| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga |
3. භෙසජ්‌ජසික්‌ඛාපදං
3. Bhesajjasikkhāpadaṃ
618. 1 තෙන සමයෙන බුද්‌ධො භගවා සාවත්‌ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො රාජගහෙ පබ්‌භාරං සොධාපෙති ලෙණං කත්‌තුකාමො. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්‌බිසාරො යෙනායස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං පිලින්‌දවච්‌ඡං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්‌බිසාරො ආයස්‌මන්‌තං පිලින්‌දවච්‌ඡං එතදවොච – ‘‘කිං, භන්‌තෙ, ථෙරො කාරාපෙතී’’ති? ‘‘පබ්‌භාරං මහාරාජ, සොධාපෙමි ලෙණං කත්‌තුකාමො’’ති. ‘‘අත්‌ථො, භන්‌තෙ, අය්‍යස්‌ස ආරාමිකෙනා’’ති? ‘‘න ඛො, මහාරාජ, භගවතා ආරාමිකො අනුඤ්‌ඤාතො’’ති. ‘‘තෙන හි, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං පටිපුච්‌ඡිත්‌වා මම ආරොචෙය්‍යාථා’’ති. ‘‘එවං මහාරාජා’’ති ඛො ආයස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො රඤ්‌ඤො මාගධස්‌ස සෙනියස්‌ස බිම්‌බිසාරස්‌ස පච්‌චස්‌සොසි. අථ ඛො ආයස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො රාජානං මාගධං සෙනියං බිම්‌බිසාරං ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සෙසි සමාදපෙසි සමුත්‌තෙජෙසි සම්‌පහංසෙසි. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්‌බිසාරො ආයස්‌මතා පිලින්‌දවච්‌ඡෙන ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සිතො සමාදපිතො සමුත්‌තෙජිතො සම්‌පහංසිතො උට්‌ඨායාසනා ආයස්‌මන්‌තං පිලින්‌දවච්‌ඡං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා පක්‌කාමි.
618.2 Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena āyasmā pilindavaccho rājagahe pabbhāraṃ sodhāpeti leṇaṃ kattukāmo. Atha kho rājā māgadho seniyo bimbisāro yenāyasmā pilindavaccho tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ pilindavacchaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā māgadho seniyo bimbisāro āyasmantaṃ pilindavacchaṃ etadavoca – ‘‘kiṃ, bhante, thero kārāpetī’’ti? ‘‘Pabbhāraṃ mahārāja, sodhāpemi leṇaṃ kattukāmo’’ti. ‘‘Attho, bhante, ayyassa ārāmikenā’’ti? ‘‘Na kho, mahārāja, bhagavatā ārāmiko anuññāto’’ti. ‘‘Tena hi, bhante, bhagavantaṃ paṭipucchitvā mama āroceyyāthā’’ti. ‘‘Evaṃ mahārājā’’ti kho āyasmā pilindavaccho rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa paccassosi. Atha kho āyasmā pilindavaccho rājānaṃ māgadhaṃ seniyaṃ bimbisāraṃ dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi. Atha kho rājā māgadho seniyo bimbisāro āyasmatā pilindavacchena dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaṃsito uṭṭhāyāsanā āyasmantaṃ pilindavacchaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
619. අථ ඛො ආයස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො භගවතො සන්‌තිකෙ දූතං පාහෙසි – ‘‘රාජා, භන්‌තෙ , මාගධො සෙනියො බිම්‌බිසාරො ආරාමිකං දාතුකාමො. කථං නු ඛො, භන්‌තෙ, මයා පටිපජ්‌ජිතබ්‌බ’’න්‌ති? අථ ඛො භගවා එතස්‌මිං නිදානෙ එතස්‌මිං පකරණෙ ධම්‌මිං කථං කත්‌වා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, ආරාමික’’න්‌ති. දුතියම්‌පි ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්‌බිසාරො යෙනායස්‌මා පිලින්‌දිවච්‌ඡො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං පිලින්‌දවච්‌ඡං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්‌බිසාරො ආයස්‌මන්‌තං පිලින්‌දවච්‌ඡං එතදවොච – ‘‘අනුඤ්‌ඤාතො, භන්‌තෙ, භගවතා ආරාමිකො’’ති? ‘‘එවං, මහාරාජා’’ති. ‘‘තෙන හි, භන්‌තෙ, අය්‍යස්‌ස ආරාමිකං දම්‌මී’’ති. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්‌බිසාරො ආයස්‌මතො පිලින්‌දවච්‌ඡස්‌ස ආරාමිකං පටිස්‌සුණිත්‌වා විස්‌සරිත්‌වා චිරෙන සතිං පටිලභිත්‌වා අඤ්‌ඤතරං සබ්‌බත්‌ථකං මහාමත්‌තං ආමන්‌තෙසි – ‘‘යො මයා, භණෙ, අය්‍යස්‌ස ආරාමිකො පටිස්‌සුතො, දින්‌නො සො ආරාමිකො’’ති? ‘‘න ඛො, දෙව, අය්‍යස්‌ස ආරාමිකො දින්‌නො’’ති. ‘‘කීවචිරං නු ඛො, භණෙ, ඉතො හි තං හොතී’’ති? අථ ඛො සො මහාමත්‌තො රත්‌තියො ගණෙත්‌වා 3 රාජානං මාගධං සෙනියං බිම්‌බිසාරං එතදවොච – ‘‘පඤ්‌ච, දෙව, රත්‌තිසතානී’’ති. ‘‘තෙන හි, භණෙ, අය්‍යස්‌ස පඤ්‌ච ආරාමිකසතානි දෙහී’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො සො මහාමත්‌තො රඤ්‌ඤො මාගධස්‌ස සෙනියස්‌ස බිම්‌බිසාරස්‌ස පටිස්‌සුණිත්‌වා ආයස්‌මතො පිලින්‌දවච්‌ඡස්‌ස පඤ්‌ච ආරාමිකසතානි පාදාසි 4, පාටියෙක්‌කො ගාමො නිවිසි. ආරාමිකගාමකොතිපි නං ආහංසු, පිලින්‌දගාමකොතිපි නං ආහංසු.
619. Atha kho āyasmā pilindavaccho bhagavato santike dūtaṃ pāhesi – ‘‘rājā, bhante , māgadho seniyo bimbisāro ārāmikaṃ dātukāmo. Kathaṃ nu kho, bhante, mayā paṭipajjitabba’’nti? Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ārāmika’’nti. Dutiyampi kho rājā māgadho seniyo bimbisāro yenāyasmā pilindivaccho tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ pilindavacchaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā māgadho seniyo bimbisāro āyasmantaṃ pilindavacchaṃ etadavoca – ‘‘anuññāto, bhante, bhagavatā ārāmiko’’ti? ‘‘Evaṃ, mahārājā’’ti. ‘‘Tena hi, bhante, ayyassa ārāmikaṃ dammī’’ti. Atha kho rājā māgadho seniyo bimbisāro āyasmato pilindavacchassa ārāmikaṃ paṭissuṇitvā vissaritvā cirena satiṃ paṭilabhitvā aññataraṃ sabbatthakaṃ mahāmattaṃ āmantesi – ‘‘yo mayā, bhaṇe, ayyassa ārāmiko paṭissuto, dinno so ārāmiko’’ti? ‘‘Na kho, deva, ayyassa ārāmiko dinno’’ti. ‘‘Kīvaciraṃ nu kho, bhaṇe, ito hi taṃ hotī’’ti? Atha kho so mahāmatto rattiyo gaṇetvā 5 rājānaṃ māgadhaṃ seniyaṃ bimbisāraṃ etadavoca – ‘‘pañca, deva, rattisatānī’’ti. ‘‘Tena hi, bhaṇe, ayyassa pañca ārāmikasatāni dehī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho so mahāmatto rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa paṭissuṇitvā āyasmato pilindavacchassa pañca ārāmikasatāni pādāsi 6, pāṭiyekko gāmo nivisi. Ārāmikagāmakotipi naṃ āhaṃsu, pilindagāmakotipi naṃ āhaṃsu.
620. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො තස්‌මිං ගාමකෙ කුලූපකො හොති. අථ ඛො ආයස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරං ආදාය පිලින්‌දගාමකං පිණ්‌ඩාය පාවිසි. තෙන ඛො පන සමයෙන තස්‌මිං ගාමකෙ උස්‌සවො හොති. දාරකා අලඞ්‌කතා මාලාකිතා කීළන්‌ති. අථ ඛො ආයස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො පිලින්‌දගාමකෙ සපදානං පිණ්‌ඩාය චරමානො යෙන අඤ්‌ඤතරස්‌ස ආරාමිකස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි. තෙන ඛො පන සමයෙන තස්‌සා ආරාමිකිනියා ධීතා අඤ්‌ඤෙ දාරකෙ අලඞ්‌කතෙ මාලාකිතෙ පස්‌සිත්‌වා රොදති – ‘‘මාලං මෙ දෙථ, අලඞ්‌කාරං මෙ දෙථා’’ති. අථ ඛො ආයස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො තං ආරාමිකිනිං එතදවොච – ‘‘කිස්‌සායං දාරිකා රොදතී’’ති? ‘‘අයං, භන්‌තෙ, දාරිකා අඤ්‌ඤෙ දාරකෙ අලඞ්‌කතෙ මාලාකිතෙ පස්‌සිත්‌වා රොදති – ‘මාලං මෙ දෙථ, අලඞ්‌කාරං මෙ දෙථා’ති. කුතො අම්‌හාකං දුග්‌ගතානං මාලා කුතො, අලඞ්‌කාරො’’ති? අථ ඛො ආයස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො අඤ්‌ඤතරං තිණණ්‌ඩුපකං ගහෙත්‌වා තං ආරාමිකිනිං එතදවොච – ‘‘හන්‌දිමං තිණණ්‌ඩුපකං තස්‌සා දාරිකාය සීසෙ පටිමුඤ්‌චා’’ති. අථ ඛො සා ආරාමිකිනී තං තිණණ්‌ඩුපකං ගහෙත්‌වා තස්‌සා දාරිකාය සීසෙ පටිමුඤ්‌චි. සා අහොසි සුවණ්‌ණමාලා අභිරූපා දස්‌සනීයා පාසාදිකා. නත්‌ථි තාදිසා රඤ්‌ඤොපි අන්‌තෙපුරෙ සුවණ්‌ණමාලා. මනුස්‌සා රඤ්‌ඤො මාගධස්‌ස සෙනියස්‌ස බිම්‌බිසාරස්‌ස ආරොචෙසුං – ‘‘අමුකස්‌ස, දෙව, ආරාමිකස්‌ස ඝරෙ සුවණ්‌ණමාලා අභිරූපා දස්‌සනීයා පාසාදිකා. නත්‌ථි තාදිසා දෙවස්‌සාපි අන්‌තෙපුරෙ සුවණ්‌ණමාලා. කුතො තස්‌ස දුග්‌ගතස්‌ස! නිස්‌සංසයං චොරිකාය ආභතා’’ති!! අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්‌බිසාරො තං ආරාමිකකුලං බන්‌ධාපෙසි. දුතියම්‌පි ඛො ආයස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරං ආදාය පිලින්‌දගාමකං පිණ්‌ඩාය පාවිසි. පිලින්‌දගාමකෙ සපදානං පිණ්‌ඩාය චරමානො යෙන තස්‌ස ආරාමිකස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පටිවිස්‌සකෙ පුච්‌ඡි – ‘‘කහං ඉමං ආරාමිකකුලං ගත’’න්‌ති? ‘‘එතිස්‌සා, භන්‌තෙ, සුවණ්‌ණමාලාය කාරණා රඤ්‌ඤා බන්‌ධාපිත’’න්‌ති.
620. Tena kho pana samayena āyasmā pilindavaccho tasmiṃ gāmake kulūpako hoti. Atha kho āyasmā pilindavaccho pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya pilindagāmakaṃ piṇḍāya pāvisi. Tena kho pana samayena tasmiṃ gāmake ussavo hoti. Dārakā alaṅkatā mālākitā kīḷanti. Atha kho āyasmā pilindavaccho pilindagāmake sapadānaṃ piṇḍāya caramāno yena aññatarassa ārāmikassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Tena kho pana samayena tassā ārāmikiniyā dhītā aññe dārake alaṅkate mālākite passitvā rodati – ‘‘mālaṃ me detha, alaṅkāraṃ me dethā’’ti. Atha kho āyasmā pilindavaccho taṃ ārāmikiniṃ etadavoca – ‘‘kissāyaṃ dārikā rodatī’’ti? ‘‘Ayaṃ, bhante, dārikā aññe dārake alaṅkate mālākite passitvā rodati – ‘mālaṃ me detha, alaṅkāraṃ me dethā’ti. Kuto amhākaṃ duggatānaṃ mālā kuto, alaṅkāro’’ti? Atha kho āyasmā pilindavaccho aññataraṃ tiṇaṇḍupakaṃ gahetvā taṃ ārāmikiniṃ etadavoca – ‘‘handimaṃ tiṇaṇḍupakaṃ tassā dārikāya sīse paṭimuñcā’’ti. Atha kho sā ārāmikinī taṃ tiṇaṇḍupakaṃ gahetvā tassā dārikāya sīse paṭimuñci. Sā ahosi suvaṇṇamālā abhirūpā dassanīyā pāsādikā. Natthi tādisā raññopi antepure suvaṇṇamālā. Manussā rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa ārocesuṃ – ‘‘amukassa, deva, ārāmikassa ghare suvaṇṇamālā abhirūpā dassanīyā pāsādikā. Natthi tādisā devassāpi antepure suvaṇṇamālā. Kuto tassa duggatassa! Nissaṃsayaṃ corikāya ābhatā’’ti!! Atha kho rājā māgadho seniyo bimbisāro taṃ ārāmikakulaṃ bandhāpesi. Dutiyampi kho āyasmā pilindavaccho pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya pilindagāmakaṃ piṇḍāya pāvisi. Pilindagāmake sapadānaṃ piṇḍāya caramāno yena tassa ārāmikassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paṭivissake pucchi – ‘‘kahaṃ imaṃ ārāmikakulaṃ gata’’nti? ‘‘Etissā, bhante, suvaṇṇamālāya kāraṇā raññā bandhāpita’’nti.
621. අථ ඛො ආයස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො යෙන රඤ්‌ඤො මාගධස්‌ස සෙනියස්‌ස බිම්‌බිසාරස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්‌බිසාරො යෙනායස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං පිලින්‌දවච්‌ඡං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො රාජානං මාගධං සෙනියං බිම්‌බිසාරං ආයස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො එතදවොච – ‘‘කිස්‌ස, මහාරාජ, ආරාමිකකුලං බන්‌ධාපිත’’න්‌ති? ‘‘තස්‌ස, භන්‌තෙ, ආරාමිකස්‌ස ඝරෙ සුවණ්‌ණමාලා අභිරූපා දස්‌සනීයා පාසාදිකා. නත්‌ථි තාදිසා අම්‌හාකම්‌පි අන්‌තෙපුරෙ සුවණ්‌ණමාලා. කුතො තස්‌ස දුග්‌ගතස්‌ස! නිස්‌සංසයං චොරිකාය ආභතා’’ති!! අථ ඛො ආයස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො රඤ්‌ඤො මාගධස්‌ස සෙනියස්‌ස බිම්‌බිසාරස්‌ස පාසාදං සුවණ්‌ණන්‌ති අධිමුච්‌චි. සො අහොසි සබ්‌බසොවණ්‌ණමයො. ‘‘ඉදං පන තෙ, මහාරාජ, තාව බහුං සුවණ්‌ණං කුතො’’ති? ‘‘අඤ්‌ඤාතං, භන්‌තෙ, අය්‍යස්‌සෙවෙසො ඉද්‌ධානුභාවො’’ති. තං ආරාමිකකුලං මුඤ්‌චාපෙසි. මනුස්‌සා – ‘‘අය්‍යෙන කිර පිලින්‌දවච්‌ඡෙන සරාජිකාය පරිසාය උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මං ඉද්‌ධිපාටිහාරියං දස්‌සිත’’න්‌ති, අත්‌තමනා අභිප්‌පසන්‌නා ආයස්‌මතො පිලින්‌දවච්‌ඡස්‌ස පඤ්‌ච භෙසජ්‌ජානි අභිහරිංසු, සෙය්‍යථිදං – සප්‌පි නවනීතං තෙලං මධු ඵාණිතං. පකතියාපි ච ආයස්‌මා පිලින්‌දවච්‌ඡො ලාභී හොති පඤ්‌චන්‌නං භෙසජ්‌ජානං. ලද්‌ධං ලද්‌ධං පරිසාය විස්‌සජ්‌ජෙති. පරිසා චස්‌ස හොති බාහුල්‌ලිකා. ලද්‌ධං ලද්‌ධං කොලම්‌බෙපි ඝටෙපි පූරෙත්‌වා පටිසාමෙති, පරිස්‌සාවනානිපි ථවිකායොපි පූරෙත්‌වා වාතපානෙසු ලග්‌ගෙති. තානි ඔලීනවිලීනානි තිට්‌ඨන්‌ති. උන්‌දූරෙහිපි විහාරා ඔකිණ්‌ණවිකිණ්‌ණා හොන්‌ති. මනුස්‌සා විහාරචාරිකං ආහිණ්‌ඩන්‌තා පස්‌සිත්‌වා උජ්‌ඣායන්‌ති ඛිය්‍යන්‌ති විපාචෙන්‌ති – ‘‘අන්‌තොකොට්‌ඨාගාරිකා ඉමෙ සමණා සක්‍යපුත්‌තියා, සෙය්‍යථාපි රාජා මාගධො සෙනියො බිම්‌බිසාරො’’ති ! අස්‌සොසුං ඛො භික්‌ඛූ තෙසං මනුස්‌සානං උජ්‌ඣායන්‌තානං ඛිය්‍යන්‌තානං විපාචෙන්‌තානං. යෙ තෙ භික්‌ඛූ අප්‌පිච්‌ඡා…පෙ.… තෙ උජ්‌ඣායන්‌ති ඛිය්‍යන්‌ති විපාචෙන්‌ති – ‘‘කථඤ්‌හි නාම භික්‌ඛූ එවරූපාය බාහුල්‌ලාය චෙතෙස්‌සන්‌තී’’ති! අථ ඛො තෙ භික්‌ඛූ තෙ අනෙකපරියායෙන විගරහිත්‌වා භගවතො එතමත්‌ථං ආරොචෙසුං…පෙ.… ‘‘සච්‌චං කිර, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ එවරූපාය බාහුල්‌ලාය චෙතෙන්‌තී’’ති? ‘‘සච්‌චං, භගවා’’ති. විගරහි බුද්‌ධො භගවා…පෙ.… කථඤ්‌හි නාම තෙ, භික්‌ඛවෙ, මොඝපුරිසා එවරූපාය බාහුල්‌ලාය චෙතෙස්‌සන්‌ති! නෙතං, භික්‌ඛවෙ, අප්‌පසන්‌නානං වා පසාදාය…පෙ.… එවඤ්‌ච පන, භික්‌ඛවෙ, ඉමං සික්‌ඛාපදං උද්‌දිසෙය්‍යාථ –
621. Atha kho āyasmā pilindavaccho yena rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho rājā māgadho seniyo bimbisāro yenāyasmā pilindavaccho tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ pilindavacchaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho rājānaṃ māgadhaṃ seniyaṃ bimbisāraṃ āyasmā pilindavaccho etadavoca – ‘‘kissa, mahārāja, ārāmikakulaṃ bandhāpita’’nti? ‘‘Tassa, bhante, ārāmikassa ghare suvaṇṇamālā abhirūpā dassanīyā pāsādikā. Natthi tādisā amhākampi antepure suvaṇṇamālā. Kuto tassa duggatassa! Nissaṃsayaṃ corikāya ābhatā’’ti!! Atha kho āyasmā pilindavaccho rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa pāsādaṃ suvaṇṇanti adhimucci. So ahosi sabbasovaṇṇamayo. ‘‘Idaṃ pana te, mahārāja, tāva bahuṃ suvaṇṇaṃ kuto’’ti? ‘‘Aññātaṃ, bhante, ayyasseveso iddhānubhāvo’’ti. Taṃ ārāmikakulaṃ muñcāpesi. Manussā – ‘‘ayyena kira pilindavacchena sarājikāya parisāya uttarimanussadhammaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassita’’nti, attamanā abhippasannā āyasmato pilindavacchassa pañca bhesajjāni abhihariṃsu, seyyathidaṃ – sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ. Pakatiyāpi ca āyasmā pilindavaccho lābhī hoti pañcannaṃ bhesajjānaṃ. Laddhaṃ laddhaṃ parisāya vissajjeti. Parisā cassa hoti bāhullikā. Laddhaṃ laddhaṃ kolambepi ghaṭepi pūretvā paṭisāmeti, parissāvanānipi thavikāyopi pūretvā vātapānesu laggeti. Tāni olīnavilīnāni tiṭṭhanti. Undūrehipi vihārā okiṇṇavikiṇṇā honti. Manussā vihāracārikaṃ āhiṇḍantā passitvā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘antokoṭṭhāgārikā ime samaṇā sakyaputtiyā, seyyathāpi rājā māgadho seniyo bimbisāro’’ti ! Assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyyantānaṃ vipācentānaṃ. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma bhikkhū evarūpāya bāhullāya cetessantī’’ti! Atha kho te bhikkhū te anekapariyāyena vigarahitvā bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘saccaṃ kira, bhikkhave, bhikkhū evarūpāya bāhullāya cetentī’’ti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma te, bhikkhave, moghapurisā evarūpāya bāhullāya cetessanti! Netaṃ, bhikkhave, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
622. ‘‘යානි ඛො පන තානි ගිලානානං භික්‌ඛූනං පටිසායනීයානි භෙසජ්‌ජානි, සෙය්‍යථිදං – සප්‌පි නවනීතං තෙලං මධු ඵාණිතං, තානි පටිග්‌ගහෙත්‌වා සත්‌තාහපරමං සන්‌නිධිකාරකං පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බානි. තං අතික්‌කාමයතො නිස්‌සග්‌ගියං පාචිත්‌තිය’’න්‌ති.
622.‘‘Yānikho pana tāni gilānānaṃ bhikkhūnaṃ paṭisāyanīyāni bhesajjāni, seyyathidaṃ – sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ, tāni paṭiggahetvā sattāhaparamaṃ sannidhikārakaṃ paribhuñjitabbāni. Taṃ atikkāmayato nissaggiyaṃ pācittiya’’nti.
623. යානි ඛො පන තානි ගිලානානං භික්‌ඛූනං පටිසායනීයානි භෙස්‌සජ්‌ජානීති සප්‌පි නාම ගොසප්‌පි වා අජිකාසප්‌පි වා මහිංසසප්‌පි 7 වා යෙසං මංසං කප්‌පති තෙසං සප්‌පි. නවනීතං නාම තෙසං යෙව නවනීතං. තෙලං නාම තිලතෙලං සාසපතෙලං මධුකතෙලං එරණ්‌ඩතෙලං වසාතෙලං. මධු නාම මක්‌ඛිකාමධු. ඵාණිතං නාම උච්‌ඡුම්‌හා නිබ්‌බත්‌තං.
623.Yāni kho pana tāni gilānānaṃ bhikkhūnaṃ paṭisāyanīyāni bhessajjānīti sappi nāma gosappi vā ajikāsappi vā mahiṃsasappi 8 vā yesaṃ maṃsaṃ kappati tesaṃ sappi. Navanītaṃ nāma tesaṃ yeva navanītaṃ. Telaṃ nāma tilatelaṃ sāsapatelaṃ madhukatelaṃ eraṇḍatelaṃ vasātelaṃ. Madhu nāma makkhikāmadhu. Phāṇitaṃ nāma ucchumhā nibbattaṃ.
තානි පටිග්‌ගහෙත්‌වා සත්‌තාහපරමං සන්‌නිධිකාරකං පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බානීති සත්‌තාහපරමතා පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බානි.
Tāni paṭiggahetvā sattāhaparamaṃ sannidhikārakaṃ paribhuñjitabbānīti sattāhaparamatā paribhuñjitabbāni.
තං අතික්‌කාමයතො නිස්‌සග්‌ගියං හොතීති අට්‌ඨමෙ අරුණුග්‌ගමනෙ නිස්‌සග්‌ගියං හොති. නිස්‌සජ්‌ජිතබ්‌බං සඞ්‌ඝස්‌ස වා ගණස්‌ස වා පුග්‌ගලස්‌ස වා. එවඤ්‌ච පන, භික්‌ඛවෙ, නිස්‌සජ්‌ජිතබ්‌බං…පෙ.… ඉදං මෙ, භන්‌තෙ, භෙසජ්‌ජං සත්‌තාහාතික්‌කන්‌තං නිස්‌සග්‌ගියං, ඉමාහං සඞ්‌ඝස්‌ස නිස්‌සජ්‌ජාමීති…පෙ.… දදෙය්‍යාති…පෙ.… දදෙය්‍යුන්‌ති…පෙ.… ආයස්‌මතො දම්‌මීති.
Taṃ atikkāmayato nissaggiyaṃhotīti aṭṭhame aruṇuggamane nissaggiyaṃ hoti. Nissajjitabbaṃ saṅghassa vā gaṇassa vā puggalassa vā. Evañca pana, bhikkhave, nissajjitabbaṃ…pe… idaṃ me, bhante, bhesajjaṃ sattāhātikkantaṃ nissaggiyaṃ, imāhaṃ saṅghassa nissajjāmīti…pe… dadeyyāti…pe… dadeyyunti…pe… āyasmato dammīti.
624. සත්‌තාහාතික්‌කන්‌තෙ අතික්‌කන්‌තසඤ්‌ඤී, නිස්‌සග්‌ගියං පාචිත්‌තියං. සත්‌තාහාතික්‌කන්‌තෙ වෙමතිකො, නිස්‌සග්‌ගියං පාචිත්‌තියං. සත්‌තාහාතික්‌කන්‌තෙ අනතික්‌කන්‌තසඤ්‌ඤී, නිස්‌සග්‌ගියං පාචිත්‌තියං. අනධිට්‌ඨිතෙ අධිට්‌ඨිතසඤ්‌ඤී, නිස්‌සග්‌ගියං පාචිත්‌තියං. අවිස්‌සජ්‌ජිතෙ විස්‌සජ්‌ජිතසඤ්‌ඤී, නිස්‌සග්‌ගියං පාචිත්‌තියං. අනට්‌ඨෙ නට්‌ඨසඤ්‌ඤී, නිස්‌සග්‌ගියං පාචිත්‌තියං. අවිනට්‌ඨෙ විනට්‌ඨසඤ්‌ඤී, නිස්‌සග්‌ගියං පාචිත්‌තියං. අදඩ්‌ඪෙ දඩ්‌ඪසඤ්‌ඤී, නිස්‌සග්‌ගියං පාචිත්‌තියං. අවිලුත්‌තෙ විලුත්‌තසඤ්‌ඤී, නිස්‌සග්‌ගියං පාචිත්‌තියං.
624. Sattāhātikkante atikkantasaññī, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Sattāhātikkante vematiko, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Sattāhātikkante anatikkantasaññī, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Anadhiṭṭhite adhiṭṭhitasaññī, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Avissajjite vissajjitasaññī, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Anaṭṭhe naṭṭhasaññī, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Avinaṭṭhe vinaṭṭhasaññī, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Adaḍḍhe daḍḍhasaññī, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Avilutte viluttasaññī, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ.
නිස්‌සට්‌ඨං පටිලභිත්‌වා න කායිකෙන පරිභොගෙන පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බං, න අජ්‌ඣොහරිතබ්‌බං, පදීපෙ වා කාළවණ්‌ණෙ වා උපනෙතබ්‌බං, අඤ්‌ඤෙන භික්‌ඛුනා කායිකෙන පරිභොගෙන පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බං, න අජ්‌ඣොහරිතබ්‌බං.
Nissaṭṭhaṃ paṭilabhitvā na kāyikena paribhogena paribhuñjitabbaṃ, na ajjhoharitabbaṃ, padīpe vā kāḷavaṇṇe vā upanetabbaṃ, aññena bhikkhunā kāyikena paribhogena paribhuñjitabbaṃ, na ajjhoharitabbaṃ.
සත්‌තාහානතික්‌කන්‌තෙ අතික්‌කන්‌තසඤ්‌ඤී, ආපත්‌ති දුක්‌කටස්‌ස. සත්‌තාහානතික්‌කන්‌තෙ වෙමතිකො, ආපත්‌ති දුක්‌කටස්‌ස. සත්‌තාහානතික්‌කන්‌තෙ අනතික්‌කන්‌තසඤ්‌ඤී, අනාපත්‌ති.
Sattāhānatikkante atikkantasaññī, āpatti dukkaṭassa. Sattāhānatikkante vematiko, āpatti dukkaṭassa. Sattāhānatikkante anatikkantasaññī, anāpatti.
625. අනාපත්‌ති අන්‌තොසත්‌තාහං අධිට්‌ඨෙති, විස්‌සජ්‌ජෙති, නස්‌සති, විනස්‌සති, ඩය්‌හති, අච්‌ඡින්‌දිත්‌වා ගණ්‌හන්‌ති, විස්‌සාසං ගණ්‌හන්‌ති, අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස චත්‌තෙන වන්‌තෙන මුත්‌තෙන අනපෙක්‌ඛො දත්‌වා පටිලභිත්‌වා පරිභුඤ්‌ජති, උම්‌මත්‌තකස්‌ස, ආදිකම්‌මිකස්‌සාති.
625. Anāpatti antosattāhaṃ adhiṭṭheti, vissajjeti, nassati, vinassati, ḍayhati, acchinditvā gaṇhanti, vissāsaṃ gaṇhanti, anupasampannassa cattena vantena muttena anapekkho datvā paṭilabhitvā paribhuñjati, ummattakassa, ādikammikassāti.
භෙසජ්‌ජසික්‌ඛාපදං නිට්‌ඨිතං තතියං.
Bhesajjasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 3. භෙසජ්‌ජසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 3. Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / 3. භෙසජ්‌ජසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 3. Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 3. භෙසජ්‌ජසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 3. Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 3. භෙසජ්‌ජසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 3. Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā
