| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
੮. ਭਿਦੁਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
8. Bhidurasuttavaṇṇanā
੭੭. ਅਟ੍ਠਮੇ ਭਿਦੁਰਾਯਨ੍ਤਿ ਭਿਦੁਰੋ ਅਯਂ। ਕਾਯੋਤਿ ਰੂਪਕਾਯੋ। ਸੋ ਹਿ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਨਂ ਕੇਸਾਦੀਨਞ੍ਚ ਸਮੂਹਟ੍ਠੇਨ, ਏવਂ ਕੁਚ੍ਛਿਤਾਨਂ ਜੇਗੁਚ੍ਛਾਨਂ ਆਯੋ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਦੇਸੋਤਿਪਿ ਕਾਯੋ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ વਚਨਤ੍ਥੋ – ਆਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਆਯੋ। ਕੇ ਆਯਨ੍ਤਿ? ਕੁਚ੍ਛਿਤਾ ਕੇਸਾਦਯੋ। ਇਤਿ ਕੁਚ੍ਛਿਤਾਨਂ ਆਯੋਤਿਪਿ ਕਾਯੋ । ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਚਤੁਸਨ੍ਤਤਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾਨਂ ਭੂਤੁਪਾਦਾਯਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪੁਞ੍ਜੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਯਂ ਚਤੁਮਹਾਭੂਤਮਯੋ ਰੂਪਕਾਯੋ ਭਿਦੁਰੋ ਭੇਦਨਸੀਲੋ ਭੇਦਨਸਭਾવੋ ਖਣੇ ਖਣੇ વਿਦ੍ਧਂਸਨਸਭਾવੋਤਿ। ‘‘ਭਿਨ੍ਦਰਾਯ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਸੋ ਏવਤ੍ਥੋ। વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਤੇਭੂਮਕਂ ਕੁਸਲਾਦਿਚਿਤ੍ਤਂ। વਚਨਤ੍ਥੋ ਪਨ – ਤਂ ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ વਿਜਾਨਾਤੀਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਯਞ੍ਹਿ ਸਞ੍ਜਾਨਨਪਜਾਨਨવਿਧੁਰਂ ਆਰਮ੍ਮਣવਿਜਾਨਨਂ ਉਪਲਦ੍ਧਿ, ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ। વਿਰਾਗਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વਿਰਜ੍ਜਨਧਮ੍ਮਂ, ਪਲੁਜ੍ਜਨਸਭਾવਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਬ੍ਬੇ ਉਪਧੀਤਿ ਖਨ੍ਧੂਪਧਿ, ਕਿਲੇਸੂਪਧਿ, ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰੂਪਧਿ, ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣੂਪਧੀਤਿ ਏਤੇ ‘‘ਉਪਧੀਯਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਉਪਧਿਸਞ੍ਞਿਤਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਕਿਲੇਸਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਧਮ੍ਮਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਭਾવਟ੍ਠੇਨ ਅਨਿਚ੍ਚਾ, ਉਦਯਬ੍ਬਯਪ੍ਪਟਿਪੀਲ਼ਨਟ੍ਠੇਨ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਜਰਾਯ ਮਰਣੇਨ ਚਾਤਿ ਦ੍વਿਧਾ વਿਪਰਿਣਾਮੇਤਬ੍ਬਸਭਾવਤਾਯ ਪਕਤਿવਿਜਹਨਟ੍ਠੇਨ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਾ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਨਿਚ੍ਚਦਸ੍ਸਨਸੁਖਤਾਯ ਰੂਪਧਮ੍ਮੇ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚ વਿਸੁਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਉਪਧਿવਿਭਾਗੇਨ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮੇ ਏਕਜ੍ਝਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਨਿਚ੍ਚਦੁਕ੍ਖਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਮੁਖੇਨ ਤਥਾਬੁਜ੍ਝਨਕਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯੇਨ ਸਮ੍ਮਸਨਚਾਰੋ.ਕਥਿਤੋ। ਕਾਮਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਲਕ੍ਖਣਦ੍વਯਮੇવ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਂ, ‘‘ਯਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਤਦਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੫) ਪਨ વਚਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਲਕ੍ਖਣੇਨੇવ ਅਨਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣਮ੍ਪਿ ਦਸ੍ਸਿਤਮੇવਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
77. Aṭṭhame bhidurāyanti bhiduro ayaṃ. Kāyoti rūpakāyo. So hi aṅgapaccaṅgānaṃ kesādīnañca samūhaṭṭhena, evaṃ kucchitānaṃ jegucchānaṃ āyo uppattidesotipi kāyo. Tatrāyaṃ vacanattho – āyanti etthāti āyo. Ke āyanti? Kucchitā kesādayo. Iti kucchitānaṃ āyotipi kāyo . Atthato pana catusantativasena pavattamānānaṃ bhūtupādāyadhammānaṃ puñjo. Idaṃ vuttaṃ hoti – bhikkhave, ayaṃ catumahābhūtamayo rūpakāyo bhiduro bhedanasīlo bhedanasabhāvo khaṇe khaṇe viddhaṃsanasabhāvoti. ‘‘Bhindarāya’’ntipi pāṭho, so evattho. Viññāṇanti tebhūmakaṃ kusalādicittaṃ. Vacanattho pana – taṃ taṃ ārammaṇaṃ vijānātīti viññāṇaṃ. Yañhi sañjānanapajānanavidhuraṃ ārammaṇavijānanaṃ upaladdhi, taṃ viññāṇaṃ. Virāgadhammanti virajjanadhammaṃ, palujjanasabhāvanti attho. Sabbe upadhīti khandhūpadhi, kilesūpadhi, abhisaṅkhārūpadhi, pañcakāmaguṇūpadhīti ete ‘‘upadhīyati ettha dukkha’’nti upadhisaññitā sabbepi upādānakkhandhakilesābhisaṅkhārapañcakāmaguṇadhammā hutvā abhāvaṭṭhena aniccā, udayabbayappaṭipīḷanaṭṭhena dukkhā, jarāya maraṇena cāti dvidhā vipariṇāmetabbasabhāvatāya pakativijahanaṭṭhena vipariṇāmadhammā. Evamettha aniccadassanasukhatāya rūpadhamme viññāṇañca visuṃ gahetvā puna upadhivibhāgena sabbepi tebhūmakadhamme ekajjhaṃ gahetvā aniccadukkhānupassanāmukhena tathābujjhanakānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayena sammasanacāro.kathito. Kāmañcettha lakkhaṇadvayameva pāḷiyaṃ āgataṃ, ‘‘yaṃ dukkhaṃ, tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15) pana vacanato dukkhalakkhaṇeneva anattalakkhaṇampi dassitamevāti veditabbaṃ.
ਗਾਥਾਯਂ ਉਪਧੀਸੁ ਭਯਂ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਉਪਧੀਸੁ ਭਯਤੁਪਟ੍ਠਾਨਞਾਣવਸੇਨ ਭਯਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਤੇਸਂ ਭਾਯਿਤਬ੍ਬਤਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ। ਇਮਿਨਾ ਬਲવવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਭਯਤੁਪਟ੍ਠਾਨਞਾਣਮੇવ ਹਿ વਿਭਜਿਤ੍વਾ વਿਸੇਸવਸੇਨ ਆਦੀਨવਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਜਾਤਿਮਰਣਮਚ੍ਚਗਾਤਿ ਏવਂ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ ਮਗ੍ਗੇਨ ਘਟੇਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਪਰਮ੍ਪਰਾਯ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਜਾਤਿਮਰਣਂ ਅਤੀਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਕਥਂ? ਸਮ੍ਪਤ੍વਾ ਪਰਮਂ ਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਪਰਮਂ ਉਤ੍ਤਮਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਨ੍ਤਿਂ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੂਪਸਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤ੍વਾ। ਏવਂਭੂਤੋ ਚ ਕਾਲਂ ਕਙ੍ਖਤਿ ਭਾવਿਤਤ੍ਤੋਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਨਂ વਸੇਨ ਭਾવਨਾਭਿਸਮਯਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਯਾ ਭਾવਿਤਕਾਯਸੀਲਚਿਤ੍ਤਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ ਭਾવਿਤਤ੍ਤੋ ਮਰਣਂ ਜੀવਿਤਞ੍ਚ ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਕੇવਲਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਖਨ੍ਧਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲਂ ਕਙ੍ਖਤਿ ਉਦਿਕ੍ਖਤਿ, ਨ ਤਸ੍ਸ ਕਤ੍ਥਚਿ ਪਤ੍ਥਨਾ ਹੋਤੀਤਿ। ਤੇਨਾਹ –
Gāthāyaṃ upadhīsu bhayaṃ disvāti upadhīsu bhayatupaṭṭhānañāṇavasena bhayaṃ disvā, tesaṃ bhāyitabbataṃ passitvā. Iminā balavavipassanaṃ dasseti. Bhayatupaṭṭhānañāṇameva hi vibhajitvā visesavasena ādīnavānupassanā nibbidānupassanāti ca vuccati. Jātimaraṇamaccagāti evaṃ sammasanto vipassanāñāṇaṃ maggena ghaṭetvā maggaparamparāya arahattaṃ patto jātimaraṇaṃ atīto nāma hoti. Kathaṃ? Sampatvāparamaṃ santinti paramaṃ uttamaṃ anuttaraṃ santiṃ sabbasaṅkhārūpasamaṃ nibbānaṃ adhigantvā. Evaṃbhūto ca kālaṃ kaṅkhati bhāvitattoti catunnaṃ ariyamaggānaṃ vasena bhāvanābhisamayanipphattiyā bhāvitakāyasīlacittapaññattā bhāvitatto maraṇaṃ jīvitañca anabhinandanto kevalaṃ attano khandhaparinibbānakālaṃ kaṅkhati udikkhati, na tassa katthaci patthanā hotīti. Tenāha –
‘‘ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਾਮਿ ਮਰਣਂ, ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਾਮਿ ਜੀવਿਤਂ।
‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvitaṃ;
ਕਾਲਞ੍ਚ ਪਟਿਕਙ੍ਖਾਮਿ, ਨਿਬ੍ਬਿਸਂ ਭਤਕੋ ਯਥਾ’’ਤਿ॥ (ਥੇਰਗਾ॰ ੬੦੬)।
Kālañca paṭikaṅkhāmi, nibbisaṃ bhatako yathā’’ti. (theragā. 606);
ਅਟ੍ਠਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਪਾਲ਼ਿ • Itivuttakapāḷi / ੮. ਭਿਦੁਰਸੁਤ੍ਤਂ • 8. Bhidurasuttaṃ
