| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්‌තක-අට්‌ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
8. භිදුරසුත්‌තවණ්‌ණනා
8. Bhidurasuttavaṇṇanā
77. අට්‌ඨමෙ භිදුරායන්‌ති භිදුරො අයං. කායොති රූපකායො. සො හි අඞ්‌ගපච්‌චඞ්‌ගානං කෙසාදීනඤ්‌ච සමූහට්‌ඨෙන, එවං කුච්‌ඡිතානං ජෙගුච්‌ඡානං ආයො උප්‌පත්‌තිදෙසොතිපි කායො. තත්‍රායං වචනත්‌ථො – ආයන්‌ති එත්‌ථාති ආයො. කෙ ආයන්‌ති? කුච්‌ඡිතා කෙසාදයො. ඉති කුච්‌ඡිතානං ආයොතිපි කායො . අත්‌ථතො පන චතුසන්‌තතිවසෙන පවත්‌තමානානං භූතුපාදායධම්‌මානං පුඤ්‌ජො. ඉදං වුත්‌තං හොති – භික්‌ඛවෙ, අයං චතුමහාභූතමයො රූපකායො භිදුරො භෙදනසීලො භෙදනසභාවො ඛණෙ ඛණෙ විද්‌ධංසනසභාවොති. ‘‘භින්‌දරාය’’න්‌තිපි පාඨො, සො එවත්‌ථො. විඤ්‌ඤාණන්‌ති තෙභූමකං කුසලාදිචිත්‌තං. වචනත්‌ථො පන – තං තං ආරම්‌මණං විජානාතීති විඤ්‌ඤාණං. යඤ්‌හි සඤ්‌ජානනපජානනවිධුරං ආරම්‌මණවිජානනං උපලද්‌ධි, තං විඤ්‌ඤාණං. විරාගධම්‌මන්‌ති විරජ්‌ජනධම්‌මං, පලුජ්‌ජනසභාවන්‌ති අත්‌ථො. සබ්‌බෙ උපධීති ඛන්‌ධූපධි, කිලෙසූපධි, අභිසඞ්‌ඛාරූපධි, පඤ්‌චකාමගුණූපධීති එතෙ ‘‘උපධීයති එත්‌ථ දුක්‌ඛ’’න්‌ති උපධිසඤ්‌ඤිතා සබ්‌බෙපි උපාදානක්‌ඛන්‌ධකිලෙසාභිසඞ්‌ඛාරපඤ්‌චකාමගුණධම්‌මා හුත්‌වා අභාවට්‌ඨෙන අනිච්‌චා, උදයබ්‌බයප්‌පටිපීළනට්‌ඨෙන දුක්‌ඛා, ජරාය මරණෙන චාති ද්‌විධා විපරිණාමෙතබ්‌බසභාවතාය පකතිවිජහනට්‌ඨෙන විපරිණාමධම්‌මා. එවමෙත්‌ථ අනිච්‌චදස්‌සනසුඛතාය රූපධම්‌මෙ විඤ්‌ඤාණඤ්‌ච විසුං ගහෙත්‌වා පුන උපධිවිභාගෙන සබ්‌බෙපි තෙභූමකධම්‌මෙ එකජ්‌ඣං ගහෙත්‌වා අනිච්‌චදුක්‌ඛානුපස්‌සනාමුඛෙන තථාබුජ්‌ඣනකානං පුග්‌ගලානං අජ්‌ඣාසයෙන සම්‌මසනචාරො.කථිතො. කාමඤ්‌චෙත්‌ථ ලක්‌ඛණද්‌වයමෙව පාළියං ආගතං, ‘‘යං දුක්‌ඛං, තදනත්‌තා’’ති (සං. නි. 3.15) පන වචනතො දුක්‌ඛලක්‌ඛණෙනෙව අනත්‌තලක්‌ඛණම්‌පි දස්‌සිතමෙවාති වෙදිතබ්‌බං.
77. Aṭṭhame bhidurāyanti bhiduro ayaṃ. Kāyoti rūpakāyo. So hi aṅgapaccaṅgānaṃ kesādīnañca samūhaṭṭhena, evaṃ kucchitānaṃ jegucchānaṃ āyo uppattidesotipi kāyo. Tatrāyaṃ vacanattho – āyanti etthāti āyo. Ke āyanti? Kucchitā kesādayo. Iti kucchitānaṃ āyotipi kāyo . Atthato pana catusantativasena pavattamānānaṃ bhūtupādāyadhammānaṃ puñjo. Idaṃ vuttaṃ hoti – bhikkhave, ayaṃ catumahābhūtamayo rūpakāyo bhiduro bhedanasīlo bhedanasabhāvo khaṇe khaṇe viddhaṃsanasabhāvoti. ‘‘Bhindarāya’’ntipi pāṭho, so evattho. Viññāṇanti tebhūmakaṃ kusalādicittaṃ. Vacanattho pana – taṃ taṃ ārammaṇaṃ vijānātīti viññāṇaṃ. Yañhi sañjānanapajānanavidhuraṃ ārammaṇavijānanaṃ upaladdhi, taṃ viññāṇaṃ. Virāgadhammanti virajjanadhammaṃ, palujjanasabhāvanti attho. Sabbe upadhīti khandhūpadhi, kilesūpadhi, abhisaṅkhārūpadhi, pañcakāmaguṇūpadhīti ete ‘‘upadhīyati ettha dukkha’’nti upadhisaññitā sabbepi upādānakkhandhakilesābhisaṅkhārapañcakāmaguṇadhammā hutvā abhāvaṭṭhena aniccā, udayabbayappaṭipīḷanaṭṭhena dukkhā, jarāya maraṇena cāti dvidhā vipariṇāmetabbasabhāvatāya pakativijahanaṭṭhena vipariṇāmadhammā. Evamettha aniccadassanasukhatāya rūpadhamme viññāṇañca visuṃ gahetvā puna upadhivibhāgena sabbepi tebhūmakadhamme ekajjhaṃ gahetvā aniccadukkhānupassanāmukhena tathābujjhanakānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayena sammasanacāro.kathito. Kāmañcettha lakkhaṇadvayameva pāḷiyaṃ āgataṃ, ‘‘yaṃ dukkhaṃ, tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15) pana vacanato dukkhalakkhaṇeneva anattalakkhaṇampi dassitamevāti veditabbaṃ.
ගාථායං උපධීසු භයං දිස්‌වාති උපධීසු භයතුපට්‌ඨානඤාණවසෙන භයං දිස්‌වා, තෙසං භායිතබ්‌බතං පස්‌සිත්‌වා. ඉමිනා බලවවිපස්‌සනං දස්‌සෙති. භයතුපට්‌ඨානඤාණමෙව හි විභජිත්‌වා විසෙසවසෙන ආදීනවානුපස්‌සනා නිබ්‌බිදානුපස්‌සනාති ච වුච්‌චති. ජාතිමරණමච්‌චගාති එවං සම්‌මසන්‌තො විපස්‌සනාඤාණං මග්‌ගෙන ඝටෙත්‌වා මග්‌ගපරම්‌පරාය අරහත්‌තං පත්‌තො ජාතිමරණං අතීතො නාම හොති. කථං? සම්‌පත්‌වා පරමං සන්‌තින්‌ති පරමං උත්‌තමං අනුත්‌තරං සන්‌තිං සබ්‌බසඞ්‌ඛාරූපසමං නිබ්‌බානං අධිගන්‌ත්‌වා. එවංභූතො ච කාලං කඞ්‌ඛති භාවිතත්‌තොති චතුන්‌නං අරියමග්‌ගානං වසෙන භාවනාභිසමයනිප්‌ඵත්‌තියා භාවිතකායසීලචිත්‌තපඤ්‌ඤත්‌තා භාවිතත්‌තො මරණං ජීවිතඤ්‌ච අනභිනන්‌දන්‌තො කෙවලං අත්‌තනො ඛන්‌ධපරිනිබ්‌බානකාලං කඞ්‌ඛති උදික්‌ඛති, න තස්‌ස කත්‌ථචි පත්‌ථනා හොතීති. තෙනාහ –
Gāthāyaṃ upadhīsu bhayaṃ disvāti upadhīsu bhayatupaṭṭhānañāṇavasena bhayaṃ disvā, tesaṃ bhāyitabbataṃ passitvā. Iminā balavavipassanaṃ dasseti. Bhayatupaṭṭhānañāṇameva hi vibhajitvā visesavasena ādīnavānupassanā nibbidānupassanāti ca vuccati. Jātimaraṇamaccagāti evaṃ sammasanto vipassanāñāṇaṃ maggena ghaṭetvā maggaparamparāya arahattaṃ patto jātimaraṇaṃ atīto nāma hoti. Kathaṃ? Sampatvāparamaṃ santinti paramaṃ uttamaṃ anuttaraṃ santiṃ sabbasaṅkhārūpasamaṃ nibbānaṃ adhigantvā. Evaṃbhūto ca kālaṃ kaṅkhati bhāvitattoti catunnaṃ ariyamaggānaṃ vasena bhāvanābhisamayanipphattiyā bhāvitakāyasīlacittapaññattā bhāvitatto maraṇaṃ jīvitañca anabhinandanto kevalaṃ attano khandhaparinibbānakālaṃ kaṅkhati udikkhati, na tassa katthaci patthanā hotīti. Tenāha –
‘‘නාභිනන්‌දාමි මරණං, නාභිනන්‌දාමි ජීවිතං;
‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvitaṃ;
කාලඤ්‌ච පටිකඞ්‌ඛාමි, නිබ්‌බිසං භතකො යථා’’ති. (ථෙරගා. 606);
Kālañca paṭikaṅkhāmi, nibbisaṃ bhatako yathā’’ti. (theragā. 606);
අට්‌ඨමසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්‌තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 8. භිදුරසුත්‌තං • 8. Bhidurasuttaṃ
