| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
॥ नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
अङ्गुत्तरनिकाये
Aṅguttaranikāye
तिकनिपात-अट्ठकथा
Tikanipāta-aṭṭhakathā
१. पठमपण्णासकं
1. Paṭhamapaṇṇāsakaṃ
१. बालवग्गो
1. Bālavaggo
१. भयसुत्तवण्णना
1. Bhayasuttavaṇṇanā
१. तिकनिपातस्स पठमे भयानीतिआदीसु भयन्ति चित्तुत्रासो। उपद्दवोति अनेकग्गताकारो। उपसग्गोति उपसट्ठाकारो तत्थ तत्थ लग्गनाकारो।
1. Tikanipātassa paṭhame bhayānītiādīsu bhayanti cittutrāso. Upaddavoti anekaggatākāro. Upasaggoti upasaṭṭhākāro tattha tattha lagganākāro.
तेसं एवं नानत्तं वेदितब्बं – पब्बतविसमनिस्सिता चोरा जनपदवासीनं पेसेन्ति – ‘‘मयं असुकदिवसे नाम तुम्हाकं गामं पहरिस्सामा’’ति। ते तं पवत्तिं सुतकालतो पट्ठाय भयं सन्तासं आपज्जन्ति। अयं चित्तुत्रासो नाम। ‘‘यथा नो ते चोरा कुपिता अनत्थम्पि आवहेय्यु’’न्ति हत्थसारं गहेत्वा द्विपदचतुप्पदेहि सद्धिं अरञ्ञं पविसित्वा तत्थ तत्थ भूमियं निपज्जन्ति डंसमकसादीहि खज्जमाना, गुम्बन्तरानि पविसन्ता खाणुकण्टके मद्दन्ति। तेसं एवं विचरन्तानं विक्खित्तभावो अनेकग्गताकारो नाम। ततो चोरेसु यथावुत्ते दिवसे अनागच्छन्तेसु ‘‘तुच्छकसासनं भविस्सति, गामं पविसिस्सामा’’ति सपरिक्खारा गामं पविसन्ति। अथ तेसं पविट्ठभावं ञत्वा गामं परिवारेत्वा द्वारे अग्गिं दत्वा मनुस्से घातेत्वा चोरा सब्बं विभवं विलुम्पित्वा गच्छन्ति। तेसु घातितावसेसा अग्गिं निब्बापेत्वा कोट्ठकच्छायाभित्तिच्छायादीसु तत्थ तत्थ लग्गित्वा निसीदन्ति नट्ठं अनुसोचमाना। अयं उपसट्ठाकारो लग्गनाकारो नाम।
Tesaṃ evaṃ nānattaṃ veditabbaṃ – pabbatavisamanissitā corā janapadavāsīnaṃ pesenti – ‘‘mayaṃ asukadivase nāma tumhākaṃ gāmaṃ paharissāmā’’ti. Te taṃ pavattiṃ sutakālato paṭṭhāya bhayaṃ santāsaṃ āpajjanti. Ayaṃ cittutrāso nāma. ‘‘Yathā no te corā kupitā anatthampi āvaheyyu’’nti hatthasāraṃ gahetvā dvipadacatuppadehi saddhiṃ araññaṃ pavisitvā tattha tattha bhūmiyaṃ nipajjanti ḍaṃsamakasādīhi khajjamānā, gumbantarāni pavisantā khāṇukaṇṭake maddanti. Tesaṃ evaṃ vicarantānaṃ vikkhittabhāvo anekaggatākāro nāma. Tato coresu yathāvutte divase anāgacchantesu ‘‘tucchakasāsanaṃ bhavissati, gāmaṃ pavisissāmā’’ti saparikkhārā gāmaṃ pavisanti. Atha tesaṃ paviṭṭhabhāvaṃ ñatvā gāmaṃ parivāretvā dvāre aggiṃ datvā manusse ghātetvā corā sabbaṃ vibhavaṃ vilumpitvā gacchanti. Tesu ghātitāvasesā aggiṃ nibbāpetvā koṭṭhakacchāyābhitticchāyādīsu tattha tattha laggitvā nisīdanti naṭṭhaṃ anusocamānā. Ayaṃ upasaṭṭhākāro lagganākāro nāma.
नळागाराति नळेहि छन्नपटिच्छन्नअगारा। सेससम्भारा पनेत्थ रुक्खमया होन्ति। तिणागारेपि एसेव नयो। कूटागारानीति कूटसङ्गहितानि अगारानि। उल्लित्तावलित्तानीति अन्तो च बहि च लित्तानि। निवातानीति निवारितवातप्पवेसानि। फुसितग्गळानीति छेकेहि वड्ढकीहि कतत्ता पिट्ठसङ्घाटम्हि सुट्ठु फुसितकवाटानि। पिहितवातपानानीति युत्तवातपानानि। इमिना पदद्वयेन कवाटवातपानानं निच्चपिहिततं अकथेत्वा सम्पत्तियेव कथिता। इच्छितिच्छितक्खणे पन तानि पिधीयन्ति च विवरीयन्ति च।
Naḷāgārāti naḷehi channapaṭicchannaagārā. Sesasambhārā panettha rukkhamayā honti. Tiṇāgārepi eseva nayo. Kūṭāgārānīti kūṭasaṅgahitāni agārāni. Ullittāvalittānīti anto ca bahi ca littāni. Nivātānīti nivāritavātappavesāni. Phusitaggaḷānīti chekehi vaḍḍhakīhi katattā piṭṭhasaṅghāṭamhi suṭṭhu phusitakavāṭāni. Pihitavātapānānīti yuttavātapānāni. Iminā padadvayena kavāṭavātapānānaṃ niccapihitataṃ akathetvā sampattiyeva kathitā. Icchiticchitakkhaṇe pana tāni pidhīyanti ca vivarīyanti ca.
बालतो उप्पज्जन्तीति बालमेव निस्साय उप्पज्जन्ति। बालो हि अपण्डितपुरिसो रज्जं वा ओपरज्जं वा अञ्ञं वा पन महन्तं ठानं पत्थेन्तो कतिपये अत्तना सदिसे विधवपुत्ते महाधुत्ते गहेत्वा ‘‘एथ अहं तुम्हे इस्सरे करिस्सामी’’ति पब्बतगहनादीनि निस्साय अन्तमन्ते गामे पहरन्तो दामरिकभावं जानापेत्वा अनुपुब्बेन निगमेपि जनपदेपि पहरति। मनुस्सा गेहानि छड्डेत्वा खेमट्ठानं पत्थयमाना पक्कमन्ति। ते निस्साय वसन्ता भिक्खूपि भिक्खुनियोपि अत्तनो अत्तनो वसनट्ठानानि पहाय पक्कमन्ति। गतगतट्ठाने भिक्खापि सेनासनम्पि दुल्लभं होति। एवं चतुन्नम्पि परिसानं भयं आगतमेव होति। पब्बज्जितेसुपि द्वे बाला भिक्खू अञ्ञमञ्ञं विवादं पट्ठपेत्वा चोदनं आरभन्ति। इति कोसम्बिवासिकानं विय महाकलहो उप्पज्जति। चतुन्नं परिसानं भयं आगतमेव होतीति एवं यानि कानिचि भयानि उप्पज्जन्ति, सब्बानि तानि बालतो उप्पज्जन्तीति यथानुसन्धिना देसनं निट्ठपेसि।
Bālato uppajjantīti bālameva nissāya uppajjanti. Bālo hi apaṇḍitapuriso rajjaṃ vā oparajjaṃ vā aññaṃ vā pana mahantaṃ ṭhānaṃ patthento katipaye attanā sadise vidhavaputte mahādhutte gahetvā ‘‘etha ahaṃ tumhe issare karissāmī’’ti pabbatagahanādīni nissāya antamante gāme paharanto dāmarikabhāvaṃ jānāpetvā anupubbena nigamepi janapadepi paharati. Manussā gehāni chaḍḍetvā khemaṭṭhānaṃ patthayamānā pakkamanti. Te nissāya vasantā bhikkhūpi bhikkhuniyopi attano attano vasanaṭṭhānāni pahāya pakkamanti. Gatagataṭṭhāne bhikkhāpi senāsanampi dullabhaṃ hoti. Evaṃ catunnampi parisānaṃ bhayaṃ āgatameva hoti. Pabbajjitesupi dve bālā bhikkhū aññamaññaṃ vivādaṃ paṭṭhapetvā codanaṃ ārabhanti. Iti kosambivāsikānaṃ viya mahākalaho uppajjati. Catunnaṃ parisānaṃ bhayaṃ āgatameva hotīti evaṃ yāni kānici bhayāni uppajjanti, sabbāni tāni bālato uppajjantīti yathānusandhinā desanaṃ niṭṭhapesi.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / १. भयसुत्तं • 1. Bhayasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / १. भयसुत्तवण्णना • 1. Bhayasuttavaṇṇanā
