Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā

    ೩. ಭೇಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

    3. Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā

    ೬೨೨. ತತಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಇದಂ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯವತ್ಥುದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಯೇಸಂ ಮಂಸಂ ನ ಕಪ್ಪತಿ, ತೇಸಂ ಸಪ್ಪಿಆದೀನಿ ನ ಕಪ್ಪನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಮನುಸ್ಸಖೀರಾದೀನಿಪಿ ಹಿ ನೋ ನ ಕಪ್ಪನ್ತಿ, ಕುತೋ ಸಸಸ್ಸ ಸಪ್ಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇಸಞ್ಹಿ ಖೀರಂ ಅತ್ಥಿ, ಸಪ್ಪಿಪಿ ತೇಸಂ ಅತ್ಥಿಯೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಇದಞ್ಚ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಉಗ್ಗಹಿತಕಂ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಸಯಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ಸಯಂಕತಂ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ವಟ್ಟತೀತಿ ತದಹುಪುರೇಭತ್ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅಥ ಸಯಂಕತಂ ನಿರಾಮಿಸಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಕಸ್ಮಾ ಸಾಮಂಪಾಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ನವನೀತಂ ತಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಸಾಮಂಪಾಕೋ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸ್ಸ ವತ್ಥುಗತಿಕತ್ತಾ ಆಹ – ‘‘ಸವತ್ಥುಕಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ। ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇಹೀತಿ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಖೀರದಧೀಹಿ। ಪುರೇಭತ್ತಮ್ಪಿ ಚ ಉಗ್ಗಹಿತಕೇಹಿ ಕತಂ ಅಬ್ಭಞ್ಜನಾದೀಸು ಉಪನೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಉಭಯೇಸಮ್ಪೀತಿ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಖೀರದಧೀಹಿ ಚ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಉಗ್ಗಹಿತಕೇಹಿ ಚ ಕತಾನಂ। ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸಪ್ಪಿಮ್ಹೀತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸತ್ತಾನಂ ಸಪ್ಪಿಮ್ಹಿ। ಕಾರಣಪತಿರೂಪಕಂ ವತ್ವಾತಿ ಸಜಾತಿಯಾನಂ ಸಪ್ಪಿಭಾವತೋತಿ ಕಾರಣಪತಿರೂಪಕಂ ವತ್ವಾ।

    622. Tatiyasikkhāpade yesaṃ maṃsaṃ kappatīti idaṃ nissaggiyavatthudassanatthaṃ vuttaṃ, na pana yesaṃ maṃsaṃ na kappati, tesaṃ sappiādīni na kappantīti dassanatthaṃ. Manussakhīrādīnipi hi no na kappanti, kuto sasassa sappīti āha ‘‘yesañhi khīraṃ atthi, sappipi tesaṃ atthiyevā’’ti. ‘‘Idañca yebhuyyena vutta’’nti vadanti. Uggahitakaṃ katvā nikkhittanti appaṭiggahitaṃ sayameva gahetvā nikkhittaṃ. Sayaṃkataṃ nirāmisameva vaṭṭatīti tadahupurebhattameva sandhāya vuttaṃ. Atha sayaṃkataṃ nirāmisaṃ bhuñjantassa kasmā sāmaṃpāko na hotīti āha – ‘‘navanītaṃ tāpentassa hi sāmaṃpāko na hotī’’ti. Savatthukapaṭiggahitassa vatthugatikattā āha – ‘‘savatthukassa paṭiggahitattā’’ti. Pacchābhattaṃ paṭiggahitehīti pacchābhattaṃ paṭiggahitakhīradadhīhi. Purebhattampi ca uggahitakehi kataṃ abbhañjanādīsu upanetabbanti sambandho. Ubhayesampīti pacchābhattaṃ paṭiggahitakhīradadhīhi ca purebhattaṃ uggahitakehi ca katānaṃ. Eseva nayoti nissaggiyaṃ hotīti attho. Akappiyamaṃsasappimhīti akappiyamaṃsasattānaṃ sappimhi. Kāraṇapatirūpakaṃ vatvāti sajātiyānaṃ sappibhāvatoti kāraṇapatirūpakaṃ vatvā.

    ಸಪ್ಪಿನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥಾತಿ ನವನೀತೇ। ಧೋತಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಧೋತಂ ಚೇ, ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಧೋತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಥೇರಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತಕ್ಕತೋ ಉದ್ಧಟಮತ್ತಮೇವ ಖಾದಿಂಸೂತಿ ಏತ್ಥ ತಕ್ಕತೋ ಉದ್ಧಟಮತ್ತಂ ಅಧೋತಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಾ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಂಸೂತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಥೇರಸ್ಸ ಹಿ ದಧಿಗುಳಿಕಾದಿಸಹಿತಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಪಚ್ಛಾ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಸವತ್ಥುಕಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ತೇನೇವ ಥೇರಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ‘‘ತಸ್ಮಾ ನವನೀತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೇನ…ಪೇ॰… ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ತಕ್ಕತೋ ಉದ್ಧಟಮತ್ತಮೇವ ಖಾದಿಂಸೂ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ‘‘ತಕ್ಕತೋ ಉದ್ಧಟಮತ್ತಂ ಅಧೋತಮ್ಪಿ ದಧಿಗುಳಿಕಾದಿಸಹಿತಂ ವಿಕಾಲೇಪಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ನ ಹಿ ದಧಿಗುಳಿಕಾದಿಆಮಿಸೇನ ಸಂಸಟ್ಠರಸಂ ನವನೀತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ। ನವನೀತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೇನಾತಿ ಅಧೋವಿತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತನವನೀತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೇನ। ದಧಿ ಏವ ದಧಿಗತಂ ಯಥಾ ‘‘ಗೂಥಗತಂ ಮುತ್ತಗತ’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೧೧೯)। ಖಯಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ವಚನತೋ ಖೀರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಸಪ್ಪಿಆದಿಪಿ ವಿಕಾಲೇ ಕಪ್ಪತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನ್ತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕಾತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ತನಾಪಿ ತತ್ಥ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸಬ್ಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ। ತೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಭೇಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ನಿಬ್ಬಟ್ಟಿತಸಪ್ಪಿ ವಾ ನವನೀತಂ ವಾ ಪಚಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ತಾನಿ ಖೀರದಧೀನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ।

    Sappinayeneva veditabbanti nirāmisameva sattāhaṃ vaṭṭatīti attho. Etthāti navanīte. Dhotaṃ vaṭṭatīti adhotaṃ ce, savatthukapaṭiggahitaṃ hoti, tasmā dhotaṃ paṭiggahetvā sattāhaṃ nikkhipituṃ vaṭṭatīti therānaṃ adhippāyo. Takkato uddhaṭamattameva khādiṃsūti ettha takkato uddhaṭamattaṃ adhotampi paṭiggahetvā paribhuñjantā dhovitvā pacitvā vā paribhuñjiṃsūti evamattho gahetabbo. Therassa hi dadhiguḷikādisahitampi paṭiggahitaṃ pacchā dhovitvā pacitvā vā paribhuñjantassa savatthukapaṭiggahaṇe doso natthīti adhippāyo, teneva therassa adhippāyaṃ dassentena ‘‘tasmā navanītaṃ paribhuñjantena…pe… ayamettha adhippāyo’’ti vuttaṃ. Keci pana ‘‘takkato uddhaṭamattameva khādiṃsū’’ti vacanassa adhippāyaṃ ajānantā ‘‘takkato uddhaṭamattaṃ adhotampi dadhiguḷikādisahitaṃ vikālepi paribhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ. Na hi dadhiguḷikādiāmisena saṃsaṭṭharasaṃ navanītaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭatīti sakkā vattuṃ. Navanītaṃ paribhuñjantenāti adhovitvā paṭiggahitanavanītaṃ paribhuñjantena. Dadhi eva dadhigataṃ yathā ‘‘gūthagataṃ muttagata’’nti (ma. ni. 2.119). Khayaṃ gamissatīti vacanato khīraṃ pakkhipitvā pakkasappiādipi vikāle kappatīti veditabbaṃ. Kukkuccāyanti kukkuccakāti iminā attanāpi tattha kukkuccasabbhāvaṃ dīpeti. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘nibbaṭṭitasappi vā navanītaṃ vā pacituṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Tāni paṭiggahetvāti tāni khīradadhīni paṭiggahetvā.

    ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಠಪಿತಭೇಸಜ್ಜೇಹೀತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಠಪಿತಯಾವಜೀವಿಕಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ। ವುತ್ತನಯೇನ ಯಥಾ ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ನ ಪಚ್ಚನ್ತಿ, ತಥಾ ಲಜ್ಜೀಯೇವ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ದೇತೀತಿ ಲಜ್ಜೀಸಾಮಣೇರಗ್ಗಹಣಂ, ಅಪಿಚ ಅಲಜ್ಜಿನಾ ಅಜ್ಝೋಹರಿತಬ್ಬಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಭಿಸಙ್ಖರಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾಪಿ ಏವಮಾಹ। ತಿಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಕತತೇಲನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಭಜ್ಜನಾದೀನಿ ಅಕತ್ವಾ ಗಹಿತತೇಲಂ। ತೇನೇವ ‘‘ಸಾಮಿಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನಿಬ್ಬಟ್ಟಿತತ್ತಾತಿ ಯಾವಕಾಲಿಕವತ್ಥುತೋ ವಿವೇಚಿತತ್ತಾ। ಉಭಯಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಚ ಪರೇನ ಚ ಕತಂ। ಯಾವ ಅರುಣಸ್ಸ ಉಗ್ಗಮನಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯನ್ತಿ ಸತ್ತಮದಿವಸೇ ಕತತೇಲಂ ಸಚೇ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ।

    Paṭiggahetvā ṭhapitabhesajjehīti paṭiggahetvā ṭhapitayāvajīvikabhesajjehi. Vuttanayena yathā taṇḍulādīni na paccanti, tathā lajjīyeva sampādetvā detīti lajjīsāmaṇeraggahaṇaṃ, apica alajjinā ajjhoharitabbaṃ yaṃ kiñci abhisaṅkharāpetuṃ na vaṭṭati, tasmāpi evamāha. Tile paṭiggahetvā katatelanti attanā bhajjanādīni akatvā gahitatelaṃ. Teneva ‘‘sāmisampi vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Nibbaṭṭitattāti yāvakālikavatthuto vivecitattā. Ubhayampīti attanā ca parena ca kataṃ. Yāva aruṇassa uggamanā tiṭṭhati, nissaggiyanti sattamadivase katatelaṃ sace yāva aruṇuggamanā tiṭṭhati, nissaggiyaṃ.

    ೬೨೩. ಅಚ್ಛವಸನ್ತಿ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥುನೋ ವಸಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ತಂಸದಿಸಾನಂ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂನಂಯೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸತ್ತಾನಂ ವಸಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವತ್ಥೂನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಸಾತಿ ಆಹ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸವಸ’’ನ್ತಿ । ಸಂಸಟ್ಠನ್ತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವಿತಂ। ‘‘ಕಾಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ವಿಕಾಲೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನಪಿ ನಿಪ್ಪಕ್ಕಂ ಸಂಸಟ್ಠಞ್ಚ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ದ್ವೇಪಿ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಹೋನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಖೀರದಧಿಆದೀನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತೇಲಂ ಪಚನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಸಟಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತೇಲಮೇವ ವಟ್ಟತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಕ್ಕತೇಲಕಸಟೇ ವಿಯ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಚೇ ವಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಪಕ್ಕತ್ತಾ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಾ ‘‘ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹಂಸು। ಏತಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ನನು ಏತಂ ದಧಿಗುಳಿಕಾದೀಹಿ ಪಕ್ಕಂ ನವನೀತಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    623.Acchavasanti dukkaṭavatthuno vasāya anuññātattā taṃsadisānaṃ dukkaṭavatthūnaṃyeva akappiyamaṃsasattānaṃ vasā anuññātā, na thullaccayavatthūnaṃ manussānaṃ vasāti āha ‘‘ṭhapetvā manussavasa’’nti . Saṃsaṭṭhanti parissāvitaṃ. ‘‘Kāle paṭiggahitaṃ vikāle anupasampannenapi nippakkaṃ saṃsaṭṭhañca paribhuñjantassa dvepi dukkaṭāni hontiyevā’’ti vadanti. Yasmā khīradadhiādīni pakkhipitvā telaṃ pacanti, tasmā kasaṭaṃ na vaṭṭati, telameva vaṭṭati. Tena vuttaṃ ‘‘pakkatelakasaṭe viya kukkuccāyatī’’ti. ‘‘Sace vasāya saddhiṃ pakkattā na vaṭṭati, idaṃ kasmā vaṭṭatī’’ti pucchantā ‘‘bhante’’tiādimāhaṃsu. Etaṃ vaṭṭatīti nanu etaṃ dadhiguḷikādīhi pakkaṃ navanītaṃ vaṭṭatīti attho.

    ‘‘ಮಧುಕರೀಹಿ ನಾಮ ಮಧುಮಕ್ಖಿಕಾಹೀತಿ ಅಯಂ ಖುದ್ದಕಮಕ್ಖಿಕಾನಂ ಭಮರಮಕ್ಖಿಕಾನಞ್ಚ ಸಾಮಞ್ಞನಿದ್ದೇಸೋ’’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ದಣ್ಡಕೇಸು ಮಧುಕರಾ ಮಧುಕರೀ ಮಕ್ಖಿಕಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತಾಹಿ ಮಧುಕರೀಆದೀಹಿ ತೀಹಿ ಮಕ್ಖಿಕಾಹಿ ಕತಂ ಮಧು ನಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಭಮರಮಕ್ಖಿಕಾಹೀತಿ ಮಹಾಭಮರಮಕ್ಖಿಕಾಹಿ। ಸಿಲೇಸಸದಿಸನ್ತಿ ಘನಪಕ್ಕಂ ವುತ್ತಂ। ಇತರನ್ತಿ ತನುಕಮಧು। ಮಧುಪಟಲನ್ತಿ ಮಧುರಹಿತಂ ಕೇವಲಂ ಮಧುಪಟಲಂ। ‘‘ಸಚೇ ಮಧುಸಹಿತಂ ಪಟಲಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಪಟಲಸ್ಸ ಭಾಜನಟ್ಠಾನಿಯತ್ತಾ ಮಧುನೋ ವಸೇನ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ‘‘ಮಧುಮಕ್ಖಿತಂ ಪನ ಮಧುಗತಿಕಮೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಂ ನ ಸಮೇತಿ।

    ‘‘Madhukarīhi nāma madhumakkhikāhīti ayaṃ khuddakamakkhikānaṃ bhamaramakkhikānañca sāmaññaniddeso’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Keci pana ‘‘daṇḍakesu madhukarā madhukarī makkhikā nāmā’’ti vatvā ‘‘tāhi madhukarīādīhi tīhi makkhikāhi kataṃ madhu nāmā’’ti vadanti. Bhamaramakkhikāhīti mahābhamaramakkhikāhi. Silesasadisanti ghanapakkaṃ vuttaṃ. Itaranti tanukamadhu. Madhupaṭalanti madhurahitaṃ kevalaṃ madhupaṭalaṃ. ‘‘Sace madhusahitaṃ paṭalaṃ paṭiggahetvā nikkhipanti, paṭalassa bhājanaṭṭhāniyattā madhuno vasena sattāhātikkame nissaggiyaṃ hotī’’ti vadanti, ‘‘madhumakkhitaṃ pana madhugatikamevā’’ti iminā taṃ na sameti.

    ‘‘ಫಾಣಿತಂ ನಾಮ ಉಚ್ಛುಮ್ಹಾ ನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ‘‘ಉಚ್ಛುರಸಂ ಉಪಾದಾಯ…ಪೇ॰… ಅವತ್ಥುಕಾ ಉಚ್ಛುವಿಕತಿ ‘ಫಾಣಿತ’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಉಚ್ಛುರಸೋಪಿ ನಿಕ್ಕಸಟೋ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕೇನಚಿ ಪನ ‘‘ಮಧುಮ್ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಕಾಲಿಕಾ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ, ಉಚ್ಛುಮ್ಹಿ ಚಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಮಕ್ಖಿಕಣ್ಡಸೇಳಕಂ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ, ಅನೇಳಕಂ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ, ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ, ಮಧುಸಿತ್ಥಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಯಾವಜೀವಿಕಂ, ತಥಾ ಉಚ್ಛು ವಾ ರಸೋ ವಾ ಸಕಸಟೋ ಯಾವಕಾಲಿಕೋ, ನಿಕ್ಕಸಟೋ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನೋ ಯಾಮಕಾಲಿಕೋ, ಅಸಮ್ಭಿನ್ನೋ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೋ, ಸುದ್ಧಕಸಟಂ ಯಾವಜೀವಿಕ’’ನ್ತಿ ಚ ವತ್ವಾ ಉತ್ತರಿಪಿ ಬಹುಧಾ ಪಪಞ್ಚಿತಂ। ತತ್ಥ ‘‘ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನಂ ಮಧು ವಾ ಉಚ್ಛುರಸೋ ವಾ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನೋ ಯಾಮಕಾಲಿಕೋ’’ತಿ ಇದಂ ನೇವ ಪಾಳಿಯಂ, ನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಯಾವಕಾಲಿಕಂ ಸಮಾನಂ ಗರುತರಮ್ಪಿ ಮುದ್ದಿಕಾಜಾತಿರಸಂ ಅತ್ತನಾ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಲಹುಕಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಭಾವಂ ಉಪನೇನ್ತಂ ಉದಕಂ ಲಹುತರಂ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ ಅತ್ತನಾ ಸಂಸಟ್ಠಂ ಗರುತರಂ ಯಾಮಕಾಲಿಕಭಾವಂ ಉಪನೇತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರಣಂ ಸೋಯೇವ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಳಿಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಉದಕಸಮ್ಭೇದೇನ ಗರುತರಸ್ಸಪಿ ಲಹುಭಾವೋಪಗಮನಂಯೇವ ದಸ್ಸಿತಂ। ಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ ಹಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಗುಳಂ, ಅಗಿಲಾನಸ್ಸ ಗುಳೋದಕ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೨೮೪) ವದನ್ತೇನ ಅಗಿಲಾನೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಅಯುತ್ತೋಪಿ ಗುಳೋ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನೋ ಅಗಿಲಾನಸ್ಸಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅನುಞ್ಞಾತೋ।

    ‘‘Phāṇitaṃ nāma ucchumhā nibbatta’’nti pāḷiyaṃ avisesena vuttattā aṭṭhakathāyañca ‘‘ucchurasaṃ upādāya…pe… avatthukā ucchuvikati ‘phāṇita’nti veditabbā’’ti vacanato ucchurasopi nikkasaṭo sattāhakālikoti veditabbo. Kenaci pana ‘‘madhumhi cattāro kālikā yathāsambhavaṃ yojetabbā, ucchumhi cā’’ti vatvā ‘‘samakkhikaṇḍaseḷakaṃ yāvakālikaṃ, aneḷakaṃ udakasambhinnaṃ yāmakālikaṃ, asambhinnaṃ sattāhakālikaṃ, madhusitthaṃ parisuddhaṃ yāvajīvikaṃ, tathā ucchu vā raso vā sakasaṭo yāvakāliko, nikkasaṭo udakasambhinno yāmakāliko, asambhinno sattāhakāliko, suddhakasaṭaṃ yāvajīvika’’nti ca vatvā uttaripi bahudhā papañcitaṃ. Tattha ‘‘udakasambhinnaṃ madhu vā ucchuraso vā udakasambhinno yāmakāliko’’ti idaṃ neva pāḷiyaṃ, na aṭṭhakathāyaṃ dissati. ‘‘Yāvakālikaṃ samānaṃ garutarampi muddikājātirasaṃ attanā saṃsaṭṭhaṃ lahukaṃ yāmakālikabhāvaṃ upanentaṃ udakaṃ lahutaraṃ sattāhakālikaṃ attanā saṃsaṭṭhaṃ garutaraṃ yāmakālikabhāvaṃ upanetī’’ti ettha kāraṇaṃ soyeva pucchitabbo, sabbattha pāḷiyaṃ aṭṭhakathāyañca udakasambhedena garutarassapi lahubhāvopagamanaṃyeva dassitaṃ. Pāḷiyampi hi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, gilānassa guḷaṃ, agilānassa guḷodaka’’nti (mahāva. 284) vadantena agilānena paribhuñjituṃ ayuttopi guḷo udakasambhinno agilānassapi vaṭṭatīti anuññāto.

    ಯಮ್ಪಿ ಚ ‘‘ಉಚ್ಛು ಚೇ ಯಾವಕಾಲಿಕೋ, ಉಚ್ಛುರಸೋ ಚೇ ಯಾಮಕಾಲಿಕೋ, ಫಾಣಿತಂ ಚೇ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ, ತಚೋ ಚೇ ಯಾವಜೀವಿಕೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಉಚ್ಛುರಸೋ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನೋ ಯಾಮಕಾಲಿಕೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞೇನ ಕೇನಚಿ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ತಥಾವಿಧಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಸ್ಸ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯ ಅಭಾವತೋ ನ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬಂ। ತತೋಯೇವ ಚ ‘‘ಉಚ್ಛುರಸೋ ಉದಕೇನ ಸಮ್ಭಿನ್ನೋಪಿ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನೋಪಿ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೋಯೇವಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ। ಭೇಸಜ್ಜಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಚ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಚ್ಛುರಸ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೩೦೦) ಏತ್ಥ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಚ್ಛುರಸೋ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕೋ’’ತಿ।

    Yampi ca ‘‘ucchu ce yāvakāliko, ucchuraso ce yāmakāliko, phāṇitaṃ ce sattāhakālikaṃ, taco ce yāvajīviko’’ti aṭṭhakathāvacanaṃ dassetvā ‘‘ucchuraso udakasambhinno yāmakāliko’’ti aññena kenaci vuttaṃ, tampi tathāvidhassa aṭṭhakathāvacanassa imissā samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya abhāvato na sārato paccetabbaṃ. Tatoyeva ca ‘‘ucchuraso udakena sambhinnopi asambhinnopi sattāhakālikoyevā’’ti keci ācariyā vadanti. Bhesajjakkhandhake ca ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ucchurasa’’nti (mahāva. 300) ettha tīsupi gaṇṭhipadesu avisesena vuttaṃ ‘‘ucchuraso sattāhakāliko’’ti.

    ಸಯಂಕತಂ ನಿರಾಮಿಸಮೇವ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಪರಿಸ್ಸಾವಿತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮ್ಪಿ ಕರಣಸಮಯೇ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಕಸಟಂ ಅಪನೇತ್ವಾವ ಅತ್ತನಾ ಕತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಝಾಮಉಚ್ಛುಫಾಣಿತನ್ತಿ ಅಗ್ಗಿನಾ ದಡ್ಢೇ ಉಚ್ಛುಖೇತ್ತೇ ಝಾಮಉಚ್ಛುನಾ ಕತಫಾಣಿತಂ। ಕೋಟ್ಟಿತಉಚ್ಛುಫಾಣಿತನ್ತಿ ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ನಿಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಚ ಸಕಸಟಂ ಫಾಣಿತಂ। ತಾದಿಸಸ್ಸ ಚ ಕಸಟಸ್ಸ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕತ್ತಾ ‘‘ತಂ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸೀತುದಕೇನ ಕತನ್ತಿ ಮಧುಕಪುಪ್ಫಾನಿ ಸೀತೋದಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫರಸೇ ಉದಕಗತೇ ಸತಿ ತಂ ಉದಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ಕತಫಾಣಿತಂ। ಖೀರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಂ ಮಧುಕಫಾಣಿತಂ ಯಾವಕಾಲಿಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಖೀರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕತೇಲಂ ಕಸ್ಮಾ ವಿಕಾಲೇ ವಟ್ಟತೀತಿ ಚೇ? ತೇಲೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಖೀರಂ ತೇಲಮೇವ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಪನ ಖೀರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಂ ಖೀರಭಾವಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಇದಮೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ। ಯದಿ ಏವಂ ಖಣ್ಡಸಕ್ಖರಮ್ಪಿ ಖೀರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಕಸ್ಮಾ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಖಣ್ಡಸಕ್ಖರಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಖೀರಜಲ್ಲಿಕನ್ತಿ ಖೀರಫೇಣಂ।

    Sayaṃkataṃ nirāmisameva vaṭṭatīti ettha aparissāvitaṃ paṭiggahitampi karaṇasamaye parissāvetvā kasaṭaṃ apanetvāva attanā katanti gahetabbaṃ. Jhāmaucchuphāṇitanti agginā daḍḍhe ucchukhette jhāmaucchunā kataphāṇitaṃ. Koṭṭitaucchuphāṇitanti khuddānukhuddakaṃ chinditvā koṭṭetvā nippīḷetvā pakkaṃ yebhuyyena ca sakasaṭaṃ phāṇitaṃ. Tādisassa ca kasaṭassa abbohārikattā ‘‘taṃ yutta’’nti vuttaṃ. Sītudakena katanti madhukapupphāni sītodake pakkhipitvā madditvā puppharase udakagate sati taṃ udakaṃ gahetvā pacitvā kataphāṇitaṃ. Khīraṃ pakkhipitvā kataṃ madhukaphāṇitaṃ yāvakālikanti ettha khīraṃ pakkhipitvā pakkatelaṃ kasmā vikāle vaṭṭatīti ce? Tele pakkhittakhīraṃ telameva hoti, aññaṃ pana khīraṃ pakkhipitvā kataṃ khīrabhāvaṃ gaṇhātīti idamettha kāraṇaṃ. Yadi evaṃ khaṇḍasakkharampi khīraṃ pakkhipitvā karonti, taṃ kasmā vaṭṭatīti āha ‘‘khaṇḍasakkharaṃ panā’’tiādi. Tattha khīrajallikanti khīrapheṇaṃ.

    ಭೇಸಜ್ಜೋದಿಸ್ಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ‘‘ಸತ್ತವಿಧಞ್ಹಿ ಓದಿಸ್ಸಂ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಇತರಾನಿಪಿ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ। ವಿಕಟಾನೀತಿ ಅಪಕತಿಭೇಸಜ್ಜತ್ತಾ ವಿಕಟಾನಿ, ವಿರೂಪಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂನಮ್ಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಾನಂ ವಸಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ‘‘ವಸೋದಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಓಳಾರಿಕಾನಮ್ಪಿ ಆಹಾರತ್ಥಂ ಫರಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾನಂ ಸಪ್ಪಿಆದೀನಂ ಭೇಸಜ್ಜನಾಮೇನ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ‘‘ಭೇಸಜ್ಜೋದಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ । ‘‘ಪಚ್ಛಾಭತ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ದುತಿಯದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುರೇಭತ್ತಮ್ಪಿ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾನಿ, ನ ಆಹಾರತ್ಥಂ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।

    Bhesajjodissaṃ dassentena ‘‘sattavidhañhi odissaṃ nāmā’’tiādinā itarānipi atthuddhāravasena vuttāni. Vikaṭānīti apakatibhesajjattā vikaṭāni, virūpānīti attho. Dukkaṭavatthūnampi akappiyamaṃsānaṃ vasāya anuññātattā ‘‘vasodissa’’nti vuttaṃ. Oḷārikānampi āhāratthaṃ pharituṃ samatthānaṃ sappiādīnaṃ bhesajjanāmena anuññātattā ‘‘bhesajjodissa’’nti vuttaṃ . ‘‘Pacchābhattato paṭṭhāya sati paccayeti vuttattā paṭiggahitabhesajjāni dutiyadivasato paṭṭhāya purebhattampi sati paccaye paribhuñjitabbāni, na āhāratthaṃ bhesajjatthāya paṭiggahitattā’’ti vadanti.

    ೬೨೪. ದ್ವಾರವಾತಪಾನಕವಾಟೇಸೂತಿ ಮಹಾದ್ವಾರಸ್ಸ ವಾತಪಾನಾನಞ್ಚ ಕವಾಟಫಲಕೇಸು। ಕಸಾವೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ ತಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವಂ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಕ್ಖೇತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಘುಣಪಾಣಕಾದಿಪರಿಹಾರತ್ಥಂ ಮಕ್ಖೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಧಿಟ್ಠೇತೀತಿ ‘‘ಇದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಅಜ್ಝೋಹರಣೀಯಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ , ಬಾಹಿರಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಸಪ್ಪಿಞ್ಚ ತೇಲಞ್ಚ ವಸಞ್ಚ ಮುದ್ಧನಿ ತೇಲಂ ವಾ ಅಬ್ಭಞ್ಜನಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ಏವಂ ಅಧಿಟ್ಠಿತಞ್ಚ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ವಿಜಹತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।

    624.Dvāravātapānakavāṭesūti mahādvārassa vātapānānañca kavāṭaphalakesu. Kasāve pakkhittāni tāni attano sabhāvaṃ pariccajanti, tasmā ‘‘makkhetabbānī’’ti vuttaṃ, ghuṇapāṇakādiparihāratthaṃ makkhetabbānīti attho. Adhiṭṭhetīti ‘‘idāni mayhaṃ ajjhoharaṇīyaṃ na bhavissati , bāhiraparibhogatthāya gamissatī’’ti cittaṃ uppādetīti attho. Tenevāha – ‘‘sappiñca telañca vasañca muddhani telaṃ vā abbhañjanaṃ vā’’tiādi. ‘‘Evaṃ adhiṭṭhitañca paṭiggahaṇaṃ vijahatī’’ti vadanti.

    ೬೨೫. ಸಚೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸನ್ತಕಂ ಏಕೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಅವಿಭತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಮಜ್ಝೇ ಪಾಠೋ ಪರಿಹೀನೋ, ಏವಂ ಪನೇತ್ಥ ಪಾಠೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ ‘‘ಸಚೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸನ್ತಕಂ ಏಕೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಅವಿಭತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಅಞ್ಞಥಾ ಪನ ಸದ್ದಪ್ಪಯೋಗೋಪಿ ನ ಸಙ್ಗಚ್ಛತಿ। ಗಣ್ಠಿಪದೇಪಿ ಚ ಅಯಮೇವ ಪಾಠೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ತತ್ಥ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯಥಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಏಕೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ನ ಹೋತಿ ಪರಸನ್ತಕಭಾವತೋ, ಏವಮಿದಮ್ಪಿ ಅವಿಭತ್ತತ್ತಾ ಉಭಯಸಾಧಾರಣಮ್ಪಿ ಅವಿನಿಬ್ಭೋಗಭಾವತೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಪ್ಪಿಆದೀನಂ ಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹೇನೇವ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ। ‘‘ತಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಪರಮಂ ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ಪನ ತೀಸುಪಿ ಇಧ ಪಾಠಸ್ಸ ಪರಿಹೀನಭಾವಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಪನ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇದಂ ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹೇ ಪರಿಭೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹಾಭಾವತೋ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ।

    625.Sace dvinnaṃ santakaṃ ekena paṭiggahitaṃ avibhattaṃ hoti, paribhuñjituṃ pana na vaṭṭatīti ettha majjhe pāṭho parihīno, evaṃ panettha pāṭho veditabbo ‘‘sace dvinnaṃ santakaṃ ekena paṭiggahitaṃ avibhattaṃ hoti, sattāhātikkame dvinnampi anāpatti, paribhuñjituṃ pana na vaṭṭatī’’ti. Aññathā pana saddappayogopi na saṅgacchati. Gaṇṭhipadepi ca ayameva pāṭho dassito. Tattha dvinnampi anāpattīti yathā aññassa santakaṃ ekena paṭiggahitaṃ sattāhātikkamena nissaggiyaṃ na hoti parasantakabhāvato, evamidampi avibhattattā ubhayasādhāraṇampi avinibbhogabhāvato nissaggiyaṃ na hotīti adhippāyo. Paribhuñjituṃ pana na vaṭṭatīti bhikkhunā paṭiggahitattā sattāhātikkame yassa kassaci bhikkhuno paribhuñjituṃ na vaṭṭati paṭiggahitasappiādīnaṃ paribhogassa sattāheneva paricchinnattā. ‘‘Tāni paṭiggahetvā sattāhaparamaṃ sannidhikārakaṃ paribhuñjitabbānī’’ti hi vuttaṃ. Gaṇṭhipadesu pana tīsupi idha pāṭhassa parihīnabhāvaṃ asallakkhetvā ‘‘paribhuñjituṃ pana na vaṭṭatīti idaṃ antosattāhe paribhogaṃ sandhāya vuttanti saññāya vissāsaggāhābhāvato paribhuñjituṃ na vaṭṭatī’’ti evamattho vutto, so na gahetabbo.

    ಆವುಸೋ, ಇಮಂ ತೇಲಂ ಸತ್ತಾಹಮತ್ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜ ತ್ವನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಯೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತೇನ ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹೇಯೇವ ಪರಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀತಿ ಪಠಮಂ ತಾವ ಉಭಿನ್ನಂ ಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಇದಾನಿ ಪನ ಏಕೇನ ಇತರಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಭಾವತೋ ಉಭಯಸಾಧಾರಣತಾ ನತ್ಥೀತಿ ವಿಭತ್ತಸದಿಸಂ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ಏಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ‘‘ಕಿಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪಚ್ಚಯಾ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ, ಉದಾಹು ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಜಾತಂ, ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ನಿಸ್ಸಟ್ಠಭಾವತೋಯೇವ ಚ ಇಧ ‘‘ಅವಿಭತ್ತಭಾವತೋ’’ತಿ ಕಾರಣಂ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಯೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇದಞ್ಚ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಭಾವತೋ ಉಭಯಸಾಧಾರಣತಂ ಪಹಾಯ ಏಕಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಹೋನ್ತಮ್ಪಿ ಯೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಜಾತಂ, ತಸ್ಮಾ ಪರಸನ್ತಕಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ವಿಯ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪಚ್ಚಯಾ ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ‘‘ಯೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತತ್ತಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೇ ಸತಿ ಅವಿಭತ್ತೇಪಿ ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ಆಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೇ ಅವಿಭತ್ತಭಾವತೋಯೇವ ಅನಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ। ಸಚೇ ಪನ ಇತರೋ ಯೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತಸ್ಸೇವ ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹೇ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಮ್ಪಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೇ ಸಿಯಾ ಆಪತ್ತಿ ಯೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಕಭಾವಮಾಪನ್ನತ್ತಾ ಇತರಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ। ಇಮಿನಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಭಾವೇಪಿ ಅಞ್ಞೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಕಸನ್ತಕೇ ವಿಯ ತೇನ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಭಾವತೋ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಇದಂ ಪನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಇತೋ ಅಞ್ಞಥಾ ಗಣ್ಠಿಪದಕಾರಾದೀಹಿ ಪಪಞ್ಚಿತಂ, ನ ತಂ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬಂ।

    Āvuso, imaṃ telaṃ sattāhamattaṃ paribhuñja tvanti iminā yena paṭiggahitaṃ, tena antosattāheyeva parassa vissajjitabhāvaṃ dasseti. Kassa āpattīti paṭhamaṃ tāva ubhinnaṃ sādhāraṇattā anāpatti vuttā. Idāni pana ekena itarassa vissaṭṭhabhāvato ubhayasādhāraṇatā natthīti vibhattasadisaṃ hutvā ṭhitaṃ, tasmā ettha paṭiggahitassa sattāhātikkame ekassa āpattiyā bhavitabbanti maññamāno ‘‘kiṃ paṭiggahaṇapaccayā paṭiggāhakassa āpatti, udāhu yassa santakaṃ jātaṃ, tassā’’ti pucchati. Nissaṭṭhabhāvatoyeva ca idha ‘‘avibhattabhāvato’’ti kāraṇaṃ avatvā ‘‘yena paṭiggahitaṃ, tena vissajjitattā’’ti vuttaṃ. Idañca vissaṭṭhabhāvato ubhayasādhāraṇataṃ pahāya ekassa santakaṃ hontampi yena paṭiggahitaṃ, tato aññassa santakaṃ jātaṃ, tasmā parasantakapaṭiggahaṇe viya paṭiggāhakassa paṭiggahaṇapaccayā natthi āpattīti dassanatthaṃ vuttaṃ, na pana ‘‘yena paṭiggahitaṃ, tena vissajjitattā’’ti vacanato avissajjite sati avibhattepi sattāhātikkame āpattīti dassanatthaṃ avissajjite avibhattabhāvatoyeva anāpattiyā siddhattā. Sace pana itaro yena paṭiggahitaṃ, tasseva antosattāhe attano bhāgampi vissajjeti, sattāhātikkame siyā āpatti yena paṭiggahitaṃ, tasseva santakabhāvamāpannattā itarassa appaṭiggahitattā. Iminā tassa santakabhāvepi aññena paṭiggahitasakasantake viya tena appaṭiggahitabhāvato anāpattīti dīpeti. Idaṃ pana adhippāyaṃ ajānitvā ito aññathā gaṇṭhipadakārādīhi papañcitaṃ, na taṃ sārato paccetabbaṃ.

    ಅಪರಿಭೋಗಂ ಹೋತೀತಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಮನುಞ್ಞಸ್ಸ ಪತಿತತ್ತಾ ಪರಿಭೋಗಾರಹಂ ನ ಹೋತಿ। ಯೇನ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಯೇನ ಪರಿಚ್ಚಜಿತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತೇನ। ‘‘ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹೇ’’ತಿ ಅಧಿಕಾರತ್ತಾ ‘‘ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹೇ ಅನಪೇಕ್ಖೋ ದತ್ವಾ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಸನ್ಧಾಯ ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೇನ ‘‘ಏವಂ ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹೇ ದತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ಪನ ಯದಿ ಏವಂ ‘‘ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ತಂ ಸಿದ್ಧಂ, ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಪನ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗಮುಖದಸ್ಸನಮಿದನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ನಯಿದಂ ಯಾಚಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಅಞ್ಞೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಏತ್ಥ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ। ಸಪ್ಪಿಆದೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಭಾವೋ, ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕತಾ, ಸತ್ತಾಹಾತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ।

    Aparibhogaṃ hotīti kassaci amanuññassa patitattā paribhogārahaṃ na hoti. Yena cittenāti yena pariccajitukāmatācittena. ‘‘Antosattāhe’’ti adhikārattā ‘‘antosattāhe anapekkho datvā paṭilabhitvā paribhuñjatī’’ti imaṃ sambandhaṃ sandhāya mahāsumattherena ‘‘evaṃ antosattāhe datvā’’tiādi vuttaṃ. Mahāpadumatthero pana yadi evaṃ ‘‘vissajjetī’’ti imināva taṃ siddhaṃ, sattāhātikkantaṃ pana nissaṭṭhaṃ paṭilabhitvā paribhuñjituṃ na vaṭṭati, tasmā tassa paribhogamukhadassanamidanti āha – ‘‘nayidaṃ yācitabba’’ntiādi. Aññena bhikkhunāti ettha suddhacittena dinnattā sayampi āharāpetvā paribhuñjituṃ vaṭṭatiyeva. Sappiādīnaṃ paṭiggahitabhāvo, attano santakatā, sattāhātikkamoti imānettha tīṇi aṅgāni.

    ಭೇಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೩. ಭೇಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದಂ • 3. Bhesajjasikkhāpadaṃ

    ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೩. ಭೇಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 3. Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ೩. ಭೇಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 3. Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ೩. ಭೇಸಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 3. Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact