| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
๒. ภยสุตฺตวณฺณนา
2. Bhayasuttavaṇṇanā
๖๓. ทุติเย อมาตาปุตฺติกานีติ มาตา จ ปุโตฺต จ มาตาปุตฺตํ, ปริตฺตาตุํ สมตฺถภาเวน นตฺถิ เอตฺถ มาตาปุตฺตนฺติ อมาตาปุตฺติกานิฯ ยนฺติ ยสฺมิํ สมเยฯ ตตฺถ มาตาปิ ปุตฺตํ นปฺปฎิลภตีติ ตสฺมิํ อคฺคิภเย อุปฺปเนฺน มาตาปิ ปุตฺตํ ปสฺสิตุํ น ลภติ, ปุโตฺตปิ มาตรํ ปสฺสิตุํ น ลภตีติ อโตฺถฯ ภยํ โหตีติ จิตฺตุตฺราสภยํ โหติฯ อฎวิสโงฺกโปติ อฎวิยา สโงฺกโปฯ อฎวีติ เจตฺถ อฎวิวาสิโน โจรา เวทิตพฺพาฯ ยทา หิ เต อฎวิโต ชนปทํ โอตริตฺวา คามนิคมราชธานิโย ปหริตฺวา วิลุมฺปนฺติ, ตทา อฎวิสโงฺกโป นาม โหติ, ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ จกฺกสมารูฬฺหาติ เอตฺถ อิริยาปถจกฺกมฺปิ วฎฺฎติ ยานจกฺกมฺปิฯ ภยสฺมิํ หิ สมฺปเตฺต เยสํ ยานกานิ อตฺถิ, เต อตฺตโน ปริกฺขารภณฺฑํ เตสุ อาโรเปตฺวา ปลายนฺติฯ เยสํ นตฺถิ , เต กาเชน วา อาทาย สีเสน วา อุกฺขิปิตฺวา ปลายนฺติเยวฯ เต จกฺกสมารูฬฺหา นาม โหนฺติฯ ปริยายนฺตีติ อิโต จิโต จ คจฺฉนฺติฯ กทาจีติ กิสฺมิญฺจิเทว กาเลฯ กรหจีติ ตเสฺสว เววจนํฯ มาตาปิ ปุตฺตํ ปฎิลภตีติ อาคจฺฉนฺตํ วา คจฺฉนฺตํ วา เอกสฺมิํ ฐาเน นิลีนํ วา ปสฺสิตุํ ลภติฯ อุทกวาหโกติ นทีปูโรฯ มาตาปิ ปุตฺตํ ปฎิลภตีติ กุเลฺล วา อุฬุเมฺป วา มตฺติกาภาชเน วา ทารุกฺขเณฺฑ วา ลคฺคํ วุยฺหมานํ ปสฺสิตุํ ปฎิลภติ, โสตฺถินา วา ปุน อุตฺตริตฺวา คาเม วา อรเญฺญ วา ฐิตํ ปสฺสิตุํ ลภตีติฯ
63. Dutiye amātāputtikānīti mātā ca putto ca mātāputtaṃ, parittātuṃ samatthabhāvena natthi ettha mātāputtanti amātāputtikāni. Yanti yasmiṃ samaye. Tattha mātāpi puttaṃ nappaṭilabhatīti tasmiṃ aggibhaye uppanne mātāpi puttaṃ passituṃ na labhati, puttopi mātaraṃ passituṃ na labhatīti attho. Bhayaṃ hotīti cittutrāsabhayaṃ hoti. Aṭavisaṅkopoti aṭaviyā saṅkopo. Aṭavīti cettha aṭavivāsino corā veditabbā. Yadā hi te aṭavito janapadaṃ otaritvā gāmanigamarājadhāniyo paharitvā vilumpanti, tadā aṭavisaṅkopo nāma hoti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Cakkasamārūḷhāti ettha iriyāpathacakkampi vaṭṭati yānacakkampi. Bhayasmiṃ hi sampatte yesaṃ yānakāni atthi, te attano parikkhārabhaṇḍaṃ tesu āropetvā palāyanti. Yesaṃ natthi , te kājena vā ādāya sīsena vā ukkhipitvā palāyantiyeva. Te cakkasamārūḷhā nāma honti. Pariyāyantīti ito cito ca gacchanti. Kadācīti kismiñcideva kāle. Karahacīti tasseva vevacanaṃ. Mātāpi puttaṃ paṭilabhatīti āgacchantaṃ vā gacchantaṃ vā ekasmiṃ ṭhāne nilīnaṃ vā passituṃ labhati. Udakavāhakoti nadīpūro. Mātāpi puttaṃ paṭilabhatīti kulle vā uḷumpe vā mattikābhājane vā dārukkhaṇḍe vā laggaṃ vuyhamānaṃ passituṃ paṭilabhati, sotthinā vā puna uttaritvā gāme vā araññe vā ṭhitaṃ passituṃ labhatīti.
เอวํ ปริยายโต อมาตาปุตฺติกานิ ภยานิ ทเสฺสตฺวา อิทานิ นิปฺปริยาเยน ทเสฺสโนฺต ตีณิมานีติอาทิมาหฯ ตตฺถ ชราภยนฺติ ชรํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชนกภยํฯ อิตเรสุปิ เอเสว นโยฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ – ‘‘ชรํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ภยํ ภยานกํ ฉมฺภิตตฺตํ โลมหํโส เจตโส อุตฺราโสฯ พฺยาธิํ ปฎิจฺจ, มรณํ ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชติ ภยํ ภยานกํ ฉมฺภิตตฺตํ โลมหํโส เจตโส อุตฺราโส’’ติ (วิภ. ๙๒๑)ฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ
Evaṃ pariyāyato amātāputtikāni bhayāni dassetvā idāni nippariyāyena dassento tīṇimānītiādimāha. Tattha jarābhayanti jaraṃ paṭicca uppajjanakabhayaṃ. Itaresupi eseva nayo. Vuttampi cetaṃ – ‘‘jaraṃ paṭicca uppajjati bhayaṃ bhayānakaṃ chambhitattaṃ lomahaṃso cetaso utrāso. Byādhiṃ paṭicca, maraṇaṃ paṭicca uppajjati bhayaṃ bhayānakaṃ chambhitattaṃ lomahaṃso cetaso utrāso’’ti (vibha. 921). Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๒. ภยสุตฺตํ • 2. Bhayasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๒. ภยสุตฺตวณฺณนา • 2. Bhayasuttavaṇṇanā
