Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ၄. ဘယဘေရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

    4. Bhayabheravasuttavaṇṇanā

    ၃၄. ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဘယဘေရဝသုတ္တံ။ တတ္ရာယံ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ – အထာတိ အဝိစ္ဆေဒနတ္ထေ နိပာတော။ ခောတိ အဝဓာရဏတ္ထေ, ဘဂဝတော သာဝတ္ထိယံ ဝိဟာရေ အဝိစ္ဆိန္နေယေဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဇာဏုသ္သောဏီတိ နေတံ တသ္သ မာတာပိတူဟိ ကတနာမံ, အပိစ ခော ဌာနန္တရပဋိလာဘလဒ္ဓံ။ ဇာဏုသ္သောဏိဋ္ဌာနံ ကိရ နာမေတံ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ, တံ တသ္သ ရညာ ဒိန္နံ, တသ္မာ ‘‘ဇာနုသ္သောဏီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဗ္ရဟ္မံ အဏတီတိ ဗ္ရာဟ္မဏော, မန္တေ သဇ္ဈာယတီတိ အတ္ထော။ ဣဒမေဝ ဟိ ဇာတိဗ္ရာဟ္မဏာနံ နိရုတ္တိဝစနံ။ အရိယာ ပန ဗာဟိတပာပတ္တာ ဗ္ရာဟ္မဏာတိ ဝုစ္စန္တိ။

    34.Evaṃme sutanti bhayabheravasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā – athāti avicchedanatthe nipāto. Khoti avadhāraṇatthe, bhagavato sāvatthiyaṃ vihāre avicchinneyevāti vuttaṃ hoti. Jāṇussoṇīti netaṃ tassa mātāpitūhi katanāmaṃ, apica kho ṭhānantarapaṭilābhaladdhaṃ. Jāṇussoṇiṭṭhānaṃ kira nāmetaṃ purohitaṭṭhānaṃ, taṃ tassa raññā dinnaṃ, tasmā ‘‘jānussoṇī’’ti vuccati. Brahmaṃ aṇatīti brāhmaṇo, mante sajjhāyatīti attho. Idameva hi jātibrāhmaṇānaṃ niruttivacanaṃ. Ariyā pana bāhitapāpattā brāhmaṇāti vuccanti.

    ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမီတိ ယေနာတိ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနံ, တသ္မာ ယတ္ထ ဘဂဝာ, တတ္ထ ဥပသင္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယေန ဝာ ကာရဏေန ဘဂဝာ ဒေဝမနုသ္သေဟိ ဥပသင္ကမိတဗ္ဗော, တေန ကာရဏေန ဥပသင္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေန စ ကာရဏေန ဘဂဝာ ဥပသင္ကမိတဗ္ဗော? နာနပ္ပကာရဂုဏဝိသေသာဓိဂမာဓိပ္ပာယေန, သာဒုဖလူပဘောဂာဓိပ္ပာယေန ဒိဇဂဏေဟိ နိစ္စဖလိတမဟာရုက္ခော ဝိယ။

    Yenabhagavā tenupasaṅkamīti yenāti bhummatthe karaṇavacanaṃ, tasmā yattha bhagavā, tattha upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo. Yena vā kāraṇena bhagavā devamanussehi upasaṅkamitabbo, tena kāraṇena upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo. Kena ca kāraṇena bhagavā upasaṅkamitabbo? Nānappakāraguṇavisesādhigamādhippāyena, sāduphalūpabhogādhippāyena dijagaṇehi niccaphalitamahārukkho viya.

    ဥပသင္ကမီတိ စ ဂတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသင္ကမိတ္ဝာတိ ဥပသင္ကမနပရိယောသာနဒီပနံ။ အထ ဝာ ဧဝံ ဂတော တတော အာသန္နတရံ ဌာနံ ဘဂဝတော သမီပသင္ခာတံ ဂန္တ္ဝာတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒီတိ ယထာ ခမနီယာဒီနိ ပုစ္ဆန္တော ဘဂဝာ တေန, ဧဝံ သောပိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမပ္ပဝတ္တမောဒော အဟောသိ, သီတောဒကံ ဝိယ ဥဏ္ဟောဒကေန သမ္မောဒိတံ ဧကီဘာဝံ အဂမာသိ။ ယာယ စ ‘‘ကစ္စိ တေ, ဘော ဂောတမ, ခမနီယံ, ကစ္စိ ယာပနီယံ, ကစ္စိ ဘောတော ဂောတမသ္သ ဂောတမသာဝကာနဉ္စ အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရော’’တိအာဒိကာယ ကထာယ သမ္မောဒိ, တံ ပီတိပာမောဇ္ဇသင္ခာတသမ္မောဒဇနနတော သမ္မောဒိတုံ ယုတ္တဘာဝတော စ သမ္မောဒနီယံ, အတ္ထဗ္ယဉ္ဇနမဓုရတာယ သုစိရမ္ပိ ကာလံ သာရေတုံ နိရန္တရံ ပဝတ္တေတုံ အရဟရူပတော သရိတဗ္ဗဘာဝတော စ သာရာဏီယံ။ သုယ္ယမာနသုခတော စ သမ္မောဒနီယံ, အနုသ္သရိယမာနသုခတော စ သာရဏီယံ။ တထာ ဗ္ယဉ္ဇနပရိသုဒ္ဓတာယ သမ္မောဒနီယံ, အတ္ထပရိသုဒ္ဓတာယ သာရဏီယန္တိ ဧဝံ အနေကေဟိ ပရိယာယေဟိ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတ္ဝာ ပရိယောသာပေတ္ဝာ နိဋ္ဌာပေတ္ဝာ ယေနတ္ထေန အာဂတော, တံ ပုစ္ဆိတုကာမော ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

    Upasaṅkamīti ca gatoti vuttaṃ hoti. Upasaṅkamitvāti upasaṅkamanapariyosānadīpanaṃ. Atha vā evaṃ gato tato āsannataraṃ ṭhānaṃ bhagavato samīpasaṅkhātaṃ gantvātipi vuttaṃ hoti. Bhagavatā saddhiṃ sammodīti yathā khamanīyādīni pucchanto bhagavā tena, evaṃ sopi bhagavatā saddhiṃ samappavattamodo ahosi, sītodakaṃ viya uṇhodakena sammoditaṃ ekībhāvaṃ agamāsi. Yāya ca ‘‘kacci te, bho gotama, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci bhoto gotamassa gotamasāvakānañca appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāro’’tiādikāya kathāya sammodi, taṃ pītipāmojjasaṅkhātasammodajananato sammodituṃ yuttabhāvato ca sammodanīyaṃ, atthabyañjanamadhuratāya sucirampi kālaṃ sāretuṃ nirantaraṃ pavattetuṃ araharūpato saritabbabhāvato ca sārāṇīyaṃ. Suyyamānasukhato ca sammodanīyaṃ, anussariyamānasukhato ca sāraṇīyaṃ. Tathā byañjanaparisuddhatāya sammodanīyaṃ, atthaparisuddhatāya sāraṇīyanti evaṃ anekehi pariyāyehi sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā pariyosāpetvā niṭṭhāpetvā yenatthena āgato, taṃ pucchitukāmo ekamantaṃ nisīdi.

    ဧကမန္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော, ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု (အ. နိ. ၄.၇၀) ဝိယ။ တသ္မာ ယထာ နိသိန္နော ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတိ, တထာ နိသီဒီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘုမ္မတ္ထေ ဝာ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ။ နိသီဒီတိ ဥပာဝိသိ။ ပဏ္ဍိတာ ဟိ ပုရိသာ ဂရုဋ္ဌာနိယံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အာသနကုသလတာယ ဧကမန္တံ နိသီဒန္တိ, အယဉ္စ နေသံ အညတရော, တသ္မာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

    Ekamantanti bhāvanapuṃsakaniddeso, ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’tiādīsu (a. ni. 4.70) viya. Tasmā yathā nisinno ekamantaṃ nisinno hoti, tathā nisīdīti evamettha attho daṭṭhabbo. Bhummatthe vā etaṃ upayogavacanaṃ. Nisīdīti upāvisi. Paṇḍitā hi purisā garuṭṭhāniyaṃ upasaṅkamitvā āsanakusalatāya ekamantaṃ nisīdanti, ayañca nesaṃ aññataro, tasmā ekamantaṃ nisīdi.

    ကထံ နိသိန္နော ပန ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတီတိ။ ဆ နိသဇ္ဇဒောသေ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ။ သေယ္ယထိဒံ, အတိဒူရံ အစ္စာသန္နံ ဥပရိဝာတံ ဥန္နတပဒေသံ အတိသမ္မုခံ အတိပစ္ဆာတိ။ အတိဒူရေ နိသိန္နော ဟိ သစေ ကထေတုကာမော ဟောတိ, ဥစ္စာသဒ္ဒေန ကထေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အစ္စာသန္နေ နိသိန္နော သင္ဃဋ္ဋနံ ကရောတိ။ ဥပရိဝာတေ နိသိန္နော သရီရဂန္ဓေန ဗာဓတိ။ ဥန္နတပ္ပဒေသေ နိသိန္နော အဂာရဝံ ပကာသေတိ။ အတိသမ္မုခာ နိသိန္နော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ, စက္ခုနာ စက္ခုံ အာဟစ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ အတိပစ္ဆာ နိသိန္နော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ, ဂီဝံ ပသာရေတ္ဝာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ တသ္မာ အယမ္ပိ ဧတေ ဆ နိသဇ္ဇဒောသေ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ နိသီဒိ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိ။

    Kathaṃ nisinno pana ekamantaṃ nisinno hotīti. Cha nisajjadose vajjetvā. Seyyathidaṃ, atidūraṃ accāsannaṃ uparivātaṃ unnatapadesaṃ atisammukhaṃ atipacchāti. Atidūre nisinno hi sace kathetukāmo hoti, uccāsaddena kathetabbaṃ hoti. Accāsanne nisinno saṅghaṭṭanaṃ karoti. Uparivāte nisinno sarīragandhena bādhati. Unnatappadese nisinno agāravaṃ pakāseti. Atisammukhā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, cakkhunā cakkhuṃ āhacca daṭṭhabbaṃ hoti. Atipacchā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, gīvaṃ pasāretvā daṭṭhabbaṃ hoti. Tasmā ayampi ete cha nisajjadose vajjetvā nisīdi, tena vuttaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’ti.

    ယေမေတိ ယေ ဣမေ။ ကုလပုတ္တာတိ ဒုဝိဓာ ကုလပုတ္တာ ဇာတိကုလပုတ္တာ အာစာရကုလပုတ္တာ။ တတ္ထ ‘‘တေန ခော ပန သမယေန ရဋ္ဌပာလော နာမ ကုလပုတ္တော တသ္မိံယေဝ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ အဂ္ဂကုလသ္သ ပုတ္တော’’တိ (မ. နိ. ၂.၂၉၄) ဧဝံ အာဂတာ ဥစ္စာကုလပ္ပသုတာ ဇာတိကုလပုတ္တာ နာမ။ ‘‘ယေ တေ ကုလပုတ္တာ သဒ္ဓာ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ (မ. နိ. ၃.၇၈) ဧဝံ အာဂတာ ပန ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကုလေ ပသုတာပိ အာစာရသမ္ပန္နာ အာစာရကုလပုတ္တာ နာမ။ ဣဓ ပန ဒ္ဝီဟိပိ ကာရဏေဟိ ကုလပုတ္တာယေဝ။

    Yemeti ye ime. Kulaputtāti duvidhā kulaputtā jātikulaputtā ācārakulaputtā. Tattha ‘‘tena kho pana samayena raṭṭhapālo nāma kulaputto tasmiṃyeva thullakoṭṭhike aggakulassa putto’’ti (ma. ni. 2.294) evaṃ āgatā uccākulappasutā jātikulaputtā nāma. ‘‘Ye te kulaputtā saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā’’ti (ma. ni. 3.78) evaṃ āgatā pana yattha katthaci kule pasutāpi ācārasampannā ācārakulaputtā nāma. Idha pana dvīhipi kāraṇehi kulaputtāyeva.

    သဒ္ဓာတိ သဒ္ဓာယ။ အဂာရသ္မာတိ အဂာရတော။ အနဂာရိယန္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဘိက္ခုဘာဝဉ္စ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာပိ ဟိ နတ္ထေတ္ထ အဂာရိယန္တိ အနဂာရိယာ, အဂာရသ္သ ဟိတံ ကသိဂောရက္ခာဒိကမ္မမေတ္ထ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခုပိ နတ္ထေတသ္သ အဂာရန္တိ အနဂာရော, အနဂာရသ္သ ဘာဝော အနဂာရိယံ။ ပဗ္ဗဇိတာတိ ဥပဂတာ, ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ အနဂာရိယသင္ခာတံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဘိက္ခုဘာဝံ ဝာ ဥပဂတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပုဗ္ဗင္ဂမောတိ ပုရတော ဂာမီ နာယကော။ ဗဟုကာရောတိ ဟိတကိရိယာယ ဗဟူပကာရော။ ဘဝံ တေသံ ဂောတမော သမာဒပေတာတိ တေ ကုလပုတ္တေ ဘဝံ ဂောတမော အဓိသီလာဒီနိ ဂာဟေတာ သိက္ခာပေတာ။ သာ ဇနတာတိ သော ဇနသမူဟော။ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇတီတိ ဒသ္သနာနုဂတိံ ပဋိပဇ္ဇတိ, ယန္ဒိဋ္ဌိကော ဘဝံ ဂောတမော ယံခန္တိကော ယံရုစိကော, တေပိ တန္ဒိဋ္ဌိကာ ဟောန္တိ တံခန္တိကာ တံရုစိကာတိ အတ္ထော။

    Saddhāti saddhāya. Agārasmāti agārato. Anagāriyanti pabbajjaṃ bhikkhubhāvañca. Pabbajjāpi hi natthettha agāriyanti anagāriyā, agārassa hitaṃ kasigorakkhādikammamettha natthīti attho. Bhikkhupi natthetassa agāranti anagāro, anagārassa bhāvo anagāriyaṃ. Pabbajitāti upagatā, evaṃ sabbathāpi anagāriyasaṅkhātaṃ pabbajjaṃ bhikkhubhāvaṃ vā upagatāti vuttaṃ hoti. Pubbaṅgamoti purato gāmī nāyako. Bahukāroti hitakiriyāya bahūpakāro. Bhavaṃ tesaṃ gotamo samādapetāti te kulaputte bhavaṃ gotamo adhisīlādīni gāhetā sikkhāpetā. Sā janatāti so janasamūho. Diṭṭhānugatiṃ āpajjatīti dassanānugatiṃ paṭipajjati, yandiṭṭhiko bhavaṃ gotamo yaṃkhantiko yaṃruciko, tepi tandiṭṭhikā honti taṃkhantikā taṃrucikāti attho.

    ကသ္မာ ပနာယံ ဧဝမာဟာတိ? ဧသ ကိရ ပုဗ္ဗေ အနေကေ ကုလပုတ္တေ အဂာရမဇ္ဈေ ဝသန္တေ ဒေဝပုတ္တေ ဝိယ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ ပရိစာရိယမာနေ အန္တော စ ဗဟိ စ သုသံဝိဟိတာရက္ခေ ဒိသ္ဝာ, တေ အပရေန သမယေန ဘဂဝတော မဓုရရသံ ဓမ္မဒေသနံ သုတ္ဝာ သဒ္ဓာယ ဃရာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဃာသစ္ဆာဒနပရမတာယ သန္တုဋ္ဌေ အာရညကေသု သေနာသနေသု ကေနစိ အရက္ခိယမာနေပိ အနုသ္သင္ကိတာပရိသင္ကိတေ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌေ ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေ အဒ္ဒသ, ဒိသ္ဝာ စ ဣမေသံ ကုလပုတ္တာနံ ‘‘အယံ ဖာသုဝိဟာရော ကံ နိသ္သာယ ဥပ္ပန္နော’’တိ စိန္တေန္တော ‘‘သမဏံ ဂောတမ’’န္တိ ဘဂဝတိ ပသာဒံ အလတ္ထ။ သော တံ ပသာဒံ နိဝေဒေတုံ ဘဂဝတော သန္တိကံ အာဂတော, တသ္မာ ဧဝမာဟ။

    Kasmā panāyaṃ evamāhāti? Esa kira pubbe aneke kulaputte agāramajjhe vasante devaputte viya pañcahi kāmaguṇehi paricāriyamāne anto ca bahi ca susaṃvihitārakkhe disvā, te aparena samayena bhagavato madhurarasaṃ dhammadesanaṃ sutvā saddhāya gharā nikkhamma pabbajitvā ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭhe āraññakesu senāsanesu kenaci arakkhiyamānepi anussaṅkitāparisaṅkite haṭṭhapahaṭṭhe udaggudagge addasa, disvā ca imesaṃ kulaputtānaṃ ‘‘ayaṃ phāsuvihāro kaṃ nissāya uppanno’’ti cintento ‘‘samaṇaṃ gotama’’nti bhagavati pasādaṃ alattha. So taṃ pasādaṃ nivedetuṃ bhagavato santikaṃ āgato, tasmā evamāha.

    အထသ္သ ဘဂဝာ တံ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော အဗ္ဘနုမောဒန္တော စ ဧဝမေတံ ဗ္ရာဟ္မဏာတိအာဒိမာဟ။ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနာနုမောဒနတ္ထောယေဝ ဟိ ဧတ္ထ အယံ ဧဝန္တိ နိပာတော။ မမံ ဥဒ္ဒိသ္သာတိ မံ ဥဒ္ဒိသ္သ။ သဒ္ဓာတိ သဒ္ဓာယေဝ။ န ဣဏဋ္ဌာ န ဘယဋ္ဋာတိအာဒီနိ သန္ဓာယာဟ။ ဤဒိသာနံယေဝ ဟိ ဘဂဝာ ပုဗ္ဗင္ဂမော, န ဣတရေသံ။ ဒုရဘိသမ္ဘဝာနိ ဟီတိ သမ္ဘဝိတုံ ဒုက္ခာနိ ဒုသ္သဟာနိ, န သက္ကာ အပ္ပေသက္ခေဟိ အဇ္ဈောဂာဟိတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အရညဝနပတ္ထာနီတိ အရညာနိ စ ဝနပတ္ထာနိ စ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အဘိဓမ္မေ နိပ္ပရိယာယေန, ‘‘နိက္ခမိတ္ဝာ ဗဟိ ဣန္ဒခိလာ သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ ဝုတ္တံ, တထာပိ ယန္တံ ‘‘ပဉ္စဓနုသတိကံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ အာရညိကင္ဂနိပ္ဖာဒကံ သေနာသနံ ဝုတ္တံ, တဒေဝ အဓိပ္ပေတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Athassa bhagavā taṃ vacanaṃ sampaṭicchanto abbhanumodanto ca evametaṃ brāhmaṇātiādimāha. Vacanasampaṭicchanānumodanatthoyeva hi ettha ayaṃ evanti nipāto. Mamaṃ uddissāti maṃ uddissa. Saddhāti saddhāyeva. Na iṇaṭṭhā na bhayaṭṭātiādīni sandhāyāha. Īdisānaṃyeva hi bhagavā pubbaṅgamo, na itaresaṃ. Durabhisambhavāni hīti sambhavituṃ dukkhāni dussahāni, na sakkā appesakkhehi ajjhogāhitunti vuttaṃ hoti. Araññavanapatthānīti araññāni ca vanapatthāni ca. Tattha kiñcāpi abhidhamme nippariyāyena, ‘‘nikkhamitvā bahi indakhilā sabbametaṃ arañña’’nti vuttaṃ, tathāpi yantaṃ ‘‘pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti āraññikaṅganipphādakaṃ senāsanaṃ vuttaṃ, tadeva adhippetanti veditabbaṃ.

    ဝနပတ္ထန္တိ ဂာမန္တံ အတိက္ကမိတ္ဝာ မနုသ္သာနံ အနုပစာရဋ္ဌာနံ, ယတ္ထ န ကသီယတိ န ဝပီယတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ဝနပတ္ထန္တိ ဒူရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစနံ, ဝနပတ္ထန္တိ ဝနသဏ္ဍာနမေတံ သေနာသနာနံ, ဝနပတ္ထန္တိ ဘိံသနကာနမေတံ, ဝနပတ္ထန္တိ သလောမဟံသာနမေတံ, ဝနပတ္ထန္တိ ပရိယန္တာနမေတံ, ဝနပတ္ထန္တိ န မနုသ္သူပစာရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ဧတ္ထ စ ပရိယန္တာနန္တိ ဣမမေကံ ပရိယာယံ ဌပေတ္ဝာ သေသပရိယာယေဟိ ဝနပတ္ထာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ။ ပန္တာနီတိ ပရိယန္တာနိ အတိဒူရာနိ။ ဒုက္ကရံ ပဝိဝေကန္တိ ကာယဝိဝေကံ ဒုက္ကရံ။ ဒုရဘိရမန္တိ အဘိရမိတုံ န သုခံ။ ဧကတ္တေတိ ဧကီဘာဝေ။ ကိံ ဒသ္သေတိ? ကာယဝိဝေကေ ကတေပိ တတ္ထ စိတ္တံ အဘိရမာပေတုံ ဒုက္ကရံ။ ဒ္ဝယံဒ္ဝယာရာမော ဟိ အယံ လောကောတိ။ ဟရန္တိ မညေတိ ဟရန္တိ ဝိယ ဃသန္တိ ဝိယ။ မနောတိ မနံ။ သမာဓိံ အလဘမာနသ္သာတိ ဥပစာရသမာဓိံ ဝာ အပ္ပနာသမာဓိံ ဝာ အလဘန္တသ္သ။ ကိံ ဒသ္သေတိ? ဤဒိသသ္သ ဘိက္ခုနော တိဏပဏ္ဏမိဂာဒိသဒ္ဒေဟိ ဝိဝိဓေဟိ စ ဘိံသနကေဟိ ဝနာနိ စိတ္တံ ဝိက္ခိပန္တိ မညေတိ, သဗ္ဗံ ဗ္ရာဟ္မဏော သဒ္ဓာပဗ္ဗဇိတာနံ ကုလပုတ္တာနံ အရညဝာသေ (ဝိဘ. ၅၂၉) ဝိမ္ဟိတော အာဟ။

    Vanapatthanti gāmantaṃ atikkamitvā manussānaṃ anupacāraṭṭhānaṃ, yattha na kasīyati na vapīyati. Vuttampi cetaṃ ‘‘vanapatthanti dūrānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ, vanapatthanti vanasaṇḍānametaṃ senāsanānaṃ, vanapatthanti bhiṃsanakānametaṃ, vanapatthanti salomahaṃsānametaṃ, vanapatthanti pariyantānametaṃ, vanapatthanti na manussūpacārānametaṃ senāsanānaṃ adhivacana’’nti. Ettha ca pariyantānanti imamekaṃ pariyāyaṃ ṭhapetvā sesapariyāyehi vanapatthāni veditabbānī. Pantānīti pariyantāni atidūrāni. Dukkaraṃ pavivekanti kāyavivekaṃ dukkaraṃ. Durabhiramanti abhiramituṃ na sukhaṃ. Ekatteti ekībhāve. Kiṃ dasseti? Kāyaviveke katepi tattha cittaṃ abhiramāpetuṃ dukkaraṃ. Dvayaṃdvayārāmo hi ayaṃ lokoti. Haranti maññeti haranti viya ghasanti viya. Manoti manaṃ. Samādhiṃ alabhamānassāti upacārasamādhiṃ vā appanāsamādhiṃ vā alabhantassa. Kiṃ dasseti? Īdisassa bhikkhuno tiṇapaṇṇamigādisaddehi vividhehi ca bhiṃsanakehi vanāni cittaṃ vikkhipanti maññeti, sabbaṃ brāhmaṇo saddhāpabbajitānaṃ kulaputtānaṃ araññavāse (vibha. 529) vimhito āha.

    ကာယကမ္မန္တဝာရကထာ

    Kāyakammantavārakathā

    ၃၅. အထသ္သ ဘဂဝာ ပုရိမနယေနေဝ ‘‘ဧဝမေတံ ဗ္ရာဟ္မဏာ’’တိအာဒီဟိ တံ တံ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ အဗ္ဘနုမောဒိတ္ဝာ စ ယသ္မာ သောဠသသု ဌာနေသု အာရမ္မဏပရိဂ္ဂဟရဟိတာနံယေဝ တာဒိသာနိ သေနာသနာနိ ဒုရဘိသမ္ဘဝာနိ, န တေသု အာရမ္မဏပရိဂ္ဂာဟယုတ္တာနံ, အတ္တနာ စ ဗောဓိသတ္တော သမာနော တာဒိသော အဟောသိ, တသ္မာ အတ္တနော တာဒိသာနံ သေနာသနာနံ ဒုရဘိသမ္ဘဝတံ ဒသ္သေတုံ, မယ္ဟမ္ပိ ခောတိအာဒိမာဟ။

    35. Athassa bhagavā purimanayeneva ‘‘evametaṃ brāhmaṇā’’tiādīhi taṃ taṃ vacanaṃ sampaṭicchitvā abbhanumoditvā ca yasmā soḷasasu ṭhānesu ārammaṇapariggaharahitānaṃyeva tādisāni senāsanāni durabhisambhavāni, na tesu ārammaṇapariggāhayuttānaṃ, attanā ca bodhisatto samāno tādiso ahosi, tasmā attano tādisānaṃ senāsanānaṃ durabhisambhavataṃ dassetuṃ, mayhampi khotiādimāha.

    တတ္ထ ပုဗ္ဗေဝ သမ္ဗောဓာတိ သမ္ဗောဓတော ပုဗ္ဗေဝ, အရိယမဂ္ဂပ္ပတ္တိတော အပရဘာဂေယေဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓသ္သာတိ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓစတုသစ္စသ္သ။ ဗောဓိသတ္တသ္သေဝ သတောတိ ဗုဇ္ဈနကသတ္တသ္သေဝ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဓိဂန္တုံ အရဟသတ္တသ္သေဝ သတော, ဗောဓိယာ ဝာ သတ္တသ္သေဝ လဂ္ဂသ္သေဝ သတော။ ဒီပင္ကရသ္သ ဟိ ဘဂဝတော ပာဒမူလေ အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနေန အဘိနီဟာရသမိဒ္ဓိတော ပဘုတိ တထာဂတော ဗောဓိယာ သတ္တော လဂ္ဂော ‘‘ပတ္တဗ္ဗာ မယာ ဧသာ’’တိ တဒဓိဂမာယ ပရက္ကမံ အမုဉ္စန္တောယေဝ အာဂတော, တသ္မာ ဗောဓိသတ္တောတိ ဝုစ္စတိ။ တသ္သ မယ္ဟန္တိ တသ္သ ဧဝံ ဗောဓိသတ္တသ္သေဝ သတော မယ္ဟံ။ ယေ ခော ကေစိ သမဏာ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဝာတိ ယေ ကေစိ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတာ ဝာ ဘောဝာဒိနော ဝာ။

    Tattha pubbeva sambodhāti sambodhato pubbeva, ariyamaggappattito aparabhāgeyevāti vuttaṃ hoti. Anabhisambuddhassāti appaṭividdhacatusaccassa. Bodhisattasseva satoti bujjhanakasattasseva sammāsambodhiṃ adhigantuṃ arahasattasseva sato, bodhiyā vā sattasseva laggasseva sato. Dīpaṅkarassa hi bhagavato pādamūle aṭṭhadhammasamodhānena abhinīhārasamiddhito pabhuti tathāgato bodhiyā satto laggo ‘‘pattabbā mayā esā’’ti tadadhigamāya parakkamaṃ amuñcantoyeva āgato, tasmā bodhisattoti vuccati. Tassa mayhanti tassa evaṃ bodhisattasseva sato mayhaṃ. Ye kho keci samaṇā vā brāhmaṇā vāti ye keci pabbajjūpagatā vā bhovādino vā.

    အပရိသုဒ္ဓကာယကမ္မန္တာတိ အပရိသုဒ္ဓေန ပာဏာတိပာတာဒိနာ ကာယကမ္မန္တေန သမန္နာဂတာ။ အပရိသုဒ္ဓကာယကမ္မန္တသန္ဒောသဟေတူတိ အပရိသုဒ္ဓသ္သ ကာယကမ္မန္တသင္ခာတသ္သ အတ္တနော ဒောသသ္သ ဟေတု, အပရိသုဒ္ဓကာယကမ္မန္တကာရဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟဝေတိ ဧကံသဝစနေ နိပာတော။ အကုသလန္တိ သာဝဇ္ဇံ အက္ခေမဉ္စ။ ဘယဘေရဝန္တိ ဘယဉ္စ ဘေရဝဉ္စ။ စိတ္တုတ္ရာသသ္သ စ ဘယာနကာရမ္မဏသ္သ စေတံ အဓိဝစနံ။ တတ္ရ ဘယံ သာဝဇ္ဇဋ္ဌေန အကုသလံ, ဘေရဝံ အက္ခေမဋ္ဌေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဝ္ဟာယန္တီတိ ပက္ကောသန္တိ။ ကထံ? တေ ဟိ ပာဏာတိပာတာဒီနိ ကတ္ဝာ ‘‘မယံ အယုတ္တမကမ္ဟာ, သစေ နော တေ ဇာနေယ္ယုံ, ယေသံ အပရဇ္ဈိမ္ဟာ, ဣဒာနိ အနုဗန္ဓိတ္ဝာ အနယဗ္ယသနံ အာပာဒေယ္ယု’’န္တိ အရညံ ပဝိသိတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တရေ ဝာ ဂုမ္ဗန္တရေ ဝာ နိသီဒန္တိ။ တေ ‘‘အပ္ပမတ္တကမ္ပိ တိဏသဒ္ဒံ ဝာ ပဏ္ဏသဒ္ဒံ ဝာ သုတ္ဝာ, ဣဒာနိမ္ဟာ နဋ္ဌာ’’တိ တသန္တိ ဝိတ္တသန္တိ, အာဂန္တ္ဝာ ပရေဟိ ပရိဝာရိတာ ဝိယ ဗဒ္ဓာ ဝဓိတာ ဝိယ စ ဟောန္တိ။ ဧဝံ တံ ဘယဘေရဝံ အတ္တနိ သမာရောပနဋ္ဌေန အဝ္ဟာယန္တိ ပက္ကောသန္တိ။

    Aparisuddhakāyakammantāti aparisuddhena pāṇātipātādinā kāyakammantena samannāgatā. Aparisuddhakāyakammantasandosahetūti aparisuddhassa kāyakammantasaṅkhātassa attano dosassa hetu, aparisuddhakāyakammantakāraṇāti vuttaṃ hoti. Haveti ekaṃsavacane nipāto. Akusalanti sāvajjaṃ akkhemañca. Bhayabheravanti bhayañca bheravañca. Cittutrāsassa ca bhayānakārammaṇassa cetaṃ adhivacanaṃ. Tatra bhayaṃ sāvajjaṭṭhena akusalaṃ, bheravaṃ akkhemaṭṭhenāti veditabbaṃ. Avhāyantīti pakkosanti. Kathaṃ? Te hi pāṇātipātādīni katvā ‘‘mayaṃ ayuttamakamhā, sace no te jāneyyuṃ, yesaṃ aparajjhimhā, idāni anubandhitvā anayabyasanaṃ āpādeyyu’’nti araññaṃ pavisitvā gacchantare vā gumbantare vā nisīdanti. Te ‘‘appamattakampi tiṇasaddaṃ vā paṇṇasaddaṃ vā sutvā, idānimhā naṭṭhā’’ti tasanti vittasanti, āgantvā parehi parivāritā viya baddhā vadhitā viya ca honti. Evaṃ taṃ bhayabheravaṃ attani samāropanaṭṭhena avhāyanti pakkosanti.

    ခော ပနာဟံ။ပေ.။ ပဋိသေဝာမီတိ အဟံ ခော ပန အပရိသုဒ္ဓကာယကမ္မန္တော ဟုတ္ဝာ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ န ပဋိသေဝာမိ။ ယေ ဟိ ဝောတိ ဧတ္ထ ဝောတိ နိပာတမတ္တံ။ အရိယာ ဝုစ္စန္တိ ဗုဒ္ဓာ စ ဗုဒ္ဓသာဝကာ စ။ ပရိသုဒ္ဓကာယကမ္မန္တာတိ ဤဒိသာ ဟုတ္ဝာ။ တေသမဟံ အညတရောတိ တေသံ အဟမ္ပိ ဧကော အညတရော။ ဗောဓိသတ္တော ဟိ ဂဟဋ္ဌောပိ ပဗ္ဗဇိတောပိ ပရိသုဒ္ဓကာယကမ္မန္တောဝ ဟောတိ။ ဘိယ္ယောတိ အတိရေကတ္ထေ နိပာတော။ ပလ္လောမန္တိ ပန္နလောမတံ, ခေမံ သောတ္ထိဘာဝန္တိ အတ္ထော။ အာပာဒိန္တိ အာပဇ္ဇိံ, အတိရေကံ သောတ္ထိဘာဝံ အတိရေကေန ဝာ သောတ္ထိဘာဝမာပဇ္ဇိန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အရညေ ဝိဟာရာယာတိ အရညေ ဝိဟာရတ္ထာယ။

    Nakho panāhaṃ…pe… paṭisevāmīti ahaṃ kho pana aparisuddhakāyakammanto hutvā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni na paṭisevāmi. Ye hi voti ettha voti nipātamattaṃ. Ariyā vuccanti buddhā ca buddhasāvakā ca. Parisuddhakāyakammantāti īdisā hutvā. Tesamahaṃ aññataroti tesaṃ ahampi eko aññataro. Bodhisatto hi gahaṭṭhopi pabbajitopi parisuddhakāyakammantova hoti. Bhiyyoti atirekatthe nipāto. Pallomanti pannalomataṃ, khemaṃ sotthibhāvanti attho. Āpādinti āpajjiṃ, atirekaṃ sotthibhāvaṃ atirekena vā sotthibhāvamāpajjinti vuttaṃ hoti. Araññe vihārāyāti araññe vihāratthāya.

    ကာယကမ္မန္တဝာရကထာ နိဋ္ဌိတာ။

    Kāyakammantavārakathā niṭṭhitā.

    ဝစီကမ္မန္တဝာရာဒိဝဏ္ဏနာ

    Vacīkammantavārādivaṇṇanā

    ၃၆. ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အယံ ပန ဝိသေသော, ဝစီကမ္မန္တဝာရေ တာဝ အပရိသုဒ္ဓဝစီကမ္မန္တာတိ အပရိသုဒ္ဓေန မုသာဝာဒာဒိနာ ဝစီကမ္မန္တေန သမန္နာဂတာ။ တေ ကထံ ဘယဘေရဝံ အဝ္ဟာယန္တိ? တေ မုသာဝာဒေန ပရသ္သ အတ္ထံ ဘဉ္ဇိတ္ဝာ, ပိသုဏဝာစာယ မိတ္တဘေဒံ ကတ္ဝာ ဖရုသဝာစာယ ပရေသံ ပရိသမဇ္ဈေ မမ္မာနိ တုဒိတ္ဝာ နိရတ္ထကဝာစာယ ပရသတ္တာနံ ကမ္မန္တေ နာသေတ္ဝာ ‘‘မယံ အယုတ္တမကမ္ဟာ, သစေ နော တေ ဇာနေယ္ယုံ, ယေသံ အပရဇ္ဈိမ္ဟာ, ဣဒာနိ အနုဗန္ဓိတ္ဝာ အနယဗ္ယသနံ ပာပေယ္ယု’’န္တိ အရညံ ပဝိသိတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တရေ ဝာ ဂုမ္ဗန္တရေ ဝာ နိသီဒန္တိ။ တေ ‘‘အပ္ပမတ္တကမ္ပိ တိဏသဒ္ဒံ ဝာ ပဏ္ဏသဒ္ဒံ ဝာ သုတ္ဝာ ဣဒာနိမ္ဟာ နဋ္ဌာ’’တိ တသန္တိ ဝိတ္တသန္တိ အာဂန္တ္ဝာ ပရေဟိ ပရိဝာရိတာ ဝိယ ဗဒ္ဓာ ဝဓိတာ ဝိယ စ ဟောန္တိ။ ဧဝံ တံ ဘယဘေရဝံ အတ္တနိ သမာရောပနဋ္ဌေန အဝ္ဟာယန္တိ, ပက္ကောသန္တိ။

    36. Esa nayo sabbattha. Ayaṃ pana viseso, vacīkammantavāre tāva aparisuddhavacīkammantāti aparisuddhena musāvādādinā vacīkammantena samannāgatā. Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti? Te musāvādena parassa atthaṃ bhañjitvā, pisuṇavācāya mittabhedaṃ katvā pharusavācāya paresaṃ parisamajjhe mammāni tuditvā niratthakavācāya parasattānaṃ kammante nāsetvā ‘‘mayaṃ ayuttamakamhā, sace no te jāneyyuṃ, yesaṃ aparajjhimhā, idāni anubandhitvā anayabyasanaṃ pāpeyyu’’nti araññaṃ pavisitvā gacchantare vā gumbantare vā nisīdanti. Te ‘‘appamattakampi tiṇasaddaṃ vā paṇṇasaddaṃ vā sutvā idānimhā naṭṭhā’’ti tasanti vittasanti āgantvā parehi parivāritā viya baddhā vadhitā viya ca honti. Evaṃ taṃ bhayabheravaṃ attani samāropanaṭṭhena avhāyanti, pakkosanti.

    မနောကမ္မန္တဝာရေ အပရိသုဒ္ဓမနောကမ္မန္တာတိ အပရိသုဒ္ဓေန အဘိဇ္ဈာဒိနာ မနောကမ္မန္တေန သမန္နာဂတာ။ တေ ကထံ ဘယဘေရဝံ အဝ္ဟာယန္တိ? တေ ပရေသံ ရက္ခိတဂောပိတေသု ဘဏ္ဍေသု အဘိဇ္ဈာဝိသမလောဘံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ ပရသ္သ ကုဇ္ဈိတ္ဝာ ပရသတ္တေ မိစ္ဆာဒသ္သနံ ဂာဟာပေတ္ဝာ မယံ အယုတ္တမကမ္ဟာ။ပေ.။ အတ္တနိ သမာရောပနဋ္ဌေန အဝ္ဟာယန္တိ ပက္ကောသန္တိ။

    Manokammantavāre aparisuddhamanokammantāti aparisuddhena abhijjhādinā manokammantena samannāgatā. Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti? Te paresaṃ rakkhitagopitesu bhaṇḍesu abhijjhāvisamalobhaṃ uppādetvā parassa kujjhitvā parasatte micchādassanaṃ gāhāpetvā mayaṃ ayuttamakamhā…pe… attani samāropanaṭṭhena avhāyanti pakkosanti.

    အာဇီဝဝာရေ အပရိသုဒ္ဓာဇီဝာတိ အပရိသုဒ္ဓေန ဝေဇ္ဇကမ္မဒူတကမ္မဝဍ္ဎိပယောဂာဒိနာ ဧကဝီသတိအနေသနဘေဒေန အာဇီဝေန သမန္နာဂတာ။ တေ ကထံ ဘယဘေရဝံ အဝ္ဟာယန္တိ? တေ ဧဝံ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတ္ဝာ သုဏန္တိ – ‘‘သာသနသောဓကာ ကိရ တေပိဋကာ ဘိက္ခူ သာသနံ သောဓေတုံ နိက္ခန္တာ, အဇ္ဇ ဝာ သ္ဝေ ဝာ ဣဓာဂမိသ္သန္တီ’’တိ အရညံ ပဝိသိတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တရေ ဝာ။ပေ.။ တသန္တိ ဝိတ္တသန္တိ။ တေ ဟိ အာဂန္တ္ဝာ ပရိဝာရေတ္ဝာ ဂဟိတာ ဝိယ ဩဒာတဝတ္ထနိဝာသိတာ ဝိယ စ ဟောန္တီတိ။ သေသံ တာဒိသမေဝ။

    Ājīvavāre aparisuddhājīvāti aparisuddhena vejjakammadūtakammavaḍḍhipayogādinā ekavīsatianesanabhedena ājīvena samannāgatā. Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti? Te evaṃ jīvikaṃ kappetvā suṇanti – ‘‘sāsanasodhakā kira tepiṭakā bhikkhū sāsanaṃ sodhetuṃ nikkhantā, ajja vā sve vā idhāgamissantī’’ti araññaṃ pavisitvā gacchantare vā…pe… tasanti vittasanti. Te hi āgantvā parivāretvā gahitā viya odātavatthanivāsitā viya ca hontīti. Sesaṃ tādisameva.

    ၃၇. ဣတော ပရံ အဘိဇ္ဈာလူတိအာဒီသု ကိဉ္စာပိ အဘိဇ္ဈာဗ္ယာပာဒာ မနောကမ္မန္တေန သင္ဂဟိတာ တထာပိ နီဝရဏဝသေန ပုန ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ အဘိဇ္ဈာလူတိ ပရဘဏ္ဍာဒိအဘိဇ္ဈာယနသီလာ။ ကာမေသု တိဗ္ဗသာရာဂာတိ ဝတ္ထုကာမေသု ဗဟလကိလေသရာဂာ, တေ ကထံ ဘယဘေရဝံ အဝ္ဟာယန္တိ? တေ အဝဝတ္ထိတာရမ္မဏာ ဟောန္တိ, တေသံ အဝဝတ္ထိတာရမ္မဏာနံ အရညေ ဝိဟရန္တာနံ ဒိဝာ ဒိဋ္ဌံ ရတ္တိံ ဘယဘေရဝံ ဟုတ္ဝာ ဥပဋ္ဌာတိ – ‘‘တေ အာကုလစိတ္တာ အပ္ပမတ္တကေနပိ တသန္တိ ဝိတ္တသန္တိ, ရဇ္ဇုံ ဝာ လတံ ဝာ ဒိသ္ဝာ သပ္ပသညိနော ဟောန္တိ, ခာဏုံ ဒိသ္ဝာ ယက္ခသညိနော, ထလံ ဝာ ပဗ္ဗတံ ဝာ ဒိသ္ဝာ ဟတ္ထိသညိနော သပ္ပာဒီဟိ အနယဗ္ယသနံ အာပာဒိတာ ဝိယ ဟောန္တီ’’တိ။ သေသံ တာဒိသမေဝ။

    37. Ito paraṃ abhijjhālūtiādīsu kiñcāpi abhijjhābyāpādā manokammantena saṅgahitā tathāpi nīvaraṇavasena puna vuttāti veditabbā. Tattha abhijjhālūti parabhaṇḍādiabhijjhāyanasīlā. Kāmesu tibbasārāgāti vatthukāmesu bahalakilesarāgā, te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti? Te avavatthitārammaṇā honti, tesaṃ avavatthitārammaṇānaṃ araññe viharantānaṃ divā diṭṭhaṃ rattiṃ bhayabheravaṃ hutvā upaṭṭhāti – ‘‘te ākulacittā appamattakenapi tasanti vittasanti, rajjuṃ vā lataṃ vā disvā sappasaññino honti, khāṇuṃ disvā yakkhasaññino, thalaṃ vā pabbataṃ vā disvā hatthisaññino sappādīhi anayabyasanaṃ āpāditā viya hontī’’ti. Sesaṃ tādisameva.

    ၃၈. ဗ္ယာပန္နစိတ္တာတိ ပကတိဘာဝဝိဇဟနေန ဝိပန္နစိတ္တာ။ ကိလေသာနုဂတဉ္ဟိ စိတ္တံ ပကတိဘာဝံ ဝိဇဟတိ, ပုရာဏဘတ္တဗ္ယဉ္ဇနံ ဝိယ ပူတိကံ ဟောတိ။ ပဒုဋ္ဌမနသင္ကပ္ပာတိ ပဒုဋ္ဌစိတ္တသင္ကပ္ပာ, အဘဒ္ရကေန ပရေသံ အနတ္ထဇနကေန စိတ္တသင္ကပ္ပေန သမန္နာဂတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေ ကထံ ဘယဘေရဝံ အဝ္ဟာယန္တိ? ဘယဘေရဝာဝ္ဟာယနံ ဣတော ပဘုတိ အဘိဇ္ဈာလုဝာရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ပန ဝိသေသော ဘဝိသ္သတိ, တတ္ထ ဝက္ခာမ။ န ခော ပနာဟံ ဗ္ယာပန္နစိတ္တောတိ ဧတ္ထ ပန မေတ္တစိတ္တော အဟံ ဟိတစိတ္တောတိ ဒသ္သေတိ, ဤဒိသာ ဟိ ဗောဓိသတ္တာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တဒောသပဋိပက္ခဝသေန ဗောဓိသတ္တသ္သ ဂုဏာ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗာ။

    38.Byāpannacittāti pakatibhāvavijahanena vipannacittā. Kilesānugatañhi cittaṃ pakatibhāvaṃ vijahati, purāṇabhattabyañjanaṃ viya pūtikaṃ hoti. Paduṭṭhamanasaṅkappāti paduṭṭhacittasaṅkappā, abhadrakena paresaṃ anatthajanakena cittasaṅkappena samannāgatāti vuttaṃ hoti. Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti? Bhayabheravāvhāyanaṃ ito pabhuti abhijjhāluvāre vuttanayeneva veditabbaṃ. Yattha pana viseso bhavissati, tattha vakkhāma. Na kho panāhaṃ byāpannacittoti ettha pana mettacitto ahaṃ hitacittoti dasseti, īdisā hi bodhisattā honti. Evaṃ sabbattha vuttadosapaṭipakkhavasena bodhisattassa guṇā vaṇṇetabbā.

    ၃၉. ထိနမိဒ္ဓပရိယုဋ္ဌိတာတိ စိတ္တဂေလညဘူတေန ထိနေန သေသနာမကာယဂေလညဘူတေန မိဒ္ဓေန စ ပရိယုဋ္ဌိတာ, အဘိဘူတာ ဂဟိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေ နိဒ္ဒာဗဟုလာ ဟောန္တိ။

    39.Thinamiddhapariyuṭṭhitāti cittagelaññabhūtena thinena sesanāmakāyagelaññabhūtena middhena ca pariyuṭṭhitā, abhibhūtā gahitāti vuttaṃ hoti. Te niddābahulā honti.

    ၄၀. ဥဒ္ဓတာတိ ဥဒ္ဓစ္စပကတိကာ ဝိပ္ဖန္ဒမာနစိတ္တာ, ဥဒ္ဓစ္စေန ဟိ ဧကာရမ္မဏေ စိတ္တံ ဝိပ္ဖန္ဒတိ ဓဇယဋ္ဌိယံ ဝာတေန ပဋာကာ ဝိယ။ အဝူပသန္တစိတ္တာတိ အနိဗ္ဗုတစိတ္တာ, ဣဓ ကုက္ကုစ္စံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

    40.Uddhatāti uddhaccapakatikā vipphandamānacittā, uddhaccena hi ekārammaṇe cittaṃ vipphandati dhajayaṭṭhiyaṃ vātena paṭākā viya. Avūpasantacittāti anibbutacittā, idha kukkuccaṃ gahetuṃ vaṭṭati.

    ၄၁. ကင္ခီ ဝိစိကိစ္ဆီတိ ဧတ္ထ ဧကမေဝိဒံ ပဉ္စမံ နီဝရဏံ။ ကိံ နု ခော ဣဒန္တိ အာရမ္မဏံ ကင္ခနတော ကင္ခာ, ဣဒမေဝိဒန္တိ နိစ္ဆေတုံ အသမတ္ထဘာဝတော ဝိစိကိစ္ဆာတိ ဝုစ္စတိ, တေန သမန္နာဂတာ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ‘‘ကင္ခီ ဝိစိကိစ္ဆီ’’တိ ဝုတ္တာ။

    41.Kaṅkhī vicikicchīti ettha ekamevidaṃ pañcamaṃ nīvaraṇaṃ. Kiṃ nu kho idanti ārammaṇaṃ kaṅkhanato kaṅkhā, idamevidanti nicchetuṃ asamatthabhāvato vicikicchāti vuccati, tena samannāgatā samaṇabrāhmaṇā ‘‘kaṅkhī vicikicchī’’ti vuttā.

    ၄၂. အတ္တုက္ကံသနကာ ပရဝမ္ဘီတိ ယေ အတ္တာနံ ဥက္ကံသေန္တိ ဥက္ခိပန္တိ, ဥစ္စေ ဌာနေ ဌပေန္တိ, ပရဉ္စ ဝမ္ဘေန္တိ ဂရဟန္တိ နိန္ဒန္တိ, နီစေ ဌာနေ ဌပေန္တိ, တေသမေတံ အဓိဝစနံ။ တေ ကထံ ဘယဘေရဝံ အဝ္ဟာယန္တိ? တေ ပရေဟိ ‘‘အသုကော စ ကိရ အသုကော စ အတ္တာနံ ဥက္ကံသေန္တိ, အမ္ဟေ ဂရဟန္တိ, ဒာသေ ဝိယ ကရောန္တိ, ဂဏ္ဟထ နေ’’တိ အနုဗဒ္ဓာ ပလာယိတ္ဝာ အရညံ ပဝိသိတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တရေ ဝာ ဂုမ္ဗန္တရေ ဝာတိ ကာယကမ္မန္တသဒိသံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

    42.Attukkaṃsanakā paravambhīti ye attānaṃ ukkaṃsenti ukkhipanti, ucce ṭhāne ṭhapenti, parañca vambhenti garahanti nindanti, nīce ṭhāne ṭhapenti, tesametaṃ adhivacanaṃ. Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti? Te parehi ‘‘asuko ca kira asuko ca attānaṃ ukkaṃsenti, amhe garahanti, dāse viya karonti, gaṇhatha ne’’ti anubaddhā palāyitvā araññaṃ pavisitvā gacchantare vā gumbantare vāti kāyakammantasadisaṃ vitthāretabbaṃ.

    ၄၃. ဆမ္ဘီတိ ကာယထမ္ဘနလောမဟံသနကရေန ထမ္ဘေန သမန္နာဂတာ။ ဘီရုကဇာတိကာတိ ဘီရုကပကတိကာ, ဂာမဒာရကာ ဝိယ ဘယဗဟုလာ အသူရာ ကာတရာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    43.Chambhīti kāyathambhanalomahaṃsanakarena thambhena samannāgatā. Bhīrukajātikāti bhīrukapakatikā, gāmadārakā viya bhayabahulā asūrā kātarāti vuttaṃ hoti.

    ၄၄. လာဘသက္ကာရသိလောကန္တိ ဧတ္ထ လဗ္ဘတီတိ လာဘော, စတုန္နံ ပစ္စယာနမေတံ အဓိဝစနံ။ သက္ကာရောတိ သုန္ဒရကာရော, ပစ္စယာ ဧဝ ဟိ ပဏီတပဏီတာ သုန္ဒရသုန္ဒရာ စ အဘိသင္ခရိတ္ဝာ ကတာ သက္ကာရာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ယာ စ ပရေဟိ အတ္တနော ဂာရဝကိရိယာ ပုပ္ဖာဒီဟိ ဝာ ပူဇာ။ သိလောကောတိ ဝဏ္ဏဘဏနံ ဧတံ , လာဘဉ္စ သက္ကာရဉ္စ သိလောကဉ္စ လာဘသက္ကာရသိလောကံ။ နိကာမယမာနာတိ ပတ္ထယမာနာ။ ဘယဘေရဝာဝ္ဟာယနံ အဘိဇ္ဈာလုဝာရသဒိသမေဝ။ တဒတ္ထဒီပကံ ပနေတ္ထ ပိယဂာမိကဝတ္ထုံ ကထေန္တိ –

    44.Lābhasakkārasilokanti ettha labbhatīti lābho, catunnaṃ paccayānametaṃ adhivacanaṃ. Sakkāroti sundarakāro, paccayā eva hi paṇītapaṇītā sundarasundarā ca abhisaṅkharitvā katā sakkārāti vuccanti. Yā ca parehi attano gāravakiriyā pupphādīhi vā pūjā. Silokoti vaṇṇabhaṇanaṃ etaṃ , lābhañca sakkārañca silokañca lābhasakkārasilokaṃ. Nikāmayamānāti patthayamānā. Bhayabheravāvhāyanaṃ abhijjhāluvārasadisameva. Tadatthadīpakaṃ panettha piyagāmikavatthuṃ kathenti –

    ဧကော ကိရ ပိယဂာမိကော နာမ ဘိက္ခု သမာဒိန္နဓုတင္ဂာနံ ဘိက္ခူနံ လာဘံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အဟမ္ပိ ဓုတင္ဂံ သမာဒိယိတ္ဝာ လာဘံ ဥပ္ပာဒေမီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ သောသာနိကင္ဂံ သမာဒာယ သုသာနေ ဝသတိ။ အထေကဒိဝသံ ဧကော ကမ္မမုတ္တော ဇရဂ္ဂဝော ဒိဝာ ဂောစရေ စရိတ္ဝာ ရတ္တိံ တသ္မိံ သုသာနေ ပုပ္ဖဂုမ္ဗေ သီသံ ကတ္ဝာ ရောမန္ထယမာနော အဋ္ဌာသိ။ ပိယဂာမိကော ရတ္တိံ စင္ကမနာ နိက္ခန္တော တသ္သ ဟနုသဒ္ဒံ သုတ္ဝာ စိန္တေသိ ‘‘အဒ္ဓာ မံ လာဘဂိဒ္ဓော ဧသ သုသာနေ ဝသတီတိ ဉတ္ဝာ ဒေဝရာဇာ ဝိဟေဌေတုံ အာဂတော’’တိ, သော ဇရဂ္ဂဝသ္သ ပုရတော အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတ္ဝာ ‘‘သပ္ပုရိသ ဒေဝရာဇ အဇ္ဇ မေ ဧကရတ္တိံ ခမ, သ္ဝေ ပဋ္ဌာယ န ဧဝံ ကရိသ္သာမီ’’တိ နမသ္သမာနော သဗ္ဗရတ္တိံ ယာစန္တော အဋ္ဌာသိ။ တတော သူရိယေ ဥဋ္ဌိတေ တံ ဒိသ္ဝာ ကတ္တရယဋ္ဌိယာ ပဟရိတ္ဝာ ပလာပေသိ ‘‘သဗ္ဗရတ္တိံ မံ ဘိံသာပေသီ’’တိ။

    Eko kira piyagāmiko nāma bhikkhu samādinnadhutaṅgānaṃ bhikkhūnaṃ lābhaṃ disvā ‘‘ahampi dhutaṅgaṃ samādiyitvā lābhaṃ uppādemī’’ti cintetvā sosānikaṅgaṃ samādāya susāne vasati. Athekadivasaṃ eko kammamutto jaraggavo divā gocare caritvā rattiṃ tasmiṃ susāne pupphagumbe sīsaṃ katvā romanthayamāno aṭṭhāsi. Piyagāmiko rattiṃ caṅkamanā nikkhanto tassa hanusaddaṃ sutvā cintesi ‘‘addhā maṃ lābhagiddho esa susāne vasatīti ñatvā devarājā viheṭhetuṃ āgato’’ti, so jaraggavassa purato añjaliṃ paggahetvā ‘‘sappurisa devarāja ajja me ekarattiṃ khama, sve paṭṭhāya na evaṃ karissāmī’’ti namassamāno sabbarattiṃ yācanto aṭṭhāsi. Tato sūriye uṭṭhite taṃ disvā kattarayaṭṭhiyā paharitvā palāpesi ‘‘sabbarattiṃ maṃ bhiṃsāpesī’’ti.

    ၄၅. ကုသီတာတိ ကောသဇ္ဇာနုဂတာ။ ဟီနဝီရိယာတိ ဟီနာ ဝီရိယေန ဝိရဟိတာ ဝိယုတ္တာ, နိဗ္ဗီရိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကုသီတာ ကာယိကဝီရိယာရမ္ဘဝိရဟိတာ ဟောန္တိ, ဟီနဝီရိယာ စေတသိကဝီရိယာရမ္ဘဝိရဟိတာ။ တေ အာရမ္မဏဝဝတ္ထာနမတ္တမ္ပိ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ။ တေသံ အဝဝတ္ထိတာရမ္မဏာနန္တိ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗသဒိသမေဝ။

    45.Kusītāti kosajjānugatā. Hīnavīriyāti hīnā vīriyena virahitā viyuttā, nibbīriyāti vuttaṃ hoti. Tattha kusītā kāyikavīriyārambhavirahitā honti, hīnavīriyā cetasikavīriyārambhavirahitā. Te ārammaṇavavatthānamattampi kātuṃ na sakkonti. Tesaṃ avavatthitārammaṇānanti sabbaṃ pubbasadisameva.

    ၄၆. မုဋ္ဌသ္သတီတိ နဋ္ဌသ္သတီ။ အသမ္ပဇာနာတိ ပညာရဟိတာ, ဣမသ္သ စ ပဋိပက္ခေ ‘‘ဥပဋ္ဌိတသ္သတီဟမသ္မီ’’တိ ဝစနတော သတိဘာဇနိယမေဝေတံ။ ပညာ ပနေတ္ထ သတိဒုဗ္ဗလ္ယဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တာ။ ဒုဝိဓာ ဟိ သတိ ပညာသမ္ပယုတ္တာ ပညာဝိပ္ပယုတ္တာ စ။ တတ္ထ ပညာသမ္ပယုတ္တာ ဗလဝတီ, ဝိပ္ပယုတ္တာ ဒုဗ္ဗလာ, တသ္မာ ယဒာပိ တေသံ သတိ ဟောတိ, တဒာပိ အသမ္ပဇာနန္တာ မုဋ္ဌသ္သတီယေဝ တေ, ဒုဗ္ဗလာယ သတိယာ သတိကိစ္စာဘာဝတောတိ ဧတမတ္ထံ ဒီပေတုံ ‘‘အသမ္ပဇာနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေ ဧဝံ မုဋ္ဌသ္သတီ အသမ္ပဇာနာ အာရမ္မဏဝဝတ္ထာနမတ္တမ္ပိ ကာတုံ န သက္ကောန္တီတိ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗသဒိသမေဝ။

    46.Muṭṭhassatīti naṭṭhassatī. Asampajānāti paññārahitā, imassa ca paṭipakkhe ‘‘upaṭṭhitassatīhamasmī’’ti vacanato satibhājaniyamevetaṃ. Paññā panettha satidubbalyadīpanatthaṃ vuttā. Duvidhā hi sati paññāsampayuttā paññāvippayuttā ca. Tattha paññāsampayuttā balavatī, vippayuttā dubbalā, tasmā yadāpi tesaṃ sati hoti, tadāpi asampajānantā muṭṭhassatīyeva te, dubbalāya satiyā satikiccābhāvatoti etamatthaṃ dīpetuṃ ‘‘asampajānā’’ti vuttaṃ. Te evaṃ muṭṭhassatī asampajānā ārammaṇavavatthānamattampi kātuṃ na sakkontīti sabbaṃ pubbasadisameva.

    ၄၇. အသမာဟိတာတိ ဥပစာရပ္ပနာသမာဓိဝိရဟိတာ။ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တာတိ ဥဗ္ဘန္တစိတ္တာ။ သမာဓိဝိရဟေန လဒ္ဓောကာသေန ဥဒ္ဓစ္စေန တေသံ သမာဓိဝိရဟာနံ စိတ္တံ နာနာရမ္မဏေသု ပရိဗ္ဘမတိ, ဝနမက္ကဋော ဝိယ ဝနသာခာသု ဥဒ္ဓစ္စေန ဧကာရမ္မဏေ ဝိပ္ဖန္ဒတိ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေန တေ ဧဝံ အသမာဟိတာ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တာ အာရမ္မဏဝဝတ္ထာနမတ္တမ္ပိ ကာတုံ န သက္ကောန္တီတိ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗသဒိသမေဝ။

    47.Asamāhitāti upacārappanāsamādhivirahitā. Vibbhantacittāti ubbhantacittā. Samādhivirahena laddhokāsena uddhaccena tesaṃ samādhivirahānaṃ cittaṃ nānārammaṇesu paribbhamati, vanamakkaṭo viya vanasākhāsu uddhaccena ekārammaṇe vipphandati. Pubbe vuttanayenena te evaṃ asamāhitā vibbhantacittā ārammaṇavavatthānamattampi kātuṃ na sakkontīti sabbaṃ pubbasadisameva.

    ၄၈. ဒုပ္ပညာတိ နိပ္ပညာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ပညာ ပန ဒုဋ္ဌာ နာမ နတ္ထိ။ ဧဠမူဂာတိ ဧလမုခာ, ခ-ကာရသ္သ ဂ-ကာရော ကတော။ လာလမုခာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒုပ္ပညာနဉ္ဟိ ကထေန္တာနံ လာလာ မုခတော ဂလတိ, လာလာ စ ဧလာတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ ‘‘ပသ္သေလမူဂံ ဥရဂံ ဒုဇ္ဇိဝ္ဟ’’န္တိ။ တသ္မာ တေ ‘‘ဧဠမူဂာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘ဧလမုခာ’’တိပိ ပာဌော။ ‘‘ဧလမုဂာ’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ, အပရေ ‘‘ဧလမုကာ’’တိပိ, သဗ္ဗတ္ထ ‘‘ဧလမုခာ’’တိ အတ္ထော။ တေ ကထံ ဘယဘေရဝံ အဝ္ဟာယန္တိ? တေ ဒုပ္ပညာ ဧဠမူဂာ အာရမ္မဏဝဝတ္ထာနမတ္တမ္ပိ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ။ တေသံ အဝဝတ္ထိတာရမ္မဏာနံ အရညေ ဝိဟရန္တာနံ ဒိဝာ ဒိဋ္ဌံ ရတ္တိံ ဘယဘေရဝံ ဟုတ္ဝာ ဥပဋ္ဌာတိ ‘‘တေ အာကုလစိတ္တာ အပ္ပမတ္တကေနပိ တသန္တိ ဝိတ္တသန္တိ, ရဇ္ဇုံ ဝာ လတံ ဝာ ဒိသ္ဝာ သပ္ပသညိနော ဟောန္တိ, ခာဏုံ ဒိသ္ဝာ ယက္ခသညိနော, ထလံ ဝာ ပဗ္ဗတံ ဝာ ဒိသ္ဝာ ဟတ္ထိသညိနော သပ္ပာဒီဟိ အနယဝ္ယသနံ အာပာဒိတာ ဝိယ ဟောန္တီ’’တိ။ ဧဝံ တံ ဘယဘေရဝံ အတ္တနိ သမာရောပနဋ္ဌေန အဝ္ဟာယန္တိ ပက္ကောသန္တိ။ ပညာသမ္ပန္နောဟမသ္မီတိ ဧတ္ထ ပညာသမ္ပန္နောတိ ပညာယ သမ္ပန္နော သမန္နာဂတော, နော စ ခော ဝိပသ္သနာပညာယ, န မဂ္ဂပညာယ, အပိစ ခော ပန ဣမေသု သောဠသသု ဌာနေသု အာရမ္မဏဝဝတ္ထာနပညာယာတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝာတိ။

    48.Duppaññāti nippaññānametaṃ adhivacanaṃ. Paññā pana duṭṭhā nāma natthi. Eḷamūgāti elamukhā, kha-kārassa ga-kāro kato. Lālamukhāti vuttaṃ hoti. Duppaññānañhi kathentānaṃ lālā mukhato galati, lālā ca elāti vuccati. Yathāha ‘‘passelamūgaṃ uragaṃ dujjivha’’nti. Tasmā te ‘‘eḷamūgā’’ti vuccanti. ‘‘Elamukhā’’tipi pāṭho. ‘‘Elamugā’’ti keci paṭhanti, apare ‘‘elamukā’’tipi, sabbattha ‘‘elamukhā’’ti attho. Te kathaṃ bhayabheravaṃ avhāyanti? Te duppaññā eḷamūgā ārammaṇavavatthānamattampi kātuṃ na sakkonti. Tesaṃ avavatthitārammaṇānaṃ araññe viharantānaṃ divā diṭṭhaṃ rattiṃ bhayabheravaṃ hutvā upaṭṭhāti ‘‘te ākulacittā appamattakenapi tasanti vittasanti, rajjuṃ vā lataṃ vā disvā sappasaññino honti, khāṇuṃ disvā yakkhasaññino, thalaṃ vā pabbataṃ vā disvā hatthisaññino sappādīhi anayavyasanaṃ āpāditā viya hontī’’ti. Evaṃ taṃ bhayabheravaṃ attani samāropanaṭṭhena avhāyanti pakkosanti. Paññāsampannohamasmīti ettha paññāsampannoti paññāya sampanno samannāgato, no ca kho vipassanāpaññāya, na maggapaññāya, apica kho pana imesu soḷasasu ṭhānesu ārammaṇavavatthānapaññāyāti attho. Sesaṃ sabbattha vuttanayamevāti.

    ဝစီကမ္မန္တဝာရာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Vacīkammantavārādivaṇṇanā niṭṭhitā.

    သောဠသဋ္ဌာနာရမ္မဏပရိဂ္ဂဟော နိဋ္ဌိတော။

    Soḷasaṭṭhānārammaṇapariggaho niṭṭhito.

    ဘယဘေရဝသေနာသနာဒိဝဏ္ဏနာ

    Bhayabheravasenāsanādivaṇṇanā

    ၄၉. တသ္သ မယ္ဟန္တိ ကော အနုသန္ဓိ? ဗောဓိသတ္တော ကိရ ဣမာနိ သောဠသာရမ္မဏာနိ ပရိဂ္ဂဏ္ဟန္တော စ ဘယဘေရဝံ အဒိသ္ဝာ ဘယဘေရဝံ နာမ ဧဝရူပာသု ရတ္တီသု ဧဝရူပေ သေနာသနေ စ ပညာယတိ, ဟန္ဒ နံ တတ္ထာပိ ဂဝေသိသ္သာမီတိ ဘယဘေရဝဂဝေသနမကာသိ, ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ ဣဒာနိ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဒသ္သေန္တော တသ္သ မယ္ဟန္တိအာဒိမာဟ။

    49.Tassamayhanti ko anusandhi? Bodhisatto kira imāni soḷasārammaṇāni pariggaṇhanto ca bhayabheravaṃ adisvā bhayabheravaṃ nāma evarūpāsu rattīsu evarūpe senāsane ca paññāyati, handa naṃ tatthāpi gavesissāmīti bhayabheravagavesanamakāsi, etamatthaṃ bhagavā idāni brāhmaṇassa dassento tassa mayhantiādimāha.

    တတ္ထ ယာ တာတိ ဥဘယမေတံ ရတ္တီနံယေဝ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသဝစနံ။ အဘိညာတာတိ ဧတ္ထ အဘီတိ လက္ခဏတ္ထေ ဥပသဂ္ဂော။ တသ္မာ အဘိညာတာတိ စန္ဒပာရိပူရိယာ စန္ဒပရိက္ခယေနာတိ ဧဝမာဒီဟိ လက္ခဏေဟိ ဉာတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဘိလက္ခိတာတိ ဧတ္ထ ဥပသဂ္ဂမတ္တမေဝ, တသ္မာ အဘိလက္ခိတာတိ လက္ခဏီယာ ဣစ္စေဝ အတ္ထော, ဥပောသထသမာဒာနဓမ္မသ္သဝနပူဇာသက္ကာရာဒိကရဏတ္ထံ လက္ခေတဗ္ဗာ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ ဥပလက္ခေတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    Tattha yā tāti ubhayametaṃ rattīnaṃyeva uddesaniddesavacanaṃ. Abhiññātāti ettha abhīti lakkhaṇatthe upasaggo. Tasmā abhiññātāti candapāripūriyā candaparikkhayenāti evamādīhi lakkhaṇehi ñātāti veditabbā. Abhilakkhitāti ettha upasaggamattameva, tasmā abhilakkhitāti lakkhaṇīyā icceva attho, uposathasamādānadhammassavanapūjāsakkārādikaraṇatthaṃ lakkhetabbā sallakkhetabbā upalakkhetabbāti vuttaṃ hoti.

    စာတုဒ္ဒသီတိ ပက္ခသ္သ ပဌမဒိဝသတော ပဘုတိ စတုဒ္ဒသန္နံ ပူရဏီ ဧကာ ရတ္တိ။ ဧဝံ ပဉ္စဒသီ အဋ္ဌမီ စ။ ပက္ခသ္သာတိ သုက္ကပက္ခသ္သ ကဏ္ဟပက္ခသ္သ စ။ ဧတာ တိသ္သော တိသ္သော ကတ္ဝာ ဆ ရတ္တိယော, တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထ ပက္ခဝစနံ ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘ပက္ခသ္သ စာတုဒ္ဒသီ ပက္ခသ္သ ပဉ္စဒသီ ပက္ခသ္သ အဋ္ဌမီ’’တိ။ အထ ပဉ္စမီ ကသ္မာ န ဂဟိတာတိ? အသဗ္ဗကာလိကတ္တာ။ ဗုဒ္ဓေ ကိရ ဘဂဝတိ အနုပ္ပန္နေပိ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ အပရိနိဗ္ဗုတေပိ ပဉ္စမီ အနဘိလက္ခိတာယေဝ, ပရိနိဗ္ဗုတေ ပန ဓမ္မသင္ဂာဟကတ္ထေရာ စိန္တေသုံ ‘‘ဓမ္မသ္သဝနံ စိရေန ဟောတီ’’တိ။ တတော သမ္မန္နိတ္ဝာ ပဉ္စမီတိ ဓမ္မသ္သဝနဒိဝသံ ဌပေသုံ, တတော ပဘုတိ သာ အဘိလက္ခိတာ ဇာတာ, ဧဝံ အသဗ္ဗကာလိကတ္တာ ဧတ္ထ န ဂဟိတာတိ။

    Cātuddasīti pakkhassa paṭhamadivasato pabhuti catuddasannaṃ pūraṇī ekā ratti. Evaṃ pañcadasī aṭṭhamī ca. Pakkhassāti sukkapakkhassa kaṇhapakkhassa ca. Etā tisso tisso katvā cha rattiyo, tasmā sabbattha pakkhavacanaṃ yojetabbaṃ ‘‘pakkhassa cātuddasī pakkhassa pañcadasī pakkhassa aṭṭhamī’’ti. Atha pañcamī kasmā na gahitāti? Asabbakālikattā. Buddhe kira bhagavati anuppannepi uppajjitvā aparinibbutepi pañcamī anabhilakkhitāyeva, parinibbute pana dhammasaṅgāhakattherā cintesuṃ ‘‘dhammassavanaṃ cirena hotī’’ti. Tato sammannitvā pañcamīti dhammassavanadivasaṃ ṭhapesuṃ, tato pabhuti sā abhilakkhitā jātā, evaṃ asabbakālikattā ettha na gahitāti.

    တထာရူပာသူတိ တထာဝိဓာသု။ အာရာမစေတိယာနီတိ ပုပ္ဖာရာမဖလာရာမာဒယော အာရာမာ ဧဝ အာရာမစေတိယာနိ။ စိတ္တီကတဋ္ဌေန ဟိ စေတိယာနီတိ ဝုစ္စန္တိ, ပူဇနီယဋ္ဌေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝနစေတိယာနီတိ ဗလိဟရဏဝနသဏ္ဍသုဘဂဝနဒေဝသာလဝနာဒီနိ ဝနာနိယေဝ ဝနစေတိယာနိ။ ရုက္ခစေတိယာနီတိ ဂာမနိဂမာဒိဒ္ဝာရေသု ပူဇနီယရုက္ခာယေဝ ရုက္ခစေတိယာနိ။ လောကိယာ ဟိ ဒိဗ္ဗာဓိဝတ္ထာတိ ဝာ မညမာနာ တေသုယေဝ ဝာ ဒိဗ္ဗသညိနော ဟုတ္ဝာ အာရာမဝနရုက္ခေ စိတ္တီကရောန္တိ , ပူဇေန္တိ, တေန တေ သဗ္ဗေပိ စေတိယာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဘိံသနကာနီတိ ဘယဇနကာနိ, ပသ္သတောပိ သုဏတောပိ ဘယံ ဇနေန္တိ။ သလောမဟံသာနီတိ သဟေဝ လောမဟံသေန ဝတ္တန္တိ, ပဝိသမာနသ္သေဝ လောမဟံသဇနနတော။ အပ္ပေဝ နာမ ပသ္သေယ္ယန္တိ အပိ နာမ တံ ဘယဘေရဝံ ပသ္သေယ္ယမေဝ။ အပရေန သမယေနာတိ, ‘‘ဧတဒဟောသိ ယံနူနာဟ’’န္တိ ဧဝံ စိန္တိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အညေန ကာလေန။

    Tathārūpāsūti tathāvidhāsu. Ārāmacetiyānīti pupphārāmaphalārāmādayo ārāmā eva ārāmacetiyāni. Cittīkataṭṭhena hi cetiyānīti vuccanti, pūjanīyaṭṭhenāti vuttaṃ hoti. Vanacetiyānīti baliharaṇavanasaṇḍasubhagavanadevasālavanādīni vanāniyeva vanacetiyāni. Rukkhacetiyānīti gāmanigamādidvāresu pūjanīyarukkhāyeva rukkhacetiyāni. Lokiyā hi dibbādhivatthāti vā maññamānā tesuyeva vā dibbasaññino hutvā ārāmavanarukkhe cittīkaronti , pūjenti, tena te sabbepi cetiyānīti vuccanti. Bhiṃsanakānīti bhayajanakāni, passatopi suṇatopi bhayaṃ janenti. Salomahaṃsānīti saheva lomahaṃsena vattanti, pavisamānasseva lomahaṃsajananato. Appeva nāma passeyyanti api nāma taṃ bhayabheravaṃ passeyyameva. Aparena samayenāti, ‘‘etadahosi yaṃnūnāha’’nti evaṃ cintitakālato paṭṭhāya aññena kālena.

    တတ္ထ စ မေ ဗ္ရာဟ္မဏ ဝိဟရတောတိ တထာရူပေသု သေနာသနေသု ယံ ယံ မနုသ္သာနံ အာယာစနဥပဟာရကရဏာရဟံ ယက္ခဋ္ဌာနံ ပုပ္ဖဓူပမံသရုဟိရဝသာမေဒပိဟကပပ္ဖာသသုရာမေရယာဒီဟိ ဩကိဏ္ဏကိလိန္နဓရဏိတလံ ဧကနိပာတံ ဝိယ ယက္ခရက္ခသပိသာစာနံ, ယံ ဒိဝာပိ ပသ္သန္တာနံ ဟဒယံ မညေ ဖလတိ, တံ ဌာနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တတ္ထ စ မေ, ဗ္ရာဟ္မဏ, ဝိဟရတော’’တိ။ မဂော ဝာ အာဂစ္ဆတီတိ သိင္ဂာနိ ဝာ ခုရာနိ ဝာ ကောဋ္ဋေန္တော ဂောကဏ္ဏခဂ္ဂဒီပိဝရာဟာဒိဘေဒော မဂော ဝာ အာဂစ္ဆတိ, သဗ္ဗစတုပ္ပဒာနဉ္ဟိ ဣဓ မဂောတိ နာမံ။ ကတ္ထစိ ပန ကာဠသိင္ဂာလောပိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –

    Tattha ca me brāhmaṇa viharatoti tathārūpesu senāsanesu yaṃ yaṃ manussānaṃ āyācanaupahārakaraṇārahaṃ yakkhaṭṭhānaṃ pupphadhūpamaṃsaruhiravasāmedapihakapapphāsasurāmerayādīhi okiṇṇakilinnadharaṇitalaṃ ekanipātaṃ viya yakkharakkhasapisācānaṃ, yaṃ divāpi passantānaṃ hadayaṃ maññe phalati, taṃ ṭhānaṃ sandhāyāha ‘‘tattha ca me, brāhmaṇa, viharato’’ti. Mago vā āgacchatīti siṅgāni vā khurāni vā koṭṭento gokaṇṇakhaggadīpivarāhādibhedo mago vā āgacchati, sabbacatuppadānañhi idha magoti nāmaṃ. Katthaci pana kāḷasiṅgālopi vuccati. Yathāha –

    ‘‘ဥသဘသ္သေဝ တေ ခန္ဓော၊ သီဟသ္သေဝ ဝိဇမ္ဘိတံ။

    ‘‘Usabhasseva te khandho, sīhasseva vijambhitaṃ;

    မဂရာဇ နမော တ္ယတ္ထု၊ အပိ ကိဉ္စိ လဘာမသေ’’တိ။ (ဇာ. ၁.၃.၁၃၃)။

    Magarāja namo tyatthu, api kiñci labhāmase’’ti. (jā. 1.3.133);

    မောရော ဝာ ကဋ္ဌံ ပာတေတီတိ မောရော ဝာ သုက္ခကဋ္ဌံ ရုက္ခတော စာလေတ္ဝာ ပာတေတိ။ မောရဂ္ဂဟဏေန စ ဣဓ သဗ္ဗပက္ခိဂ္ဂဟဏံ အဓိပ္ပေတံ, တေန ယော ကောစိ ပက္ခီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝာ မောရော ဝာတိ ဝာ သဒ္ဒေန အညော ဝာ ကောစိ ပက္ခီတိ။ ဧသ နယော ပုရိမေ မဂဂ္ဂဟဏေပိ။ ဝာတော ဝာ ပဏ္ဏကသဋံ ဧရေတီတိ ဝာတော ဝာ ပဏ္ဏကစဝရံ ဃဋ္ဋေတိ။ ဧတံ နူန တံ ဘယဘေရဝံ အာဂစ္ဆတီတိ ယမေတံ အာဂစ္ဆတိ, တံ ဘယဘေရဝံ နူနာတိ။ ဣတော ပဘုတိ စ အာရမ္မဏမေဝ ဘယဘေရဝန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရိတ္တသ္သ စ အဓိမတ္တသ္သ စ ဘယသ္သ အာရမ္မဏတ္တာ သုခာရမ္မဏံ ရူပံ သုခမိဝ။ ကိံ နု ခော အဟံ အညဒတ္ထု ဘယပဋိကင္ခီ ဝိဟရာမီတိ အဟံ ခော ကိံ ကာရဏံ ဧကံသေနေဝ ဘယံ အာကင္ခမာနော ဣစ္ဆမာနော ဟုတ္ဝာ ဝိဟရာမိ။

    Moro vā kaṭṭhaṃ pātetīti moro vā sukkhakaṭṭhaṃ rukkhato cāletvā pāteti. Moraggahaṇena ca idha sabbapakkhiggahaṇaṃ adhippetaṃ, tena yo koci pakkhīti vuttaṃ hoti. Atha vā moro vāti vā saddena añño vā koci pakkhīti. Esa nayo purime magaggahaṇepi. Vāto vā paṇṇakasaṭaṃ eretīti vāto vā paṇṇakacavaraṃ ghaṭṭeti. Etaṃ nūna taṃ bhayabheravaṃ āgacchatīti yametaṃ āgacchati, taṃ bhayabheravaṃ nūnāti. Ito pabhuti ca ārammaṇameva bhayabheravanti veditabbaṃ. Parittassa ca adhimattassa ca bhayassa ārammaṇattā sukhārammaṇaṃ rūpaṃ sukhamiva. Kiṃ nu kho ahaṃ aññadatthu bhayapaṭikaṅkhī viharāmīti ahaṃ kho kiṃ kāraṇaṃ ekaṃseneva bhayaṃ ākaṅkhamāno icchamāno hutvā viharāmi.

    ယထာဘူတံ ယထာဘူတသ္သာတိ ယေန ယေန ဣရိယာပထေန ဘူတသ္သ ဘဝိတသ္သ သတော ဝတ္တမာနသ္သ သမင္ဂီဘူတသ္သ ဝာ။ မေတိ မမ သန္တိကေ။ တထာဘူတံ တထာဘူတော ဝာတိ တေန တေနေဝ ဣရိယာပထေန ဘူတော ဘဝိတော သန္တော ဝတ္တမာနော သမင္ဂီဘူတော ဝာတိ အတ္ထော။ သော ခော အဟံ။ပေ.။ ပဋိဝိနေမီတိ ဗောဓိသတ္တသ္သ ကိရ စင္ကမန္တသ္သ တသ္မိံ မဂသိင္ဂခုရသဒ္ဒာဒိဘေဒေ ဘယဘေရဝာရမ္မဏေ အာဂတေ နေဝ မဟာသတ္တော တိဋ္ဌတိ, န နိသီဒတိ န သယတိ, အထ ခော စင္ကမန္တောဝ ပရိဝီမံသန္တော ပရိဝိစိနန္တော ဘယဘေရဝံ န ပသ္သတိ, မဂသိင္ဂခုရသဒ္ဒာဒိမတ္တမေဝ စေတံ ဟောတိ, သော တံ ဉတ္ဝာ ဣဒံ နာမေတံ, န ဘယဘေရဝန္တိ တတော တိဋ္ဌတိ ဝာ နိသီဒတိ ဝာ သယတိ ဝာ။ ဧတမတ္ထံ ဒသ္သေန္တော ‘‘သော ခော အဟ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဧသ နယော သဗ္ဗပေယ္ယာလေသု။ ဣတော ပရဉ္စ ဣရိယာပထပဋိပာဋိယာ အဝတ္ဝာ အာသန္နပဋိပာဋိယာ ဣရိယာပထာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, စင္ကမန္တသ္သ ဟိ ဘယဘေရဝေ အာဂတေ န ဌိတော န နိသိန္နော န နိပန္နော ဌိတသ္သာပိ အာဂတေ န စင္ကမီတိ ဧဝံ တသ္သ အာသန္နပဋိပာဋိယာ ဝုတ္တာတိ။

    Yathābhūtaṃ yathābhūtassāti yena yena iriyāpathena bhūtassa bhavitassa sato vattamānassa samaṅgībhūtassa vā. Meti mama santike. Tathābhūtaṃ tathābhūto vāti tena teneva iriyāpathena bhūto bhavito santo vattamāno samaṅgībhūto vāti attho. So kho ahaṃ…pe… paṭivinemīti bodhisattassa kira caṅkamantassa tasmiṃ magasiṅgakhurasaddādibhede bhayabheravārammaṇe āgate neva mahāsatto tiṭṭhati, na nisīdati na sayati, atha kho caṅkamantova parivīmaṃsanto parivicinanto bhayabheravaṃ na passati, magasiṅgakhurasaddādimattameva cetaṃ hoti, so taṃ ñatvā idaṃ nāmetaṃ, na bhayabheravanti tato tiṭṭhati vā nisīdati vā sayati vā. Etamatthaṃ dassento ‘‘so kho aha’’ntiādimāha. Esa nayo sabbapeyyālesu. Ito parañca iriyāpathapaṭipāṭiyā avatvā āsannapaṭipāṭiyā iriyāpathā vuttāti veditabbā, caṅkamantassa hi bhayabherave āgate na ṭhito na nisinno na nipanno ṭhitassāpi āgate na caṅkamīti evaṃ tassa āsannapaṭipāṭiyā vuttāti.

    ဘယဘေရဝသေနာသနာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Bhayabheravasenāsanādivaṇṇanā niṭṭhitā.

    အသမ္မောဟဝိဟာရဝဏ္ဏနာ

    Asammohavihāravaṇṇanā

    ၅၀. ဧဝံ ဘိံသနကေသုပိ ဌာနေသု အတ္တနော ဘယဘေရဝာဘာဝံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ဈာယီနံ သမ္မောဟဋ္ဌာနေသု အတ္တနော အသမ္မောဟဝိဟာရံ ဒသ္သေတုံ သန္တိ ခော ပန, ဗ္ရာဟ္မဏာတိအာဒိမာဟ။

    50. Evaṃ bhiṃsanakesupi ṭhānesu attano bhayabheravābhāvaṃ dassetvā idāni jhāyīnaṃ sammohaṭṭhānesu attano asammohavihāraṃ dassetuṃ santi kho pana, brāhmaṇātiādimāha.

    တတ္ထ သန္တီတိ အတ္ထိ သံဝိဇ္ဇန္တိ ဥပလဗ္ဘန္တိ။ ရတ္တိံယေဝ သမာနန္တိ ရတ္တိံယေဝ သန္တံ, ဒိဝာတိ သဉ္ဇာနန္တီတိ ‘‘ဒိဝသော အယ’’န္တိ သဉ္ဇာနန္တိ။ ဒိဝာယေဝ သမာနန္တိ ဒိဝသံယေဝ သန္တံ။ ရတ္တီတိ သဉ္ဇာနန္တီတိ ‘‘ရတ္တိ အယ’’န္တိ သဉ္ဇာနန္တိ။ ကသ္မာ ပနေတေ ဧဝံသညိနော ဟောန္တီတိ။ ဝုဋ္ဌာနကောသလ္လာဘာဝတော ဝာ သကုဏရုတတော ဝာ။ ကထံ? ဣဓေကစ္စော ဩဒာတကသိဏလာဘီ ဒိဝာ ပရိကမ္မံ ကတ္ဝာ ဒိဝာ သမာပန္နော ဒိဝာယေဝ ဝုဋ္ဌဟာမီတိ မနသိကာရံ ဥပ္ပာဒေတိ, နော စ ခော အဒ္ဓာနပရိစ္ဆေဒေ ကုသလော ဟောတိ။ သော ဒိဝသံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ရတ္တိဘာဂေ ဝုဋ္ဌာတိ။ ဩဒာတကသိဏဖရဏဝသေန စသ္သ ဝိသဒံ ဟောတိ ဝိဘူတံ သုဝိဘူတံ။ သော, ဒိဝာ ဝုဋ္ဌဟာမီတိ ဥပ္ပာဒိတမနသိကာရတာယ ဩဒာတကသိဏဖရဏဝိသဒဝိဘူတတာယ စ ရတ္တိံယေဝ သမာနံ ဒိဝာတိ သဉ္ဇာနာတိ။ ဣဓ ပနေကစ္စော နီလကသိဏလာဘီ ရတ္တိံ ပရိကမ္မံ ကတ္ဝာ ရတ္တိံ သမာပန္နော ရတ္တိံယေဝ ဝုဋ္ဌဟာမီတိ မနသိကာရံ ဥပ္ပာဒေတိ, နော စ ခော အဒ္ဓာနပရိစ္ဆေဒေ ကုသလော ဟောတိ။ သော ရတ္တိံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဒိဝသဘာဂေ ဝုဋ္ဌာတိ။ နီလကသိဏဖရဏဝသေန စသ္သ အဝိသဒံ ဟောတိ အဝိဘူတံ။ သော ရတ္တိံ ဝုဋ္ဌဟာမီတိ ဥပ္ပာဒိတမနသိကာရတာယ နီလကသိဏဖရဏာဝိသဒာဝိဘူတတာယ စ ဒိဝာယေဝ သမာနံ ရတ္တီတိ သဉ္ဇာနာတိ။ ဧဝံ တာဝ ဝုဋ္ဌာနကောသလ္လာဘာဝတော ဧဝံသညိနော ဟောန္တိ။

    Tattha santīti atthi saṃvijjanti upalabbhanti. Rattiṃyeva samānanti rattiṃyeva santaṃ, divāti sañjānantīti ‘‘divaso aya’’nti sañjānanti. Divāyeva samānanti divasaṃyeva santaṃ. Rattīti sañjānantīti ‘‘ratti aya’’nti sañjānanti. Kasmā panete evaṃsaññino hontīti. Vuṭṭhānakosallābhāvato vā sakuṇarutato vā. Kathaṃ? Idhekacco odātakasiṇalābhī divā parikammaṃ katvā divā samāpanno divāyeva vuṭṭhahāmīti manasikāraṃ uppādeti, no ca kho addhānaparicchede kusalo hoti. So divasaṃ atikkamitvā rattibhāge vuṭṭhāti. Odātakasiṇapharaṇavasena cassa visadaṃ hoti vibhūtaṃ suvibhūtaṃ. So, divā vuṭṭhahāmīti uppāditamanasikāratāya odātakasiṇapharaṇavisadavibhūtatāya ca rattiṃyeva samānaṃ divāti sañjānāti. Idha panekacco nīlakasiṇalābhī rattiṃ parikammaṃ katvā rattiṃ samāpanno rattiṃyeva vuṭṭhahāmīti manasikāraṃ uppādeti, no ca kho addhānaparicchede kusalo hoti. So rattiṃ atikkamitvā divasabhāge vuṭṭhāti. Nīlakasiṇapharaṇavasena cassa avisadaṃ hoti avibhūtaṃ. So rattiṃ vuṭṭhahāmīti uppāditamanasikāratāya nīlakasiṇapharaṇāvisadāvibhūtatāya ca divāyeva samānaṃ rattīti sañjānāti. Evaṃ tāva vuṭṭhānakosallābhāvato evaṃsaññino honti.

    သကုဏရုတတော ပန ဣဓေကစ္စော အန္တောသေနာသနေ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ဒိဝာ ရဝနကသကုဏာ ကာကာဒယော စန္ဒာလောကေန ဒိဝာတိ မညမာနာ ရတ္တိံ ရဝန္တိ, အညေဟိ ဝာ ကာရဏေဟိ။ သော တေသံ သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ ရတ္တိံယေဝ သမာနံ ဒိဝာတိ သဉ္ဇာနာတိ။ ဣဓ ပနေကစ္စော ပဗ္ဗတန္တရေ ဂမ္ဘီရာယ ဃနဝနပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ ဂိရိဂုဟာယ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာယ ဝတ္တမာနာယ အန္တရဟိတသူရိယာလောကေ ကာလေ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ရတ္တိံ ရဝနကသကုဏာ ဥလူကာဒယော မဇ္ဈန္ဟိကသမယေပိ တတ္ထ တတ္ထ သမန္ဓကာရေ နိလီနာ ရတ္တိသညာယ ဝာ အညေဟိ ဝာ ကာရဏေဟိ ရဝန္တိ။ သော တေသံ သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ ဒိဝာယေဝ သမာနံ ရတ္တီတိ သဉ္ဇာနာတိ။ ဧဝံ သကုဏရုတတော ဧဝံသညိနော ဟောန္တီတိ။ ဣဒမဟန္တိ ဣဒံ အဟံ ဧဝံ သဉ္ဇာနနံ ။ သမ္မောဟဝိဟာရသ္မိံ ဝဒာမီတိ သမ္မောဟဝိဟာရပရိယာပန္နံ အန္တောဂဓံ, သမ္မောဟဝိဟာရာနံ အညတရံ ဝဒာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    Sakuṇarutato pana idhekacco antosenāsane nisinno hoti. Atha divā ravanakasakuṇā kākādayo candālokena divāti maññamānā rattiṃ ravanti, aññehi vā kāraṇehi. So tesaṃ saddaṃ sutvā rattiṃyeva samānaṃ divāti sañjānāti. Idha panekacco pabbatantare gambhīrāya ghanavanappaṭicchannāya giriguhāya sattāhavaddalikāya vattamānāya antarahitasūriyāloke kāle nisinno hoti. Atha rattiṃ ravanakasakuṇā ulūkādayo majjhanhikasamayepi tattha tattha samandhakāre nilīnā rattisaññāya vā aññehi vā kāraṇehi ravanti. So tesaṃ saddaṃ sutvā divāyeva samānaṃ rattīti sañjānāti. Evaṃ sakuṇarutato evaṃsaññino hontīti. Idamahanti idaṃ ahaṃ evaṃ sañjānanaṃ . Sammohavihārasmiṃ vadāmīti sammohavihārapariyāpannaṃ antogadhaṃ, sammohavihārānaṃ aññataraṃ vadāmīti vuttaṃ hoti.

    အဟံ ခော ပန ဗ္ရာဟ္မဏ။ပေ.။ သဉ္ဇာနာမီတိ ပာကဋော ဗောဓိသတ္တသ္သ ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒော သတ္တာဟဝဒ္ဒလေပိ စန္ဒိမသူရိယေသု အဒိသ္သမာနေသုပိ ဇာနာတိယေဝ ‘‘ဧတ္တကံ ပုရေဘတ္တကာလော ဂတော, ဧတ္တကံ ပစ္ဆာဘတ္တကာလော, ဧတ္တကံ ပဌမယာမော, ဧတ္တကံ မဇ္ဈိမယာမော, ဧတ္တကံ ပစ္ဆိမယာမော’’တိ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အနစ္ဆရိယဉ္စေတံ ယံ ပူရိတပာရမီ ဗောဓိသတ္တော ဧဝံ ဇာနာတိ။ ပဒေသဉာဏေ ဌိတာနံ သာဝကာနမ္ပိ ဟိ ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒော ပာကဋော ဟောတိ။

    Ahaṃ kho pana brāhmaṇa…pe… sañjānāmīti pākaṭo bodhisattassa rattindivaparicchedo sattāhavaddalepi candimasūriyesu adissamānesupi jānātiyeva ‘‘ettakaṃ purebhattakālo gato, ettakaṃ pacchābhattakālo, ettakaṃ paṭhamayāmo, ettakaṃ majjhimayāmo, ettakaṃ pacchimayāmo’’ti, tasmā evamāha. Anacchariyañcetaṃ yaṃ pūritapāramī bodhisatto evaṃ jānāti. Padesañāṇe ṭhitānaṃ sāvakānampi hi rattindivaparicchedo pākaṭo hoti.

    ကလ္ယာဏိယမဟာဝိဟာရေ ကိရ ဂောဒတ္တတ္ထေရော ဒ္ဝင္ဂုလကာလေ ဘတ္တံ ဂဟေတ္ဝာ အင္ဂုလကာလေ ဘုဉ္ဇတိ။ သူရိယေ အဒိသ္သမာနေပိ ပာတောယေဝ သေနာသနံ ပဝိသိတ္ဝာ တာယ ဝေလာယ နိက္ခမတိ။ ဧကဒိဝသံ အာရာမိကာ ‘‘သ္ဝေ ထေရသ္သ နိက္ခမနကာလေ ပသ္သာမာ’’တိ ဘတ္တံ သမ္ပာဒေတ္ဝာ ကာလတ္ထမ္ဘမူလေ နိသီဒိံသု။ ထေရော ဒ္ဝင္ဂုလကာလေယေဝ နိက္ခမတိ။ တတော ပဘုတိ ကိရ သူရိယေ အဒိသ္သမာနေပိ ထေရသ္သ နိက္ခမနသညာယ ဧဝ ဘေရိံ အာကောဋေန္တိ။

    Kalyāṇiyamahāvihāre kira godattatthero dvaṅgulakāle bhattaṃ gahetvā aṅgulakāle bhuñjati. Sūriye adissamānepi pātoyeva senāsanaṃ pavisitvā tāya velāya nikkhamati. Ekadivasaṃ ārāmikā ‘‘sve therassa nikkhamanakāle passāmā’’ti bhattaṃ sampādetvā kālatthambhamūle nisīdiṃsu. Thero dvaṅgulakāleyeva nikkhamati. Tato pabhuti kira sūriye adissamānepi therassa nikkhamanasaññāya eva bheriṃ ākoṭenti.

    အဇဂရဝိဟာရေပိ ကာဠဒေဝတ္ထေရော အန္တောဝသ္သေ ယာမဂဏ္ဍိကံ ပဟရတိ, အာစိဏ္ဏမေတံ ထေရသ္သ။ န စ ယာမယန္တနာဠိကံ ပယောဇေတိ, အညေ ဘိက္ခူ ပယောဇေန္တိ။ အထ နိက္ခန္တေ ပဌမေ ယာမေ ထေရေ မုဂ္ဂရံ ဂဟေတ္ဝာ ဌိတမတ္တေယေဝ ဧကံ ဒ္ဝေ ဝာရေ ပဟရန္တေယေဝ ဝာ ယာမယန္တံ ပတတိ, ဧဝံ တီသု ယာမေသု သမဏဓမ္မံ ကတ္ဝာ ထေရော ပာတောယေဝ ဂာမံ ပဝိသိတ္ဝာ ပိဏ္ဍပာတံ အာဒာယ ဝိဟာရံ အာဂန္တ္ဝာ ဘောဇနဝေလာယ ပတ္တံ ဂဟေတ္ဝာ ဒိဝာ ဝိဟာရဋ္ဌာနံ ဂန္တ္ဝာ သမဏဓမ္မံ ကရောတိ။ ဘိက္ခူ ကာလတ္ထမ္ဘံ ဒိသ္ဝာ ထေရသ္သ အဒိသ္ဝာ အာဂမနတ္ထာယ ပေသေန္တိ။ သော ဘိက္ခု ထေရံ ဒိဝာ ဝိဟာရဋ္ဌာနာ နိက္ခမန္တမေဝ ဝာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝာ ပသ္သတိ။ ဧဝံ ပဒေသဉာဏေ ဌိတာနံ သာဝကာနမ္ပိ ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒော ပာကဋော ဟောတိ, ကိမင္ဂံ ပန ဗောဓိသတ္တာနန္တိ။

    Ajagaravihārepi kāḷadevatthero antovasse yāmagaṇḍikaṃ paharati, āciṇṇametaṃ therassa. Na ca yāmayantanāḷikaṃ payojeti, aññe bhikkhū payojenti. Atha nikkhante paṭhame yāme there muggaraṃ gahetvā ṭhitamatteyeva ekaṃ dve vāre paharanteyeva vā yāmayantaṃ patati, evaṃ tīsu yāmesu samaṇadhammaṃ katvā thero pātoyeva gāmaṃ pavisitvā piṇḍapātaṃ ādāya vihāraṃ āgantvā bhojanavelāya pattaṃ gahetvā divā vihāraṭṭhānaṃ gantvā samaṇadhammaṃ karoti. Bhikkhū kālatthambhaṃ disvā therassa adisvā āgamanatthāya pesenti. So bhikkhu theraṃ divā vihāraṭṭhānā nikkhamantameva vā antarāmagge vā passati. Evaṃ padesañāṇe ṭhitānaṃ sāvakānampi rattindivaparicchedo pākaṭo hoti, kimaṅgaṃ pana bodhisattānanti.

    ယံ ခော တံ ဗ္ရာဟ္မဏ။ပေ.။ ဝဒေယ္ယာတိ ဧတ္ထ ပန ‘‘ယံ ခော တံ, ဗ္ရာဟ္မဏ, အသမ္မောဟဓမ္မော သတ္တော လောကေ ဥပ္ပန္နော။ပေ.။ သုခာယ ဒေဝမနုသ္သာန’’န္တိ ဝစနံ ဝဒမာနော ကောစိ သမ္မာ ဝဒေယ္ယ, သမ္မာ ဝဒမာနော သိယာ, န ဝိတထဝာဒီ အသ္သ။ မမေဝ တံ ဝစနံ ဝဒမာနော သမ္မာ ဝဒေယ္ယ, သမ္မာ ဝဒမာနော သိယာ, န ဝိတထဝာဒီ အသ္သာတိ ဧဝံ ပဒသမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Yaṃ kho taṃ brāhmaṇa…pe… vadeyyāti ettha pana ‘‘yaṃ kho taṃ, brāhmaṇa, asammohadhammo satto loke uppanno…pe… sukhāya devamanussāna’’nti vacanaṃ vadamāno koci sammā vadeyya, sammā vadamāno siyā, na vitathavādī assa. Mameva taṃ vacanaṃ vadamāno sammā vadeyya, sammā vadamāno siyā, na vitathavādī assāti evaṃ padasambandho veditabbo.

    တတ္ထ အသမ္မောဟဓမ္မောတိ အသမ္မောဟသဘာဝော။ လောကေတိ မနုသ္သလောကေ။ ဗဟုဇနဟိတာယာတိ ဗဟုဇနသ္သ ဟိတတ္ထာယ, ပညာသမ္ပတ္တိယာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဟိတူပဒေသကောတိ။ ဗဟုဇနသုခာယာတိ ဗဟုဇနသ္သ သုခတ္ထာယ, စာဂသမ္ပတ္တိယာ ဥပကရဏသုခသ္သ ဒာယကောတိ။ လောကာနုကမ္ပာယာတိ လောကသ္သ အနုကမ္ပတ္ထာယ, မေတ္တာကရုဏာသမ္ပတ္တိယာ မာတာပိတရော ဝိယ လောကသ္သ ရက္ခိတာ ဂောပယိတာတိ။ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခာယ ဒေဝမနုသ္သာနန္တိ ဣဓ ဒေဝမနုသ္သဂ္ဂဟဏေန စ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလဝေနေယ္ယသတ္တေယေဝ ဂဟေတ္ဝာ တေသံ နိဗ္ဗာနမဂ္ဂဖလာဓိဂမာယ အတ္တနော ဥပ္ပတ္တိံ ဒသ္သေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္ထာယာတိ ဟိ ဝုတ္တေ ပရမတ္ထတ္ထာယ နိဗ္ဗာနာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟိတာယာတိ ဝုတ္တေ တံ သမ္ပာပကမဂ္ဂတ္ထာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, နိဗ္ဗာနသမ္ပာပကမဂ္ဂတော ဟိ ဥတ္တရိ ဟိတံ နာမ နတ္ထိ။ သုခာယာတိ ဝုတ္တေ ဖလသမာပတ္တိသုခတ္ထာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, တတော ဥတ္တရိ သုခာဘာဝတော။ ဝုတ္တဉ္စေတံ ‘‘အယံ သမာဓိ ပစ္စုပ္ပန္နသုခော စေဝ အာယတိဉ္စ သုခဝိပာကော’’တိ (ဒီ. နိ. ၃.၃၅၅; အ. နိ. ၅.၂၇; ဝိဘ. ၈၀၄)။

    Tattha asammohadhammoti asammohasabhāvo. Loketi manussaloke. Bahujanahitāyāti bahujanassa hitatthāya, paññāsampattiyā diṭṭhadhammikasamparāyikahitūpadesakoti. Bahujanasukhāyāti bahujanassa sukhatthāya, cāgasampattiyā upakaraṇasukhassa dāyakoti. Lokānukampāyāti lokassa anukampatthāya, mettākaruṇāsampattiyā mātāpitaro viya lokassa rakkhitā gopayitāti. Atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti idha devamanussaggahaṇena ca bhabbapuggalaveneyyasatteyeva gahetvā tesaṃ nibbānamaggaphalādhigamāya attano uppattiṃ dassetīti veditabbo. Atthāyāti hi vutte paramatthatthāya nibbānāyāti vuttaṃ hoti. Hitāyāti vutte taṃ sampāpakamaggatthāyāti vuttaṃ hoti, nibbānasampāpakamaggato hi uttari hitaṃ nāma natthi. Sukhāyāti vutte phalasamāpattisukhatthāyāti vuttaṃ hoti, tato uttari sukhābhāvato. Vuttañcetaṃ ‘‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’’ti (dī. ni. 3.355; a. ni. 5.27; vibha. 804).

    အသမ္မောဟဝိဟာရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Asammohavihāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒာဒိဝဏ္ဏနာ

    Pubbabhāgapaṭipadādivaṇṇanā

    ၅၁. ဧဝံ ဘဂဝာ ဗုဒ္ဓဂုဏပဋိလာဘာဝသာနံ အတ္တနော အသမ္မောဟဝိဟာရံ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ယာယ ပဋိပဒာယ တံ ကောဋိပ္ပတ္တံ အသမ္မောဟဝိဟာရံ အဓိဂတော, တံ ပုဗ္ဗဘာဂတော ပဘုတိ ဒသ္သေတုံ အာရဒ္ဓံ ခော ပန မေ ဗ္ရာဟ္မဏာတိအာဒိမာဟ။

    51. Evaṃ bhagavā buddhaguṇapaṭilābhāvasānaṃ attano asammohavihāraṃ brāhmaṇassa dassetvā idāni yāya paṭipadāya taṃ koṭippattaṃ asammohavihāraṃ adhigato, taṃ pubbabhāgato pabhuti dassetuṃ āraddhaṃ kho pana me brāhmaṇātiādimāha.

    ကေစိ ပနာဟု ‘‘ဣမံ အသမ္မောဟဝိဟာရံ သုတ္ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ စိတ္တမေဝံ ဥပ္ပန္နံ ‘ကာယ နု ခော ပဋိပဒာယ ဣမံ ပတ္တော’တိ, တသ္သ စိတ္တမညာယ ဣမာယာဟံ ပဋိပဒာယ ဣမံ ဥတ္တမံ အသမ္မောဟဝိဟာရံ ပတ္တောတိ ဒသ္သေန္တော ဧဝမာဟာ’’တိ။

    Keci panāhu ‘‘imaṃ asammohavihāraṃ sutvā brāhmaṇassa cittamevaṃ uppannaṃ ‘kāya nu kho paṭipadāya imaṃ patto’ti, tassa cittamaññāya imāyāhaṃ paṭipadāya imaṃ uttamaṃ asammohavihāraṃ pattoti dassento evamāhā’’ti.

    တတ္ထ အာရဒ္ဓံ ခော ပန မေ, ဗ္ရာဟ္မဏ, ဝီရိယံ အဟောသီတိ, ဗ္ရာဟ္မဏ, န မယာ အယံ ဥတ္တမော အသမ္မောဟဝိဟာရော ကုသီတေန မုဋ္ဌသ္သတိနာ သာရဒ္ဓကာယေန ဝိက္ခိတ္တစိတ္တေန ဝာ အဓိဂတော, အပိစ ခော တဒဓိဂမာယ အာရဒ္ဓံ ခော ပန မေ ဝီရိယံ အဟောသိ, ဗောဓိမဏ္ဍေ နိသိန္နေန မယာ စတုရင္ဂဝီရိယံ အာရဒ္ဓံ အဟောသိ, ပဂ္ဂဟိတံ အသိထိလပ္ပဝတ္တိတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာရဒ္ဓတ္တာယေဝ စ မေတံ အသလ္လီနံ အဟောသိ။

    Tattha āraddhaṃ kho pana me, brāhmaṇa, vīriyaṃ ahosīti, brāhmaṇa, na mayā ayaṃ uttamo asammohavihāro kusītena muṭṭhassatinā sāraddhakāyena vikkhittacittena vā adhigato, apica kho tadadhigamāya āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ ahosi, bodhimaṇḍe nisinnena mayā caturaṅgavīriyaṃ āraddhaṃ ahosi, paggahitaṃ asithilappavattitanti vuttaṃ hoti. Āraddhattāyeva ca metaṃ asallīnaṃ ahosi.

    ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာတိ န ကေဝလဉ္စ ဝီရိယမေဝ, သတိပိ မေ အာရမ္မဏာဘိမုခီဘာဝေန ဥပဋ္ဌိတာ အဟောသိ။ ဥပဋ္ဌိတတ္တာယေဝ စ အသမ္မုဋ္ဌာ။ ပသ္သဒ္ဓော ကာယောတိ ကာယစိတ္တပ္ပသ္သဒ္ဓိသမ္ဘဝေန ကာယောပိ မေ ပသ္သဒ္ဓော အဟောသိ။ တတ္ထ ယသ္မာ နာမကာယေ ပသ္သဒ္ဓေ ရူပကာယောပိ ပသ္သဒ္ဓောယေဝ ဟောတိ, တသ္မာ နာမကာယော ရူပကာယောတိ အဝိသေသေတ္ဝာဝ ပသ္သဒ္ဓော ကာယောတိ ဝုတ္တံ။ အသာရဒ္ဓောတိ သော စ ခော ပသ္သဒ္ဓတ္တာယေဝ အသာရဒ္ဓော, ဝိဂတဒရထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂန္တိ စိတ္တမ္ပိ မေ သမ္မာ အာဟိတံ သုဋ္ဌု ဌပိတံ အပ္ပိတံ ဝိယ အဟောသိ။ သမာဟိတတ္တာ ဧဝ စ ဧကဂ္ဂံ အစလံ နိပ္ဖန္ဒနန္တိ, ဧတ္တာဝတာ ဈာနသ္သ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒာ ကထိတာ ဟောတိ။

    Upaṭṭhitā sati asammuṭṭhāti na kevalañca vīriyameva, satipi me ārammaṇābhimukhībhāvena upaṭṭhitā ahosi. Upaṭṭhitattāyeva ca asammuṭṭhā. Passaddho kāyoti kāyacittappassaddhisambhavena kāyopi me passaddho ahosi. Tattha yasmā nāmakāye passaddhe rūpakāyopi passaddhoyeva hoti, tasmā nāmakāyo rūpakāyoti avisesetvāva passaddho kāyoti vuttaṃ. Asāraddhoti so ca kho passaddhattāyeva asāraddho, vigatadarathoti vuttaṃ hoti. Samāhitaṃ cittaṃ ekagganti cittampi me sammā āhitaṃ suṭṭhu ṭhapitaṃ appitaṃ viya ahosi. Samāhitattā eva ca ekaggaṃ acalaṃ nipphandananti, ettāvatā jhānassa pubbabhāgapaṭipadā kathitā hoti.

    ဣဒာနိ ဣမာယ ပဋိပဒာယ အဓိဂတံ ပဌမဇ္ဈာနံ အာဒိံ ကတ္ဝာ ဝိဇ္ဇာတ္တယပရိယောသာနံ ဝိသေသံ ဒသ္သေန္တော သော ခော အဟန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိန္တိ ဧတ္ထ တာဝ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပထဝီကသိဏကထာယံ ဝုတ္တံ။ ကေဝလဉ္ဟိ တတ္ထ ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ အာဂတံ, ဣဓ ‘‘ဝိဟာသိ’’န္တိ, အယမေဝ ဝိသေသော။ ကိံ ကတ္ဝာ ပန ဘဂဝာ ဣမာနိ ဈာနာနိ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသီတိ, ကမ္မဋ္ဌာနံ ဘာဝေတ္ဝာ။ ကတရံ? အာနာပာနသ္သတိကမ္မဋ္ဌာနံ။

    Idāni imāya paṭipadāya adhigataṃ paṭhamajjhānaṃ ādiṃ katvā vijjāttayapariyosānaṃ visesaṃ dassento so kho ahantiādimāha. Tattha vivicceva kāmehi…pe… catutthajjhānaṃ upasampajjavihāsinti ettha tāva yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge pathavīkasiṇakathāyaṃ vuttaṃ. Kevalañhi tattha ‘‘upasampajja viharatī’’ti āgataṃ, idha ‘‘vihāsi’’nti, ayameva viseso. Kiṃ katvā pana bhagavā imāni jhānāni upasampajja vihāsīti, kammaṭṭhānaṃ bhāvetvā. Kataraṃ? Ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ.

    ဣမာနိ စ ပန စတ္တာရိ ဈာနာနိ ကေသဉ္စိ စိတ္တေကဂ္ဂတတ္ထာနိ ဟောန္တိ, ကေသဉ္စိ ဝိပသ္သနာပာဒကာနိ, ကေသဉ္စိ အဘိညာပာဒကာနိ, ကေသဉ္စိ နိရောဓပာဒကာနိ, ကေသဉ္စိ ဘဝောက္ကမနတ္ထာနိ။ တတ္ထ ခီဏာသဝာနံ စိတ္တေကဂ္ဂတတ္ထာနိ ဟောန္တိ။ တေ ဟိ သမာပဇ္ဇိတ္ဝာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ သုခံ ဒိဝသံ ဝိဟရိသ္သာမာတိ ဣစ္စေဝံ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတ္ဝာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ သမာဟိတေန စိတ္တေန ဝိပသ္သိသ္သာမာတိ နိဗ္ဗတ္တေန္တာနံ ဝိပသ္သနာပာဒကာနိ ဟောန္တိ။ ယေ ပန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတ္ဝာ အဘိညာပာဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတ္ဝာ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ဧကောပိ ဟုတ္ဝာ ဗဟုဓာ ဟောတီ’’တိ (ဒီ. နိ. ၁.၂၃၈; ပဋိ. မ. ၁.၁၀၂) ဝုတ္တနယာ အဘိညာယော ပတ္ထေန္တာ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ, တေသံ အဘိညာပာဒကာနိ ဟောန္တိ။ ယေ ပန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတ္ဝာ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတ္ဝာ သတ္တာဟံ အစိတ္တာ ဟုတ္ဝာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ ပတ္ဝာ သုခံ ဝိဟရိသ္သာမာတိ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ, တေသံ နိရောဓပာဒကာနိ ဟောန္တိ။ ယေ ပန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတ္ဝာ အပရိဟီနဇ္ဈာနာ ဗ္ရဟ္မလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိသ္သာမာတိ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ, တေသံ ဘဝောက္ကမနတ္ထာနိ ဟောန္တိ။

    Imāni ca pana cattāri jhānāni kesañci cittekaggatatthāni honti, kesañci vipassanāpādakāni, kesañci abhiññāpādakāni, kesañci nirodhapādakāni, kesañci bhavokkamanatthāni. Tattha khīṇāsavānaṃ cittekaggatatthāni honti. Te hi samāpajjitvā ekaggacittā sukhaṃ divasaṃ viharissāmāti iccevaṃ kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭha samāpattiyo nibbattenti. Sekkhaputhujjanānaṃ samāpattito vuṭṭhāya samāhitena cittena vipassissāmāti nibbattentānaṃ vipassanāpādakāni honti. Ye pana aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā abhiññāpādakajjhānaṃ samāpajjitvā samāpattito vuṭṭhāya ‘‘ekopi hutvā bahudhā hotī’’ti (dī. ni. 1.238; paṭi. ma. 1.102) vuttanayā abhiññāyo patthentā nibbattenti, tesaṃ abhiññāpādakāni honti. Ye pana aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā sattāhaṃ acittā hutvā diṭṭheva dhamme nirodhaṃ nibbānaṃ patvā sukhaṃ viharissāmāti nibbattenti, tesaṃ nirodhapādakāni honti. Ye pana aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā aparihīnajjhānā brahmaloke uppajjissāmāti nibbattenti, tesaṃ bhavokkamanatthāni honti.

    ဘဂဝတာ ပနိဒံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဗောဓိရုက္ခမူလေ နိဗ္ဗတ္တိတံ, တံ တသ္သ ဝိပသ္သနာပာဒကဉ္စေဝ အဟောသိ အဘိညာပာဒကဉ္စ သဗ္ဗကိစ္စသာဓကဉ္စ, သဗ္ဗလောကိယလောကုတ္တရဂုဏဒာယကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Bhagavatā panidaṃ catutthajjhānaṃ bodhirukkhamūle nibbattitaṃ, taṃ tassa vipassanāpādakañceva ahosi abhiññāpādakañca sabbakiccasādhakañca, sabbalokiyalokuttaraguṇadāyakanti veditabbaṃ.

    ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Pubbabhāgapaṭipadādivaṇṇanā niṭṭhitā.

    ပုဗ္ဗေနိဝာသကထာဝဏ္ဏနာ

    Pubbenivāsakathāvaṇṇanā

    ၅၂. ယေသဉ္စ ဂုဏာနံ ဒာယကံ အဟောသိ, တေသံ ဧကဒေသံ ဒသ္သေန္တော သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒ္ဝိန္နံ ဝိဇ္ဇာနံ အနုပဒဝဏ္ဏနာ စေဝ ဘာဝနာနယော စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတော။ ကေဝလဉ္ဟိ တတ္ထ ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ။ပေ.။ အဘိနိန္နာမေတီ’’တိ ဝုတ္တံ, ဣဓ ‘‘အဘိနိန္နာမေသိ’’န္တိ။ အယံ ခော မေ ဗ္ရာဟ္မဏာတိ အယဉ္စ အပ္ပနာဝာရော တတ္ထ အနာဂတောတိ အယမေဝ ဝိသေသော။ တတ္ထ သောတိ သော အဟံ။ အဘိနိန္နာမေသိန္တိ အဘိနီဟရိံ။ အဘိနိန္နာမေသိန္တိ စ ဝစနတော သောတိ ဧတ္ထ သော အဟန္တိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    52. Yesañca guṇānaṃ dāyakaṃ ahosi, tesaṃ ekadesaṃ dassento so evaṃ samāhite cittetiādimāha. Tattha dvinnaṃ vijjānaṃ anupadavaṇṇanā ceva bhāvanānayo ca visuddhimagge vitthārito. Kevalañhi tattha ‘‘so evaṃ samāhite citte…pe… abhininnāmetī’’ti vuttaṃ, idha ‘‘abhininnāmesi’’nti. Ayaṃ kho me brāhmaṇāti ayañca appanāvāro tattha anāgatoti ayameva viseso. Tattha soti so ahaṃ. Abhininnāmesinti abhinīhariṃ. Abhininnāmesinti ca vacanato soti ettha so ahanti evamattho veditabbo.

    ယသ္မာ စိဒံ ဘဂဝတော ဝသေန ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏံ အာဂတံ, တသ္မာ ‘‘သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နော’’တိ ဧတ္ထ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ ဟိ သော တတော စုတောတိ ပဋိနိဝတ္တန္တသ္သ ပစ္စဝေက္ခဏံ။ တသ္မာ ဣဓူပပန္နောတိ ဣမိသ္သာ ဣဓူပပတ္တိယာ အနန္တရံ။ အမုတ္ရ ဥဒပာဒိန္တိ တုသိတဘဝနံ သန္ဓာယာဟာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ရာပာသိံ ဧဝံနာမောတိ တတ္ရာပိ တုသိတဘဝနေ သေတကေတု နာမ ဒေဝပုတ္တော အဟောသိံ။ ဧဝံဂောတ္တောတိ တာဟိ ဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဂောတ္တော။ ဧဝံဝဏ္ဏောတိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော။ ဧဝမာဟာရောတိ ဒိဗ္ဗသုဓာဟာရော။ ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီတိ ဧဝံ ဒိဗ္ဗသုခပဋိသံဝေဒီ။ ဒုက္ခံ ပန သင္ခာရဒုက္ခမတ္တမေဝ ။ ဧဝမာယုပရိယန္တောတိ ဧဝံ သတ္တပညာသဝသ္သကောဋိသဋ္ဌိဝသ္သသတသဟသ္သာယုပရိယန္တော။ သော တတော စုတောတိ သော အဟံ တတော တုသိတဘဝနတော စုတော။ ဣဓူပပန္နောတိ ဣဓ မဟာမာယာယ ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမ္ဟိ နိဗ္ဗတ္တော။

    Yasmā cidaṃ bhagavato vasena pubbenivāsānussatiñāṇaṃ āgataṃ, tasmā ‘‘so tato cuto idhūpapanno’’ti ettha evaṃ yojanā veditabbā. Ettha hi so tato cutoti paṭinivattantassa paccavekkhaṇaṃ. Tasmā idhūpapannoti imissā idhūpapattiyā anantaraṃ. Amutra udapādinti tusitabhavanaṃ sandhāyāhāti veditabbo. Tatrāpāsiṃ evaṃnāmoti tatrāpi tusitabhavane setaketu nāma devaputto ahosiṃ. Evaṃgottoti tāhi devatāhi saddhiṃ ekagotto. Evaṃvaṇṇoti suvaṇṇavaṇṇo. Evamāhāroti dibbasudhāhāro. Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedīti evaṃ dibbasukhapaṭisaṃvedī. Dukkhaṃ pana saṅkhāradukkhamattameva . Evamāyupariyantoti evaṃ sattapaññāsavassakoṭisaṭṭhivassasatasahassāyupariyanto. Sotato cutoti so ahaṃ tato tusitabhavanato cuto. Idhūpapannoti idha mahāmāyāya deviyā kucchimhi nibbatto.

    အယံ ခော မေ ဗ္ရာဟ္မဏာတိအာဒီသု မေတိ မယာ။ ဝိဇ္ဇာတိ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ။ ကိံ ဝိဒိတံ ကရောတိ? ပုဗ္ဗေနိဝာသံ။ အဝိဇ္ဇာတိ တသ္သေဝ ပုဗ္ဗေနိဝာသသ္သ အဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန တပ္ပဋိစ္ဆာဒကော မောဟော ဝုစ္စတိ။ တမောတိ သ္ဝေဝ မောဟော ပဋိစ္ဆာဒကဋ္ဌေန ‘‘တမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အာလောကောတိ သာယေဝ ဝိဇ္ဇာ ဩဘာသကရဏဋ္ဌေန ‘‘အာလောကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာတိ အယံ အတ္ထော, သေသံ ပသံသာဝစနံ။ ယောဇနာ ပနေတ္ထ အယံ ခော မေ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ, တသ္သ မေ အဓိဂတဝိဇ္ဇသ္သ အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိနဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ။ ဧသ နယော ဣတရသ္မိမ္ပိ ပဒဒ္ဝယေ။

    Ayaṃ kho me brāhmaṇātiādīsu meti mayā. Vijjāti viditakaraṇaṭṭhena vijjā. Kiṃ viditaṃ karoti? Pubbenivāsaṃ. Avijjāti tasseva pubbenivāsassa aviditakaraṇaṭṭhena tappaṭicchādako moho vuccati. Tamoti sveva moho paṭicchādakaṭṭhena ‘‘tamo’’ti vuccati. Ālokoti sāyeva vijjā obhāsakaraṇaṭṭhena ‘‘āloko’’ti vuccati. Ettha ca vijjā adhigatāti ayaṃ attho, sesaṃ pasaṃsāvacanaṃ. Yojanā panettha ayaṃ kho me vijjā adhigatā, tassa me adhigatavijjassa avijjā vihatā, vinaṭṭhāti attho. Kasmā? Yasmā vijjā uppannā. Esa nayo itarasmimpi padadvaye.

    ယထာ န္တိ ဧတ္ထ ယထာတိ ဩပမ္မေ။ န္တိ နိပာတော။ သတိယာ အဝိပ္ပဝာသေန အပ္ပမတ္တသ္သ။ ဝီရိယာတာပေန အာတာပိနော။ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခတာယ ပဟိတတ္တသ္သ, ပေသိတတ္တသ္သာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ယထာ အပ္ပမတ္တသ္သ အာတာပိနော ပဟိတတ္တသ္သ ဝိဟရတော အဝိဇ္ဇာ ဝိဟညေယ္ယ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ။ တမော ဝိဟညေယ္ယ, အာလောကော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ။ ဧဝမေဝ မမ အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ။ တမော ဝိဟတော, အာလောကော ဥပ္ပန္နော။ ဧတသ္သ မေ ပဓာနာနုယောဂသ္သ အနုရူပမေဝ ဖလံ လဒ္ဓ’’န္တိ။

    Yathātanti ettha yathāti opamme. Tanti nipāto. Satiyā avippavāsena appamattassa. Vīriyātāpena ātāpino. Kāye ca jīvite ca anapekkhatāya pahitattassa, pesitattassāti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘yathā appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avijjā vihaññeyya, vijjā uppajjeyya. Tamo vihaññeyya, āloko uppajjeyya. Evameva mama avijjā vihatā, vijjā uppannā. Tamo vihato, āloko uppanno. Etassa me padhānānuyogassa anurūpameva phalaṃ laddha’’nti.

    ပုဗ္ဗေနိဝာသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Pubbenivāsakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

    Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā

    ၅၃. စုတူပပာတကထာယံ ယသ္မာ ဣဓ ဘဂဝတော ဝသေန ပာဠိ အာဂတာ, တသ္မာ ‘‘ပသ္သာမိ ပဇာနာမီ’’တိ ဝုတ္တံ, အယံ ဝိသေသော။ သေသံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။

    53. Cutūpapātakathāyaṃ yasmā idha bhagavato vasena pāḷi āgatā, tasmā ‘‘passāmi pajānāmī’’ti vuttaṃ, ayaṃ viseso. Sesaṃ visuddhimagge vuttasadisameva.

    ဧတ္ထ ပန ဝိဇ္ဇာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဝိဇ္ဇာ။ အဝိဇ္ဇာတိ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝာတိ။ ယသ္မာ စ ပူရိတပာရမီနံ မဟာသတ္တာနံ ပရိကမ္မကိစ္စံ နာမ နတ္ထိ။ တေ ဟိ စိတ္တေ အဘိနိန္နာမိတမတ္တေယေဝ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝာသံ အနုသ္သရန္တိ, ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ သတ္တေ ပသ္သန္တိ။ တသ္မာ ယော တတ္ထ ပရိကမ္မံ အာဒိံ ကတ္ဝာ ဘာဝနာနယော ဝုတ္တော, န တေန ဣဓ အတ္ထောတိ။

    Ettha pana vijjāti dibbacakkhuñāṇavijjā. Avijjāti sattānaṃ cutipaṭisandhipaṭicchādikā avijjā. Sesaṃ vuttanayamevāti. Yasmā ca pūritapāramīnaṃ mahāsattānaṃ parikammakiccaṃ nāma natthi. Te hi citte abhininnāmitamatteyeva anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussaranti, dibbena cakkhunā satte passanti. Tasmā yo tattha parikammaṃ ādiṃ katvā bhāvanānayo vutto, na tena idha atthoti.

    ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    အာသဝက္ခယဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

    Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā

    ၅၄. တတိယဝိဇ္ဇာယ သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေတိ ဝိပသ္သနာပာဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာသဝာနံ ခယဉာဏာယာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏတ္ထာယ။ အရဟတ္တမဂ္ဂော ဟိ အာသဝဝိနာသနတော အာသဝာနံ ခယောတိ ဝုစ္စတိ, တတ္ရ စေတံ ဉာဏံ, တပ္ပရိယာပန္နတ္တာတိ။ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိန္တိ ဝိပသ္သနာစိတ္တံ အဘိနီဟရိံ။ သော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ဧဝမာဒီသု ‘‘ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ, န ဣတော ဘိယ္ယော’’တိ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခသစ္စံ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေန ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ ဇာနိံ ပဋိဝိဇ္ဈိံ။ တသ္သ စ ဒုက္ခသ္သ နိဗ္ဗတ္တိကံ တဏ္ဟံ အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ။ တဒုဘယမ္ပိ ယံ ဌာနံ ပတ္ဝာ နိရုဇ္ဈတိ, တံ တေသံ အပ္ပဝတ္တိံ နိဗ္ဗာနံ အယံ ဒုက္ခနိရောဓောတိ။ တသ္သ သမ္ပာပကံ အရိယမဂ္ဂံ အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာတိ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေန ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ ဇာနိံ ပဋိဝိဇ္ဈိန္တိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    54. Tatiyavijjāya so evaṃ samāhite citteti vipassanāpādakaṃ catutthajjhānacittaṃ veditabbaṃ. Āsavānaṃ khayañāṇāyāti arahattamaggañāṇatthāya. Arahattamaggo hi āsavavināsanato āsavānaṃ khayoti vuccati, tatra cetaṃ ñāṇaṃ, tappariyāpannattāti. Cittaṃ abhininnāmesinti vipassanācittaṃ abhinīhariṃ. So idaṃ dukkhanti evamādīsu ‘‘ettakaṃ dukkhaṃ, na ito bhiyyo’’ti sabbampi dukkhasaccaṃ sarasalakkhaṇapaṭivedhena yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ jāniṃ paṭivijjhiṃ. Tassa ca dukkhassa nibbattikaṃ taṇhaṃ ayaṃ dukkhasamudayoti. Tadubhayampi yaṃ ṭhānaṃ patvā nirujjhati, taṃ tesaṃ appavattiṃ nibbānaṃ ayaṃ dukkhanirodhoti. Tassa sampāpakaṃ ariyamaggaṃ ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti sarasalakkhaṇapaṭivedhena yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ jāniṃ paṭivijjhinti evamattho veditabbo.

    ဧဝံ သရူပတော သစ္စာနိ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ကိလေသဝသေန ပရိယာယတော ဒသ္သေန္တော ဣမေ အာသဝာတိအာဒိမာဟ။ တသ္သ မေ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပသ္သတောတိ တသ္သ မယ္ဟံ ဧဝံ ဇာနန္တသ္သ ဧဝံ ပသ္သန္တသ္သ။ သဟ ဝိပသ္သနာယ ကောဋိပ္ပတ္တံ မဂ္ဂံ ကထေတိ။ ကာမာသဝာတိ ကာမာသဝတော။ ဝိမုစ္စိတ္ထာတိ ဣမိနာ ဖလက္ခဏံ ဒသ္သေတိ, မဂ္ဂက္ခဏေ ဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, ဖလက္ခဏေ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏန္တိ ဣမိနာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဒသ္သေတိ။ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီဟိ တသ္သ ဘူမိံ, တေန ဟိ ဉာဏေန ဘဂဝာ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ခီဏာ ဇာတီ’’တိအာဒီနိ အဗ္ဘညာသိ။ ကတမာ ပန ဘဂဝတော ဇာတိ ခီဏာ, ကထဉ္စ နံ အဗ္ဘညာသီတိ? န တာဝသ္သ အတီတာ ဇာတိ ခီဏာ, ပုဗ္ဗေဝ ခီဏတ္တာ, န အနာဂတာ, အနာဂတေ ဝာယာမာဘာဝတော, န ပစ္စုပ္ပန္နာ, ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ယာ ပန မဂ္ဂသ္သ အဘာဝိတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ ဧကစတုပဉ္စဝောကာရဘဝေသု ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓဘေဒာ ဇာတိ, သာ မဂ္ဂသ္သ ဘာဝိတတ္တာ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ အာပဇ္ဇနေန ခီဏာ, တံ သော မဂ္ဂဘာဝနာယ ပဟီနကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ‘‘ကိလေသာဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မံ အာယတိံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ဟောတီ’’တိ ဇာနန္တော အဗ္ဘညာသိ။

    Evaṃ sarūpato saccāni dassetvā idāni kilesavasena pariyāyato dassento ime āsavātiādimāha. Tassa me evaṃ jānato evaṃ passatoti tassa mayhaṃ evaṃ jānantassa evaṃ passantassa. Saha vipassanāya koṭippattaṃ maggaṃ katheti. Kāmāsavāti kāmāsavato. Vimuccitthāti iminā phalakkhaṇaṃ dasseti, maggakkhaṇe hi cittaṃ vimuccati, phalakkhaṇe vimuttaṃ hoti. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇanti iminā paccavekkhaṇañāṇaṃ dasseti. Khīṇā jātītiādīhi tassa bhūmiṃ, tena hi ñāṇena bhagavā paccavekkhanto ‘‘khīṇā jātī’’tiādīni abbhaññāsi. Katamā pana bhagavato jāti khīṇā, kathañca naṃ abbhaññāsīti? Na tāvassa atītā jāti khīṇā, pubbeva khīṇattā, na anāgatā, anāgate vāyāmābhāvato, na paccuppannā, vijjamānattā. Yā pana maggassa abhāvitattā uppajjeyya ekacatupañcavokārabhavesu ekacatupañcakkhandhabhedā jāti, sā maggassa bhāvitattā anuppādadhammataṃ āpajjanena khīṇā, taṃ so maggabhāvanāya pahīnakilese paccavekkhitvā ‘‘kilesābhāve vijjamānampi kammaṃ āyatiṃ appaṭisandhikaṃ hotī’’ti jānanto abbhaññāsi.

    ဝုသိတန္တိ ဝုတ္ထံ ပရိဝုတ္ထံ, ကတံ စရိတံ နိဋ္ဌိတန္တိ အတ္ထော။ ဗ္ရဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယံ, ပုထုဇ္ဇနကလ္ယာဏကေန ဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တသေက္ခာ ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသံ ဝသန္တိ နာမ, ခီဏာသဝော ဝုတ္ထဝာသော။ တသ္မာ ဘဂဝာ အတ္တနော ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ဝုသိတံ ဗ္ရဟ္မစရိယ’’န္တိ အဗ္ဘညာသိ။ ကတံ ကရဏီယန္တိ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဝသေန သောဠသဝိဓမ္ပိ ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပိတန္တိ အတ္ထော။ ပုထုဇ္ဇနကလ္ယာဏကာဒယော ဟိ တံ ကိစ္စံ ကရောန္တိ, ခီဏာသဝော ကတကရဏီယော။ တသ္မာ ဘဂဝာ အတ္တနော ကရဏီယံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ကတံ ကရဏီယ’’န္တိ အဗ္ဘညာသိ။

    Vusitanti vutthaṃ parivutthaṃ, kataṃ caritaṃ niṭṭhitanti attho. Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ, puthujjanakalyāṇakena hi saddhiṃ sattasekkhā brahmacariyavāsaṃ vasanti nāma, khīṇāsavo vutthavāso. Tasmā bhagavā attano brahmacariyavāsaṃ paccavekkhanto ‘‘vusitaṃ brahmacariya’’nti abbhaññāsi. Kataṃ karaṇīyanti catūsu saccesu catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāvasena soḷasavidhampi kiccaṃ niṭṭhāpitanti attho. Puthujjanakalyāṇakādayo hi taṃ kiccaṃ karonti, khīṇāsavo katakaraṇīyo. Tasmā bhagavā attano karaṇīyaṃ paccavekkhanto ‘‘kataṃ karaṇīya’’nti abbhaññāsi.

    နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣဒာနိ ပုန ဣတ္ထဘာဝာယ ဧဝံသောဠသကိစ္စဘာဝာယ, ကိလေသက္ခယာယ ဝာ မဂ္ဂဘာဝနာကိစ္စံ မေ နတ္ထီတိ အဗ္ဘညာသိ။ အထ ဝာ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထဘာဝတော ဣမသ္မာ ဧဝံပကာရာ ဣဒာနိ ဝတ္တမာနက္ခန္ဓသန္တာနာ အပရံ ခန္ဓသန္တာနံ မယ္ဟံ နတ္ထိ။ ဣမေ ပန ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာ ရုက္ခာ ဝိယ။ တေ စရိမကဝိညာဏနိရောဓေန အနုပာဒာနော ဝိယ ဇာတဝေဒော နိဗ္ဗာယိသ္သန္တီတိ အဗ္ဘညာသိ။

    Nāparaṃitthattāyāti idāni puna itthabhāvāya evaṃsoḷasakiccabhāvāya, kilesakkhayāya vā maggabhāvanākiccaṃ me natthīti abbhaññāsi. Atha vā itthattāyāti itthabhāvato imasmā evaṃpakārā idāni vattamānakkhandhasantānā aparaṃ khandhasantānaṃ mayhaṃ natthi. Ime pana pañcakkhandhā pariññātā tiṭṭhanti chinnamūlakā rukkhā viya. Te carimakaviññāṇanirodhena anupādāno viya jātavedo nibbāyissantīti abbhaññāsi.

    ဣဒာနိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏပရိဂ္ဂဟိတံ အာသဝာနံ ခယဉာဏာဓိဂမံ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဒသ္သေန္တော, အယံ ခော မေ ဗ္ရာဟ္မဏာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဇ္ဇာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဝိဇ္ဇာ။ အဝိဇ္ဇာတိ စတုသစ္စပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဧတ္တာဝတာ စ ပုဗ္ဗေနိဝာသဉာဏေန အတီတံသဉာဏံ, ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတံသဉာဏံ, အာသဝက္ခယေန သကလလောကိယလောကုတ္တရဂုဏန္တိ ဧဝံ တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ သဗ္ဗေပိ သဗ္ဗညုဂုဏေ သင္ဂဟေတ္ဝာ ပကာသေန္တော အတ္တနော အသမ္မောဟဝိဟာရံ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဒသ္သေသိ။

    Idāni evaṃ paccavekkhaṇañāṇapariggahitaṃ āsavānaṃ khayañāṇādhigamaṃ brāhmaṇassa dassento, ayaṃ kho me brāhmaṇātiādimāha. Tattha vijjāti arahattamaggañāṇavijjā. Avijjāti catusaccapaṭicchādikā avijjā. Sesaṃ vuttanayameva. Ettāvatā ca pubbenivāsañāṇena atītaṃsañāṇaṃ, dibbacakkhunā paccuppannānāgataṃsañāṇaṃ, āsavakkhayena sakalalokiyalokuttaraguṇanti evaṃ tīhi vijjāhi sabbepi sabbaññuguṇe saṅgahetvā pakāsento attano asammohavihāraṃ brāhmaṇassa dassesi.

    အာသဝက္ခယဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    အရညဝာသကာရဏဝဏ္ဏနာ

    Araññavāsakāraṇavaṇṇanā

    ၅၅. ဧဝံ ဝုတ္တေ ကိရ ဗ္ရာဟ္မဏော စိန္တေသိ – ‘‘သမဏော ဂောတမော သဗ္ဗညုတံ ပဋိဇာနာတိ, အဇ္ဇာပိ စ အရညဝာသံ န ဝိဇဟတိ, အတ္ထိ နု ခ္ဝသ္သ အညမ္ပိ ကိဉ္စိ ကရဏီယ’’န္တိ။ အထသ္သ ဘဂဝာ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတ္ဝာ ဣမိနာ အဇ္ဈာသယာနုသန္ဓိနာ, သိယာ ခော ပန တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သိယာ ခော ပန တေ, ဗ္ရာဟ္မဏ, ဧဝမသ္သာတိ, ဗ္ရာဟ္မဏ, ကဒာစိ တုယ္ဟံ ဧဝံ ဘဝေယ္ယ။ န ခော ပနေတံ ဗ္ရာဟ္မဏ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ဧတံ ခော ပန, ဗ္ရာဟ္မဏ, တယာ မယ္ဟံ ပန္တသေနာသနပဋိသေဝနံ အဝီတရာဂာဒိတာယာတိ ဧဝံ န ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပန္တသေနာသနပဋိသေဝနေ အကာရဏံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ကာရဏံ ဒသ္သေန္တော ဒ္ဝေ ခော အဟန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္ထောယေဝ အတ္ထဝသော။ တသ္မာ ဒ္ဝေ ခော အဟံ, ဗ္ရာဟ္မဏ, အတ္ထဝသေတိ အဟံ ခော, ဗ္ရာဟ္မဏ, ဒ္ဝေ အတ္ထေ ဒ္ဝေ ကာရဏာနိ သမ္ပသ္သမာနောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတ္တနော စ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရန္တိ ဧတ္ထ ဒိဋ္ဌဓမ္မော နာမ အယံ ပစ္စက္ခော အတ္တဘာဝော။ သုခဝိဟာရော နာမ စတုန္နမ္ပိ ဣရိယာပထဝိဟာရာနံ ဖာသုတာ, ဧကကသ္သ ဟိ အရညေ အန္တမသော ဥစ္စာရပသ္သာဝကိစ္စံ ဥပာဒာယ သဗ္ဗေဝ ဣရိယာပထာ ဖာသုကာ ဟောန္တိ, တသ္မာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသ္သ သုခဝိဟာရန္တိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပစ္ဆိမဉ္စ ဇနတံ အနုကမ္ပမာနောတိ ကထံ အရညဝာသေန ပစ္ဆိမာ ဇနတာ အနုကမ္ပိတာ ဟောတိ? သဒ္ဓာပဗ္ဗဇိတာ ဟိ ကုလပုတ္တာ ဘဂဝတော အရညဝာသံ ဒိသ္ဝာ ဘဂဝာပိ နာမ အရညသေနာသနာနိ န မုဉ္စတိ, ယသ္သ နေဝတ္ထိ ပရိညာတဗ္ဗံ န ပဟာတဗ္ဗံ န ဘာဝေတဗ္ဗံ န သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ, ကိမင္ဂံ ပန မယန္တိ စိန္တေတ္ဝာ တတ္ထ ဝသိတဗ္ဗမေဝ မညိသ္သန္တိ။ ဧဝံ ခိပ္ပမေဝ ဒုက္ခသ္သန္တကရာ ဘဝိသ္သန္တိ။ ဧဝံ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ အနုကမ္ပိတာ ဟောတိ။ ဧတမတ္ထံ ဒသ္သေန္တော အာဟ ‘‘ပစ္ဆိမဉ္စ ဇနတံ အနုကမ္ပမာနော’’တိ။

    55. Evaṃ vutte kira brāhmaṇo cintesi – ‘‘samaṇo gotamo sabbaññutaṃ paṭijānāti, ajjāpi ca araññavāsaṃ na vijahati, atthi nu khvassa aññampi kiñci karaṇīya’’nti. Athassa bhagavā ajjhāsayaṃ viditvā iminā ajjhāsayānusandhinā, siyā kho pana tetiādimāha. Tattha siyā kho pana te, brāhmaṇa, evamassāti, brāhmaṇa, kadāci tuyhaṃ evaṃ bhaveyya. Na kho panetaṃ brāhmaṇa evaṃ daṭṭhabbanti etaṃ kho pana, brāhmaṇa, tayā mayhaṃ pantasenāsanapaṭisevanaṃ avītarāgāditāyāti evaṃ na daṭṭhabbaṃ. Evaṃ pantasenāsanapaṭisevane akāraṇaṃ paṭikkhipitvā kāraṇaṃ dassento dve kho ahantiādimāha. Tattha atthoyeva atthavaso. Tasmā dve kho ahaṃ, brāhmaṇa, atthavaseti ahaṃ kho, brāhmaṇa, dve atthe dve kāraṇāni sampassamānoti vuttaṃ hoti. Attano ca diṭṭhadhammasukhavihāranti ettha diṭṭhadhammo nāma ayaṃ paccakkho attabhāvo. Sukhavihāro nāma catunnampi iriyāpathavihārānaṃ phāsutā, ekakassa hi araññe antamaso uccārapassāvakiccaṃ upādāya sabbeva iriyāpathā phāsukā honti, tasmā diṭṭhadhammassa sukhavihāranti ayamattho veditabbo. Pacchimañca janataṃ anukampamānoti kathaṃ araññavāsena pacchimā janatā anukampitā hoti? Saddhāpabbajitā hi kulaputtā bhagavato araññavāsaṃ disvā bhagavāpi nāma araññasenāsanāni na muñcati, yassa nevatthi pariññātabbaṃ na pahātabbaṃ na bhāvetabbaṃ na sacchikātabbaṃ, kimaṅgaṃ pana mayanti cintetvā tattha vasitabbameva maññissanti. Evaṃ khippameva dukkhassantakarā bhavissanti. Evaṃ pacchimā janatā anukampitā hoti. Etamatthaṃ dassento āha ‘‘pacchimañca janataṃ anukampamāno’’ti.

    အရညဝာသကာရဏဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Araññavāsakāraṇavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ဒေသနာနုမောဒနာဝဏ္ဏနာ

    Desanānumodanāvaṇṇanā

    ၅၆. တံ သုတ္ဝာ အတ္တမနော ဗ္ရာဟ္မဏော အနုကမ္ပိတရူပာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနုကမ္ပိတရူပာတိ အနုကမ္ပိတဇာတိကာ အနုကမ္ပိတသဘာဝာ။ ဇနတာတိ ဇနသမူဟော။ ယထာ တံ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာတိ ယထာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော အနုကမ္ပေယ္ယ, တထေဝ အနုကမ္ပိတရူပာတိ။

    56. Taṃ sutvā attamano brāhmaṇo anukampitarūpātiādimāha. Tattha anukampitarūpāti anukampitajātikā anukampitasabhāvā. Janatāti janasamūho. Yathā taṃ arahatā sammāsambuddhenāti yathā arahaṃ sammāsambuddho anukampeyya, tatheva anukampitarūpāti.

    ဧဝဉ္စ ပန ဝတ္ဝာ ပုန တံ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ အဗ္ဘနုမောဒမာနော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂောတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂောတမာတိ။ တတ္ထာယံ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒော ခယသုန္ဒရာဘိရူပအဗ္ဘနုမောဒနေသု ဒိသ္သတိ။ ‘‘အဘိက္ကန္တာ, ဘန္တေ, ရတ္တိ, နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော, စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသင္ဃော’’တိအာဒီသု (စူဠဝ. ၃၈၃; အ. နိ. ၈.၂၀) ဟိ ခယေ ဒိသ္သတိ။ ‘‘အယံ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိအာဒီသု (အ. နိ. ၄.၁၀၀) သုန္ဒရေ။

    Evañca pana vatvā puna taṃ bhagavato dhammadesanaṃ abbhanumodamāno bhagavantaṃ etadavoca abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotamāti. Tatthāyaṃ abhikkantasaddo khayasundarābhirūpaabbhanumodanesu dissati. ‘‘Abhikkantā, bhante, ratti, nikkhanto paṭhamo yāmo, ciranisinno bhikkhusaṅgho’’tiādīsu (cūḷava. 383; a. ni. 8.20) hi khaye dissati. ‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’tiādīsu (a. ni. 4.100) sundare.

    ‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပာဒာနိ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ။

    ‘‘Ko me vandati pādāni, iddhiyā yasasā jalaṃ;

    အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။ –

    Abhikkantena vaṇṇena, sabbā obhāsayaṃ disā’’ti. –

    အာဒီသု (ဝိ. ဝ. ၈၅၇) အဘိရူပေ။ ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ’’တိအာဒီသု (ဒီ. နိ. ၁.၂၅၀; ပာရာ. ၁၅) အဗ္ဘနုမောဒနေ ။ ဣဓာပိ အဗ္ဘနုမောဒနေယေဝ။ ယသ္မာ စ အဗ္ဘနုမောဒနေ, တသ္မာ သာဓု သာဓု ဘော, ဂောတမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Ādīsu (vi. va. 857) abhirūpe. ‘‘Abhikkantaṃ, bhante’’tiādīsu (dī. ni. 1.250; pārā. 15) abbhanumodane . Idhāpi abbhanumodaneyeva. Yasmā ca abbhanumodane, tasmā sādhu sādhu bho, gotamāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.

    ‘‘ဘယေ ကောဓေ ပသံသာယံ၊ တုရိတေ ကောတူဟလစ္ဆရေ။

    ‘‘Bhaye kodhe pasaṃsāyaṃ, turite kotūhalacchare;

    ဟာသေ သောကေ ပသာဒေ စ၊ ကရေ အာမေဍိတံ ဗုဓော’’တိ။ –

    Hāse soke pasāde ca, kare āmeḍitaṃ budho’’ti. –

    ဣမိနာ စ လက္ခဏေန ဣဓ ပသာဒဝသေန ပသံသာဝသေန စာယံ ဒ္ဝိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ ဝာ အဘိက္ကန္တန္တိ အဘိကန္တံ။ အတိဣဋ္ဌံ အတိမနာပံ, အတိသုန္ဒရန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    Iminā ca lakkhaṇena idha pasādavasena pasaṃsāvasena cāyaṃ dvikkhattuṃ vuttoti veditabbo. Atha vā abhikkantanti abhikantaṃ. Atiiṭṭhaṃ atimanāpaṃ, atisundaranti vuttaṃ hoti.

    တတ္ထ ဧကေန အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေန ဒေသနံ ထောမေတိ, ဧကေန အတ္တနော ပသာဒံ။ အယဉ္ဟေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂောတမ, ယဒိဒံ ဘောတော ဂောတမသ္သ ဓမ္မဒေသနာ, အဘိက္ကန္တံ ယဒိဒံ ဘောတော ဂောတမသ္သ ဓမ္မဒေသနံ အာဂမ္မ မမ ပသာဒောတိ။ ဘဂဝတောယေဝ ဝာ ဝစနံ ဒ္ဝေ ဒ္ဝေ အတ္ထေ သန္ဓာယ ထောမေတိ – ဘောတော ဂောတမသ္သ ဝစနံ အဘိက္ကန္တံ ဒောသနာသနတော, အဘိက္ကန္တံ ဂုဏာဓိဂမနတော, တထာ သဒ္ဓာဇနနတော, ပညာဇနနတော, သာတ္ထတော, သဗ္ယဉ္ဇနတော, ဥတ္တာနပဒတော, ဂမ္ဘီရတ္ထတော, ကဏ္ဏသုခတော, ဟဒယင္ဂမတော, အနတ္တုက္ကံသနတော, အပရဝမ္ဘနတော, ကရုဏာသီတလတော, ပညာဝဒာတတော, အာပာထရမဏီယတော, ဝိမဒ္ဒက္ခမတော, သုယ္ယမာနသုခတော, ဝီမံသီယမာနဟိတတောတိ ဧဝမာဒီဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    Tattha ekena abhikkantasaddena desanaṃ thometi, ekena attano pasādaṃ. Ayañhettha adhippāyo – abhikkantaṃ, bho gotama, yadidaṃ bhoto gotamassa dhammadesanā, abhikkantaṃ yadidaṃ bhoto gotamassa dhammadesanaṃ āgamma mama pasādoti. Bhagavatoyeva vā vacanaṃ dve dve atthe sandhāya thometi – bhoto gotamassa vacanaṃ abhikkantaṃ dosanāsanato, abhikkantaṃ guṇādhigamanato, tathā saddhājananato, paññājananato, sātthato, sabyañjanato, uttānapadato, gambhīratthato, kaṇṇasukhato, hadayaṅgamato, anattukkaṃsanato, aparavambhanato, karuṇāsītalato, paññāvadātato, āpātharamaṇīyato, vimaddakkhamato, suyyamānasukhato, vīmaṃsīyamānahitatoti evamādīhi yojetabbaṃ.

    တတော ပရမ္ပိ စတူဟိ ဥပမာဟိ ဒေသနံယေဝ ထောမေတိ။ တတ္ထ နိက္ကုဇ္ဇိတန္တိ အဓောမုခဌပိတံ, ဟေဋ္ဌာမုခဇာတံ ဝာ။ ဥက္ကုဇ္ဇေယ္ယာတိ ဥပရိ မုခံ ကရေယ္ယ။ ပဋိစ္ဆန္နန္တိ တိဏပဏ္ဏာဒိစ္ဆာဒိတံ။ ဝိဝရေယ္ယာတိ ဥဂ္ဃာဋေယ္ယ။ မူဠ္ဟသ္သာတိ ဒိသာမူဠ္ဟသ္သ။ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယ္ယာတိ ဟတ္ထေ ဂဟေတ္ဝာ ‘‘ဧသ မဂ္ဂော’’တိ ဝဒေယ္ယ။ အန္ဓကာရေတိ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသီအဍ္ဎရတ္တဃနဝနသဏ္ဍမေဃပဋလေဟိ စတုရင္ဂေ တမေ, အယံ တာဝ အနုတ္တာနပဒတ္ထော။

    Tato parampi catūhi upamāhi desanaṃyeva thometi. Tattha nikkujjitanti adhomukhaṭhapitaṃ, heṭṭhāmukhajātaṃ vā. Ukkujjeyyāti upari mukhaṃ kareyya. Paṭicchannanti tiṇapaṇṇādicchāditaṃ. Vivareyyāti ugghāṭeyya. Mūḷhassāti disāmūḷhassa. Maggaṃ ācikkheyyāti hatthe gahetvā ‘‘esa maggo’’ti vadeyya. Andhakāreti kāḷapakkhacātuddasīaḍḍharattaghanavanasaṇḍameghapaṭalehi caturaṅge tame, ayaṃ tāva anuttānapadattho.

    အယံ ပန အဓိပ္ပာယယောဇနာ – ယထာ ကောစိ နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဥက္ကုဇ္ဇေယ္ယ, ဧဝံ သဒ္ဓမ္မဝိမုခံ အသဒ္ဓမ္မေ ပတိတံ မံ အသဒ္ဓမ္မာ ဝုဋ္ဌာပေန္တေန, ယထာ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝိဝရေယ္ယ ။ ဧဝံ ကသ္သပသ္သ ဘဂဝတော သာသနန္တရဓာနတော ပဘုတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဂဟနပဋိစ္ဆန္နံ သာသနံ ဝိဝရန္တေန, ယထာ မူဠ္ဟသ္သ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယ္ယ, ဧဝံ ကုမ္မဂ္ဂမိစ္ဆာမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နသ္သ မေ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂံ အာစိက္ခန္တေန, ယထာ အန္ဓကာရေ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယ္ယ, ဧဝံ မောဟန္ဓကာရေ နိမုဂ္ဂသ္သ မေ ဗုဒ္ဓာဒိရတနရူပာနိ အပသ္သတော တပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟန္ဓကာရဝိဒ္ဓံသကဒေသနာပဇ္ဇောတဓာရဏေန မယ္ဟံ ဘောတာ ဂောတမေန ဧတေဟိ ပရိယာယေဟိ ပကာသိတတ္တာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတောတိ။

    Ayaṃ pana adhippāyayojanā – yathā koci nikkujjitaṃ ukkujjeyya, evaṃ saddhammavimukhaṃ asaddhamme patitaṃ maṃ asaddhammā vuṭṭhāpentena, yathā paṭicchannaṃ vivareyya . Evaṃ kassapassa bhagavato sāsanantaradhānato pabhuti micchādiṭṭhigahanapaṭicchannaṃ sāsanaṃ vivarantena, yathā mūḷhassa maggaṃ ācikkheyya, evaṃ kummaggamicchāmaggappaṭipannassa me saggamokkhamaggaṃ ācikkhantena, yathā andhakāre telapajjotaṃ dhāreyya, evaṃ mohandhakāre nimuggassa me buddhādiratanarūpāni apassato tappaṭicchādakamohandhakāraviddhaṃsakadesanāpajjotadhāraṇena mayhaṃ bhotā gotamena etehi pariyāyehi pakāsitattā anekapariyāyena dhammo pakāsitoti.

    ဒေသနာနုမောဒနာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Desanānumodanāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ပသန္နာကာရဝဏ္ဏနာ

    Pasannākāravaṇṇanā

    ဧဝံ ဒေသနံ ထောမေတ္ဝာ ဣမာယ ဒေသနာယ ရတနတ္တယပသန္နစိတ္တော ပသန္နာကာရံ ကရောန္တော ဧသာဟန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧသာဟန္တိ ဧသော အဟံ။ ဘဝန္တံ ဂောတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီတိ ဘဝံ မေ ဂောတမော သရဏံ ပရာယဏံ, အဃသ္သ တာတာ , ဟိတသ္သ စ ဝိဓာတာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဘဝန္တံ ဂောတမံ ဂစ္ဆာမိ, ဘဇာမိ, သေဝာမိ, ပယိရုပာသာမိ, ဧဝံ ဝာ ဇာနာမိ, ဗုဇ္ဈာမီတိ။ ယေသဉ္ဟိ ဓာတူနံ ဂတိအတ္ထော, ဗုဒ္ဓိပိ တေသံ အတ္ထော။ တသ္မာ ဂစ္ဆာမီတိ ဣမသ္သ ဇာနာမိ, ဗုဇ္ဈာမီတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော။ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသင္ဃဉ္စာတိ ဧတ္ထ ပန အဓိဂတမဂ္ဂေ သစ္ဆိကတနိရောဓေ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ စ အပာယေသု အပတမာနေ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော, သော အတ္ထတော အရိယမဂ္ဂော စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ – ‘‘ယာဝတာ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သင္ခတာ, အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (အ. နိ. ၄.၃၄) ဝိတ္ထာရော။ န ကေဝလဉ္စ အရိယမဂ္ဂော စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ, အပိစ ခော အရိယဖလေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိယတ္တိဓမ္မောပိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ဆတ္တမာဏဝကဝိမာနေ –

    Evaṃ desanaṃ thometvā imāya desanāya ratanattayapasannacitto pasannākāraṃ karonto esāhantiādimāha. Tattha esāhanti eso ahaṃ. Bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmīti bhavaṃ me gotamo saraṇaṃ parāyaṇaṃ, aghassa tātā , hitassa ca vidhātāti iminā adhippāyena bhavantaṃ gotamaṃ gacchāmi, bhajāmi, sevāmi, payirupāsāmi, evaṃ vā jānāmi, bujjhāmīti. Yesañhi dhātūnaṃ gatiattho, buddhipi tesaṃ attho. Tasmā gacchāmīti imassa jānāmi, bujjhāmīti ayamattho vutto. Dhammañca bhikkhusaṅghañcāti ettha pana adhigatamagge sacchikatanirodhe yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne ca apāyesu apatamāne dhāretīti dhammo, so atthato ariyamaggo ceva nibbānañca. Vuttañhetaṃ – ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (a. ni. 4.34) vitthāro. Na kevalañca ariyamaggo ceva nibbānañca, apica kho ariyaphalehi saddhiṃ pariyattidhammopi. Vuttañhetaṃ chattamāṇavakavimāne –

    ‘‘ရာဂဝိရာဂမနေဇမသောကံ၊ ဓမ္မမသင္ခတမပ္ပဋိကူလံ။

    ‘‘Rāgavirāgamanejamasokaṃ, dhammamasaṅkhatamappaṭikūlaṃ;

    မဓုရမိမံ ပဂုဏံ သုဝိဘတ္တံ၊ ဓမ္မမိမံ သရဏတ္ထမုပေဟီ’’တိ။ (ဝိ. ဝ. ၈၈၇)။

    Madhuramimaṃ paguṇaṃ suvibhattaṃ, dhammamimaṃ saraṇatthamupehī’’ti. (vi. va. 887);

    ဧတ္ထ ရာဂဝိရာဂောတိ မဂ္ဂော ကထိတော။ အနေဇမသောကန္တိ ဖလံ။ ဓမ္မမသင္ခတန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ အပ္ပဋိကူလံ မဓုရမိမံ ပဂုဏံ သုဝိဘတ္တန္တိ ပိဋကတ္တယေန ဝိဘတ္တာ သဗ္ဗဓမ္မက္ခန္ဓာတိ။ ဒိဋ္ဌိသီလသင္ဃာတေန သံဟတောတိ သင္ဃော, သော အတ္ထတော အဋ္ဌ အရိယပုဂ္ဂလသမူဟော။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ တသ္မိံယေဝ ဝိမာနေ။

    Ettha rāgavirāgoti maggo kathito. Anejamasokanti phalaṃ. Dhammamasaṅkhatanti nibbānaṃ. Appaṭikūlaṃ madhuramimaṃ paguṇaṃ suvibhattanti piṭakattayena vibhattā sabbadhammakkhandhāti. Diṭṭhisīlasaṅghātena saṃhatoti saṅgho, so atthato aṭṭha ariyapuggalasamūho. Vuttañhetaṃ tasmiṃyeva vimāne.

    ‘‘ယတ္ထ စ ဒိန္နမဟပ္ဖလမာဟု၊ စတူသု သုစီသု ပုရိသယုဂေသု။

    ‘‘Yattha ca dinnamahapphalamāhu, catūsu sucīsu purisayugesu;

    အဋ္ဌ စ ပုဂ္ဂလ ဓမ္မဒသာ တေ၊ သင္ဃမိမံ သရဏတ္ထမုပေဟီ’’တိ။ (ဝိ. ဝ. ၈၈၈)။

    Aṭṭha ca puggala dhammadasā te, saṅghamimaṃ saraṇatthamupehī’’ti. (vi. va. 888);

    ဘိက္ခူနံ သင္ဃော ဘိက္ခုသင္ဃော။ ဧတ္တာဝတာ ဗ္ရာဟ္မဏော တီဏိ သရဏဂမနာနိ ပဋိဝေဒေသိ။

    Bhikkhūnaṃ saṅgho bhikkhusaṅgho. Ettāvatā brāhmaṇo tīṇi saraṇagamanāni paṭivedesi.

    ပသန္နာကာရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Pasannākāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    သရဏဂမနကထာဝဏ္ဏနာ

    Saraṇagamanakathāvaṇṇanā

    ဣဒာနိ တေသု သရဏဂမနေသု ကောသလ္လတ္ထံ သရဏံ, သရဏဂမနံ။ ယော စ သရဏံ ဂစ္ဆတိ, သရဏဂမနပ္ပဘေဒော , သရဏဂမနသ္သ ဖလံ, သံကိလေသော, ဘေဒောတိ အယံ ဝိဓိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေယ္ယထိဒံ – ပဒတ္ထတော တာဝ ဟိံသတီတိ သရဏံ, သရဏဂတာနံ တေနေဝ သရဏဂမနေန ဘယံ သန္တာသံ ဒုက္ခံ ဒုဂ္ဂတိပရိကိလေသံ ဟနတိ ဝိနာသေတီတိ အတ္ထော, ရတနတ္တယသ္သေဝေတံ အဓိဝစနံ။

    Idāni tesu saraṇagamanesu kosallatthaṃ saraṇaṃ, saraṇagamanaṃ. Yo ca saraṇaṃ gacchati, saraṇagamanappabhedo , saraṇagamanassa phalaṃ, saṃkileso, bhedoti ayaṃ vidhi veditabbo. Seyyathidaṃ – padatthato tāva hiṃsatīti saraṇaṃ, saraṇagatānaṃ teneva saraṇagamanena bhayaṃ santāsaṃ dukkhaṃ duggatiparikilesaṃ hanati vināsetīti attho, ratanattayassevetaṃ adhivacanaṃ.

    အထ ဝာ ဟိတေ ပဝတ္တနေန အဟိတာ စ နိဝတ္တနေန သတ္တာနံ ဘယံ ဟိံသတိ ဗုဒ္ဓော။ ဘဝကန္တာရာ ဥတ္တာရဏေန အသ္သာသဒာနေန စ ဓမ္မော။ အပ္ပကာနမ္ပိ ကာရာနံ ဝိပုလဖလပဋိလာဘကရဏေန သင္ဃော။ တသ္မာ ဣမိနာပိ ပရိယာယေန ရတနတ္တယံ သရဏံ။ တပ္ပသာဒတဂ္ဂရုတာဟိ ဝိဟတကိလေသော တပ္ပရာယဏတာကာရပ္ပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပာဒော သရဏဂမနံ။ တံသမင္ဂိသတ္တော သရဏံ ဂစ္ဆတိ, ဝုတ္တပ္ပကာရေန စိတ္တုပ္ပာဒေန ဧတာနိ မေ တီဏိ သရဏာနိ သရဏံ, ဧတာနိ ပရာယဏန္တိ ဧဝံ ဥပေတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ တာဝ သရဏံ သရဏဂမနံ ယော စ သရဏံ ဂစ္ဆတီတိ ဣဒံ တယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Atha vā hite pavattanena ahitā ca nivattanena sattānaṃ bhayaṃ hiṃsati buddho. Bhavakantārā uttāraṇena assāsadānena ca dhammo. Appakānampi kārānaṃ vipulaphalapaṭilābhakaraṇena saṅgho. Tasmā imināpi pariyāyena ratanattayaṃ saraṇaṃ. Tappasādataggarutāhi vihatakileso tapparāyaṇatākārappavatto cittuppādo saraṇagamanaṃ. Taṃsamaṅgisatto saraṇaṃ gacchati, vuttappakārena cittuppādena etāni me tīṇi saraṇāni saraṇaṃ, etāni parāyaṇanti evaṃ upetīti attho. Evaṃ tāva saraṇaṃ saraṇagamanaṃ yo ca saraṇaṃ gacchatīti idaṃ tayaṃ veditabbaṃ.

    သရဏဂမနပ္ပဘေဒေ ပန ဒုဝိဓံ သရဏဂမနံ လောကုတ္တရံ လောကိယဉ္စ။ တတ္ထ လောကုတ္တရံ ဒိဋ္ဌသစ္စာနံ မဂ္ဂက္ခဏေ သရဏဂမနုပက္ကိလေသသမုစ္ဆေဒေန အာရမ္မဏတော နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဟုတ္ဝာ ကိစ္စတော သကလေပိ ရတနတ္တယေ ဣဇ္ဈတိ။ လောကိယံ ပုထုဇ္ဇနာနံ သရဏဂမနုပက္ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနေန အာရမ္မဏတော ဗုဒ္ဓာဒိဂုဏာရမ္မဏံ ဟုတ္ဝာ ဣဇ္ဈတိ, တံ အတ္ထတော ဗုဒ္ဓာဒီသု ဝတ္ထူသု သဒ္ဓာပဋိလာဘော, သဒ္ဓာမူလိကာ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဒသသု ပုညကိရိယဝတ္ထူသု ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ။

    Saraṇagamanappabhede pana duvidhaṃ saraṇagamanaṃ lokuttaraṃ lokiyañca. Tattha lokuttaraṃ diṭṭhasaccānaṃ maggakkhaṇe saraṇagamanupakkilesasamucchedena ārammaṇato nibbānārammaṇaṃ hutvā kiccato sakalepi ratanattaye ijjhati. Lokiyaṃ puthujjanānaṃ saraṇagamanupakkilesavikkhambhanena ārammaṇato buddhādiguṇārammaṇaṃ hutvā ijjhati, taṃ atthato buddhādīsu vatthūsu saddhāpaṭilābho, saddhāmūlikā ca sammādiṭṭhi dasasu puññakiriyavatthūsu diṭṭhijukammanti vuccati.

    တယိဒံ စတုဓာ ပဝတ္တတိ အတ္တသန္နိယ္ယာတနေန တပ္ပရာယဏတာယ သိသ္သဘာဝူပဂမနေန ပဏိပာတေနာတိ။ တတ္ထ အတ္တသန္နိယ္ယာတနံ နာမ ‘‘အဇ္ဇ အာဒိံ ကတ္ဝာ အဟံ အတ္တာနံ ဗုဒ္ဓသ္သ နိယ္ယာတေမိ, ဓမ္မသ္သ, သင္ဃသ္သာ’’တိ ဧဝံ ဗုဒ္ဓာဒီနံ အတ္တပရိစ္စဇနံ။ တပ္ပရာယဏတာ နာမ ‘‘အဇ္ဇ အာဒိံ ကတ္ဝာ အဟံ ဗုဒ္ဓပရာယဏော, ဓမ္မပရာယဏော, သင္ဃပရာယဏော ဣတိ မံ ဓာရေထာ’’တိ ဧဝံ တပ္ပရာယဏဘာဝော။ သိသ္သဘာဝူပဂမနံ နာမ ‘‘အဇ္ဇ အာဒိံ ကတ္ဝာ အဟံ ဗုဒ္ဓသ္သ အန္တေဝာသိကော, ဓမ္မသ္သ, သင္ဃသ္သာတိ မံ ဓာရေထာ’’တိ ဧဝံ သိသ္သဘာဝူပဂမော။ ပဏိပာတော နာမ ‘‘အဇ္ဇ အာဒိံ ကတ္ဝာ အဟံ အဘိဝာဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မသာမီစိကမ္မံ ဗုဒ္ဓာဒီနံယေဝ တိဏ္ဏံ ဝတ္ထူနံ ကရောမိ, ဣတိ မံ ဓာရေထာ’’တိ ဧဝံ ဗုဒ္ဓာဒီသု ပရမနိပစ္စကာရော။ ဣမေသဉ္ဟိ စတုန္နံ အာကာရာနံ အညတရမ္ပိ ကရောန္တေန ဂဟိတံယေဝ ဟောတိ သရဏဂမနံ။

    Tayidaṃ catudhā pavattati attasanniyyātanena tapparāyaṇatāya sissabhāvūpagamanena paṇipātenāti. Tattha attasanniyyātanaṃ nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ attānaṃ buddhassa niyyātemi, dhammassa, saṅghassā’’ti evaṃ buddhādīnaṃ attapariccajanaṃ. Tapparāyaṇatā nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ buddhaparāyaṇo, dhammaparāyaṇo, saṅghaparāyaṇo iti maṃ dhārethā’’ti evaṃ tapparāyaṇabhāvo. Sissabhāvūpagamanaṃ nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ buddhassa antevāsiko, dhammassa, saṅghassāti maṃ dhārethā’’ti evaṃ sissabhāvūpagamo. Paṇipāto nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ abhivādanapaccuṭṭhānaañjalikammasāmīcikammaṃ buddhādīnaṃyeva tiṇṇaṃ vatthūnaṃ karomi, iti maṃ dhārethā’’ti evaṃ buddhādīsu paramanipaccakāro. Imesañhi catunnaṃ ākārānaṃ aññatarampi karontena gahitaṃyeva hoti saraṇagamanaṃ.

    အပိစ ဘဂဝတော အတ္တာနံ ပရိစ္စဇာမိ, ဓမ္မသ္သ, သင္ဃသ္သ အတ္တာနံ ပရိစ္စဇာမိ။ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇာမိ, ပရိစ္စတ္တောယေဝ မေ အတ္တာ, ပရိစ္စတ္တံယေဝ မေ ဇီဝိတံ, ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ, ဗုဒ္ဓော မေ သရဏံ လေဏံ တာဏန္တိ ဧဝမ္ပိ အတ္တသန္နိယ္ယာတနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘သတ္ထာရဉ္စ ဝတာဟံ ပသ္သေယ္ယံ ဘဂဝန္တမေဝ ပသ္သေယ္ယံ, သုဂတဉ္စ ဝတာဟံ ပသ္သေယ္ယံ ဘဂဝန္တမေဝ ပသ္သေယ္ယံ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဉ္စ ဝတာဟံ ပသ္သေယ္ယံ ဘဂဝန္တမေဝ ပသ္သေယ္ယ’’န္တိ (သံ. နိ. ၂.၁၅၄) ဧဝမ္ပိ မဟာကသ္သပသ္သ သရဏဂမနံ ဝိယ သိသ္သဘာဝူပဂမနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    Apica bhagavato attānaṃ pariccajāmi, dhammassa, saṅghassa attānaṃ pariccajāmi. Jīvitaṃ pariccajāmi, pariccattoyeva me attā, pariccattaṃyeva me jīvitaṃ, jīvitapariyantikaṃ buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmi, buddho me saraṇaṃ leṇaṃ tāṇanti evampi attasanniyyātanaṃ veditabbaṃ. ‘‘Satthārañca vatāhaṃ passeyyaṃ bhagavantameva passeyyaṃ, sugatañca vatāhaṃ passeyyaṃ bhagavantameva passeyyaṃ, sammāsambuddhañca vatāhaṃ passeyyaṃ bhagavantameva passeyya’’nti (saṃ. ni. 2.154) evampi mahākassapassa saraṇagamanaṃ viya sissabhāvūpagamanaṃ daṭṭhabbaṃ.

    ‘‘သော အဟံ ဝိစရိသ္သာမိ၊ ဂာမာ ဂာမံ ပုရာ ပုရံ။

    ‘‘So ahaṃ vicarissāmi, gāmā gāmaṃ purā puraṃ;

    နမသ္သမာနော သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဓမ္မသ္သ စ သုဓမ္မတ’’န္တိ။ (သု. နိ. ၁၉၄; သံ. နိ. ၁.၂၄၆) –

    Namassamāno sambuddhaṃ, dhammassa ca sudhammata’’nti. (su. ni. 194; saṃ. ni. 1.246) –

    ဧဝမ္ပိ အာဠဝကာဒီနံ သရဏဂမနံ ဝိယ တပ္ပရာယဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘အထ ခော ဗ္ရဟ္မာယု ဗ္ရာဟ္မဏော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင္ဂံ ကရိတ္ဝာ ဘဂဝတော ပာဒေသု သိရသာ နိပတိတ္ဝာ ဘဂဝတော ပာဒာနိ မုခေန စ ပရိစုမ္ဗတိ, ပာဏီဟိ စ ပရိသမ္ဗာဟတိ, နာမဉ္စ သာဝေတိ ဗ္ရဟ္မာယု အဟံ, ဘော ဂောတမ, ဗ္ရာဟ္မဏော, ဗ္ရဟ္မာယု အဟံ, ဘော ဂောတမ, ဗ္ရာဟ္မဏော’’တိ (မ. နိ. ၂.၃၉၄) ဧဝမ္ပိ ပဏိပာတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

    Evampi āḷavakādīnaṃ saraṇagamanaṃ viya tapparāyaṇatā veditabbā. ‘‘Atha kho brahmāyu brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavato pādāni mukhena ca paricumbati, pāṇīhi ca parisambāhati, nāmañca sāveti brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo, brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo’’ti (ma. ni. 2.394) evampi paṇipāto daṭṭhabbo.

    သော ပနေသ ဉာတိဘယာစရိယဒက္ခိဏေယ္ယဝသေန စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ ဒက္ခိဏေယ္ယပဏိပာတေန သရဏဂမနံ ဟောတိ, န ဣတရေဟိ။ သေဋ္ဌဝသေနေဝ ဟိ သရဏံ ဂယ္ဟတိ, သေဋ္ဌဝသေန ဘိဇ္ဇတိ, တသ္မာ ယော သာကိယော ဝာ ကောလိယော ဝာ ‘‘ဗုဒ္ဓော အမ္ဟာကံ ဉာတကော’’တိ ဝန္ဒတိ, အဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ သရဏံ။ ယော ဝာ ‘‘သမဏော ဂောတမော ရာဇပူဇိတော မဟာနုဘာဝော, အဝန္ဒိယမာနော အနတ္ထမ္ပိ ကရေယ္ယာ’’တိ ဘယေန ဝန္ဒတိ, အဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ သရဏံ။ ယော ဝာ ဗောဓိသတ္တကာလေ ဘဂဝတော သန္တိကေ ကိဉ္စိ ဥဂ္ဂဟိတံ သရမာနော ဗုဒ္ဓကာလေ ဝာ –

    So panesa ñātibhayācariyadakkhiṇeyyavasena catubbidho hoti. Tattha dakkhiṇeyyapaṇipātena saraṇagamanaṃ hoti, na itarehi. Seṭṭhavaseneva hi saraṇaṃ gayhati, seṭṭhavasena bhijjati, tasmā yo sākiyo vā koliyo vā ‘‘buddho amhākaṃ ñātako’’ti vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ. Yo vā ‘‘samaṇo gotamo rājapūjito mahānubhāvo, avandiyamāno anatthampi kareyyā’’ti bhayena vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ. Yo vā bodhisattakāle bhagavato santike kiñci uggahitaṃ saramāno buddhakāle vā –

    ‘‘ဧကေန ဘောဂေ ဘုဉ္ဇေယ္ယ၊ ဒ္ဝီဟိ ကမ္မံ ပယောဇယေ။

    ‘‘Ekena bhoge bhuñjeyya, dvīhi kammaṃ payojaye;

    စတုတ္ထဉ္စ နိဓာပေယ္ယ၊ အာပဒာသု ဘဝိသ္သတီ’’တိ။ (ဒီ. နိ. ၃.၂၆၅) –

    Catutthañca nidhāpeyya, āpadāsu bhavissatī’’ti. (dī. ni. 3.265) –

    ဧဝရူပံ အနုသာသနိံ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာ ‘‘အာစရိယော မေ’’တိ ဝန္ဒတိ, အဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ သရဏံ။ ယော ပန ‘‘အယံ လောကေ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယ္ယော’’တိ ဝန္ဒတိ, တေနေဝ ဂဟိတံ ဟောတိ သရဏံ။

    Evarūpaṃ anusāsaniṃ uggahetvā ‘‘ācariyo me’’ti vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ. Yo pana ‘‘ayaṃ loke aggadakkhiṇeyyo’’ti vandati, teneva gahitaṃ hoti saraṇaṃ.

    ဧဝံ ဂဟိတသရဏသ္သ စ ဥပာသကသ္သ ဝာ ဥပာသိကာယ ဝာ အညတိတ္ထိယေသု ပဗ္ဗဇိတမ္ပိ ဉာတိံ ‘‘ဉာတကော မေ အယ’’န္တိ ဝန္ဒတော သရဏဂမနံ န ဘိဇ္ဇတိ, ပဂေဝ အပဗ္ဗဇိတံ။ တထာ ရာဇာနံ ဘယဝသေန ဝန္ဒတော, သော ဟိ ရဋ္ဌပူဇိတတ္တာ အဝန္ဒိယမာနော အနတ္ထမ္ပိ ကရေယ္ယာတိ။ တထာ ယံကိဉ္စိ သိပ္ပံ သိက္ခာပကံ တိတ္ထိယံ ‘‘အာစရိယော မေ အယ’’န္တိ ဝန္ဒတောပိ န ဘိဇ္ဇတီတိ ဧဝံ သရဏဂမနပ္ပဘေဒော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Evaṃ gahitasaraṇassa ca upāsakassa vā upāsikāya vā aññatitthiyesu pabbajitampi ñātiṃ ‘‘ñātako me aya’’nti vandato saraṇagamanaṃ na bhijjati, pageva apabbajitaṃ. Tathā rājānaṃ bhayavasena vandato, so hi raṭṭhapūjitattā avandiyamāno anatthampi kareyyāti. Tathā yaṃkiñci sippaṃ sikkhāpakaṃ titthiyaṃ ‘‘ācariyo me aya’’nti vandatopi na bhijjatīti evaṃ saraṇagamanappabhedo veditabbo.

    ဧတ္ထ စ လောကုတ္တရသ္သ သရဏဂမနသ္သ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ ဝိပာကဖလံ, သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယော အာနိသံသဖလံ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –

    Ettha ca lokuttarassa saraṇagamanassa cattāri sāmaññaphalāni vipākaphalaṃ, sabbadukkhakkhayo ānisaṃsaphalaṃ. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ယော စ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ၊ သင္ဃဉ္စ သရဏံ ဂတော။

    ‘‘Yo ca buddhañca dhammañca, saṅghañca saraṇaṃ gato;

    စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ၊ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတိ။

    Cattāri ariyasaccāni, sammappaññāya passati.

    ဒုက္ခံ ဒုက္ခသမုပ္ပာဒံ၊ ဒုက္ခသ္သ စ အတိက္ကမံ။

    Dukkhaṃ dukkhasamuppādaṃ, dukkhassa ca atikkamaṃ;

    အရိယဉ္စဋ္ဌင္ဂိကံ မဂ္ဂံ၊ ဒုက္ခူပသမဂာမိနံ။

    Ariyañcaṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, dukkhūpasamagāminaṃ.

    ဧတံ ခော သရဏံ ခေမံ၊ ဧတံ သရဏမုတ္တမံ။

    Etaṃ kho saraṇaṃ khemaṃ, etaṃ saraṇamuttamaṃ;

    ဧတံ သရဏမာဂမ္မ၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ။ (ဓ. ပ. ၁၉၀-၁၉၂)။

    Etaṃ saraṇamāgamma, sabbadukkhā pamuccatī’’ti. (dha. pa. 190-192);

    အပိစ နိစ္စတော အနုပဂမနာဒိဝသေန ပေတသ္သ အာနိသံသဖလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ, ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ, ဘိက္ခဝေ, အနဝကာသော, ယံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော ကဉ္စိ သင္ခာရံ နိစ္စတော ဥပဂစ္ဆေယ္ယ, သုခတော ဥပဂစ္ဆေယ္ယ, ကဉ္စိ ဓမ္မံ အတ္တတော ဥပဂစ္ဆေယ္ယ, မာတရံ ဇီဝိတာ ဝောရောပေယ္ယ, ပိတရံ အရဟန္တံ ဇီဝိတာ ဝောရောပေယ္ယ, ဒုဋ္ဌစိတ္တော တထာဂတသ္သ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေယ္ယ, သင္ဃံ ဘိန္ဒေယ္ယ, အညံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသေယ္ယ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (မ. နိ. ၃.၁၂၈; အ. နိ. ၁.၂၆၈-၂၇၆)။

    Apica niccato anupagamanādivasena petassa ānisaṃsaphalaṃ veditabbaṃ. Vuttañhetaṃ, ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo kañci saṅkhāraṃ niccato upagaccheyya, sukhato upagaccheyya, kañci dhammaṃ attato upagaccheyya, mātaraṃ jīvitā voropeyya, pitaraṃ arahantaṃ jīvitā voropeyya, duṭṭhacitto tathāgatassa lohitaṃ uppādeyya, saṅghaṃ bhindeyya, aññaṃ satthāraṃ uddiseyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (ma. ni. 3.128; a. ni. 1.268-276).

    လောကိယသ္သ ပန သရဏဂမနသ္သ ဘဝသမ္ပဒာပိ ဘောဂသမ္ပဒာပိ ဖလမေဝ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –

    Lokiyassa pana saraṇagamanassa bhavasampadāpi bhogasampadāpi phalameva. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ယေကေစိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာသေ၊

    ‘‘Yekeci buddhaṃ saraṇaṃ gatāse,

    န တေ ဂမိသ္သန္တိ အပာယဘူမိံ။

    Na te gamissanti apāyabhūmiṃ;

    ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ၊

    Pahāya mānusaṃ dehaṃ,

    ဒေဝကာယံ ပရိပူရေသ္သန္တီ’’တိ။ (သံ. နိ. ၁.၃၇)။

    Devakāyaṃ paripūressantī’’ti. (saṃ. ni. 1.37);

    အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခော သက္ကော ဒေဝာနမိန္ဒော အသီတိယာ ဒေဝတာသဟသ္သေဟိ သဒ္ဓိံ ယေနာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော, တေနုပသင္ကမိ။ပေ.။ ဧကမန္တံ ဌိတံ ခော သက္ကံ ဒေဝာနမိန္ဒံ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဧတဒဝောစ ‘သာဓု ခော ဒေဝာနမိန္ဒ ဗုဒ္ဓံ သရဏဂမနံ ဟောတိ, ဗုဒ္ဓံ သရဏဂမနဟေတု ခော ဒေဝာနမိန္ဒ ဧဝမိဓေကစ္စေ သတ္တာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တီ’တိ။ တေ အညေ ဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂဏ္ဟန္တိ ဒိဗ္ဗေန အာယုနာ ဒိဗ္ဗေန ဝဏ္ဏေန သုခေန ယသေန အာဓိပတေယ္ယေန ဒိဗ္ဗေဟိ ရူပေဟိ သဒ္ဒေဟိ ဂန္ဓေဟိ ရသေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟီ’’တိ (သံ. နိ. ၄.၃၄၁)။ ဧသ နယော ဓမ္မေ သင္ဃေ စ။ အပိစ ဝေလာမသုတ္တာဒိဝသေနာပိ (အ. နိ. ၉.၂၀) သရဏဂမနသ္သ ဖလဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ သရဏဂမနဖလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Aparampi vuttaṃ ‘‘atha kho sakko devānamindo asītiyā devatāsahassehi saddhiṃ yenāyasmā mahāmoggallāno, tenupasaṅkami…pe… ekamantaṃ ṭhitaṃ kho sakkaṃ devānamindaṃ āyasmā mahāmoggallāno etadavoca ‘sādhu kho devānaminda buddhaṃ saraṇagamanaṃ hoti, buddhaṃ saraṇagamanahetu kho devānaminda evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantī’ti. Te aññe deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhanti dibbena āyunā dibbena vaṇṇena sukhena yasena ādhipateyyena dibbehi rūpehi saddehi gandhehi rasehi phoṭṭhabbehī’’ti (saṃ. ni. 4.341). Esa nayo dhamme saṅghe ca. Apica velāmasuttādivasenāpi (a. ni. 9.20) saraṇagamanassa phalaviseso veditabbo. Evaṃ saraṇagamanaphalaṃ veditabbaṃ.

    တတ္ထ လောကိယသရဏဂမနံ တီသု ဝတ္ထူသု အညာဏသံသယမိစ္ဆာဉာဏာဒီဟိ သံကိလိသ္သတိ, န မဟာဇုတိကံ ဟောတိ, န မဟာဝိပ္ဖာရံ။ လောကုတ္တရသ္သ နတ္ထိ သံကိလေသော။ လောကိယသ္သ စ သရဏဂမနသ္သ ဒုဝိဓော ဘေဒော သာဝဇ္ဇော အနဝဇ္ဇော စ။ တတ္ထ သာဝဇ္ဇော အညသတ္ထာရာဒီသု အတ္တသန္နိယ္ယာတနာဒီဟိ ဟောတိ, သော အနိဋ္ဌဖလော။ အနဝဇ္ဇော ကာလံ ကိရိယာယ, သော အဝိပာကတ္တာ အဖလော။ လောကုတ္တရသ္သ ပန နေဝတ္ထိ ဘေဒော။ ဘဝန္တရေပိ ဟိ အရိယသာဝကော အညသတ္ထာရံ န ဥဒ္ဒိသတီတိ ဧဝံ သရဏဂမနသ္သ သံကိလေသော စ ဘေဒော စ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ ဥပာသကံ မံ ဘဝံ ဂောတမော ဓာရေတူတိ မံ ဘဝံ ဂောတမော ‘‘ဥပာသကော အယ’’န္တိ ဧဝံ ဓာရေတု, ဇာနာတူတိ အတ္ထော။

    Tattha lokiyasaraṇagamanaṃ tīsu vatthūsu aññāṇasaṃsayamicchāñāṇādīhi saṃkilissati, na mahājutikaṃ hoti, na mahāvipphāraṃ. Lokuttarassa natthi saṃkileso. Lokiyassa ca saraṇagamanassa duvidho bhedo sāvajjo anavajjo ca. Tattha sāvajjo aññasatthārādīsu attasanniyyātanādīhi hoti, so aniṭṭhaphalo. Anavajjo kālaṃ kiriyāya, so avipākattā aphalo. Lokuttarassa pana nevatthi bhedo. Bhavantarepi hi ariyasāvako aññasatthāraṃ na uddisatīti evaṃ saraṇagamanassa saṃkileso ca bhedo ca veditabboti. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretūti maṃ bhavaṃ gotamo ‘‘upāsako aya’’nti evaṃ dhāretu, jānātūti attho.

    သရဏဂမနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Saraṇagamanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ဥပာသကဝိဓိကထာဝဏ္ဏနာ

    Upāsakavidhikathāvaṇṇanā

    ဥပာသကဝိဓိကောသလ္လတ္ထံ ပနေတ္ထ ကော ဥပာသကော, ကသ္မာ ဥပာသကောတိ ဝုစ္စတိ, ကိမသ္သ သီလံ, ကော အာဇီဝော, ကာ ဝိပတ္တိ, ကာ သမ္ပတ္တီတိ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Upāsakavidhikosallatthaṃ panettha ko upāsako, kasmā upāsakoti vuccati, kimassa sīlaṃ, ko ājīvo, kā vipatti, kā sampattīti idaṃ pakiṇṇakaṃ veditabbaṃ.

    တတ္ထ ကော ဥပာသကောတိ ယော ကောစိ တိသရဏဂတော ဂဟဋ္ဌော။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ – ‘‘ယတော ခော မဟာနာမ ဥပာသကော ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ, ဓမ္မံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ, သင္ဃံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခော မဟာနာမ ဥပာသကော ဟောတီ’’တိ (သံ. နိ. ၅.၁၀၃၃)။

    Tattha ko upāsakoti yo koci tisaraṇagato gahaṭṭho. Vuttañhetaṃ – ‘‘yato kho mahānāma upāsako buddhaṃ saraṇaṃ gato hoti, dhammaṃ saraṇaṃ gato hoti, saṅghaṃ saraṇaṃ gato hoti. Ettāvatā kho mahānāma upāsako hotī’’ti (saṃ. ni. 5.1033).

    ကသ္မာ ဥပာသကောတိ ရတနတ္တယသ္သ ဥပာသနတော။ သော ဟိ ဗုဒ္ဓံ ဥပာသတီတိ ဥပာသကော။ ဓမ္မံ, သင္ဃံ ဥပာသတီတိ ဥပာသကော။

    Kasmā upāsakoti ratanattayassa upāsanato. So hi buddhaṃ upāsatīti upāsako. Dhammaṃ, saṅghaṃ upāsatīti upāsako.

    ကိမသ္သ သီလန္တိ ပဉ္စ ဝေရမဏိယော။ ယထာဟ ‘‘ယတော ခော မဟာနာမ ဥပာသကော ပာဏာတိပာတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ အဒိန္နာဒာနာ , ကာမေသု မိစ္ဆာစာရာ, မုသာဝာဒာ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခော မဟာနာမ ဥပာသကော သီလဝာ ဟောတီ’’တိ (သံ. နိ. ၅.၁၀၃၃)။

    Kimassasīlanti pañca veramaṇiyo. Yathāha ‘‘yato kho mahānāma upāsako pāṇātipātā paṭivirato hoti adinnādānā , kāmesu micchācārā, musāvādā, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti. Ettāvatā kho mahānāma upāsako sīlavā hotī’’ti (saṃ. ni. 5.1033).

    ကော အာဇီဝောတိ ပဉ္စ မိစ္ဆာဝဏိဇ္ဇာ ပဟာယ ဓမ္မေန သမေန ဇီဝိတကပ္ပနံ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ‘‘ပဉ္စိမာ, ဘိက္ခဝေ, ဝဏိဇ္ဇာ ဥပာသကေန အကရဏီယာ။ ကတမာ ပဉ္စ? သတ္ထဝဏိဇ္ဇာ, သတ္တဝဏိဇ္ဇာ, မံသဝဏိဇ္ဇာ, မဇ္ဇဝဏိဇ္ဇာ, ဝိသဝဏိဇ္ဇာ။ ဣမာ ခော, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဝဏိဇ္ဇာ ဥပာသကေန အကရဏီယာ’’တိ (အ. နိ. ၅.၁၇၇)။

    Ko ājīvoti pañca micchāvaṇijjā pahāya dhammena samena jīvitakappanaṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘pañcimā, bhikkhave, vaṇijjā upāsakena akaraṇīyā. Katamā pañca? Satthavaṇijjā, sattavaṇijjā, maṃsavaṇijjā, majjavaṇijjā, visavaṇijjā. Imā kho, bhikkhave, pañca vaṇijjā upāsakena akaraṇīyā’’ti (a. ni. 5.177).

    ကာ ဝိပတ္တီတိ ယာ တသ္သေဝ သီလသ္သ စ အာဇီဝသ္သ စ ဝိပတ္တိ, အယမသ္သ ဝိပတ္တိ။ အပိစ ယာယ ဧသ စဏ္ဍာလော စေဝ ဟောတိ မလဉ္စ ပတိကုဋ္ဌော စ။ သာပိသ္သ ဝိပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ စ အတ္ထတော အသ္သဒ္ဓိယာဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။ ယထာဟ ‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပာသကော ဥပာသကစဏ္ဍာလော စ ဟောတိ ဥပာသကမလဉ္စ ဥပာသကပတိကုဋ္ဌော စ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? အသ္သဒ္ဓော ဟောတိ, ဒုသ္သီလော ဟောတိ, ကောတူဟလမင္ဂလိကော ဟောတိ, မင္ဂလံ ပစ္စေတိ နော ကမ္မံ, ဣတော စ ဗဟိဒ္ဓာ ဒက္ခိဏေယ္ယံ ပရိယေသတိ တတ္ထ စ ပုဗ္ဗကာရံ ကရောတီ’’တိ (အ. နိ. ၅.၁၇၅)။

    Kā vipattīti yā tasseva sīlassa ca ājīvassa ca vipatti, ayamassa vipatti. Apica yāya esa caṇḍālo ceva hoti malañca patikuṭṭho ca. Sāpissa vipattīti veditabbā. Te ca atthato assaddhiyādayo pañca dhammā honti. Yathāha ‘‘pañcahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakacaṇḍālo ca hoti upāsakamalañca upāsakapatikuṭṭho ca. Katamehi pañcahi? Assaddho hoti, dussīlo hoti, kotūhalamaṅgaliko hoti, maṅgalaṃ pacceti no kammaṃ, ito ca bahiddhā dakkhiṇeyyaṃ pariyesati tattha ca pubbakāraṃ karotī’’ti (a. ni. 5.175).

    ကာ သမ္ပတ္တီတိ ယာ စသ္သ သီလသမ္ပဒာ စ အာဇီဝသမ္ပဒာ စ, သာ သမ္ပတ္တိ။ ယေ စသ္သ ရတနဘာဝာဒိကရာ သဒ္ဓာဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ။ ယထာဟ ‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပာသကော ဥပာသကရတနဉ္စ ဟောတိ ဥပာသကပဒုမဉ္စ ဥပာသကပုဏ္ဍရီကဉ္စ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? သဒ္ဓော ဟောတိ, သီလဝာ ဟောတိ, န ကောတူဟလမင္ဂလိကော ဟောတိ, ကမ္မံ ပစ္စေတိ နော မင္ဂလံ, န ဣတော ဗဟိဒ္ဓာ ဒက္ခိဏေယ္ယံ ဂဝေသတိ, ဣဓ စ ပုဗ္ဗကာရံ ကရောတီ’’တိ (အ. နိ. ၅.၁၇၅)။

    sampattīti yā cassa sīlasampadā ca ājīvasampadā ca, sā sampatti. Ye cassa ratanabhāvādikarā saddhādayo pañca dhammā. Yathāha ‘‘pañcahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakaratanañca hoti upāsakapadumañca upāsakapuṇḍarīkañca. Katamehi pañcahi? Saddho hoti, sīlavā hoti, na kotūhalamaṅgaliko hoti, kammaṃ pacceti no maṅgalaṃ, na ito bahiddhā dakkhiṇeyyaṃ gavesati, idha ca pubbakāraṃ karotī’’ti (a. ni. 5.175).

    အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ ဧတ္ထ အယံ အဂ္ဂသဒ္ဒော အာဒိကောဋိကောဋ္ဌာသသေဋ္ဌေသု ဒိသ္သတိ။ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ, သမ္မ ဒောဝာရိက, အာဝရာမိ ဒ္ဝာရံ နိဂဏ္ဌာနံ နိဂဏ္ဌီန’’န္တိအာဒီသု (မ. နိ. ၂.၇၀) ဟိ အာဒိမ္ဟိ ဒိသ္သတိ။ ‘‘တေနေဝ အင္ဂုလဂ္ဂေန တံ အင္ဂုလဂ္ဂံ ပရာမသေယ္ယ, (ကထာ. ၄၄၁) ဥစ္ဆဂ္ဂံ ဝေဠဂ္ဂ’’န္တိအာဒီသု ကောဋိယံ။ ‘‘အမ္ဗိလဂ္ဂံ ဝာ မဓုရဂ္ဂံ ဝာ တိတ္တကဂ္ဂံ ဝာ (သံ. နိ. ၅.၃၇၄), အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဟာရဂ္ဂေန ဝာ ပရိဝေဏဂ္ဂေန ဝာ ဘာဇေတု’’န္တိအာဒီသု (စူဠဝ. ၃၁၈) ကောဋ္ဌာသေ။ ‘‘ယာဝတာ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ အပဒာ ဝာ။ပေ.။ တထာဂတော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိအာဒီသု (အ. နိ. ၄.၃၄) သေဋ္ဌေ။ ဣဓ ပနာယံ အာဒိမ္ဟိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မာ အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ အဇ္ဇတံ အာဒိံ ကတ္ဝာ, ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဇ္ဇတန္တိ အဇ္ဇဘာဝံ။ အဇ္ဇဒဂ္ဂေတိ ဝာ ပာဌော, ဒ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော, အဇ္ဇ အဂ္ဂံ ကတ္ဝာတိ အတ္ထော။

    Ajjataggeti ettha ayaṃ aggasaddo ādikoṭikoṭṭhāsaseṭṭhesu dissati. ‘‘Ajjatagge, samma dovārika, āvarāmi dvāraṃ nigaṇṭhānaṃ nigaṇṭhīna’’ntiādīsu (ma. ni. 2.70) hi ādimhi dissati. ‘‘Teneva aṅgulaggena taṃ aṅgulaggaṃ parāmaseyya, (kathā. 441) ucchaggaṃ veḷagga’’ntiādīsu koṭiyaṃ. ‘‘Ambilaggaṃ vā madhuraggaṃ vā tittakaggaṃ vā (saṃ. ni. 5.374), anujānāmi, bhikkhave, vihāraggena vā pariveṇaggena vā bhājetu’’ntiādīsu (cūḷava. 318) koṭṭhāse. ‘‘Yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā…pe… tathāgato tesaṃ aggamakkhāyatī’’tiādīsu (a. ni. 4.34) seṭṭhe. Idha panāyaṃ ādimhi daṭṭhabbo. Tasmā ajjataggeti ajjataṃ ādiṃ katvā, evamettha attho veditabbo. Ajjatanti ajjabhāvaṃ. Ajjadaggeti vā pāṭho, da-kāro padasandhikaro, ajja aggaṃ katvāti attho.

    ပာဏုပေတန္တိ ပာဏေဟိ ဥပေတံ, ယာဝ မေ ဇီဝိတံ ပဝတ္တတိ, တာဝ ဥပေတံ။ အနညသတ္ထုကံ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ သရဏံ ဂတံ ဥပာသကံ ကပ္ပိယကာရကံ မံ ဘဝံ ဂောတမော ဓာရေတု ဇာနာတု။ အဟဉ္ဟိ သစေပိ မေ တိခိဏေန အသိနာ သီသံ ဆိန္ဒေယ္ယ, နေဝ ဗုဒ္ဓံ ‘‘န ဗုဒ္ဓော’’တိ ဝာ ဓမ္မံ ‘‘န ဓမ္မော’’တိ ဝာ, သင္ဃံ ‘‘န သင္ဃော’’တိ ဝာ ဝဒေယ္ယန္တိ။ ဧဝံ အတ္တသန္နိယ္ယာတနေန သရဏံ ဂန္တ္ဝာ စတူဟိ စ ပစ္စယေဟိ ပဝာရေတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ ပက္ကာမီတိ။

    Pāṇupetanti pāṇehi upetaṃ, yāva me jīvitaṃ pavattati, tāva upetaṃ. Anaññasatthukaṃ tīhi saraṇagamanehi saraṇaṃ gataṃ upāsakaṃ kappiyakārakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu jānātu. Ahañhi sacepi me tikhiṇena asinā sīsaṃ chindeyya, neva buddhaṃ ‘‘na buddho’’ti vā dhammaṃ ‘‘na dhammo’’ti vā, saṅghaṃ ‘‘na saṅgho’’ti vā vadeyyanti. Evaṃ attasanniyyātanena saraṇaṃ gantvā catūhi ca paccayehi pavāretvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā pakkāmīti.

    ဥပာသကဝိဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Upāsakavidhikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    ဘယဘေရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Bhayabheravasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၄. ဘယဘေရဝသုတ္တံ • 4. Bhayabheravasuttaṃ

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၄. ဘယဘေရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 4. Bhayabheravasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact