| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
३. भेसज्जसिक्खापदवण्णना
3. Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā
उग्गहेत्वाति उग्गहितकं कत्वा, अप्पटिग्गहितं सयमेव गहेत्वाति अत्थो। सत्ताहातिक्कमेपि अनापत्तिकता चेत्थ अनज्झोहरणीयतं आपन्नत्ताति वेदितब्बं। कस्मा एतेन इदं दस्सितं होतीति आह ‘‘तानि ही’’तिआदि। भिसक्कस्स इमानि तेन अनुञ्ञातत्ताति भेसज्जानि, येसं केसञ्चि सप्पायानमेतं अधिवचनं। तेनाह ‘‘भेसज्जकिच्चं करोन्तु वा, मा वा, एवं लद्धवोहारानी’’ति। इदानि सत्ताहकालिकं निस्सग्गियवत्थुभूतं सप्पिनवनीतं दस्सेतुं ‘‘सप्पि नाम गवादीन’’न्तिआदि वुत्तं। आदिसद्देन अजिकादीनं गहणं। ‘‘येसं मंसं कप्पती’’ति इमिना पाकटेहि गोअजिकादीहि अञ्ञानिपि मिगरोहितादीनि सङ्गण्हाति। येसञ्हि खीरं अत्थि, सप्पिपि तेसं अत्थियेव। तं पन सुलभं वा होतु, दुल्लभं वा, असंमोहत्थं वुत्तं। मक्खिकामधुमेवाति खुद्दकभमरमधुकरीहि तीहि मक्खिकाहि कतं मधुमेव। उच्छुरसन्ति सुद्धोदकसम्भिन्नानं वसेन दुविधम्पि उच्छुरसं। ‘‘अगिलानस्स गुळोदक’’न्ति (महाव॰ २८४) पन उद्दिस्स अनुञ्ञातत्ता उदकसम्भिन्नो अगिलानस्स वट्टति। ‘‘अवत्थुकपक्का वा’’ति इमिना सवत्थुकपक्का न वट्टतीति दस्सेति। महापच्चरियं पन ‘‘एतं सवत्थुकपक्कं वट्टति, नो वट्टतीति पुच्छं कत्वा उच्छुफाणितं पच्छाभत्तं नोवट्टनकं नाम नत्थी’’ति वुत्तं, तं युत्तन्ति समन्तपासादिकायं (पारा॰ अट्ठ॰ २.६२३) वुत्तं। उच्छुविकतीति उच्छुम्हा निब्बत्ता रसलसिकादिका। पकतत्तानं पटिनिद्देसत्ता तं-सद्दस्स तेन पकतानं भेसज्जानं एव गहणं, न तेसं वत्थूनन्ति आह ‘‘तानि भेसज्जानी’’तिआदि। न तेसं वत्थूनीति तेसं सप्पिआदीनं कारणानि खीरादीनि अप्पटिग्गहेत्वाति अत्थो।
Uggahetvāti uggahitakaṃ katvā, appaṭiggahitaṃ sayameva gahetvāti attho. Sattāhātikkamepi anāpattikatā cettha anajjhoharaṇīyataṃ āpannattāti veditabbaṃ. Kasmā etena idaṃ dassitaṃ hotīti āha ‘‘tāni hī’’tiādi. Bhisakkassa imāni tena anuññātattāti bhesajjāni, yesaṃ kesañci sappāyānametaṃ adhivacanaṃ. Tenāha ‘‘bhesajjakiccaṃ karontu vā, mā vā, evaṃ laddhavohārānī’’ti. Idāni sattāhakālikaṃ nissaggiyavatthubhūtaṃ sappinavanītaṃ dassetuṃ ‘‘sappi nāma gavādīna’’ntiādi vuttaṃ. Ādisaddena ajikādīnaṃ gahaṇaṃ. ‘‘Yesaṃ maṃsaṃ kappatī’’ti iminā pākaṭehi goajikādīhi aññānipi migarohitādīni saṅgaṇhāti. Yesañhi khīraṃ atthi, sappipi tesaṃ atthiyeva. Taṃ pana sulabhaṃ vā hotu, dullabhaṃ vā, asaṃmohatthaṃ vuttaṃ. Makkhikāmadhumevāti khuddakabhamaramadhukarīhi tīhi makkhikāhi kataṃ madhumeva. Ucchurasanti suddhodakasambhinnānaṃ vasena duvidhampi ucchurasaṃ. ‘‘Agilānassa guḷodaka’’nti (mahāva. 284) pana uddissa anuññātattā udakasambhinno agilānassa vaṭṭati. ‘‘Avatthukapakkā vā’’ti iminā savatthukapakkā na vaṭṭatīti dasseti. Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘etaṃ savatthukapakkaṃ vaṭṭati, no vaṭṭatīti pucchaṃ katvā ucchuphāṇitaṃ pacchābhattaṃ novaṭṭanakaṃ nāma natthī’’ti vuttaṃ, taṃ yuttanti samantapāsādikāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.623) vuttaṃ. Ucchuvikatīti ucchumhā nibbattā rasalasikādikā. Pakatattānaṃ paṭiniddesattā taṃ-saddassa tena pakatānaṃ bhesajjānaṃ eva gahaṇaṃ, na tesaṃ vatthūnanti āha ‘‘tāni bhesajjānī’’tiādi. Na tesaṃ vatthūnīti tesaṃ sappiādīnaṃ kāraṇāni khīrādīni appaṭiggahetvāti attho.
वसातेलन्ति (पारा॰ अट्ठ॰ २.६२३) ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, वसानि भेसज्जानि अच्छवसं मच्छवसं सुसुकावसं सूकरवसं गद्रभवस’’न्ति (महाव॰ २६२) एवं अनुञ्ञातवसानं तेलं। यानीति यानि भेसज्जानि। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, वसानि भेसज्जानि अच्छवसं मच्छवसं सुसुकावसं सूकरवसं गद्रभवसं काले पटिग्गहितं काले निप्पक्कं काले संसट्ठं तेलपरिभोगेन परिभुञ्जितु’’न्ति एवं तेलत्थं वसापटिग्गहणस्स अनुञ्ञातत्ता ‘‘वसातेलं पना’’तिआदि वुत्तं। कालेति पुरेभत्तं। संसट्ठन्ति परिस्सावितं। तस्माति यस्मा अनुञ्ञातं, तस्मा। ‘‘अच्छवस’’न्ति वचनेन ठपेत्वा मनुस्सवसं सब्बेसं अकप्पियमंसानं वसाय अनुञ्ञातत्ता ‘‘ठपेत्वा मनुस्सवस’’न्ति वुत्तं।
Vasātelanti (pārā. aṭṭha. 2.623) ‘‘anujānāmi, bhikkhave, vasāni bhesajjāni acchavasaṃ macchavasaṃ susukāvasaṃ sūkaravasaṃ gadrabhavasa’’nti (mahāva. 262) evaṃ anuññātavasānaṃ telaṃ. Yānīti yāni bhesajjāni. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, vasāni bhesajjāni acchavasaṃ macchavasaṃ susukāvasaṃ sūkaravasaṃ gadrabhavasaṃ kāle paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ kāle saṃsaṭṭhaṃ telaparibhogena paribhuñjitu’’nti evaṃ telatthaṃ vasāpaṭiggahaṇassa anuññātattā ‘‘vasātelaṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Kāleti purebhattaṃ. Saṃsaṭṭhanti parissāvitaṃ. Tasmāti yasmā anuññātaṃ, tasmā. ‘‘Acchavasa’’nti vacanena ṭhapetvā manussavasaṃ sabbesaṃ akappiyamaṃsānaṃ vasāya anuññātattā ‘‘ṭhapetvā manussavasa’’nti vuttaṃ.
सामं पचित्वाति कालेयेव सामं पचित्वा। निब्बत्तिततेलम्पीति कालेयेव अत्तना विवेचिततेलम्पि। तिविधम्पि चेतं कालेयेव वट्टति। वुत्तम्पि चेतं ‘‘काले चे, भिक्खवे, पटिग्गहितं काले निप्पक्कं काले संसट्ठं, तं चे परिभुञ्जेय्य, अनापत्ती’’ति। पच्छाभत्तं पन पटिग्गहेतुं वा कातुं वा न वट्टतियेव। वुत्तम्पि चेतं ‘‘विकाले चे, भिक्खवे, पटिग्गहितं विकाले निप्पक्कं विकाले संसट्ठं, तं चे परिभुञ्जेय्य, आपत्ति तिण्णं दुक्कटानं। काले चे, भिक्खवे, पटिग्गहितं विकाले निप्पक्कं विकाले संसट्ठं, तं चे परिभुञ्जेय्य, आपत्ति द्विन्नं दुक्कटानं। काले चे, भिक्खवे, पटिग्गहितं काले निप्पक्कं विकाले संसट्ठं, तं चे परिभुञ्जेय्य, आपत्ति दुक्कटस्सा’’ति (महाव॰ २६२)। ‘‘सत्ताहं निरामिसपरिभोगेन वट्टती’’ति इमिना पन ‘‘काले पटिग्गहितं काले निप्पक्कं काले संसट्ठं तेलपरिभोगेन परिभुञ्जितु’’न्ति इदं निरामिसपरिभोगं सन्धाय वुत्तन्ति दस्सेति।
Sāmaṃ pacitvāti kāleyeva sāmaṃ pacitvā. Nibbattitatelampīti kāleyeva attanā vivecitatelampi. Tividhampi cetaṃ kāleyeva vaṭṭati. Vuttampi cetaṃ ‘‘kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ kāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, anāpattī’’ti. Pacchābhattaṃ pana paṭiggahetuṃ vā kātuṃ vā na vaṭṭatiyeva. Vuttampi cetaṃ ‘‘vikāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ vikāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti tiṇṇaṃ dukkaṭānaṃ. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ vikāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti dvinnaṃ dukkaṭānaṃ. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 262). ‘‘Sattāhaṃ nirāmisaparibhogena vaṭṭatī’’ti iminā pana ‘‘kāle paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ kāle saṃsaṭṭhaṃ telaparibhogena paribhuñjitu’’nti idaṃ nirāmisaparibhogaṃ sandhāya vuttanti dasseti.
यं पनेत्थ (पारा॰ अट्ठ॰ २.६२३) सुखुमरजसदिसं मंसं वा न्हारु वा अट्ठि वा लोहितं वा होति, तं अब्बोहारिकं। सचे पन अनुपसम्पन्नो ताय पटिग्गहितवसाय तेलं कत्वा देति, तं कथन्ति आह ‘‘अनुपसम्पन्नेना’’तिआदि। तदहूति यस्मिं अहनि पटिग्गहितं, तदहु। पच्छाभत्ततो पट्ठाय पन सत्ताहं निरामिसमेव वट्टति। तत्रापि अब्बोहारिकं अब्बोहारिकमेव। यावकालिकवत्थूनं अञ्ञेसं वत्थुं पचितुं न वट्टतीति सम्बन्धो। तत्थ यावकालिकवत्थूनन्ति यावकालिकं वत्थु एतेसन्ति यावकालिकवत्थूनि, तेसं, यावकालिकवत्थुमन्तानन्ति अत्थो। अञ्ञेसन्ति वसातेलतो अञ्ञेसं सप्पिआदीनं। वत्थुन्ति खीरादिकं यावकालिकभूतं वत्थुं, पचितुं न वट्टतियेव, सामंपाकत्ताति अधिप्पायो।
Yaṃ panettha (pārā. aṭṭha. 2.623) sukhumarajasadisaṃ maṃsaṃ vā nhāru vā aṭṭhi vā lohitaṃ vā hoti, taṃ abbohārikaṃ. Sace pana anupasampanno tāya paṭiggahitavasāya telaṃ katvā deti, taṃ kathanti āha ‘‘anupasampannenā’’tiādi. Tadahūti yasmiṃ ahani paṭiggahitaṃ, tadahu. Pacchābhattato paṭṭhāya pana sattāhaṃ nirāmisameva vaṭṭati. Tatrāpi abbohārikaṃ abbohārikameva. Yāvakālikavatthūnaṃ aññesaṃ vatthuṃ pacituṃ na vaṭṭatīti sambandho. Tattha yāvakālikavatthūnanti yāvakālikaṃ vatthu etesanti yāvakālikavatthūni, tesaṃ, yāvakālikavatthumantānanti attho. Aññesanti vasātelato aññesaṃ sappiādīnaṃ. Vatthunti khīrādikaṃ yāvakālikabhūtaṃ vatthuṃ, pacituṃ na vaṭṭatiyeva, sāmaṃpākattāti adhippāyo.
निब्बत्तितसप्पिं वाति यावकालिकवत्थुतो विवेचितसप्पिं वा। यथा तत्थ दधिगतं वा तक्कगतं वा खयं गमिस्सति, एवं झापितं वाति अत्थो। नवनीतं वाति तक्कबिन्दूनिपि दधिगुळिकायोपि अपनेत्वा सुधोतनवनीतं पचितुं वट्टति सामंपक्काभावतोति अधिप्पायो। यदि सयंपचितसत्ताहकालिकेन सद्धिं आमिसं भुञ्जति, तं आमिसं सयंपचितसत्ताहकालिकेन मिस्सितं अत्तनो यावकालिकभावं सत्ताहकालिकेन गण्हापेति। तथा च यावकालिकं अपक्कम्पि सयंपक्कभावं उपगच्छतीति ‘‘तं पन तदहुपुरेभत्तम्पि सामिसं परिभुञ्जितुं न वट्टती’’ति वुत्तं। यथा सयंपक्कसत्ताहकालिकं वसातेलं, सयंभज्जितसासपादियावजीविकवत्थूनं तेलञ्च सामिसं तदहुपुरेभत्तम्पि न वट्टति, तथा नवनीतसप्पीति वेदितब्बं। वुत्तञ्च –
Nibbattitasappiṃ vāti yāvakālikavatthuto vivecitasappiṃ vā. Yathā tattha dadhigataṃ vā takkagataṃ vā khayaṃ gamissati, evaṃ jhāpitaṃ vāti attho. Navanītaṃ vāti takkabindūnipi dadhiguḷikāyopi apanetvā sudhotanavanītaṃ pacituṃ vaṭṭati sāmaṃpakkābhāvatoti adhippāyo. Yadi sayaṃpacitasattāhakālikena saddhiṃ āmisaṃ bhuñjati, taṃ āmisaṃ sayaṃpacitasattāhakālikena missitaṃ attano yāvakālikabhāvaṃ sattāhakālikena gaṇhāpeti. Tathā ca yāvakālikaṃ apakkampi sayaṃpakkabhāvaṃ upagacchatīti ‘‘taṃ pana tadahupurebhattampi sāmisaṃ paribhuñjituṃ na vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Yathā sayaṃpakkasattāhakālikaṃ vasātelaṃ, sayaṃbhajjitasāsapādiyāvajīvikavatthūnaṃ telañca sāmisaṃ tadahupurebhattampi na vaṭṭati, tathā navanītasappīti veditabbaṃ. Vuttañca –
‘‘यावकालिकआदीनि , संसट्ठानि सहत्तना।
‘‘Yāvakālikaādīni , saṃsaṭṭhāni sahattanā;
गाहापयन्ति सब्भाव’’न्ति च।
Gāhāpayanti sabbhāva’’nti ca;
‘‘तेहेव भिक्खुना पत्तं, कप्पते यावजीविकं।
‘‘Teheva bhikkhunā pattaṃ, kappate yāvajīvikaṃ;
निरामिसंव सत्ताहं, सामिसे सामपाकता’’ति च॥
Nirāmisaṃva sattāhaṃ, sāmise sāmapākatā’’ti ca.
खीरादितोति एत्थ आदिसद्देन तिलादीनं गहणं। सामिसानिपीति न केवलं निरामिसानेवाति अत्थो। पच्छाभत्ततो पन पट्ठाय न वट्टन्तियेव। सत्ताहातिक्कमेपि अनापत्ति सवत्थुकानं पटिग्गहितत्ता। ‘‘तानि पटिग्गहेत्वा’’ति (पारा॰ ६२२) हि वुत्तं। तेनाह ‘‘पच्छाभत्ततो पट्ठाया’’तिआदि। पच्छाभत्तं पटिग्गहितकेहि कतं पन अब्भञ्जनादीसु उपनेतब्बं, पुरेभत्तम्पि च उग्गहितकेहि कतं। उभयेसम्पि सत्ताहातिक्कमेपि अनापत्ति। अन्तोसत्ताहेति सत्ताहब्भन्तरे। अब्भञ्जनादीनन्ति एत्थ आदिसद्देन मुद्धनितेलअरुमक्खनघरधूपनादीनं गहणं। अधिट्ठहित्वाति ‘‘इदानि न मय्हं अज्झोहरणत्थाय भविस्सति, इदं सप्पि च तेलञ्च वसा च मुद्धनितेलत्थं वा अब्भञ्जनत्थं वा भविस्सति, मधु अरुमक्खनत्थं वा फाणितं घरधूपनत्थं वा भविस्सती’’ति एवं चित्तं उप्पादेत्वा।
Khīrāditoti ettha ādisaddena tilādīnaṃ gahaṇaṃ. Sāmisānipīti na kevalaṃ nirāmisānevāti attho. Pacchābhattato pana paṭṭhāya na vaṭṭantiyeva. Sattāhātikkamepi anāpatti savatthukānaṃ paṭiggahitattā. ‘‘Tāni paṭiggahetvā’’ti (pārā. 622) hi vuttaṃ. Tenāha ‘‘pacchābhattato paṭṭhāyā’’tiādi. Pacchābhattaṃ paṭiggahitakehi kataṃ pana abbhañjanādīsu upanetabbaṃ, purebhattampi ca uggahitakehi kataṃ. Ubhayesampi sattāhātikkamepi anāpatti. Antosattāheti sattāhabbhantare. Abbhañjanādīnanti ettha ādisaddena muddhanitelaarumakkhanagharadhūpanādīnaṃ gahaṇaṃ. Adhiṭṭhahitvāti ‘‘idāni na mayhaṃ ajjhoharaṇatthāya bhavissati, idaṃ sappi ca telañca vasā ca muddhanitelatthaṃ vā abbhañjanatthaṃ vā bhavissati, madhu arumakkhanatthaṃ vā phāṇitaṃ gharadhūpanatthaṃ vā bhavissatī’’ti evaṃ cittaṃ uppādetvā.
को पनेत्थ यावकालिकयावजीविकवत्थूसु विसेसोति आह ‘‘यावजीविकानी’’तिआदि। याव अरुणस्स उग्गमना तिट्ठतीति सत्तमदिवसे कततेलं सचे याव अरुणुग्गमना तिट्ठतीति अत्थो। पाळियं अनागतसप्पिआदीनन्ति एत्थ ताव मिगरोहितादीनं सप्पि पाळियं अनागतसप्पि, तथा नवनीतं, नाळिकेरनिम्बकोसम्बकरमन्दसासपआदीनं तेलं पन पाळियं अनागततेलं, तथा मधुकपुप्फफाणितं पाळियं अनागतफाणितन्ति वेदितब्बं। न सब्बं मधुकपुप्फफाणितं फाणितगतिकन्ति आह ‘‘सीतुदकेना’’तिआदि। सीतुदकेन कतन्ति मधुकपुप्फानि सीतुदके पक्खिपित्वा अमद्दित्वा पुप्फरसे उदकगते सति तं उदकं गहेत्वा पचित्वा कतं। ‘‘फाणितगतिकमेवा’’ति इमिना सत्ताहकालिकन्ति दस्सेति, न पन निस्सग्गियवत्थुन्ति। तस्मा सत्ताहं अतिक्कामयतो दुक्कटन्ति वेदितब्बं। वुत्तम्पि चेतं समन्तपासादिकायं सीतुदकेन कतं मधुकपुप्फफाणितं पुरेभत्तं सामिसं वट्टति , पच्छाभत्ततो पट्ठाय सत्ताहं निरामिसमेव, सत्ताहातिक्कमे वत्थुगणनाय दुक्कट’’न्ति। सचे पन खीरं पक्खिपित्वा कतं, यावकालिकं। खण्डसक्खरं पन खीरजल्लिकं अपनेत्वा सोधेन्ति, तस्मा वट्टति, अम्बजम्बुपनसकदलिखज्जुरिचिञ्चादीनं सब्बेसं यावकालिकफलानं फाणितं यावकालिकमेवाति आह ‘‘अम्बफाणितादीनि यावकालिकानी’’ति।
Ko panettha yāvakālikayāvajīvikavatthūsu visesoti āha ‘‘yāvajīvikānī’’tiādi. Yāva aruṇassa uggamanā tiṭṭhatīti sattamadivase katatelaṃ sace yāva aruṇuggamanā tiṭṭhatīti attho. Pāḷiyaṃ anāgatasappiādīnanti ettha tāva migarohitādīnaṃ sappi pāḷiyaṃ anāgatasappi, tathā navanītaṃ, nāḷikeranimbakosambakaramandasāsapaādīnaṃ telaṃ pana pāḷiyaṃ anāgatatelaṃ, tathā madhukapupphaphāṇitaṃ pāḷiyaṃ anāgataphāṇitanti veditabbaṃ. Na sabbaṃ madhukapupphaphāṇitaṃ phāṇitagatikanti āha ‘‘sītudakenā’’tiādi. Sītudakena katanti madhukapupphāni sītudake pakkhipitvā amadditvā puppharase udakagate sati taṃ udakaṃ gahetvā pacitvā kataṃ. ‘‘Phāṇitagatikamevā’’ti iminā sattāhakālikanti dasseti, na pana nissaggiyavatthunti. Tasmā sattāhaṃ atikkāmayato dukkaṭanti veditabbaṃ. Vuttampi cetaṃ samantapāsādikāyaṃ sītudakena kataṃ madhukapupphaphāṇitaṃ purebhattaṃ sāmisaṃ vaṭṭati , pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisameva, sattāhātikkame vatthugaṇanāya dukkaṭa’’nti. Sace pana khīraṃ pakkhipitvā kataṃ, yāvakālikaṃ. Khaṇḍasakkharaṃ pana khīrajallikaṃ apanetvā sodhenti, tasmā vaṭṭati, ambajambupanasakadalikhajjuriciñcādīnaṃ sabbesaṃ yāvakālikaphalānaṃ phāṇitaṃ yāvakālikamevāti āha ‘‘ambaphāṇitādīni yāvakālikānī’’ti.
कायिकपरिभोगं वट्टतीति कायस्स वा काये अरुनो वा मक्खनं वट्टति, अज्झोहरितुं पन न वट्टति। यन्ति सत्ताहातिक्कन्तं भेसज्जं। निरपेक्खो परिच्चजित्वाति अनपेक्खो सामणेरस्स दत्वा। तन्ति एवं परिच्चजित्वा पुन लद्धभेसज्जं। एवञ्हि दिन्नं भेसज्जं सचे सो सामणेरो अभिसङ्खरित्वा वा अनभिसङ्खरित्वा वा तस्स भिक्खुनो ददेय्य, गहेत्वा नत्थुकम्मं वा कातब्बं, अञ्ञं वा कञ्चि परिभोगं। तेनाह ‘‘अज्झोहरितुम्पि वट्टती’’ति। सचे सो बालो होति, दातुं न जानाति, अञ्ञेन भिक्खुना वत्तब्बो ‘‘अत्थि ते, सामणेर, भेसज्ज’’न्ति, ‘‘आम, भन्ते, अत्थी’’ति। ‘‘आहर, थेरस्स भेसज्जं करिस्सामा’’ति, एवम्पि वट्टति। वत्थुगणनायाति सप्पिआदिवत्थुगणनाय चेव सप्पिपिण्डादिवत्थुगणनाय च। मिस्सितेसु पन एकं निस्सग्गियं पाचित्तियं। एत्थ च ‘‘इदं मे, भन्ते, भेसज्जं सत्ताहातिक्कन्तं निस्सग्गियं, इमाहं सङ्घस्स निस्सज्जामी’’ति (पारा॰ ६२३) निस्सज्जनविधानं वेदितब्बं।
Kāyikaparibhogaṃ vaṭṭatīti kāyassa vā kāye aruno vā makkhanaṃ vaṭṭati, ajjhoharituṃ pana na vaṭṭati. Yanti sattāhātikkantaṃ bhesajjaṃ. Nirapekkho pariccajitvāti anapekkho sāmaṇerassa datvā. Tanti evaṃ pariccajitvā puna laddhabhesajjaṃ. Evañhi dinnaṃ bhesajjaṃ sace so sāmaṇero abhisaṅkharitvā vā anabhisaṅkharitvā vā tassa bhikkhuno dadeyya, gahetvā natthukammaṃ vā kātabbaṃ, aññaṃ vā kañci paribhogaṃ. Tenāha ‘‘ajjhoharitumpi vaṭṭatī’’ti. Sace so bālo hoti, dātuṃ na jānāti, aññena bhikkhunā vattabbo ‘‘atthi te, sāmaṇera, bhesajja’’nti, ‘‘āma, bhante, atthī’’ti. ‘‘Āhara, therassa bhesajjaṃ karissāmā’’ti, evampi vaṭṭati. Vatthugaṇanāyāti sappiādivatthugaṇanāya ceva sappipiṇḍādivatthugaṇanāya ca. Missitesu pana ekaṃ nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Ettha ca ‘‘idaṃ me, bhante, bhesajjaṃ sattāhātikkantaṃ nissaggiyaṃ, imāhaṃ saṅghassa nissajjāmī’’ti (pārā. 623) nissajjanavidhānaṃ veditabbaṃ.
साधारणपञ्ञत्ति। सत्ताहं अनतिक्कन्तेपि अतिक्कन्तसञ्ञिनो चेव वेमतिकस्स च दुक्कटं। अतिक्कन्ते अनतिक्कन्तसञ्ञिनोपि वेमतिकस्सपि निस्सग्गियं पाचित्तियमेव, तथा अनधिट्ठिताविस्सज्जितानट्ठाविनट्ठादड्ढाविलुत्तेसु अधिट्ठितादिसञ्ञिनो। अन्तोसत्ताहं अधिट्ठिते, विस्सज्जिते, नट्ठे, विनट्ठे, दड्ढे, अच्छिन्ने, विस्सासेन गहिते उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। आचारविपत्ति। सप्पिआदीनं अत्तनो सन्तकता, गणनुपगता, सत्ताहातिक्कमोति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। कथिनसमुट्ठानं, अकिरियं, नोसञ्ञाविमोक्खं, अचित्तकं, पण्णत्तिवज्जं, कायकम्मं, वचीकम्मं, तिचित्तं, तिवेदनं। तेनाह ‘‘सेसं चीवरवग्गस्स पठमसिक्खापदे वुत्तनयेनेव वेदितब्ब’’न्ति (कङ्खा॰ अट्ठ॰ कथिनसिक्खापदवण्णना)।
Sādhāraṇapaññatti. Sattāhaṃ anatikkantepi atikkantasaññino ceva vematikassa ca dukkaṭaṃ. Atikkante anatikkantasaññinopi vematikassapi nissaggiyaṃ pācittiyameva, tathā anadhiṭṭhitāvissajjitānaṭṭhāvinaṭṭhādaḍḍhāviluttesu adhiṭṭhitādisaññino. Antosattāhaṃ adhiṭṭhite, vissajjite, naṭṭhe, vinaṭṭhe, daḍḍhe, acchinne, vissāsena gahite ummattakādīnañca anāpatti. Ācāravipatti. Sappiādīnaṃ attano santakatā, gaṇanupagatā, sattāhātikkamoti imānettha tīṇi aṅgāni. Kathinasamuṭṭhānaṃ, akiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedanaṃ. Tenāha ‘‘sesaṃ cīvaravaggassa paṭhamasikkhāpade vuttanayeneva veditabba’’nti (kaṅkhā. aṭṭha. kathinasikkhāpadavaṇṇanā).
भेसज्जसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
