| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya |
10. භික්‌ඛුනුපස්‌සයසුත්‌තං
10. Bhikkhunupassayasuttaṃ
376. අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය යෙන අඤ්‌ඤතරො භික්‌ඛුනුපස්‌සයො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො සම්‌බහුලා භික්‌ඛුනියො යෙනායස්‌මා ආනන්‌දො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. එකමන්‌තං නිසින්‌නා ඛො තා භික්‌ඛුනියො ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං එතදවොචුං –
376. Atha kho āyasmā ānando pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena aññataro bhikkhunupassayo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho sambahulā bhikkhuniyo yenāyasmā ānando tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho tā bhikkhuniyo āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocuṃ –
‘‘ඉධ, භන්‌තෙ ආනන්‌ද, සම්‌බහුලා භික්‌ඛුනියො චතූසු සතිපට්‌ඨානෙසු සුප්‌පතිට්‌ඨිතචිත්‌තා 1 විහරන්‌තියො උළාරං පුබ්‌බෙනාපරං විසෙසං සඤ්‌ජානන්‌තී’’ති 2. ‘‘එවමෙතං , භගිනියො, එවමෙතං, භගිනියො! යො හි කොචි, භගිනියො, භික්‌ඛු වා භික්‌ඛුනී වා චතූසු සතිපට්‌ඨානෙසු සුප්‌පතිට්‌ඨිතචිත්‌තො විහරති, තස්‌සෙතං පාටිකඞ්‌ඛං – ‘උළාරං පුබ්‌බෙනාපරං විසෙසං සඤ්‌ජානිස්‌සතී’’’ති.
‘‘Idha, bhante ānanda, sambahulā bhikkhuniyo catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā 3 viharantiyo uḷāraṃ pubbenāparaṃ visesaṃ sañjānantī’’ti 4. ‘‘Evametaṃ , bhaginiyo, evametaṃ, bhaginiyo! Yo hi koci, bhaginiyo, bhikkhu vā bhikkhunī vā catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacitto viharati, tassetaṃ pāṭikaṅkhaṃ – ‘uḷāraṃ pubbenāparaṃ visesaṃ sañjānissatī’’’ti.
අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො තා භික්‌ඛුනියො ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සෙත්‌වා සමාදපෙත්‌වා සමුත්‌තෙජෙත්‌වා සම්‌පහංසෙත්‌වා උට්‌ඨායාසනා පක්‌කාමි. අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො සාවත්‌ථියං පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා පච්‌ඡාභත්‌තං පිණ්‌ඩපාතපටික්‌කන්‌තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමිං; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිං. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො භගවන්‌තං එතදවොච –
Atha kho āyasmā ānando tā bhikkhuniyo dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Atha kho āyasmā ānando sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena bhagavā tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃ. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca –
‘‘ඉධාහං, භන්‌තෙ, පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය යෙන අඤ්‌ඤතරො භික්‌ඛුනුපස්‌සයො තෙනුපසඞ්‌කමිං; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදිං. අථ ඛො, භන්‌තෙ, සම්‌බහුලා භික්‌ඛුනියො යෙනාහං තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. එකමන්‌තං නිසින්‌නා ඛො, භන්‌තෙ, තා භික්‌ඛුනියො මං එතදවොචුං – ‘ඉධ, භන්‌තෙ ආනන්‌ද, සම්‌බහුලා භික්‌ඛුනියො චතූසු සතිපට්‌ඨානෙසු සුප්‌පතිට්‌ඨිතචිත්‌තා විහරන්‌තියො උළාරං පුබ්‌බෙනාපරං විසෙසං සඤ්‌ජානන්‌තී’ති. එවං වුත්‌තාහං, භන්‌තෙ, තා භික්‌ඛුනියො එතදවොචං – ‘එවමෙතං, භගිනියො, එවමෙතං, භගිනියො! යො හි කොචි, භගිනියො, භික්‌ඛු වා භික්‌ඛුනී වා චතූසු සතිපට්‌ඨානෙසු සුප්‌පතිට්‌ඨිතචිත්‌තො විහරති, තස්‌සෙතං පාටිකඞ්‌ඛං – උළාරං පුබ්‌බෙනාපරං විසෙසං සඤ්‌ජානිස්‌සතී’’’ති.
‘‘Idhāhaṃ, bhante, pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena aññataro bhikkhunupassayo tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdiṃ. Atha kho, bhante, sambahulā bhikkhuniyo yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho, bhante, tā bhikkhuniyo maṃ etadavocuṃ – ‘idha, bhante ānanda, sambahulā bhikkhuniyo catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā viharantiyo uḷāraṃ pubbenāparaṃ visesaṃ sañjānantī’ti. Evaṃ vuttāhaṃ, bhante, tā bhikkhuniyo etadavocaṃ – ‘evametaṃ, bhaginiyo, evametaṃ, bhaginiyo! Yo hi koci, bhaginiyo, bhikkhu vā bhikkhunī vā catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacitto viharati, tassetaṃ pāṭikaṅkhaṃ – uḷāraṃ pubbenāparaṃ visesaṃ sañjānissatī’’’ti.
‘‘එවමෙතං, ආනන්‌ද, එවමෙතං, ආනන්‌ද! යො හි කොචි, ආනන්‌ද, භික්‌ඛු වා භික්‌ඛුනී වා චතූසු සතිපට්‌ඨානෙසු සුප්‌පතිට්‌ඨිතචිත්‌තො විහරති, තස්‌සෙතං පාටිකඞ්‌ඛං – ‘උළාරං පුබ්‌බෙනාපරං විසෙසං සඤ්‌ජානිස්‌සති’’’ 5.
‘‘Evametaṃ, ānanda, evametaṃ, ānanda! Yo hi koci, ānanda, bhikkhu vā bhikkhunī vā catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacitto viharati, tassetaṃ pāṭikaṅkhaṃ – ‘uḷāraṃ pubbenāparaṃ visesaṃ sañjānissati’’’ 6.
‘‘කතමෙසු චතූසු? ඉධානන්‌ද, භික්‌ඛු කායෙ කායානුපස්‌සී විහරති ආතාපී සම්‌පජානො සතිමා, විනෙය්‍ය ලොකෙ අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සං. තස්‌ස කායෙ කායානුපස්‌සිනො විහරතො කායාරම්‌මණො වා උප්‌පජ්‌ජති කායස්‌මිං පරිළාහො, චෙතසො වා ලීනත්‌තං, බහිද්‌ධා වා චිත්‌තං වික්‌ඛිපති. තෙනානන්‌ද 7, භික්‌ඛුනා කිස්‌මිඤ්‌චිදෙව පසාදනීයෙ නිමිත්‌තෙ චිත්‌තං පණිදහිතබ්‌බං. තස්‌ස කිස්‌මිඤ්‌චිදෙව පසාදනීයෙ නිමිත්‌තෙ චිත්‌තං පණිදහතො පාමොජ්‌ජං ජායති. පමුදිතස්‌ස පීති ජායති. පීතිමනස්‌ස කායො පස්‌සම්‌භති. පස්‌සද්‌ධකායො සුඛං වෙදයති 8. සුඛිනො චිත්‌තං සමාධියති. සො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘යස්‌ස ඛ්‌වාහං අත්‌ථාය චිත්‌තං පණිදහිං, සො මෙ අත්‌ථො අභිනිප්‌ඵන්‌නො. හන්‌ද, දානි පටිසංහරාමී’ති. සො පටිසංහරති චෙව න ච විතක්‌කෙති න ච විචාරෙති. ‘අවිතක්‌කොම්‌හි අවිචාරො, අජ්‌ඣත්‌තං සතිමා සුඛමස්‌මී’ති පජානාති’’.
‘‘Katamesu catūsu? Idhānanda, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Tassa kāye kāyānupassino viharato kāyārammaṇo vā uppajjati kāyasmiṃ pariḷāho, cetaso vā līnattaṃ, bahiddhā vā cittaṃ vikkhipati. Tenānanda 9, bhikkhunā kismiñcideva pasādanīye nimitte cittaṃ paṇidahitabbaṃ. Tassa kismiñcideva pasādanīye nimitte cittaṃ paṇidahato pāmojjaṃ jāyati. Pamuditassa pīti jāyati. Pītimanassa kāyo passambhati. Passaddhakāyo sukhaṃ vedayati 10. Sukhino cittaṃ samādhiyati. So iti paṭisañcikkhati – ‘yassa khvāhaṃ atthāya cittaṃ paṇidahiṃ, so me attho abhinipphanno. Handa, dāni paṭisaṃharāmī’ti. So paṭisaṃharati ceva na ca vitakketi na ca vicāreti. ‘Avitakkomhi avicāro, ajjhattaṃ satimā sukhamasmī’ti pajānāti’’.
‘‘පුන චපරං, ආනන්‌ද, භික්‌ඛු වෙදනාසු…පෙ.… චිත්‌තෙ…පෙ.… ධම්‌මෙසු ධම්‌මානුපස්‌සී විහරති ආතාපී සම්‌පජානො සතිමා, විනෙය්‍ය ලොකෙ අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සං. තස්‌ස ධම්‌මෙසු ධම්‌මානුපස්‌සිනො විහරතො ධම්‌මාරම්‌මණො වා උප්‌පජ්‌ජති කායස්‌මිං පරිළාහො, චෙතසො වා ලීනත්‌තං, බහිද්‌ධා වා චිත්‌තං වික්‌ඛිපති. තෙනානන්‌ද, භික්‌ඛුනා කිස්‌මිඤ්‌චිදෙව පසාදනීයෙ නිමිත්‌තෙ චිත්‌තං පණිදහිතබ්‌බං. තස්‌ස කිස්‌මිඤ්‌චිදෙව පසාදනීයෙ නිමිත්‌තෙ චිත්‌තං පණිදහතො පාමොජ්‌ජං ජායති . පමුදිතස්‌ස පීති ජායති. පීතිමනස්‌ස කායො පස්‌සම්‌භති. පස්‌සද්‌ධකායො සුඛං වෙදයති. සුඛිනො චිත්‌තං සමාධියති. සො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘යස්‌ස ඛ්‌වාහං අත්‌ථාය චිත්‌තං පණිදහිං, සො මෙ අත්‌ථො අභිනිප්‌ඵන්‌නො. හන්‌ද, දානි පටිසංහරාමී’ති. සො පටිසංහරති චෙව න ච විතක්‌කෙති න ච විචාරෙති. ‘අවිතක්‌කොම්‌හි අවිචාරො, අජ්‌ඣත්‌තං සතිමා සුඛමස්‌මී’ති පජානාති. එවං ඛො, ආනන්‌ද, පණිධාය භාවනා හොති.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhu vedanāsu…pe… citte…pe… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Tassa dhammesu dhammānupassino viharato dhammārammaṇo vā uppajjati kāyasmiṃ pariḷāho, cetaso vā līnattaṃ, bahiddhā vā cittaṃ vikkhipati. Tenānanda, bhikkhunā kismiñcideva pasādanīye nimitte cittaṃ paṇidahitabbaṃ. Tassa kismiñcideva pasādanīye nimitte cittaṃ paṇidahato pāmojjaṃ jāyati . Pamuditassa pīti jāyati. Pītimanassa kāyo passambhati. Passaddhakāyo sukhaṃ vedayati. Sukhino cittaṃ samādhiyati. So iti paṭisañcikkhati – ‘yassa khvāhaṃ atthāya cittaṃ paṇidahiṃ, so me attho abhinipphanno. Handa, dāni paṭisaṃharāmī’ti. So paṭisaṃharati ceva na ca vitakketi na ca vicāreti. ‘Avitakkomhi avicāro, ajjhattaṃ satimā sukhamasmī’ti pajānāti. Evaṃ kho, ānanda, paṇidhāya bhāvanā hoti.
‘‘කථඤ්‌චානන්‌ද , අප්‌පණිධාය භාවනා හොති? බහිද්‌ධා , ආනන්‌ද, භික්‌ඛු චිත්‌තං අප්‌පණිධාය ‘අප්‌පණිහිතං මෙ බහිද්‌ධා චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති. අථ පච්‌ඡාපුරෙ ‘අසංඛිත්‌තං විමුත්‌තං අප්‌පණිහිත’න්‌ති පජානාති. අථ ච පන ‘කායෙ කායානුපස්‌සී විහරාමි ආතාපී සම්‌පජානො සතිමා සුඛමස්‌මී’ති පජානාති. බහිද්‌ධා, ආනන්‌ද, භික්‌ඛු චිත්‌තං අප්‌පණිධාය ‘අප්‌පණිහිතං මෙ බහිද්‌ධා චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති. අථ පච්‌ඡාපුරෙ ‘අසංඛිත්‌තං විමුත්‌තං අප්‌පණිහිත’න්‌ති පජානාති. අථ ච පන ‘වෙදනාසු වෙදනානුපස්‌සී විහරාමි ආතාපී සම්‌පජානො සතිමා සුඛමස්‌මී’ති පජානාති. බහිද්‌ධා, ආනන්‌ද, භික්‌ඛු චිත්‌තං අප්‌පණිධාය ‘අප්‌පණිහිතං මෙ බහිද්‌ධා චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති. අථ පච්‌ඡාපුරෙ ‘අසංඛිත්‌තං විමුත්‌තං අප්‌පණිහිත’න්‌ති පජානාති. අථ ච පන ‘චිත්‌තෙ චිත්‌තානුපස්‌සී විහරාමි ආතාපී සම්‌පජානො සතිමා සුඛමස්‌මී’ති පජානාති. බහිද්‌ධා, ආනන්‌ද, භික්‌ඛු චිත්‌තං අප්‌පණිධාය ‘අප්‌පණිහිතං මෙ බහිද්‌ධා චිත්‌ත’න්‌ති පජානාති. අථ පච්‌ඡාපුරෙ ‘අසංඛිත්‌තං විමුත්‌තං අප්‌පණිහිත’න්‌ති පජානාති. අථ ච පන ‘ධම්‌මෙසු ධම්‌මානුපස්‌සී විහරාමි ආතාපී සම්‌පජානො සතිමා සුඛමස්‌මී’ති පජානාති. එවං ඛො, ආනන්‌ද, අප්‌පණිධාය භාවනා හොති.
‘‘Kathañcānanda , appaṇidhāya bhāvanā hoti? Bahiddhā , ānanda, bhikkhu cittaṃ appaṇidhāya ‘appaṇihitaṃ me bahiddhā citta’nti pajānāti. Atha pacchāpure ‘asaṃkhittaṃ vimuttaṃ appaṇihita’nti pajānāti. Atha ca pana ‘kāye kāyānupassī viharāmi ātāpī sampajāno satimā sukhamasmī’ti pajānāti. Bahiddhā, ānanda, bhikkhu cittaṃ appaṇidhāya ‘appaṇihitaṃ me bahiddhā citta’nti pajānāti. Atha pacchāpure ‘asaṃkhittaṃ vimuttaṃ appaṇihita’nti pajānāti. Atha ca pana ‘vedanāsu vedanānupassī viharāmi ātāpī sampajāno satimā sukhamasmī’ti pajānāti. Bahiddhā, ānanda, bhikkhu cittaṃ appaṇidhāya ‘appaṇihitaṃ me bahiddhā citta’nti pajānāti. Atha pacchāpure ‘asaṃkhittaṃ vimuttaṃ appaṇihita’nti pajānāti. Atha ca pana ‘citte cittānupassī viharāmi ātāpī sampajāno satimā sukhamasmī’ti pajānāti. Bahiddhā, ānanda, bhikkhu cittaṃ appaṇidhāya ‘appaṇihitaṃ me bahiddhā citta’nti pajānāti. Atha pacchāpure ‘asaṃkhittaṃ vimuttaṃ appaṇihita’nti pajānāti. Atha ca pana ‘dhammesu dhammānupassī viharāmi ātāpī sampajāno satimā sukhamasmī’ti pajānāti. Evaṃ kho, ānanda, appaṇidhāya bhāvanā hoti.
‘‘ඉති ඛො, ආනන්‌ද, දෙසිතා මයා පණිධාය භාවනා, දෙසිතා අප්‌පණිධාය භාවනා. යං, ආනන්‌ද, සත්‌ථාරා කරණීයං සාවකානං හිතෙසිනා අනුකම්‌පකෙන අනුකම්‌පං උපාදාය, කතං වො තං මයා. එතානි, ආනන්‌ද, රුක්‌ඛමූලානි, එතානි සුඤ්‌ඤාගාරානි! ඣායථානන්‌ද, මා පමාදත්‌ථ; මා පච්‌ඡා විප්‌පටිසාරිනො අහුවත්‌ථ! අයං වො අම්‌හාකං අනුසාසනී’’ති.
‘‘Iti kho, ānanda, desitā mayā paṇidhāya bhāvanā, desitā appaṇidhāya bhāvanā. Yaṃ, ānanda, satthārā karaṇīyaṃ sāvakānaṃ hitesinā anukampakena anukampaṃ upādāya, kataṃ vo taṃ mayā. Etāni, ānanda, rukkhamūlāni, etāni suññāgārāni! Jhāyathānanda, mā pamādattha; mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha! Ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanī’’ti.
ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනො ආයස්‌මා ආනන්‌දො භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දීති. දසමං.
Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti. Dasamaṃ.
අම්‌බපාලිවග්‌ගො පඨමො.
Ambapālivaggo paṭhamo.
තස්‌සුද්‌දානං –
Tassuddānaṃ –
අම්‌බපාලි සතො භික්‌ඛු, සාලා කුසලරාසි ච;
Ambapāli sato bhikkhu, sālā kusalarāsi ca;
සකුණග්‌ධි මක්‌කටො සූදො, ගිලානො භික්‌ඛුනුපස්‌සයොති.
Sakuṇagdhi makkaṭo sūdo, gilāno bhikkhunupassayoti.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 10. භික්‌ඛුනුපස්‌සයසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Bhikkhunupassayasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 10. භික්‌ඛුනුපස්‌සයසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Bhikkhunupassayasuttavaṇṇanā
