యాణియమహావిహారే కిర గోదత్తత్థేరో ద్వఙ్గులకాలే భత్తం గహేత్వా అఙ్గులకాలే భుఞ్జతి. సూరియే అదిస్సమానేపి పాతోయేవ సేనాసనం పవిసిత్వా తాయ వేలాయ నిక్ఖమతి. ఏకదివసం ఆరామికా ‘‘స్వే థేరస్స నిక్ఖమనకాలే పస్సామా’’తి భత్తం సమ్పాదేత్వా కాలత్థమ్భమూలే నిసీదింసు. థేరో ద్వఙ్గులకాలేయేవ నిక్ఖమతి. తతో పభుతి కిర సూరియే అదిస్సమానేపి థేరస్స నిక్ఖమనసఞ్ఞాయ ఏవ భేరిం ఆకోటేన్తి.

    Kalyāṇiyamahāvihāre kira godattatthero dvaṅgulakāle bhattaṃ gahetvā aṅgulakāle bhuñjati. Sūriye adissamānepi pātoyeva senāsanaṃ pavisitvā tāya velāya nikkhamati. Ekadivasaṃ ārāmikā ‘‘sve therassa nikkhamanakāle passāmā’’ti bhattaṃ sampādetvā kālatthambhamūle nisīdiṃsu. Thero dvaṅgulakāleyeva nikkhamati. Tato pabhuti kira sūriye adissamānepi therassa nikkhamanasaññāya eva bheriṃ ākoṭenti.

    అజగరవిహారేపి కాళదేవత్థేరో అన్తోవస్సే యామగణ్డికం పహరతి, ఆచిణ్ణమేతం థేరస్స. న చ యామయన్తనాళికం పయోజేతి, అఞ్ఞే భిక్ఖూ పయోజేన్తి. అథ నిక్ఖన్తే పఠమే యామే థేరే ముగ్గరం గహేత్వా ఠితమత్తేయేవ ఏకం ద్వే వారే పహరన్తేయేవ వా యామయన్తం పతతి, ఏవం తీసు యామేసు సమణధమ్మం కత్వా థేరో పాతోయేవ గామం పవిసిత్వా పిణ్డపాతం ఆదాయ విహారం ఆగన్త్వా భోజనవేలాయ పత్తం గహేత్వా దివా విహారట్ఠానం గన్త్వా సమణధమ్మం కరోతి. భిక్ఖూ కాలత్థమ్భం దిస్వా థేరస్స అదిస్వా ఆగమనత్థాయ పేసేన్తి. సో భిక్ఖు థేరం దివా విహారట్ఠానా నిక్ఖమన్తమేవ వా అన్తరామగ్గే వా పస్సతి. ఏవం పదేసఞాణే ఠితానం సావకానమ్పి రత్తిన్దివపరిచ్ఛేదో పాకటో హోతి, కిమఙ్గం పన బోధిసత్తానన్తి.

    Ajagaravihārepi kāḷadevatthero antovasse yāmagaṇḍikaṃ paharati, āciṇṇametaṃ therassa. Na ca yāmayantanāḷikaṃ payojeti, aññe bhikkhū payojenti. Atha nikkhante paṭhame yāme there muggaraṃ gahetvā ṭhitamatteyeva ekaṃ dve vāre paharanteyeva vā yāmayantaṃ patati, evaṃ tīsu yāmesu samaṇadhammaṃ katvā thero pātoyeva gāmaṃ pavisitvā piṇḍapātaṃ ādāya vihāraṃ āgantvā bhojanavelāya pattaṃ gahetvā divā vihāraṭṭhānaṃ gantvā samaṇadhammaṃ karoti. Bhikkhū kālatthambhaṃ disvā therassa adisvā āgamanatthāya pesenti. So bhikkhu theraṃ divā vihāraṭṭhānā nikkhamantameva vā antarāmagge vā passati. Evaṃ padesañāṇe ṭhitānaṃ sāvakānampi rattindivaparicchedo pākaṭo hoti, kimaṅgaṃ pana bodhisattānanti.

    యం ఖో తం బ్రాహ్మణ…పే॰… వదేయ్యాతి ఏత్థ పన ‘‘యం ఖో తం, బ్రాహ్మణ, అసమ్మోహధమ్మో సత్తో లోకే ఉప్పన్నో…పే॰… సుఖాయ దేవమనుస్సాన’’న్తి వచనం వదమానో కోచి సమ్మా వదేయ్య, సమ్మా వదమానో సియా, న వితథవాదీ అస్స. మమేవ తం వచనం వదమానో సమ్మా వదేయ్య, సమ్మా వదమానో సియా, న వితథవాదీ అస్సాతి ఏవం పదసమ్బన్ధో వేదితబ్బో.

    Yaṃ kho taṃ brāhmaṇa…pe… vadeyyāti ettha pana ‘‘yaṃ kho taṃ, brāhmaṇa, asammohadhammo satto loke uppanno…pe… sukhāya devamanussāna’’nti vacanaṃ vadamāno koci sammā vadeyya, sammā vadamāno siyā, na vitathavādī assa. Mameva taṃ vacanaṃ vadamāno sammā vadeyya, sammā vadamāno siyā, na vitathavādī assāti evaṃ padasambandho veditabbo.

    తత్థ అసమ్మోహధమ్మోతి అసమ్మోహసభావో. లోకేతి మనుస్సలోకే. బహుజనహితాయాతి బహుజనస్స హితత్థాయ, పఞ్ఞాసమ్పత్తియా దిట్ఠధమ్మికసమ్పరాయికహితూపదేసకోతి. బహుజనసుఖాయాతి బహుజనస్స సుఖత్థాయ, చాగసమ్పత్తియా ఉపకరణసుఖస్స దాయకోతి. లోకానుకమ్పాయాతి లోకస్స అనుకమ్పత్థాయ, మేత్తాకరుణాసమ్పత్తియా మాతాపితరో వియ లోకస్స రక్ఖితా గోపయితాతి. అత్థాయ హితాయ సుఖాయ దేవమనుస్సానన్తి ఇధ దేవమనుస్సగ్గహణేన చ భబ్బపుగ్గలవేనేయ్యసత్తేయేవ గహేత్వా తేసం నిబ్బానమగ్గఫలాధిగమాయ అత్తనో ఉప్పత్తిం దస్సేతీతి వేదితబ్బో. అత్థాయాతి హి వుత్తే పరమత్థత్థాయ నిబ్బానాయాతి వుత్తం హోతి. హితాయాతి వుత్తే తం సమ్పాపకమగ్గత్థాయాతి వుత్తం హోతి, నిబ్బానసమ్పాపకమగ్గతో హి ఉత్తరి హితం నామ నత్థి. సుఖాయాతి వుత్తే ఫలసమాపత్తిసుఖత్థాయాతి వుత్తం హోతి, తతో ఉత్తరి సుఖాభావతో. వుత్తఞ్చేతం ‘‘అయం సమాధి పచ్చుప్పన్నసుఖో చేవ ఆయతిఞ్చ సుఖవిపాకో’’తి (దీ॰ ని॰ ౩.౩౫౫; అ॰ ని॰ ౫.౨౭; విభ॰ ౮౦౪).

    Tattha asammohadhammoti asammohasabhāvo. Loketi manussaloke. Bahujanahitāyāti bahujanassa hitatthāya, paññāsampattiyā diṭṭhadhammikasamparāyikahitūpadesakoti. Bahujanasukhāyāti bahujanassa sukhatthāya, cāgasampattiyā upakaraṇasukhassa dāyakoti. Lokānukampāyāti lokassa anukampatthāya, mettākaruṇāsampattiyā mātāpitaro viya lokassa rakkhitā gopayitāti. Atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti idha devamanussaggahaṇena ca bhabbapuggalaveneyyasatteyeva gahetvā tesaṃ nibbānamaggaphalādhigamāya attano uppattiṃ dassetīti veditabbo. Atthāyāti hi vutte paramatthatthāya nibbānāyāti vuttaṃ hoti. Hitāyāti vutte taṃ sampāpakamaggatthāyāti vuttaṃ hoti, nibbānasampāpakamaggato hi uttari hitaṃ nāma natthi. Sukhāyāti vutte phalasamāpattisukhatthāyāti vuttaṃ hoti, tato uttari sukhābhāvato. Vuttañcetaṃ ‘‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’’ti (dī. ni. 3.355; a. ni. 5.27; vibha. 804).

    అసమ్మోహవిహారవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Asammohavihāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    పుబ్బభాగపటిపదాదివణ్ణనా

    Pubbabhāgapaṭipadādivaṇṇanā

    ౫౧. ఏవం భగవా బుద్ధగుణపటిలాభావసానం అత్తనో అసమ్మోహవిహారం బ్రాహ్మణస్స దస్సేత్వా ఇదాని యాయ పటిపదాయ తం కోటిప్పత్తం అసమ్మోహవిహారం అధిగతో, తం పుబ్బభాగతో పభుతి దస్సేతుం ఆరద్ధం ఖో పన మే బ్రాహ్మణాతిఆదిమాహ.

    51. Evaṃ bhagavā buddhaguṇapaṭilābhāvasānaṃ attano asammohavihāraṃ brāhmaṇassa dassetvā idāni yāya paṭipadāya taṃ koṭippattaṃ asammohavihāraṃ adhigato, taṃ pubbabhāgato pabhuti dassetuṃ āraddhaṃ kho pana me brāhmaṇātiādimāha.

    కేచి పనాహు ‘‘ఇమం అసమ్మోహవిహారం సుత్వా బ్రాహ్మణస్స చిత్తమేవం ఉప్పన్నం ‘కాయ ను ఖో పటిపదాయ ఇమం పత్తో’తి, తస్స చిత్తమఞ్ఞాయ ఇమాయాహం పటిపదాయ ఇమం ఉత్తమం అసమ్మోహవిహారం పత్తోతి దస్సేన్తో ఏవమాహా’’తి.

    Keci panāhu ‘‘imaṃ asammohavihāraṃ sutvā brāhmaṇassa cittamevaṃ uppannaṃ ‘kāya nu kho paṭipadāya imaṃ patto’ti, tassa cittamaññāya imāyāhaṃ paṭipadāya imaṃ uttamaṃ asammohavihāraṃ pattoti dassento evamāhā’’ti.

    తత్థ ఆరద్ధం ఖో పన మే, బ్రాహ్మణ, వీరియం అహోసీతి, బ్రాహ్మణ, న మయా అయం ఉత్తమో అసమ్మోహవిహారో కుసీతేన ముట్ఠస్సతినా సారద్ధకాయేన విక్ఖిత్తచిత్తేన వా అధిగతో, అపిచ ఖో తదధిగమాయ ఆరద్ధం ఖో పన మే వీరియం అహోసి, బోధిమణ్డే నిసిన్నేన మయా చతురఙ్గవీరియం ఆరద్ధం అహోసి, పగ్గహితం అసిథిలప్పవత్తితన్తి వుత్తం హోతి. ఆరద్ధత్తాయేవ చ మేతం అసల్లీనం అహోసి.

    Tattha āraddhaṃ kho pana me, brāhmaṇa, vīriyaṃ ahosīti, brāhmaṇa, na mayā ayaṃ uttamo asammohavihāro kusītena muṭṭhassatinā sāraddhakāyena vikkhittacittena vā adhigato, apica kho tadadhigamāya āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ ahosi, bodhimaṇḍe nisinnena mayā caturaṅgavīriyaṃ āraddhaṃ ahosi, paggahitaṃ asithilappavattitanti vuttaṃ hoti. Āraddhattāyeva ca metaṃ asallīnaṃ ahosi.

    ఉపట్ఠితా సతి అసమ్ముట్ఠాతి న కేవలఞ్చ వీరియమేవ, సతిపి మే ఆరమ్మణాభిముఖీభావేన ఉపట్ఠితా అహోసి. ఉపట్ఠితత్తాయేవ చ అసమ్ముట్ఠా. పస్సద్ధో కాయోతి కాయచిత్తప్పస్సద్ధిసమ్భవేన కాయోపి మే పస్సద్ధో అహోసి. తత్థ యస్మా నామకాయే పస్సద్ధే రూపకాయోపి పస్సద్ధోయేవ హోతి, తస్మా నామకాయో రూపకాయోతి అవిసేసేత్వావ పస్సద్ధో కాయోతి వుత్తం. అసారద్ధోతి సో చ ఖో పస్సద్ధత్తాయేవ అసారద్ధో, విగతదరథోతి వుత్తం హోతి. సమాహితం చిత్తం ఏకగ్గన్తి చిత్తమ్పి మే సమ్మా ఆహితం సుట్ఠు ఠపితం అప్పితం వియ అహోసి. సమాహితత్తా ఏవ చ ఏకగ్గం అచలం నిప్ఫన్దనన్తి, ఏత్తావతా ఝానస్స పుబ్బభాగపటిపదా కథితా హోతి.

    Upaṭṭhitā sati asammuṭṭhāti na kevalañca vīriyameva, satipi me ārammaṇābhimukhībhāvena upaṭṭhitā ahosi. Upaṭṭhitattāyeva ca asammuṭṭhā. Passaddho kāyoti kāyacittappassaddhisambhavena kāyopi me passaddho ahosi. Tattha yasmā nāmakāye passaddhe rūpakāyopi passaddhoyeva hoti, tasmā nāmakāyo rūpakāyoti avisesetvāva passaddho kāyoti vuttaṃ. Asāraddhoti so ca kho passaddhattāyeva asāraddho, vigatadarathoti vuttaṃ hoti. Samāhitaṃ cittaṃ ekagganti cittampi me sammā āhitaṃ suṭṭhu ṭhapitaṃ appitaṃ viya ahosi. Samāhitattā eva ca ekaggaṃ acalaṃ nipphandananti, ettāvatā jhānassa pubbabhāgapaṭipadā kathitā hoti.

    ఇదాని ఇమాయ పటిపదాయ అధిగతం పఠమజ్ఝానం ఆదిం కత్వా విజ్జాత్తయపరియోసానం విసేసం దస్సేన్తో సో ఖో అహన్తిఆదిమాహ. తత్థ వివిచ్చేవ కామేహి…పే॰… చతుత్థజ్ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహాసిన్తి ఏత్థ తావ యం వత్తబ్బం సియా, తం సబ్బం విసుద్ధిమగ్గే పథవీకసిణకథాయం వుత్తం. కేవలఞ్హి తత్థ ‘‘ఉపసమ్పజ్జ విహరతీ’’తి ఆగతం, ఇధ ‘‘విహాసి’’న్తి, అయమేవ విసేసో. కిం కత్వా పన భగవా ఇమాని ఝానాని ఉపసమ్పజ్జ విహాసీతి, కమ్మట్ఠానం భావేత్వా. కతరం? ఆనాపానస్సతికమ్మట్ఠానం.

    Idāni imāya paṭipadāya adhigataṃ paṭhamajjhānaṃ ādiṃ katvā vijjāttayapariyosānaṃ visesaṃ dassento so kho ahantiādimāha. Tattha vivicceva kāmehi…pe… catutthajjhānaṃ upasampajjavihāsinti ettha tāva yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge pathavīkasiṇakathāyaṃ vuttaṃ. Kevalañhi tattha ‘‘upasampajja viharatī’’ti āgataṃ, idha ‘‘vihāsi’’nti, ayameva viseso. Kiṃ katvā pana bhagavā imāni jhānāni upasampajja vihāsīti, kammaṭṭhānaṃ bhāvetvā. Kataraṃ? Ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ.

    ఇమాని చ పన చత్తారి ఝానాని కేసఞ్చి చిత్తేకగ్గతత్థాని హోన్తి, కేసఞ్చి విపస్సనాపాదకాని, కేసఞ్చి అభిఞ్ఞాపాదకాని, కేసఞ్చి నిరోధపాదకాని, కేసఞ్చి భవోక్కమనత్థాని. తత్థ ఖీణాసవానం చిత్తేకగ్గతత్థాని హోన్తి. తే హి సమాపజ్జిత్వా ఏకగ్గచిత్తా సుఖం దివసం విహరిస్సామాతి ఇచ్చేవం కసిణపరికమ్మం కత్వా అట్ఠ సమాపత్తియో నిబ్బత్తేన్తి. సేక్ఖపుథుజ్జనానం సమాపత్తితో వుట్ఠాయ సమాహితేన చిత్తేన విపస్సిస్సామాతి నిబ్బత్తేన్తానం విపస్సనాపాదకాని హోన్తి. యే పన అట్ఠ సమాపత్తియో నిబ్బత్తేత్వా అభిఞ్ఞాపాదకజ్ఝానం సమాపజ్జిత్వా సమాపత్తితో వుట్ఠాయ ‘‘ఏకోపి హుత్వా బహుధా హోతీ’’తి (దీ॰ ని॰ ౧.౨౩౮; పటి॰ మ॰ ౧.౧౦౨) వుత్తనయా అభిఞ్ఞాయో పత్థేన్తా నిబ్బత్తేన్తి, తేసం అభిఞ్ఞాపాదకాని హోన్తి. యే పన అట్ఠ సమాపత్తియో నిబ్బత్తేత్వా నిరోధసమాపత్తిం సమాపజ్జిత్వా సత్తాహం అచిత్తా హుత్వా దిట్ఠేవ ధమ్మే నిరోధం నిబ్బానం పత్వా సుఖం విహరిస్సామాతి నిబ్బత్తేన్తి, తేసం నిరోధపాదకాని హోన్తి. యే పన అట్ఠ సమాపత్తియో నిబ్బత్తేత్వా అపరిహీనజ్ఝానా బ్రహ్మలోకే ఉప్పజ్జిస్సామాతి నిబ్బత్తేన్తి, తేసం భవోక్కమనత్థాని హోన్తి.

    Imāni ca pana cattāri jhānāni kesañci cittekaggatatthāni honti, kesañci vipassanāpādakāni, kesañci abhiññāpādakāni, kesañci nirodhapādakāni, kesañci bhavokkamanatthāni. Tattha khīṇāsavānaṃ cittekaggatatthāni honti. Te hi samāpajjitvā ekaggacittā sukhaṃ divasaṃ viharissāmāti iccevaṃ kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭha samāpattiyo nibbattenti. Sekkhaputhujjanānaṃ samāpattito vuṭṭhāya samāhitena cittena vipassissāmāti nibbattentānaṃ vipassanāpādakāni honti. Ye pana aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā abhiññāpādakajjhānaṃ samāpajjitvā samāpattito vuṭṭhāya ‘‘ekopi hutvā bahudhā hotī’’ti (dī. ni. 1.238; paṭi. ma. 1.102) vuttanayā abhiññāyo patthentā nibbattenti, tesaṃ abhiññāpādakāni honti. Ye pana aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā sattāhaṃ acittā hutvā diṭṭheva dhamme nirodhaṃ nibbānaṃ patvā sukhaṃ viharissāmāti nibbattenti, tesaṃ nirodhapādakāni honti. Ye pana aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā aparihīnajjhānā brahmaloke uppajjissāmāti nibbattenti, tesaṃ bhavokkamanatthāni honti.

    భగవతా పనిదం చతుత్థజ్ఝానం బోధిరుక్ఖమూలే నిబ్బత్తితం, తం తస్స విపస్సనాపాదకఞ్చేవ అహోసి అభిఞ్ఞాపాదకఞ్చ సబ్బకిచ్చసాధకఞ్చ, సబ్బలోకియలోకుత్తరగుణదాయకన్తి వేదితబ్బం.

    Bhagavatā panidaṃ catutthajjhānaṃ bodhirukkhamūle nibbattitaṃ, taṃ tassa vipassanāpādakañceva ahosi abhiññāpādakañca sabbakiccasādhakañca, sabbalokiyalokuttaraguṇadāyakanti veditabbaṃ.

    పుబ్బభాగపటిపదాదివణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Pubbabhāgapaṭipadādivaṇṇanā niṭṭhitā.

    పుబ్బేనివాసకథావణ్ణనా

    Pubbenivāsakathāvaṇṇanā

    ౫౨. యేసఞ్చ గుణానం దాయకం అహోసి, తేసం ఏకదేసం దస్సేన్తో సో ఏవం సమాహితే చిత్తేతిఆదిమాహ. తత్థ ద్విన్నం విజ్జానం అనుపదవణ్ణనా చేవ భావనానయో చ విసుద్ధిమగ్గే విత్థారితో. కేవలఞ్హి తత్థ ‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తే…పే॰… అభినిన్నామేతీ’’తి వుత్తం, ఇధ ‘‘అభినిన్నామేసి’’న్తి. అయం ఖో మే బ్రాహ్మణాతి అయఞ్చ అప్పనావారో తత్థ అనాగతోతి అయమేవ విసేసో. తత్థ సోతి సో అహం. అభినిన్నామేసిన్తి అభినీహరిం. అభినిన్నామేసిన్తి చ వచనతో సోతి ఏత్థ సో అహన్తి ఏవమత్థో వేదితబ్బో.

    52. Yesañca guṇānaṃ dāyakaṃ ahosi, tesaṃ ekadesaṃ dassento so evaṃ samāhite cittetiādimāha. Tattha dvinnaṃ vijjānaṃ anupadavaṇṇanā ceva bhāvanānayo ca visuddhimagge vitthārito. Kevalañhi tattha ‘‘so evaṃ samāhite citte…pe… abhininnāmetī’’ti vuttaṃ, idha ‘‘abhininnāmesi’’nti. Ayaṃ kho me brāhmaṇāti ayañca appanāvāro tattha anāgatoti ayameva viseso. Tattha soti so ahaṃ. Abhininnāmesinti abhinīhariṃ. Abhininnāmesinti ca vacanato soti ettha so ahanti evamattho veditabbo.

    యస్మా చిదం భగవతో వసేన పుబ్బేనివాసానుస్సతిఞాణం ఆగతం, తస్మా ‘‘సో తతో చుతో ఇధూపపన్నో’’తి ఏత్థ ఏవం యోజనా వేదితబ్బా. ఏత్థ హి సో తతో చుతోతి పటినివత్తన్తస్స పచ్చవేక్ఖణం. తస్మా ఇధూపపన్నోతి ఇమిస్సా ఇధూపపత్తియా అనన్తరం. అముత్ర ఉదపాదిన్తి తుసితభవనం సన్ధాయాహాతి వేదితబ్బో. తత్రాపాసిం ఏవంనామోతి తత్రాపి తుసితభవనే సేతకేతు నామ దేవపుత్తో అహోసిం. ఏవంగోత్తోతి తాహి దేవతాహి సద్ధిం ఏకగోత్తో. ఏవంవణ్ణోతి సువణ్ణవణ్ణో. ఏవమాహారోతి దిబ్బసుధాహారో. ఏవంసుఖదుక్ఖప్పటిసంవేదీతి ఏవం దిబ్బసుఖపటిసంవేదీ. దుక్ఖం పన సఙ్ఖారదుక్ఖమత్తమేవ . ఏవమాయుపరియన్తోతి ఏవం సత్తపఞ్ఞాసవస్సకోటిసట్ఠివస్ససతసహస్సాయుపరియన్తో. సో తతో చుతోతి సో అహం తతో తుసితభవనతో చుతో. ఇధూపపన్నోతి ఇధ మహామాయాయ దేవియా కుచ్ఛిమ్హి నిబ్బత్తో.

    Yasmā cidaṃ bhagavato vasena pubbenivāsānussatiñāṇaṃ āgataṃ, tasmā ‘‘so tato cuto idhūpapanno’’ti ettha evaṃ yojanā veditabbā. Ettha hi so tato cutoti paṭinivattantassa paccavekkhaṇaṃ. Tasmā idhūpapannoti imissā idhūpapattiyā anantaraṃ. Amutra udapādinti tusitabhavanaṃ sandhāyāhāti veditabbo. Tatrāpāsiṃ evaṃnāmoti tatrāpi tusitabhavane setaketu nāma devaputto ahosiṃ. Evaṃgottoti tāhi devatāhi saddhiṃ ekagotto. Evaṃvaṇṇoti suvaṇṇavaṇṇo. Evamāhāroti dibbasudhāhāro. Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedīti evaṃ dibbasukhapaṭisaṃvedī. Dukkhaṃ pana saṅkhāradukkhamattameva . Evamāyupariyantoti evaṃ sattapaññāsavassakoṭisaṭṭhivassasatasahassāyupariyanto. Sotato cutoti so ahaṃ tato tusitabhavanato cuto. Idhūpapannoti idha mahāmāyāya deviyā kucchimhi nibbatto.

    అయం ఖో మే బ్రాహ్మణాతిఆదీసు మేతి మయా. విజ్జాతి విదితకరణట్ఠేన విజ్జా. కిం విదితం కరోతి? పుబ్బేనివాసం. అవిజ్జాతి తస్సేవ పుబ్బేనివాసస్స అవిదితకరణట్ఠేన తప్పటిచ్ఛాదకో మోహో వుచ్చతి. తమోతి స్వేవ మోహో పటిచ్ఛాదకట్ఠేన ‘‘తమో’’తి వుచ్చతి. ఆలోకోతి సాయేవ విజ్జా ఓభాసకరణట్ఠేన ‘‘ఆలోకో’’తి వుచ్చతి. ఏత్థ చ విజ్జా అధిగతాతి అయం అత్థో, సేసం పసంసావచనం. యోజనా పనేత్థ అయం ఖో మే విజ్జా అధిగతా, తస్స మే అధిగతవిజ్జస్స అవిజ్జా విహతా, వినట్ఠాతి అత్థో. కస్మా? యస్మా విజ్జా ఉప్పన్నా. ఏస నయో ఇతరస్మిమ్పి పదద్వయే.

    Ayaṃ kho me brāhmaṇātiādīsu meti mayā. Vijjāti viditakaraṇaṭṭhena vijjā. Kiṃ viditaṃ karoti? Pubbenivāsaṃ. Avijjāti tasseva pubbenivāsassa aviditakaraṇaṭṭhena tappaṭicchādako moho vuccati. Tamoti sveva moho paṭicchādakaṭṭhena ‘‘tamo’’ti vuccati. Ālokoti sāyeva vijjā obhāsakaraṇaṭṭhena ‘‘āloko’’ti vuccati. Ettha ca vijjā adhigatāti ayaṃ attho, sesaṃ pasaṃsāvacanaṃ. Yojanā panettha ayaṃ kho me vijjā adhigatā, tassa me adhigatavijjassa avijjā vihatā, vinaṭṭhāti attho. Kasmā? Yasmā vijjā uppannā. Esa nayo itarasmimpi padadvaye.

    యథా న్తి ఏత్థ యథాతి ఓపమ్మే. న్తి నిపాతో. సతియా అవిప్పవాసేన అప్పమత్తస్స. వీరియాతాపేన ఆతాపినో. కాయే చ జీవితే చ అనపేక్ఖతాయ పహితత్తస్స, పేసితత్తస్సాతి అత్థో. ఇదం వుత్తం హోతి ‘‘యథా అప్పమత్తస్స ఆతాపినో పహితత్తస్స విహరతో అవిజ్జా విహఞ్ఞేయ్య, విజ్జా ఉప్పజ్జేయ్య. తమో విహఞ్ఞేయ్య, ఆలోకో ఉప్పజ్జేయ్య. ఏవమేవ మమ అవిజ్జా విహతా, విజ్జా ఉప్పన్నా. తమో విహతో, ఆలోకో ఉప్పన్నో. ఏతస్స మే పధానానుయోగస్స అనురూపమేవ ఫలం లద్ధ’’న్తి.

    Yathātanti ettha yathāti opamme. Tanti nipāto. Satiyā avippavāsena appamattassa. Vīriyātāpena ātāpino. Kāye ca jīvite ca anapekkhatāya pahitattassa, pesitattassāti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘yathā appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avijjā vihaññeyya, vijjā uppajjeyya. Tamo vihaññeyya, āloko uppajjeyya. Evameva mama avijjā vihatā, vijjā uppannā. Tamo vihato, āloko uppanno. Etassa me padhānānuyogassa anurūpameva phalaṃ laddha’’nti.

    పుబ్బేనివాసకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Pubbenivāsakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    దిబ్బచక్ఖుఞాణకథావణ్ణనా

    Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā

    ౫౩. చుతూపపాతకథాయం యస్మా ఇధ భగవతో వసేన పాళి ఆగతా, తస్మా ‘‘పస్సామి పజానామీ’’తి వుత్తం, అయం విసేసో. సేసం విసుద్ధిమగ్గే వుత్తసదిసమేవ.

    53. Cutūpapātakathāyaṃ yasmā idha bhagavato vasena pāḷi āgatā, tasmā ‘‘passāmi pajānāmī’’ti vuttaṃ, ayaṃ viseso. Sesaṃ visuddhimagge vuttasadisameva.

    ఏత్థ పన విజ్జాతి దిబ్బచక్ఖుఞాణవిజ్జా. అవిజ్జాతి సత్తానం చుతిపటిసన్ధిపటిచ్ఛాదికా అవిజ్జా. సేసం వుత్తనయమేవాతి. యస్మా చ పూరితపారమీనం మహాసత్తానం పరికమ్మకిచ్చం నామ నత్థి. తే హి చిత్తే అభినిన్నామితమత్తేయేవ అనేకవిహితం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరన్తి, దిబ్బేన చక్ఖునా సత్తే పస్సన్తి. తస్మా యో తత్థ పరికమ్మం ఆదిం కత్వా భావనానయో వుత్తో, న తేన ఇధ అత్థోతి.

    Ettha pana vijjāti dibbacakkhuñāṇavijjā. Avijjāti sattānaṃ cutipaṭisandhipaṭicchādikā avijjā. Sesaṃ vuttanayamevāti. Yasmā ca pūritapāramīnaṃ mahāsattānaṃ parikammakiccaṃ nāma natthi. Te hi citte abhininnāmitamatteyeva anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussaranti, dibbena cakkhunā satte passanti. Tasmā yo tattha parikammaṃ ādiṃ katvā bhāvanānayo vutto, na tena idha atthoti.

    దిబ్బచక్ఖుఞాణకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ఆసవక్ఖయఞాణకథావణ్ణనా

    Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā

    ౫౪. తతియవిజ్జాయ సో ఏవం సమాహితే చిత్తేతి విపస్సనాపాదకం చతుత్థజ్ఝానచిత్తం వేదితబ్బం. ఆసవానం ఖయఞాణాయాతి అరహత్తమగ్గఞాణత్థాయ. అరహత్తమగ్గో హి ఆసవవినాసనతో ఆసవానం ఖయోతి వుచ్చతి, తత్ర చేతం ఞాణం, తప్పరియాపన్నత్తాతి. చిత్తం అభినిన్నామేసిన్తి విపస్సనాచిత్తం అభినీహరిం. సో ఇదం దుక్ఖన్తి ఏవమాదీసు ‘‘ఏత్తకం దుక్ఖం, న ఇతో భియ్యో’’తి సబ్బమ్పి దుక్ఖసచ్చం సరసలక్ఖణపటివేధేన యథాభూతం అబ్భఞ్ఞాసిం జానిం పటివిజ్ఝిం. తస్స చ దుక్ఖస్స నిబ్బత్తికం తణ్హం అయం దుక్ఖసముదయోతి. తదుభయమ్పి యం ఠానం పత్వా నిరుజ్ఝతి, తం తేసం అప్పవత్తిం నిబ్బానం అయం దుక్ఖనిరోధోతి. తస్స సమ్పాపకం అరియమగ్గం అయం దుక్ఖనిరోధగామినీ పటిపదాతి సరసలక్ఖణపటివేధేన యథాభూతం అబ్భఞ్ఞాసిం జానిం పటివిజ్ఝిన్తి ఏవమత్థో వేదితబ్బో.

    54. Tatiyavijjāya so evaṃ samāhite citteti vipassanāpādakaṃ catutthajjhānacittaṃ veditabbaṃ. Āsavānaṃ khayañāṇāyāti arahattamaggañāṇatthāya. Arahattamaggo hi āsavavināsanato āsavānaṃ khayoti vuccati, tatra cetaṃ ñāṇaṃ, tappariyāpannattāti. Cittaṃ abhininnāmesinti vipassanācittaṃ abhinīhariṃ. So idaṃ dukkhanti evamādīsu ‘‘ettakaṃ dukkhaṃ, na ito bhiyyo’’ti sabbampi dukkhasaccaṃ sarasalakkhaṇapaṭivedhena yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ jāniṃ paṭivijjhiṃ. Tassa ca dukkhassa nibbattikaṃ taṇhaṃ ayaṃ dukkhasamudayoti. Tadubhayampi yaṃ ṭhānaṃ patvā nirujjhati, taṃ tesaṃ appavattiṃ nibbānaṃ ayaṃ dukkhanirodhoti. Tassa sampāpakaṃ ariyamaggaṃ ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti sarasalakkhaṇapaṭivedhena yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ jāniṃ paṭivijjhinti evamattho veditabbo.

    ఏవం సరూపతో సచ్చాని దస్సేత్వా ఇదాని కిలేసవసేన పరియాయతో దస్సేన్తో ఇమే ఆసవాతిఆదిమాహ. తస్స మే ఏవం జానతో ఏవం పస్సతోతి తస్స మయ్హం ఏవం జానన్తస్స ఏవం పస్సన్తస్స. సహ విపస్సనాయ కోటిప్పత్తం మగ్గం కథేతి. కామాసవాతి కామాసవతో. విముచ్చిత్థాతి ఇమినా ఫలక్ఖణం దస్సేతి, మగ్గక్ఖణే హి చిత్తం విముచ్చతి, ఫలక్ఖణే విముత్తం హోతి. విముత్తస్మిం విముత్తమితి ఞాణన్తి ఇమినా పచ్చవేక్ఖణఞాణం దస్సేతి. ఖీణా జాతీతిఆదీహి తస్స భూమిం, తేన హి ఞాణేన భగవా పచ్చవేక్ఖన్తో ‘‘ఖీణా జాతీ’’తిఆదీని అబ్భఞ్ఞాసి. కతమా పన భగవతో జాతి ఖీణా, కథఞ్చ నం అబ్భఞ్ఞాసీతి? న తావస్స అతీతా జాతి ఖీణా, పుబ్బేవ ఖీణత్తా, న అనాగతా, అనాగతే వాయామాభావతో, న పచ్చుప్పన్నా, విజ్జమానత్తా. యా పన మగ్గస్స అభావితత్తా ఉప్పజ్జేయ్య ఏకచతుపఞ్చవోకారభవేసు ఏకచతుపఞ్చక్ఖన్ధభేదా జాతి, సా మగ్గస్స భావితత్తా అనుప్పాదధమ్మతం ఆపజ్జనేన ఖీణా, తం సో మగ్గభావనాయ పహీనకిలేసే పచ్చవేక్ఖిత్వా ‘‘కిలేసాభావే విజ్జమానమ్పి కమ్మం ఆయతిం అప్పటిసన్ధికం హోతీ’’తి జానన్తో అబ్భఞ్ఞాసి.

    Evaṃ sarūpato saccāni dassetvā idāni kilesavasena pariyāyato dassento ime āsavātiādimāha. Tassa me evaṃ jānato evaṃ passatoti tassa mayhaṃ evaṃ jānantassa evaṃ passantassa. Saha vipassanāya koṭippattaṃ maggaṃ katheti. Kāmāsavāti kāmāsavato. Vimuccitthāti iminā phalakkhaṇaṃ dasseti, maggakkhaṇe hi cittaṃ vimuccati, phalakkhaṇe vimuttaṃ hoti. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇanti iminā paccavekkhaṇañāṇaṃ dasseti. Khīṇā jātītiādīhi tassa bhūmiṃ, tena hi ñāṇena bhagavā paccavekkhanto ‘‘khīṇā jātī’’tiādīni abbhaññāsi. Katamā pana bhagavato jāti khīṇā, kathañca naṃ abbhaññāsīti? Na tāvassa atītā jāti khīṇā, pubbeva khīṇattā, na anāgatā, anāgate vāyāmābhāvato, na paccuppannā, vijjamānattā. Yā pana maggassa abhāvitattā uppajjeyya ekacatupañcavokārabhavesu ekacatupañcakkhandhabhedā jāti, sā maggassa bhāvitattā anuppādadhammataṃ āpajjanena khīṇā, taṃ so maggabhāvanāya pahīnakilese paccavekkhitvā ‘‘kilesābhāve vijjamānampi kammaṃ āyatiṃ appaṭisandhikaṃ hotī’’ti jānanto abbhaññāsi.

    వుసితన్తి వుత్థం పరివుత్థం, కతం చరితం నిట్ఠితన్తి అత్థో. బ్రహ్మచరియన్తి మగ్గబ్రహ్మచరియం, పుథుజ్జనకల్యాణకేన హి సద్ధిం సత్తసేక్ఖా బ్రహ్మచరియవాసం వసన్తి నామ, ఖీణాసవో వుత్థవాసో. తస్మా భగవా అత్తనో బ్రహ్మచరియవాసం పచ్చవేక్ఖన్తో ‘‘వుసితం బ్రహ్మచరియ’’న్తి అబ్భఞ్ఞాసి. కతం కరణీయన్తి చతూసు సచ్చేసు చతూహి మగ్గేహి పరిఞ్ఞాపహానసచ్ఛికిరియాభావనావసేన సోళసవిధమ్పి కిచ్చం నిట్ఠాపితన్తి అత్థో. పుథుజ్జనకల్యాణకాదయో హి తం కిచ్చం కరోన్తి, ఖీణాసవో కతకరణీయో. తస్మా భగవా అత్తనో కరణీయం పచ్చవేక్ఖన్తో ‘‘కతం కరణీయ’’న్తి అబ్భఞ్ఞాసి.

    Vusitanti vutthaṃ parivutthaṃ, kataṃ caritaṃ niṭṭhitanti attho. Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ, puthujjanakalyāṇakena hi saddhiṃ sattasekkhā brahmacariyavāsaṃ vasanti nāma, khīṇāsavo vutthavāso. Tasmā bhagavā attano brahmacariyavāsaṃ paccavekkhanto ‘‘vusitaṃ brahmacariya’’nti abbhaññāsi. Kataṃ karaṇīyanti catūsu saccesu catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāvasena soḷasavidhampi kiccaṃ niṭṭhāpitanti attho. Puthujjanakalyāṇakādayo hi taṃ kiccaṃ karonti, khīṇāsavo katakaraṇīyo. Tasmā bhagavā attano karaṇīyaṃ paccavekkhanto ‘‘kataṃ karaṇīya’’nti abbhaññāsi.

    నాపరం ఇత్థత్తాయాతి ఇదాని పున ఇత్థభావాయ ఏవంసోళసకిచ్చభావాయ, కిలేసక్ఖయాయ వా మగ్గభావనాకిచ్చం మే నత్థీతి అబ్భఞ్ఞాసి. అథ వా ఇత్థత్తాయాతి ఇత్థభావతో ఇమస్మా ఏవంపకారా ఇదాని వత్తమానక్ఖన్ధసన్తానా అపరం ఖన్ధసన్తానం మయ్హం నత్థి. ఇమే పన పఞ్చక్ఖన్ధా పరిఞ్ఞాతా తిట్ఠన్తి ఛిన్నమూలకా రుక్ఖా వియ. తే చరిమకవిఞ్ఞాణనిరోధేన అనుపాదానో వియ జాతవేదో నిబ్బాయిస్సన్తీతి అబ్భఞ్ఞాసి.

    Nāparaṃitthattāyāti idāni puna itthabhāvāya evaṃsoḷasakiccabhāvāya, kilesakkhayāya vā maggabhāvanākiccaṃ me natthīti abbhaññāsi. Atha vā itthattāyāti itthabhāvato imasmā evaṃpakārā idāni vattamānakkhandhasantānā aparaṃ khandhasantānaṃ mayhaṃ natthi. Ime pana pañcakkhandhā pariññātā tiṭṭhanti chinnamūlakā rukkhā viya. Te carimakaviññāṇanirodhena anupādāno viya jātavedo nibbāyissantīti abbhaññāsi.

    ఇదాని ఏవం పచ్చవేక్ఖణఞాణపరిగ్గహితం ఆసవానం ఖయఞాణాధిగమం బ్రాహ్మణస్స దస్సేన్తో, అయం ఖో మే బ్రాహ్మణాతిఆదిమాహ. తత్థ విజ్జాతి అరహత్తమగ్గఞాణవిజ్జా. అవిజ్జాతి చతుసచ్చపటిచ్ఛాదికా అవిజ్జా. సేసం వుత్తనయమేవ. ఏత్తావతా చ పుబ్బేనివాసఞాణేన అతీతంసఞాణం, దిబ్బచక్ఖునా పచ్చుప్పన్నానాగతంసఞాణం, ఆసవక్ఖయేన సకలలోకియలోకుత్తరగుణన్తి ఏవం తీహి విజ్జాహి సబ్బేపి సబ్బఞ్ఞుగుణే సఙ్గహేత్వా పకాసేన్తో అత్తనో అసమ్మోహవిహారం బ్రాహ్మణస్స దస్సేసి.

    Idāni evaṃ paccavekkhaṇañāṇapariggahitaṃ āsavānaṃ khayañāṇādhigamaṃ brāhmaṇassa dassento, ayaṃ kho me brāhmaṇātiādimāha. Tattha vijjāti arahattamaggañāṇavijjā. Avijjāti catusaccapaṭicchādikā avijjā. Sesaṃ vuttanayameva. Ettāvatā ca pubbenivāsañāṇena atītaṃsañāṇaṃ, dibbacakkhunā paccuppannānāgataṃsañāṇaṃ, āsavakkhayena sakalalokiyalokuttaraguṇanti evaṃ tīhi vijjāhi sabbepi sabbaññuguṇe saṅgahetvā pakāsento attano asammohavihāraṃ brāhmaṇassa dassesi.

    ఆసవక్ఖయఞాణకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    అరఞ్ఞవాసకారణవణ్ణనా

    Araññavāsakāraṇavaṇṇanā

    ౫౫. ఏవం వుత్తే కిర బ్రాహ్మణో చిన్తేసి – ‘‘సమణో గోతమో సబ్బఞ్ఞుతం పటిజానాతి, అజ్జాపి చ అరఞ్ఞవాసం న విజహతి, అత్థి ను ఖ్వస్స అఞ్ఞమ్పి కిఞ్చి కరణీయ’’న్తి. అథస్స భగవా అజ్ఝాసయం విదిత్వా ఇమినా అజ్ఝాసయానుసన్ధినా, సియా ఖో పన తేతిఆదిమాహ. తత్థ సియా ఖో పన తే, బ్రాహ్మణ, ఏవమస్సాతి, బ్రాహ్మణ, కదాచి తుయ్హం ఏవం భవేయ్య. న ఖో పనేతం బ్రాహ్మణ ఏవం దట్ఠబ్బన్తి ఏతం ఖో పన, బ్రాహ్మణ, తయా మయ్హం పన్తసేనాసనపటిసేవనం అవీతరాగాదితాయాతి ఏవం న దట్ఠబ్బం. ఏవం పన్తసేనాసనపటిసేవనే అకారణం పటిక్ఖిపిత్వా కారణం దస్సేన్తో ద్వే ఖో అహన్తిఆదిమాహ. తత్థ అత్థోయేవ అత్థవసో. తస్మా ద్వే ఖో అహం, బ్రాహ్మణ, అత్థవసేతి అహం ఖో, బ్రాహ్మణ, ద్వే అత్థే ద్వే కారణాని సమ్పస్సమానోతి వుత్తం హోతి. అత్తనో చ దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారన్తి ఏత్థ దిట్ఠధమ్మో నామ అయం పచ్చక్ఖో అత్తభావో. సుఖవిహారో నామ చతున్నమ్పి ఇరియాపథవిహారానం ఫాసుతా, ఏకకస్స హి అరఞ్ఞే అన్తమసో ఉచ్చారపస్సావకిచ్చం ఉపాదాయ సబ్బేవ ఇరియాపథా ఫాసుకా హోన్తి, తస్మా దిట్ఠధమ్మస్స సుఖవిహారన్తి అయమత్థో వేదితబ్బో. పచ్ఛిమఞ్చ జనతం అనుకమ్పమానోతి కథం అరఞ్ఞవాసేన పచ్ఛిమా జనతా అనుకమ్పితా హోతి? సద్ధాపబ్బజితా హి కులపుత్తా భగవతో అరఞ్ఞవాసం దిస్వా భగవాపి నామ అరఞ్ఞసేనాసనాని న ముఞ్చతి, యస్స నేవత్థి పరిఞ్ఞాతబ్బం న పహాతబ్బం న భావేతబ్బం న సచ్ఛికాతబ్బం, కిమఙ్గం పన మయన్తి చిన్తేత్వా తత్థ వసితబ్బమేవ మఞ్ఞిస్సన్తి. ఏవం ఖిప్పమేవ దుక్ఖస్సన్తకరా భవిస్సన్తి. ఏవం పచ్ఛిమా జనతా అనుకమ్పితా హోతి. ఏతమత్థం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘పచ్ఛిమఞ్చ జనతం అనుకమ్పమానో’’తి.

    55. Evaṃ vutte kira brāhmaṇo cintesi – ‘‘samaṇo gotamo sabbaññutaṃ paṭijānāti, ajjāpi ca araññavāsaṃ na vijahati, atthi nu khvassa aññampi kiñci karaṇīya’’nti. Athassa bhagavā ajjhāsayaṃ viditvā iminā ajjhāsayānusandhinā, siyā kho pana tetiādimāha. Tattha siyā kho pana te, brāhmaṇa, evamassāti, brāhmaṇa, kadāci tuyhaṃ evaṃ bhaveyya. Na kho panetaṃ brāhmaṇa evaṃ daṭṭhabbanti etaṃ kho pana, brāhmaṇa, tayā mayhaṃ pantasenāsanapaṭisevanaṃ avītarāgāditāyāti evaṃ na daṭṭhabbaṃ. Evaṃ pantasenāsanapaṭisevane akāraṇaṃ paṭikkhipitvā kāraṇaṃ dassento dve kho ahantiādimāha. Tattha atthoyeva atthavaso. Tasmā dve kho ahaṃ, brāhmaṇa, atthavaseti ahaṃ kho, brāhmaṇa, dve atthe dve kāraṇāni sampassamānoti vuttaṃ hoti. Attano ca diṭṭhadhammasukhavihāranti ettha diṭṭhadhammo nāma ayaṃ paccakkho attabhāvo. Sukhavihāro nāma catunnampi iriyāpathavihārānaṃ phāsutā, ekakassa hi araññe antamaso uccārapassāvakiccaṃ upādāya sabbeva iriyāpathā phāsukā honti, tasmā diṭṭhadhammassa sukhavihāranti ayamattho veditabbo. Pacchimañca janataṃ anukampamānoti kathaṃ araññavāsena pacchimā janatā anukampitā hoti? Saddhāpabbajitā hi kulaputtā bhagavato araññavāsaṃ disvā bhagavāpi nāma araññasenāsanāni na muñcati, yassa nevatthi pariññātabbaṃ na pahātabbaṃ na bhāvetabbaṃ na sacchikātabbaṃ, kimaṅgaṃ pana mayanti cintetvā tattha vasitabbameva maññissanti. Evaṃ khippameva dukkhassantakarā bhavissanti. Evaṃ pacchimā janatā anukampitā hoti. Etamatthaṃ dassento āha ‘‘pacchimañca janataṃ anukampamāno’’ti.

    అరఞ్ఞవాసకారణవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Araññavāsakāraṇavaṇṇanā niṭṭhitā.

    దేసనానుమోదనావణ్ణనా

    Desanānumodanāvaṇṇanā

    ౫౬. తం సుత్వా అత్తమనో బ్రాహ్మణో అనుకమ్పితరూపాతిఆదిమాహ. తత్థ అనుకమ్పితరూపాతి అనుకమ్పితజాతికా అనుకమ్పితసభావా. జనతాతి జనసమూహో. యథా తం అరహతా సమ్మాసమ్బుద్ధేనాతి యథా అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో అనుకమ్పేయ్య, తథేవ అనుకమ్పితరూపాతి.

    56. Taṃ sutvā attamano brāhmaṇo anukampitarūpātiādimāha. Tattha anukampitarūpāti anukampitajātikā anukampitasabhāvā. Janatāti janasamūho. Yathā taṃ arahatā sammāsambuddhenāti yathā arahaṃ sammāsambuddho anukampeyya, tatheva anukampitarūpāti.

    ఏవఞ్చ పన వత్వా పున తం భగవతో ధమ్మదేసనం అబ్భనుమోదమానో భగవన్తం ఏతదవోచ అభిక్కన్తం, భో గోతమ, అభిక్కన్తం, భో గోతమాతి. తత్థాయం అభిక్కన్తసద్దో ఖయసున్దరాభిరూపఅబ్భనుమోదనేసు దిస్సతి. ‘‘అభిక్కన్తా, భన్తే, రత్తి, నిక్ఖన్తో పఠమో యామో, చిరనిసిన్నో భిక్ఖుసఙ్ఘో’’తిఆదీసు (చూళవ॰ ౩౮౩; అ॰ ని॰ ౮.౨౦) హి ఖయే దిస్సతి. ‘‘అయం ఇమేసం చతున్నం పుగ్గలానం అభిక్కన్తతరో చ పణీతతరో చా’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౪.౧౦౦) సున్దరే.

    Evañca pana vatvā puna taṃ bhagavato dhammadesanaṃ abbhanumodamāno bhagavantaṃ etadavoca abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotamāti. Tatthāyaṃ abhikkantasaddo khayasundarābhirūpaabbhanumodanesu dissati. ‘‘Abhikkantā, bhante, ratti, nikkhanto paṭhamo yāmo, ciranisinno bhikkhusaṅgho’’tiādīsu (cūḷava. 383; a. ni. 8.20) hi khaye dissati. ‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’tiādīsu (a. ni. 4.100) sundare.

    ‘‘కో మే వన్దతి పాదాని, ఇద్ధియా యససా జలం;

    ‘‘Ko me vandati pādāni, iddhiyā yasasā jalaṃ;

    అభిక్కన్తేన వణ్ణేన, సబ్బా ఓభాసయం దిసా’’తి. –

    Abhikkantena vaṇṇena, sabbā obhāsayaṃ disā’’ti. –

    ఆదీసు (వి॰ వ॰ ౮౫౭) అభిరూపే. ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే’’తిఆదీసు (దీ॰ ని॰ ౧.౨౫౦; పారా॰ ౧౫) అబ్భనుమోదనే . ఇధాపి అబ్భనుమోదనేయేవ. యస్మా చ అబ్భనుమోదనే, తస్మా సాధు సాధు భో, గోతమాతి వుత్తం హోతీతి వేదితబ్బం.

    Ādīsu (vi. va. 857) abhirūpe. ‘‘Abhikkantaṃ, bhante’’tiādīsu (dī. ni. 1.250; pārā. 15) abbhanumodane . Idhāpi abbhanumodaneyeva. Yasmā ca abbhanumodane, tasmā sādhu sādhu bho, gotamāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.

    ‘‘భయే కోధే పసంసాయం, తురితే కోతూహలచ్ఛరే;

    ‘‘Bhaye kodhe pasaṃsāyaṃ, turite kotūhalacchare;

    హాసే సోకే పసాదే చ, కరే ఆమేడితం బుధో’’తి. –

    Hāse soke pasāde ca, kare āmeḍitaṃ budho’’ti. –

    ఇమినా చ లక్ఖణేన ఇధ పసాదవసేన పసంసావసేన చాయం ద్విక్ఖత్తుం వుత్తోతి వేదితబ్బో. అథ వా అభిక్కన్తన్తి అభికన్తం. అతిఇట్ఠం అతిమనాపం, అతిసున్దరన్తి వుత్తం హోతి.

    Iminā ca lakkhaṇena idha pasādavasena pasaṃsāvasena cāyaṃ dvikkhattuṃ vuttoti veditabbo. Atha vā abhikkantanti abhikantaṃ. Atiiṭṭhaṃ atimanāpaṃ, atisundaranti vuttaṃ hoti.

    తత్థ ఏకేన అభిక్కన్తసద్దేన దేసనం థోమేతి, ఏకేన అత్తనో పసాదం. అయఞ్హేత్థ అధిప్పాయో – అభిక్కన్తం, భో గోతమ, యదిదం భోతో గోతమస్స ధమ్మదేసనా, అభిక్కన్తం యదిదం భోతో గోతమస్స ధమ్మదేసనం ఆగమ్మ మమ పసాదోతి. భగవతోయేవ వా వచనం ద్వే ద్వే అత్థే సన్ధాయ థోమేతి – భోతో గోతమస్స వచనం అభిక్కన్తం దోసనాసనతో, అభిక్కన్తం గుణాధిగమనతో, తథా సద్ధాజననతో, పఞ్ఞాజననతో, సాత్థతో, సబ్యఞ్జనతో, ఉత్తానపదతో, గమ్భీరత్థతో, కణ్ణసుఖతో, హదయఙ్గమతో, అనత్తుక్కంసనతో, అపరవమ్భనతో, కరుణాసీతలతో, పఞ్ఞావదాతతో, ఆపాథరమణీయతో, విమద్దక్ఖమతో, సుయ్యమానసుఖతో, వీమంసీయమానహితతోతి ఏవమాదీహి యోజేతబ్బం.

    Tattha ekena abhikkantasaddena desanaṃ thometi, ekena attano pasādaṃ. Ayañhettha adhippāyo – abhikkantaṃ, bho gotama, yadidaṃ bhoto gotamassa dhammadesanā, abhikkantaṃ yadidaṃ bhoto gotamassa dhammadesanaṃ āgamma mama pasādoti. Bhagavatoyeva vā vacanaṃ dve dve atthe sandhāya thometi – bhoto gotamassa vacanaṃ abhikkantaṃ dosanāsanato, abhikkantaṃ guṇādhigamanato, tathā saddhājananato, paññājananato, sātthato, sabyañjanato, uttānapadato, gambhīratthato, kaṇṇasukhato, hadayaṅgamato, anattukkaṃsanato, aparavambhanato, karuṇāsītalato, paññāvadātato, āpātharamaṇīyato, vimaddakkhamato, suyyamānasukhato, vīmaṃsīyamānahitatoti evamādīhi yojetabbaṃ.

    తతో పరమ్పి చతూహి ఉపమాహి దేసనంయేవ థోమేతి. తత్థ నిక్కుజ్జితన్తి అధోముఖఠపితం, హేట్ఠాముఖజాతం వా. ఉక్కుజ్జేయ్యాతి ఉపరి ముఖం కరేయ్య. పటిచ్ఛన్నన్తి తిణపణ్ణాదిచ్ఛాదితం. వివరేయ్యాతి ఉగ్ఘాటేయ్య. మూళ్హస్సాతి దిసామూళ్హస్స. మగ్గం ఆచిక్ఖేయ్యాతి హత్థే గహేత్వా ‘‘ఏస మగ్గో’’తి వదేయ్య. అన్ధకారేతి కాళపక్ఖచాతుద్దసీఅడ్ఢరత్తఘనవనసణ్డమేఘపటలేహి చతురఙ్గే తమే, అయం తావ అనుత్తానపదత్థో.

    Tato parampi catūhi upamāhi desanaṃyeva thometi. Tattha nikkujjitanti adhomukhaṭhapitaṃ, heṭṭhāmukhajātaṃ vā. Ukkujjeyyāti upari mukhaṃ kareyya. Paṭicchannanti tiṇapaṇṇādicchāditaṃ. Vivareyyāti ugghāṭeyya. Mūḷhassāti disāmūḷhassa. Maggaṃ ācikkheyyāti hatthe gahetvā ‘‘esa maggo’’ti vadeyya. Andhakāreti kāḷapakkhacātuddasīaḍḍharattaghanavanasaṇḍameghapaṭalehi caturaṅge tame, ayaṃ tāva anuttānapadattho.

    అయం పన అధిప్పాయయోజనా – యథా కోచి నిక్కుజ్జితం ఉక్కుజ్జేయ్య, ఏవం సద్ధమ్మవిముఖం అసద్ధమ్మే పతితం మం అసద్ధమ్మా వుట్ఠాపేన్తేన, యథా పటిచ్ఛన్నం వివరేయ్య . ఏవం కస్సపస్స భగవతో సాసనన్తరధానతో పభుతి మిచ్ఛాదిట్ఠిగహనపటిచ్ఛన్నం సాసనం వివరన్తేన, యథా మూళ్హస్స మగ్గం ఆచిక్ఖేయ్య, ఏవం కుమ్మగ్గమిచ్ఛామగ్గప్పటిపన్నస్స మే సగ్గమోక్ఖమగ్గం ఆచిక్ఖన్తేన, యథా అన్ధకారే తేలపజ్జోతం ధారేయ్య, ఏవం మోహన్ధకారే నిముగ్గస్స మే బుద్ధాదిరతనరూపాని అపస్సతో తప్పటిచ్ఛాదకమోహన్ధకారవిద్ధంసకదేసనాపజ్జోతధారణేన మయ్హం భోతా గోతమేన ఏతేహి పరియాయేహి పకాసితత్తా అనేకపరియాయేన ధమ్మో పకాసితోతి.

    Ayaṃ pana adhippāyayojanā – yathā koci nikkujjitaṃ ukkujjeyya, evaṃ saddhammavimukhaṃ asaddhamme patitaṃ maṃ asaddhammā vuṭṭhāpentena, yathā paṭicchannaṃ vivareyya . Evaṃ kassapassa bhagavato sāsanantaradhānato pabhuti micchādiṭṭhigahanapaṭicchannaṃ sāsanaṃ vivarantena, yathā mūḷhassa maggaṃ ācikkheyya, evaṃ kummaggamicchāmaggappaṭipannassa me saggamokkhamaggaṃ ācikkhantena, yathā andhakāre telapajjotaṃ dhāreyya, evaṃ mohandhakāre nimuggassa me buddhādiratanarūpāni apassato tappaṭicchādakamohandhakāraviddhaṃsakadesanāpajjotadhāraṇena mayhaṃ bhotā gotamena etehi pariyāyehi pakāsitattā anekapariyāyena dhammo pakāsitoti.

    దేసనానుమోదనావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Desanānumodanāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    పసన్నాకారవణ్ణనా

    Pasannākāravaṇṇanā

    ఏవం దేసనం థోమేత్వా ఇమాయ దేసనాయ రతనత్తయపసన్నచిత్తో పసన్నాకారం కరోన్తో ఏసాహన్తిఆదిమాహ. తత్థ ఏసాహన్తి ఏసో అహం. భవన్తం గోతమం సరణం గచ్ఛామీతి భవం మే గోతమో సరణం పరాయణం, అఘస్స తాతా , హితస్స చ విధాతాతి ఇమినా అధిప్పాయేన భవన్తం గోతమం గచ్ఛామి, భజామి, సేవామి, పయిరుపాసామి, ఏవం వా జానామి, బుజ్ఝామీతి. యేసఞ్హి ధాతూనం గతిఅత్థో, బుద్ధిపి తేసం అత్థో. తస్మా గచ్ఛామీతి ఇమస్స జానామి, బుజ్ఝామీతి అయమత్థో వుత్తో. ధమ్మఞ్చ భిక్ఖుసఙ్ఘఞ్చాతి ఏత్థ పన అధిగతమగ్గే సచ్ఛికతనిరోధే యథానుసిట్ఠం పటిపజ్జమానే చ అపాయేసు అపతమానే ధారేతీతి ధమ్మో, సో అత్థతో అరియమగ్గో చేవ నిబ్బానఞ్చ. వుత్తఞ్హేతం – ‘‘యావతా, భిక్ఖవే, ధమ్మా సఙ్ఖతా, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో తేసం అగ్గమక్ఖాయతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౪.౩౪) విత్థారో. న కేవలఞ్చ అరియమగ్గో చేవ నిబ్బానఞ్చ, అపిచ ఖో అరియఫలేహి సద్ధిం పరియత్తిధమ్మోపి. వుత్తఞ్హేతం ఛత్తమాణవకవిమానే –

    Evaṃ desanaṃ thometvā imāya desanāya ratanattayapasannacitto pasannākāraṃ karonto esāhantiādimāha. Tattha esāhanti eso ahaṃ. Bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmīti bhavaṃ me gotamo saraṇaṃ parāyaṇaṃ, aghassa tātā , hitassa ca vidhātāti iminā adhippāyena bhavantaṃ gotamaṃ gacchāmi, bhajāmi, sevāmi, payirupāsāmi, evaṃ vā jānāmi, bujjhāmīti. Yesañhi dhātūnaṃ gatiattho, buddhipi tesaṃ attho. Tasmā gacchāmīti imassa jānāmi, bujjhāmīti ayamattho vutto. Dhammañca bhikkhusaṅghañcāti ettha pana adhigatamagge sacchikatanirodhe yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne ca apāyesu apatamāne dhāretīti dhammo, so atthato ariyamaggo ceva nibbānañca. Vuttañhetaṃ – ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (a. ni. 4.34) vitthāro. Na kevalañca ariyamaggo ceva nibbānañca, apica kho ariyaphalehi saddhiṃ pariyattidhammopi. Vuttañhetaṃ chattamāṇavakavimāne –

    ‘‘రాగవిరాగమనేజమసోకం, ధమ్మమసఙ్ఖతమప్పటికూలం;

    ‘‘Rāgavirāgamanejamasokaṃ, dhammamasaṅkhatamappaṭikūlaṃ;

    మధురమిమం పగుణం సువిభత్తం, ధమ్మమిమం సరణత్థముపేహీ’’తి. (వి॰ వ॰ ౮౮౭);

    Madhuramimaṃ paguṇaṃ suvibhattaṃ, dhammamimaṃ saraṇatthamupehī’’ti. (vi. va. 887);

    ఏత్థ రాగవిరాగోతి మగ్గో కథితో. అనేజమసోకన్తి ఫలం. ధమ్మమసఙ్ఖతన్తి నిబ్బానం. అప్పటికూలం మధురమిమం పగుణం సువిభత్తన్తి పిటకత్తయేన విభత్తా సబ్బధమ్మక్ఖన్ధాతి. దిట్ఠిసీలసఙ్ఘాతేన సంహతోతి సఙ్ఘో, సో అత్థతో అట్ఠ అరియపుగ్గలసమూహో. వుత్తఞ్హేతం తస్మింయేవ విమానే.

    Ettha rāgavirāgoti maggo kathito. Anejamasokanti phalaṃ. Dhammamasaṅkhatanti nibbānaṃ. Appaṭikūlaṃ madhuramimaṃ paguṇaṃ suvibhattanti piṭakattayena vibhattā sabbadhammakkhandhāti. Diṭṭhisīlasaṅghātena saṃhatoti saṅgho, so atthato aṭṭha ariyapuggalasamūho. Vuttañhetaṃ tasmiṃyeva vimāne.

    ‘‘యత్థ చ దిన్నమహప్ఫలమాహు, చతూసు సుచీసు పురిసయుగేసు;

    ‘‘Yattha ca dinnamahapphalamāhu, catūsu sucīsu purisayugesu;

    అట్ఠ చ పుగ్గల ధమ్మదసా తే, సఙ్ఘమిమం సరణత్థముపేహీ’’తి. (వి॰ వ॰ ౮౮౮);

    Aṭṭha ca puggala dhammadasā te, saṅghamimaṃ saraṇatthamupehī’’ti. (vi. va. 888);

    భిక్ఖూనం సఙ్ఘో భిక్ఖుసఙ్ఘో. ఏత్తావతా బ్రాహ్మణో తీణి సరణగమనాని పటివేదేసి.

    Bhikkhūnaṃ saṅgho bhikkhusaṅgho. Ettāvatā brāhmaṇo tīṇi saraṇagamanāni paṭivedesi.

    పసన్నాకారవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Pasannākāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    సరణగమనకథావణ్ణనా

    Saraṇagamanakathāvaṇṇanā

    ఇదాని తేసు సరణగమనేసు కోసల్లత్థం సరణం, సరణగమనం. యో చ సరణం గచ్ఛతి, సరణగమనప్పభేదో , సరణగమనస్స ఫలం, సంకిలేసో, భేదోతి అయం విధి వేదితబ్బో. సేయ్యథిదం – పదత్థతో తావ హింసతీతి సరణం, సరణగతానం తేనేవ సరణగమనేన భయం సన్తాసం దుక్ఖం దుగ్గతిపరికిలేసం హనతి వినాసేతీతి అత్థో, రతనత్తయస్సేవేతం అధివచనం.

    Idāni tesu saraṇagamanesu kosallatthaṃ saraṇaṃ, saraṇagamanaṃ. Yo ca saraṇaṃ gacchati, saraṇagamanappabhedo , saraṇagamanassa phalaṃ, saṃkileso, bhedoti ayaṃ vidhi veditabbo. Seyyathidaṃ – padatthato tāva hiṃsatīti saraṇaṃ, saraṇagatānaṃ teneva saraṇagamanena bhayaṃ santāsaṃ dukkhaṃ duggatiparikilesaṃ hanati vināsetīti attho, ratanattayassevetaṃ adhivacanaṃ.

    అథ వా హితే పవత్తనేన అహితా చ నివత్తనేన సత్తానం భయం హింసతి బుద్ధో. భవకన్తారా ఉత్తారణేన అస్సాసదానేన చ ధమ్మో. అప్పకానమ్పి కారానం విపులఫలపటిలాభకరణేన సఙ్ఘో. తస్మా ఇమినాపి పరియాయేన రతనత్తయం సరణం. తప్పసాదతగ్గరుతాహి విహతకిలేసో తప్పరాయణతాకారప్పవత్తో చిత్తుప్పాదో సరణగమనం. తంసమఙ్గిసత్తో సరణం గచ్ఛతి, వుత్తప్పకారేన చిత్తుప్పాదేన ఏతాని మే తీణి సరణాని సరణం, ఏతాని పరాయణన్తి ఏవం ఉపేతీతి అత్థో. ఏవం తావ సరణం సరణగమనం యో చ సరణం గచ్ఛతీతి ఇదం తయం వేదితబ్బం.

    Atha vā hite pavattanena ahitā ca nivattanena sattānaṃ bhayaṃ hiṃsati buddho. Bhavakantārā uttāraṇena assāsadānena ca dhammo. Appakānampi kārānaṃ vipulaphalapaṭilābhakaraṇena saṅgho. Tasmā imināpi pariyāyena ratanattayaṃ saraṇaṃ. Tappasādataggarutāhi vihatakileso tapparāyaṇatākārappavatto cittuppādo saraṇagamanaṃ. Taṃsamaṅgisatto saraṇaṃ gacchati, vuttappakārena cittuppādena etāni me tīṇi saraṇāni saraṇaṃ, etāni parāyaṇanti evaṃ upetīti attho. Evaṃ tāva saraṇaṃ saraṇagamanaṃ yo ca saraṇaṃ gacchatīti idaṃ tayaṃ veditabbaṃ.

    సరణగమనప్పభేదే పన దువిధం సరణగమనం లోకుత్తరం లోకియఞ్చ. తత్థ లోకుత్తరం దిట్ఠసచ్చానం మగ్గక్ఖణే సరణగమనుపక్కిలేససముచ్ఛేదేన ఆరమ్మణతో నిబ్బానారమ్మణం హుత్వా కిచ్చతో సకలేపి రతనత్తయే ఇజ్ఝతి. లోకియం పుథుజ్జనానం సరణగమనుపక్కిలేసవిక్ఖమ్భనేన ఆరమ్మణతో బుద్ధాదిగుణారమ్మణం హుత్వా ఇజ్ఝతి, తం అత్థతో బుద్ధాదీసు వత్థూసు సద్ధాపటిలాభో, సద్ధామూలికా చ సమ్మాదిట్ఠి దససు పుఞ్ఞకిరియవత్థూసు దిట్ఠిజుకమ్మన్తి వుచ్చతి.

    Saraṇagamanappabhede pana duvidhaṃ saraṇagamanaṃ lokuttaraṃ lokiyañca. Tattha lokuttaraṃ diṭṭhasaccānaṃ maggakkhaṇe saraṇagamanupakkilesasamucchedena ārammaṇato nibbānārammaṇaṃ hutvā kiccato sakalepi ratanattaye ijjhati. Lokiyaṃ puthujjanānaṃ saraṇagamanupakkilesavikkhambhanena ārammaṇato buddhādiguṇārammaṇaṃ hutvā ijjhati, taṃ atthato buddhādīsu vatthūsu saddhāpaṭilābho, saddhāmūlikā ca sammādiṭṭhi dasasu puññakiriyavatthūsu diṭṭhijukammanti vuccati.

    తయిదం చతుధా పవత్తతి అత్తసన్నియ్యాతనేన తప్పరాయణతాయ సిస్సభావూపగమనేన పణిపాతేనాతి. తత్థ అత్తసన్నియ్యాతనం నామ ‘‘అజ్జ ఆదిం కత్వా అహం అత్తానం బుద్ధస్స నియ్యాతేమి, ధమ్మస్స, సఙ్ఘస్సా’’తి ఏవం బుద్ధాదీనం అత్తపరిచ్చజనం. తప్పరాయణతా నామ ‘‘అజ్జ ఆదిం కత్వా అహం బుద్ధపరాయణో, ధమ్మపరాయణో, సఙ్ఘపరాయణో ఇతి మం ధారేథా’’తి ఏవం తప్పరాయణభావో. సిస్సభావూపగమనం నామ ‘‘అజ్జ ఆదిం కత్వా అహం బుద్ధస్స అన్తేవాసికో, ధమ్మస్స, సఙ్ఘస్సాతి మం ధారేథా’’తి ఏవం సిస్సభావూపగమో. పణిపాతో నామ ‘‘అజ్జ ఆదిం కత్వా అహం అభివాదనపచ్చుట్ఠానఅఞ్జలికమ్మసామీచికమ్మం బుద్ధాదీనంయేవ తిణ్ణం వత్థూనం కరోమి, ఇతి మం ధారేథా’’తి ఏవం బుద్ధాదీసు పరమనిపచ్చకారో. ఇమేసఞ్హి చతున్నం ఆకారానం అఞ్ఞతరమ్పి కరోన్తేన గహితంయేవ హోతి సరణగమనం.

    Tayidaṃ catudhā pavattati attasanniyyātanena tapparāyaṇatāya sissabhāvūpagamanena paṇipātenāti. Tattha attasanniyyātanaṃ nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ attānaṃ buddhassa niyyātemi, dhammassa, saṅghassā’’ti evaṃ buddhādīnaṃ attapariccajanaṃ. Tapparāyaṇatā nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ buddhaparāyaṇo, dhammaparāyaṇo, saṅghaparāyaṇo iti maṃ dhārethā’’ti evaṃ tapparāyaṇabhāvo. Sissabhāvūpagamanaṃ nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ buddhassa antevāsiko, dhammassa, saṅghassāti maṃ dhārethā’’ti evaṃ sissabhāvūpagamo. Paṇipāto nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ abhivādanapaccuṭṭhānaañjalikammasāmīcikammaṃ buddhādīnaṃyeva tiṇṇaṃ vatthūnaṃ karomi, iti maṃ dhārethā’’ti evaṃ buddhādīsu paramanipaccakāro. Imesañhi catunnaṃ ākārānaṃ aññatarampi karontena gahitaṃyeva hoti saraṇagamanaṃ.

    అపిచ భగవతో అత్తానం పరిచ్చజామి, ధమ్మస్స, సఙ్ఘస్స అత్తానం పరిచ్చజామి. జీవితం పరిచ్చజామి, పరిచ్చత్తోయేవ మే అత్తా, పరిచ్చత్తంయేవ మే జీవితం, జీవితపరియన్తికం బుద్ధం సరణం గచ్ఛామి, బుద్ధో మే సరణం లేణం తాణన్తి ఏవమ్పి అత్తసన్నియ్యాతనం వేదితబ్బం. ‘‘సత్థారఞ్చ వతాహం పస్సేయ్యం భగవన్తమేవ పస్సేయ్యం, సుగతఞ్చ వతాహం పస్సేయ్యం భగవన్తమేవ పస్సేయ్యం, సమ్మాసమ్బుద్ధఞ్చ వతాహం పస్సేయ్యం భగవన్తమేవ పస్సేయ్య’’న్తి (సం॰ ని॰ ౨.౧౫౪) ఏవమ్పి మహాకస్సపస్స సరణగమనం వియ సిస్సభావూపగమనం దట్ఠబ్బం.

    Apica bhagavato attānaṃ pariccajāmi, dhammassa, saṅghassa attānaṃ pariccajāmi. Jīvitaṃ pariccajāmi, pariccattoyeva me attā, pariccattaṃyeva me jīvitaṃ, jīvitapariyantikaṃ buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmi, buddho me saraṇaṃ leṇaṃ tāṇanti evampi attasanniyyātanaṃ veditabbaṃ. ‘‘Satthārañca vatāhaṃ passeyyaṃ bhagavantameva passeyyaṃ, sugatañca vatāhaṃ passeyyaṃ bhagavantameva passeyyaṃ, sammāsambuddhañca vatāhaṃ passeyyaṃ bhagavantameva passeyya’’nti (saṃ. ni. 2.154) evampi mahākassapassa saraṇagamanaṃ viya sissabhāvūpagamanaṃ daṭṭhabbaṃ.

    ‘‘సో అహం విచరిస్సామి, గామా గామం పురా పురం;

    ‘‘So ahaṃ vicarissāmi, gāmā gāmaṃ purā puraṃ;

    నమస్సమానో సమ్బుద్ధం, ధమ్మస్స చ సుధమ్మత’’న్తి. (సు॰ ని॰ ౧౯౪; సం॰ ని॰ ౧.౨౪౬) –

    Namassamāno sambuddhaṃ, dhammassa ca sudhammata’’nti. (su. ni. 194; saṃ. ni. 1.246) –

    ఏవమ్పి ఆళవకాదీనం సరణగమనం వియ తప్పరాయణతా వేదితబ్బా. ‘‘అథ ఖో బ్రహ్మాయు బ్రాహ్మణో ఉట్ఠాయాసనా ఏకంసం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వా భగవతో పాదేసు సిరసా నిపతిత్వా భగవతో పాదాని ముఖేన చ పరిచుమ్బతి, పాణీహి చ పరిసమ్బాహతి, నామఞ్చ సావేతి బ్రహ్మాయు అహం, భో గోతమ, బ్రాహ్మణో, బ్రహ్మాయు అహం, భో గోతమ, బ్రాహ్మణో’’తి (మ॰ ని॰ ౨.౩౯౪) ఏవమ్పి పణిపాతో దట్ఠబ్బో.

    Evampi āḷavakādīnaṃ saraṇagamanaṃ viya tapparāyaṇatā veditabbā. ‘‘Atha kho brahmāyu brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavato pādāni mukhena ca paricumbati, pāṇīhi ca parisambāhati, nāmañca sāveti brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo, brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo’’ti (ma. ni. 2.394) evampi paṇipāto daṭṭhabbo.

    సో పనేస ఞాతిభయాచరియదక్ఖిణేయ్యవసేన చతుబ్బిధో హోతి. తత్థ దక్ఖిణేయ్యపణిపాతేన సరణగమనం హోతి, న ఇతరేహి. సేట్ఠవసేనేవ హి సరణం గయ్హతి, సేట్ఠవసేన భిజ్జతి, తస్మా యో సాకియో వా కోలియో వా ‘‘బుద్ధో అమ్హాకం ఞాతకో’’తి వన్దతి, అగ్గహితమేవ హోతి సరణం. యో వా ‘‘సమణో గోతమో రాజపూజితో మహానుభావో, అవన్దియమానో అనత్థమ్పి కరేయ్యా’’తి భయేన వన్దతి, అగ్గహితమేవ హోతి సరణం. యో వా బోధిసత్తకాలే భగవతో సన్తికే కిఞ్చి ఉగ్గహితం సరమానో బుద్ధకాలే వా –

    So panesa ñātibhayācariyadakkhiṇeyyavasena catubbidho hoti. Tattha dakkhiṇeyyapaṇipātena saraṇagamanaṃ hoti, na itarehi. Seṭṭhavaseneva hi saraṇaṃ gayhati, seṭṭhavasena bhijjati, tasmā yo sākiyo vā koliyo vā ‘‘buddho amhākaṃ ñātako’’ti vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ. Yo vā ‘‘samaṇo gotamo rājapūjito mahānubhāvo, avandiyamāno anatthampi kareyyā’’ti bhayena vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ. Yo vā bodhisattakāle bhagavato santike kiñci uggahitaṃ saramāno buddhakāle vā –

    ‘‘ఏకేన భోగే భుఞ్జేయ్య, ద్వీహి కమ్మం పయోజయే;

    ‘‘Ekena bhoge bhuñjeyya, dvīhi kammaṃ payojaye;

    చతుత్థఞ్చ నిధాపేయ్య, ఆపదాసు భవిస్సతీ’’తి. (దీ॰ ని॰ ౩.౨౬౫) –

    Catutthañca nidhāpeyya, āpadāsu bhavissatī’’ti. (dī. ni. 3.265) –

    ఏవరూపం అనుసాసనిం ఉగ్గహేత్వా ‘‘ఆచరియో మే’’తి వన్దతి, అగ్గహితమేవ హోతి సరణం. యో పన ‘‘అయం లోకే అగ్గదక్ఖిణేయ్యో’’తి వన్దతి, తేనేవ గహితం హోతి సరణం.

    Evarūpaṃ anusāsaniṃ uggahetvā ‘‘ācariyo me’’ti vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ. Yo pana ‘‘ayaṃ loke aggadakkhiṇeyyo’’ti vandati, teneva gahitaṃ hoti saraṇaṃ.

    ఏవం గహితసరణస్స చ ఉపాసకస్స వా ఉపాసికాయ వా అఞ్ఞతిత్థియేసు పబ్బజితమ్పి ఞాతిం ‘‘ఞాతకో మే అయ’’న్తి వన్దతో సరణగమనం న భిజ్జతి, పగేవ అపబ్బజితం. తథా రాజానం భయవసేన వన్దతో, సో హి రట్ఠపూజితత్తా అవన్దియమానో అనత్థమ్పి కరేయ్యాతి. తథా యంకిఞ్చి సిప్పం సిక్ఖాపకం తిత్థియం ‘‘ఆచరియో మే అయ’’న్తి వన్దతోపి న భిజ్జతీతి ఏవం సరణగమనప్పభేదో వేదితబ్బో.

    Evaṃ gahitasaraṇassa ca upāsakassa vā upāsikāya vā aññatitthiyesu pabbajitampi ñātiṃ ‘‘ñātako me aya’’nti vandato saraṇagamanaṃ na bhijjati, pageva apabbajitaṃ. Tathā rājānaṃ bhayavasena vandato, so hi raṭṭhapūjitattā avandiyamāno anatthampi kareyyāti. Tathā yaṃkiñci sippaṃ sikkhāpakaṃ titthiyaṃ ‘‘ācariyo me aya’’nti vandatopi na bhijjatīti evaṃ saraṇagamanappabhedo veditabbo.

    ఏత్థ చ లోకుత్తరస్స సరణగమనస్స చత్తారి సామఞ్ఞఫలాని విపాకఫలం, సబ్బదుక్ఖక్ఖయో ఆనిసంసఫలం. వుత్తఞ్హేతం –

    Ettha ca lokuttarassa saraṇagamanassa cattāri sāmaññaphalāni vipākaphalaṃ, sabbadukkhakkhayo ānisaṃsaphalaṃ. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘యో చ బుద్ధఞ్చ ధమ్మఞ్చ, సఙ్ఘఞ్చ సరణం గతో;

    ‘‘Yo ca buddhañca dhammañca, saṅghañca saraṇaṃ gato;

    చత్తారి అరియసచ్చాని, సమ్మప్పఞ్ఞాయ పస్సతి.

    Cattāri ariyasaccāni, sammappaññāya passati.

    దుక్ఖం దుక్ఖసముప్పాదం, దుక్ఖస్స చ అతిక్కమం;

    Dukkhaṃ dukkhasamuppādaṃ, dukkhassa ca atikkamaṃ;

    అరియఞ్చట్ఠఙ్గికం మగ్గం, దుక్ఖూపసమగామినం.

    Ariyañcaṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, dukkhūpasamagāminaṃ.

    ఏతం ఖో సరణం ఖేమం, ఏతం సరణముత్తమం;

    Etaṃ kho saraṇaṃ khemaṃ, etaṃ saraṇamuttamaṃ;

    ఏతం సరణమాగమ్మ, సబ్బదుక్ఖా పముచ్చతీ’’తి. (ధ॰ ప॰ ౧౯౦-౧౯౨);

    Etaṃ saraṇamāgamma, sabbadukkhā pamuccatī’’ti. (dha. pa. 190-192);

    అపిచ నిచ్చతో అనుపగమనాదివసేన పేతస్స ఆనిసంసఫలం వేదితబ్బం. వుత్తఞ్హేతం, ‘‘అట్ఠానమేతం, భిక్ఖవే, అనవకాసో, యం దిట్ఠిసమ్పన్నో పుగ్గలో కఞ్చి సఙ్ఖారం నిచ్చతో ఉపగచ్ఛేయ్య, సుఖతో ఉపగచ్ఛేయ్య, కఞ్చి ధమ్మం అత్తతో ఉపగచ్ఛేయ్య, మాతరం జీవితా వోరోపేయ్య, పితరం అరహన్తం జీవితా వోరోపేయ్య, దుట్ఠచిత్తో తథాగతస్స లోహితం ఉప్పాదేయ్య, సఙ్ఘం భిన్దేయ్య, అఞ్ఞం సత్థారం ఉద్దిసేయ్య, నేతం ఠానం విజ్జతీ’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౧౨౮; అ॰ ని॰ ౧.౨౬౮-౨౭౬).

    Apica niccato anupagamanādivasena petassa ānisaṃsaphalaṃ veditabbaṃ. Vuttañhetaṃ, ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo kañci saṅkhāraṃ niccato upagaccheyya, sukhato upagaccheyya, kañci dhammaṃ attato upagaccheyya, mātaraṃ jīvitā voropeyya, pitaraṃ arahantaṃ jīvitā voropeyya, duṭṭhacitto tathāgatassa lohitaṃ uppādeyya, saṅghaṃ bhindeyya, aññaṃ satthāraṃ uddiseyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (ma. ni. 3.128; a. ni. 1.268-276).

    లోకియస్స పన సరణగమనస్స భవసమ్పదాపి భోగసమ్పదాపి ఫలమేవ. వుత్తఞ్హేతం –

    Lokiyassa pana saraṇagamanassa bhavasampadāpi bhogasampadāpi phalameva. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘యేకేచి బుద్ధం సరణం గతాసే,

    ‘‘Yekeci buddhaṃ saraṇaṃ gatāse,

    న తే గమిస్సన్తి అపాయభూమిం;

    Na te gamissanti apāyabhūmiṃ;

    పహాయ మానుసం దేహం,

    Pahāya mānusaṃ dehaṃ,

    దేవకాయం పరిపూరేస్సన్తీ’’తి. (సం॰ ని॰ ౧.౩౭);

    Devakāyaṃ paripūressantī’’ti. (saṃ. ni. 1.37);

    అపరమ్పి వుత్తం ‘‘అథ ఖో సక్కో దేవానమిన్దో అసీతియా దేవతాసహస్సేహి సద్ధిం యేనాయస్మా మహామోగ్గల్లానో, తేనుపసఙ్కమి…పే॰… ఏకమన్తం ఠితం ఖో సక్కం దేవానమిన్దం ఆయస్మా మహామోగ్గల్లానో ఏతదవోచ ‘సాధు ఖో దేవానమిన్ద బుద్ధం సరణగమనం హోతి, బుద్ధం సరణగమనహేతు ఖో దేవానమిన్ద ఏవమిధేకచ్చే సత్తా కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జన్తీ’తి. తే అఞ్ఞే దేవే దసహి ఠానేహి అధిగణ్హన్తి దిబ్బేన ఆయునా దిబ్బేన వణ్ణేన సుఖేన యసేన ఆధిపతేయ్యేన దిబ్బేహి రూపేహి సద్దేహి గన్ధేహి రసేహి ఫోట్ఠబ్బేహీ’’తి (సం॰ ని॰ ౪.౩౪౧). ఏస నయో ధమ్మే సఙ్ఘే చ. అపిచ వేలామసుత్తాదివసేనాపి (అ॰ ని॰ ౯.౨౦) సరణగమనస్స ఫలవిసేసో వేదితబ్బో. ఏవం సరణగమనఫలం వేదితబ్బం.

    Aparampi vuttaṃ ‘‘atha kho sakko devānamindo asītiyā devatāsahassehi saddhiṃ yenāyasmā mahāmoggallāno, tenupasaṅkami…pe… ekamantaṃ ṭhitaṃ kho sakkaṃ devānamindaṃ āyasmā mahāmoggallāno etadavoca ‘sādhu kho devānaminda buddhaṃ saraṇagamanaṃ hoti, buddhaṃ saraṇagamanahetu kho devānaminda evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantī’ti. Te aññe deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhanti dibbena āyunā dibbena vaṇṇena sukhena yasena ādhipateyyena dibbehi rūpehi saddehi gandhehi rasehi phoṭṭhabbehī’’ti (saṃ. ni. 4.341). Esa nayo dhamme saṅghe ca. Apica velāmasuttādivasenāpi (a. ni. 9.20) saraṇagamanassa phalaviseso veditabbo. Evaṃ saraṇagamanaphalaṃ veditabbaṃ.

    తత్థ లోకియసరణగమనం తీసు వత్థూసు అఞ్ఞాణసంసయమిచ్ఛాఞాణాదీహి సంకిలిస్సతి, న మహాజుతికం హోతి, న మహావిప్ఫారం. లోకుత్తరస్స నత్థి సంకిలేసో. లోకియస్స చ సరణగమనస్స దువిధో భేదో సావజ్జో అనవజ్జో చ. తత్థ సావజ్జో అఞ్ఞసత్థారాదీసు అత్తసన్నియ్యాతనాదీహి హోతి, సో అనిట్ఠఫలో. అనవజ్జో కాలం కిరియాయ, సో అవిపాకత్తా అఫలో. లోకుత్తరస్స పన నేవత్థి భేదో. భవన్తరేపి హి అరియసావకో అఞ్ఞసత్థారం న ఉద్దిసతీతి ఏవం సరణగమనస్స సంకిలేసో చ భేదో చ వేదితబ్బోతి. ఉపాసకం మం భవం గోతమో ధారేతూతి మం భవం గోతమో ‘‘ఉపాసకో అయ’’న్తి ఏవం ధారేతు, జానాతూతి అత్థో.

    Tattha lokiyasaraṇagamanaṃ tīsu vatthūsu aññāṇasaṃsayamicchāñāṇādīhi saṃkilissati, na mahājutikaṃ hoti, na mahāvipphāraṃ. Lokuttarassa natthi saṃkileso. Lokiyassa ca saraṇagamanassa duvidho bhedo sāvajjo anavajjo ca. Tattha sāvajjo aññasatthārādīsu attasanniyyātanādīhi hoti, so aniṭṭhaphalo. Anavajjo kālaṃ kiriyāya, so avipākattā aphalo. Lokuttarassa pana nevatthi bhedo. Bhavantarepi hi ariyasāvako aññasatthāraṃ na uddisatīti evaṃ saraṇagamanassa saṃkileso ca bhedo ca veditabboti. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretūti maṃ bhavaṃ gotamo ‘‘upāsako aya’’nti evaṃ dhāretu, jānātūti attho.

    సరణగమనకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Saraṇagamanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ఉపాసకవిధికథావణ్ణనా

    Upāsakavidhikathāvaṇṇanā

    ఉపాసకవిధికోసల్లత్థం పనేత్థ కో ఉపాసకో, కస్మా ఉపాసకోతి వుచ్చతి, కిమస్స సీలం, కో ఆజీవో, కా విపత్తి, కా సమ్పత్తీతి ఇదం పకిణ్ణకం వేదితబ్బం.

    Upāsakavidhikosallatthaṃ panettha ko upāsako, kasmā upāsakoti vuccati, kimassa sīlaṃ, ko ājīvo, kā vipatti, kā sampattīti idaṃ pakiṇṇakaṃ veditabbaṃ.

    తత్థ కో ఉపాసకోతి యో కోచి తిసరణగతో గహట్ఠో. వుత్తఞ్హేతం – ‘‘యతో ఖో మహానామ ఉపాసకో బుద్ధం సరణం గతో హోతి, ధమ్మం సరణం గతో హోతి, సఙ్ఘం సరణం గతో హోతి. ఏత్తావతా ఖో మహానామ ఉపాసకో హోతీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౧౦౩౩).

    Tattha ko upāsakoti yo koci tisaraṇagato gahaṭṭho. Vuttañhetaṃ – ‘‘yato kho mahānāma upāsako buddhaṃ saraṇaṃ gato hoti, dhammaṃ saraṇaṃ gato hoti, saṅghaṃ saraṇaṃ gato hoti. Ettāvatā kho mahānāma upāsako hotī’’ti (saṃ. ni. 5.1033).

    కస్మా ఉపాసకోతి రతనత్తయస్స ఉపాసనతో. సో హి బుద్ధం ఉపాసతీతి ఉపాసకో. ధమ్మం, సఙ్ఘం ఉపాసతీతి ఉపాసకో.

    Kasmā upāsakoti ratanattayassa upāsanato. So hi buddhaṃ upāsatīti upāsako. Dhammaṃ, saṅghaṃ upāsatīti upāsako.

    కిమస్స సీలన్తి పఞ్చ వేరమణియో. యథాహ ‘‘యతో ఖో మహానామ ఉపాసకో పాణాతిపాతా పటివిరతో హోతి అదిన్నాదానా , కామేసు మిచ్ఛాచారా, ముసావాదా, సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానా పటివిరతో హోతి. ఏత్తావతా ఖో మహానామ ఉపాసకో సీలవా హోతీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౧౦౩౩).

    Kimassasīlanti pañca veramaṇiyo. Yathāha ‘‘yato kho mahānāma upāsako pāṇātipātā paṭivirato hoti adinnādānā , kāmesu micchācārā, musāvādā, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti. Ettāvatā kho mahānāma upāsako sīlavā hotī’’ti (saṃ. ni. 5.1033).

    కో ఆజీవోతి పఞ్చ మిచ్ఛావణిజ్జా పహాయ ధమ్మేన సమేన జీవితకప్పనం. వుత్తఞ్హేతం ‘‘పఞ్చిమా, భిక్ఖవే, వణిజ్జా ఉపాసకేన అకరణీయా. కతమా పఞ్చ? సత్థవణిజ్జా, సత్తవణిజ్జా, మంసవణిజ్జా, మజ్జవణిజ్జా, విసవణిజ్జా. ఇమా ఖో, భిక్ఖవే, పఞ్చ వణిజ్జా ఉపాసకేన అకరణీయా’’తి (అ॰ ని॰ ౫.౧౭౭).

    Ko ājīvoti pañca micchāvaṇijjā pahāya dhammena samena jīvitakappanaṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘pañcimā, bhikkhave, vaṇijjā upāsakena akaraṇīyā. Katamā pañca? Satthavaṇijjā, sattavaṇijjā, maṃsavaṇijjā, majjavaṇijjā, visavaṇijjā. Imā kho, bhikkhave, pañca vaṇijjā upāsakena akaraṇīyā’’ti (a. ni. 5.177).

    కా విపత్తీతి యా తస్సేవ సీలస్స చ ఆజీవస్స చ విపత్తి, అయమస్స విపత్తి. అపిచ యాయ ఏస చణ్డాలో చేవ హోతి మలఞ్చ పతికుట్ఠో చ. సాపిస్స విపత్తీతి వేదితబ్బా. తే చ అత్థతో అస్సద్ధియాదయో పఞ్చ ధమ్మా హోన్తి. యథాహ ‘‘పఞ్చహి, భిక్ఖవే, ధమ్మేహి సమన్నాగతో ఉపాసకో ఉపాసకచణ్డాలో చ హోతి ఉపాసకమలఞ్చ ఉపాసకపతికుట్ఠో చ. కతమేహి పఞ్చహి? అస్సద్ధో హోతి, దుస్సీలో హోతి, కోతూహలమఙ్గలికో హోతి, మఙ్గలం పచ్చేతి నో కమ్మం, ఇతో చ బహిద్ధా దక్ఖిణేయ్యం పరియేసతి తత్థ చ పుబ్బకారం కరోతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౫.౧౭౫).

    Kā vipattīti yā tasseva sīlassa ca ājīvassa ca vipatti, ayamassa vipatti. Apica yāya esa caṇḍālo ceva hoti malañca patikuṭṭho ca. Sāpissa vipattīti veditabbā. Te ca atthato assaddhiyādayo pañca dhammā honti. Yathāha ‘‘pañcahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakacaṇḍālo ca hoti upāsakamalañca upāsakapatikuṭṭho ca. Katamehi pañcahi? Assaddho hoti, dussīlo hoti, kotūhalamaṅgaliko hoti, maṅgalaṃ pacceti no kammaṃ, ito ca bahiddhā dakkhiṇeyyaṃ pariyesati tattha ca pubbakāraṃ karotī’’ti (a. ni. 5.175).

    కా సమ్పత్తీతి యా చస్స సీలసమ్పదా చ ఆజీవసమ్పదా చ, సా సమ్పత్తి. యే చస్స రతనభావాదికరా సద్ధాదయో పఞ్చ ధమ్మా. యథాహ ‘‘పఞ్చహి, భిక్ఖవే, ధమ్మేహి సమన్నాగతో ఉపాసకో ఉపాసకరతనఞ్చ హోతి ఉపాసకపదుమఞ్చ ఉపాసకపుణ్డరీకఞ్చ. కతమేహి పఞ్చహి? సద్ధో హోతి, సీలవా హోతి, న కోతూహలమఙ్గలికో హోతి, కమ్మం పచ్చేతి నో మఙ్గలం, న ఇతో బహిద్ధా దక్ఖిణేయ్యం గవేసతి, ఇధ చ పుబ్బకారం కరోతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౫.౧౭౫).

    sampattīti yā cassa sīlasampadā ca ājīvasampadā ca, sā sampatti. Ye cassa ratanabhāvādikarā saddhādayo pañca dhammā. Yathāha ‘‘pañcahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakaratanañca hoti upāsakapadumañca upāsakapuṇḍarīkañca. Katamehi pañcahi? Saddho hoti, sīlavā hoti, na kotūhalamaṅgaliko hoti, kammaṃ pacceti no maṅgalaṃ, na ito bahiddhā dakkhiṇeyyaṃ gavesati, idha ca pubbakāraṃ karotī’’ti (a. ni. 5.175).

    అజ్జతగ్గేతి ఏత్థ అయం అగ్గసద్దో ఆదికోటికోట్ఠాససేట్ఠేసు దిస్సతి. ‘‘అజ్జతగ్గే, సమ్మ దోవారిక, ఆవరామి ద్వారం నిగణ్ఠానం నిగణ్ఠీన’’న్తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౨.౭౦) హి ఆదిమ్హి దిస్సతి. ‘‘తేనేవ అఙ్గులగ్గేన తం అఙ్గులగ్గం పరామసేయ్య, (కథా॰ ౪౪౧) ఉచ్ఛగ్గం వేళగ్గ’’న్తిఆదీసు కోటియం. ‘‘అమ్బిలగ్గం వా మధురగ్గం వా తిత్తకగ్గం వా (సం॰ ని॰ ౫.౩౭౪), అనుజానామి, భిక్ఖవే, విహారగ్గేన వా పరివేణగ్గేన వా భాజేతు’’న్తిఆదీసు (చూళవ॰ ౩౧౮) కోట్ఠాసే. ‘‘యావతా, భిక్ఖవే, సత్తా అపదా వా…పే॰… తథాగతో తేసం అగ్గమక్ఖాయతీ’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౪.౩౪) సేట్ఠే. ఇధ పనాయం ఆదిమ్హి దట్ఠబ్బో. తస్మా అజ్జతగ్గేతి అజ్జతం ఆదిం కత్వా, ఏవమేత్థ అత్థో వేదితబ్బో. అజ్జతన్తి అజ్జభావం. అజ్జదగ్గేతి వా పాఠో, ద-కారో పదసన్ధికరో, అజ్జ అగ్గం కత్వాతి అత్థో.

    Ajjataggeti ettha ayaṃ aggasaddo ādikoṭikoṭṭhāsaseṭṭhesu dissati. ‘‘Ajjatagge, samma dovārika, āvarāmi dvāraṃ nigaṇṭhānaṃ nigaṇṭhīna’’ntiādīsu (ma. ni. 2.70) hi ādimhi dissati. ‘‘Teneva aṅgulaggena taṃ aṅgulaggaṃ parāmaseyya, (kathā. 441) ucchaggaṃ veḷagga’’ntiādīsu koṭiyaṃ. ‘‘Ambilaggaṃ vā madhuraggaṃ vā tittakaggaṃ vā (saṃ. ni. 5.374), anujānāmi, bhikkhave, vihāraggena vā pariveṇaggena vā bhājetu’’ntiādīsu (cūḷava. 318) koṭṭhāse. ‘‘Yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā…pe… tathāgato tesaṃ aggamakkhāyatī’’tiādīsu (a. ni. 4.34) seṭṭhe. Idha panāyaṃ ādimhi daṭṭhabbo. Tasmā ajjataggeti ajjataṃ ādiṃ katvā, evamettha attho veditabbo. Ajjatanti ajjabhāvaṃ. Ajjadaggeti vā pāṭho, da-kāro padasandhikaro, ajja aggaṃ katvāti attho.

    పాణుపేతన్తి పాణేహి ఉపేతం, యావ మే జీవితం పవత్తతి, తావ ఉపేతం. అనఞ్ఞసత్థుకం తీహి సరణగమనేహి సరణం గతం ఉపాసకం కప్పియకారకం మం భవం గోతమో ధారేతు జానాతు. అహఞ్హి సచేపి మే తిఖిణేన అసినా సీసం ఛిన్దేయ్య, నేవ బుద్ధం ‘‘న బుద్ధో’’తి వా ధమ్మం ‘‘న ధమ్మో’’తి వా, సఙ్ఘం ‘‘న సఙ్ఘో’’తి వా వదేయ్యన్తి. ఏవం అత్తసన్నియ్యాతనేన సరణం గన్త్వా చతూహి చ పచ్చయేహి పవారేత్వా ఉట్ఠాయాసనా భగవన్తం అభివాదేత్వా తిక్ఖత్తుం పదక్ఖిణం కత్వా పక్కామీతి.

    Pāṇupetanti pāṇehi upetaṃ, yāva me jīvitaṃ pavattati, tāva upetaṃ. Anaññasatthukaṃ tīhi saraṇagamanehi saraṇaṃ gataṃ upāsakaṃ kappiyakārakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu jānātu. Ahañhi sacepi me tikhiṇena asinā sīsaṃ chindeyya, neva buddhaṃ ‘‘na buddho’’ti vā dhammaṃ ‘‘na dhammo’’ti vā, saṅghaṃ ‘‘na saṅgho’’ti vā vadeyyanti. Evaṃ attasanniyyātanena saraṇaṃ gantvā catūhi ca paccayehi pavāretvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā pakkāmīti.

    ఉపాసకవిధికథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Upāsakavidhikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    పపఞ్చసూదనియా మజ్ఝిమనికాయట్ఠకథాయ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    భయభేరవసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Bhayabheravasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ • Majjhimanikāya / ౪. భయభేరవసుత్తం • 4. Bhayabheravasuttaṃ

    టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / మజ్ఝిమనికాయ (టీకా) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ౪. భయభేరవసుత్తవణ్ణనా • 4. Bhayabheravasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact