| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
१०. भिक्खुनुपस्सयसुत्तवण्णना
10. Bhikkhunupassayasuttavaṇṇanā
३७६. दसमे तेनुपसङ्कमीति तस्मिं उपस्सये कम्मट्ठानकम्मिका भिक्खुनियो अत्थि, तासं उस्सुक्कापेत्वा कम्मट्ठानं कथेस्सामीति उपसङ्कमि। उळारं पुब्बेनापरं विसेसन्ति पुब्बविसेसतो अपरं उळारविसेसं। तत्थ महाभूतपरिग्गहो पुब्बविसेसो, उपादारूपपरिग्गहो अपरविसेसो नाम। तथा सकलरूपपरिग्गहो पुब्बविसेसो, अरूपपरिग्गहो अपरविसेसो नाम। रूपारूपपरिग्गहो पुब्बविसेसो, पच्चयपरिग्गहो अपरविसेसो नाम सप्पच्चयनामरूपदस्सनं पुब्बविसेसो, तिलक्खणारोपनं अपरविसेसो नाम। एवं पुब्बेनापरं उळारविसेसं जानातीति अत्थो।
376. Dasame tenupasaṅkamīti tasmiṃ upassaye kammaṭṭhānakammikā bhikkhuniyo atthi, tāsaṃ ussukkāpetvā kammaṭṭhānaṃ kathessāmīti upasaṅkami. Uḷāraṃ pubbenāparaṃ visesanti pubbavisesato aparaṃ uḷāravisesaṃ. Tattha mahābhūtapariggaho pubbaviseso, upādārūpapariggaho aparaviseso nāma. Tathā sakalarūpapariggaho pubbaviseso, arūpapariggaho aparaviseso nāma. Rūpārūpapariggaho pubbaviseso, paccayapariggaho aparaviseso nāma sappaccayanāmarūpadassanaṃ pubbaviseso, tilakkhaṇāropanaṃ aparaviseso nāma. Evaṃ pubbenāparaṃ uḷāravisesaṃ jānātīti attho.
कायारम्मणोति यं कायं अनुपस्सति, तमेव आरम्मणं कत्वा उप्पज्जति किलेसपरिळाहो। बहिद्धा वा चित्तं विक्खिपतीति बहिद्धा वा पुथुत्तारम्मणे चित्तुप्पादो विक्खिपति। किस्मिञ्चिदेव पसादनीये निमित्ते चित्तं पणिदहितब्बन्ति एवं किलेसपरिळाहे च लीनत्ते च बहिद्धाविक्खेपे च उप्पन्ने किलेसानुरञ्जितेन न वत्तितब्बं, किस्मिञ्चिदेव पसादनीये पसादावहे बुद्धादीसु अञ्ञतरस्मिं ठाने कम्मट्ठानचित्तं ठपेतब्बं। चित्तं समाधियतीति आरम्मणे सम्मा आधियति सुट्ठु ठपितं ठपियति। पटिसंहरामीति पसादनीयट्ठानतो पटिसंहरामि, मूलकम्मट्ठानाभिमुखंयेव नं करोमीति अत्थो। सो पटिसंहरति चेवाति मूलकम्मट्ठानाभिमुखञ्च पेसेति। न च वितक्केति न च विचारेतीति किलेसवितक्कं न वितक्केति, किलेसविचारं न विचारेति। अवितक्कोम्हि अविचारोति किलेसवितक्कविचारेहि अवितक्काविचारो। अज्झत्तं सतिमा सुखमस्मीति गोचरज्झत्ते पवत्ताय सतिया ‘‘सतिमाहमस्मि सुखितो चा’’ति पजानाति।
Kāyārammaṇoti yaṃ kāyaṃ anupassati, tameva ārammaṇaṃ katvā uppajjati kilesapariḷāho. Bahiddhā vā cittaṃ vikkhipatīti bahiddhā vā puthuttārammaṇe cittuppādo vikkhipati. Kismiñcideva pasādanīye nimitte cittaṃ paṇidahitabbanti evaṃ kilesapariḷāhe ca līnatte ca bahiddhāvikkhepe ca uppanne kilesānurañjitena na vattitabbaṃ, kismiñcideva pasādanīye pasādāvahe buddhādīsu aññatarasmiṃ ṭhāne kammaṭṭhānacittaṃ ṭhapetabbaṃ. Cittaṃ samādhiyatīti ārammaṇe sammā ādhiyati suṭṭhu ṭhapitaṃ ṭhapiyati. Paṭisaṃharāmīti pasādanīyaṭṭhānato paṭisaṃharāmi, mūlakammaṭṭhānābhimukhaṃyeva naṃ karomīti attho. So paṭisaṃharati cevāti mūlakammaṭṭhānābhimukhañca peseti. Na ca vitakketi na ca vicāretīti kilesavitakkaṃ na vitakketi, kilesavicāraṃ na vicāreti. Avitakkomhi avicāroti kilesavitakkavicārehi avitakkāvicāro. Ajjhattaṃ satimā sukhamasmīti gocarajjhatte pavattāya satiyā ‘‘satimāhamasmi sukhito cā’’ti pajānāti.
एवं खो, आनन्द, पणिधाय भावना होतीति एवं, आनन्द, ठपेत्वा भावना होति। इमस्स हि भिक्खुनो यथा नाम पुरिसस्स महन्तं उच्छुभारं उक्खिपित्वा यन्तसालं नेन्तस्स किलन्तकिलन्तकाले भूमियं ठपेत्वा उच्छुखण्डं खादित्वा पुन उक्खिपित्वा गमनं होति; एवमेव अरहत्तं पापुणितुं उग्गहितकम्मट्ठानस्स कायपरिळाहादीसु उप्पन्नेसु तं कम्मट्ठानं ठपेत्वा बुद्धगुणादिअनुस्सरणेन चित्तं पसादेत्वा कम्मनियं कत्वा भावना पवत्ता, तस्मा ‘‘पणिधाय भावना होती’’ति वुत्तं। तस्स पन पुरिसस्स उच्छुभारं यन्तसालं नेत्वा पीळेत्वा रसपानं विय इमस्स भिक्खुनो कम्मट्ठानं मत्थकं पापेत्वा अरहत्तं पत्तस्स फलसमापत्तिसुखानुभवनं वेदितब्बं।
Evaṃ kho, ānanda, paṇidhāya bhāvanā hotīti evaṃ, ānanda, ṭhapetvā bhāvanā hoti. Imassa hi bhikkhuno yathā nāma purisassa mahantaṃ ucchubhāraṃ ukkhipitvā yantasālaṃ nentassa kilantakilantakāle bhūmiyaṃ ṭhapetvā ucchukhaṇḍaṃ khāditvā puna ukkhipitvā gamanaṃ hoti; evameva arahattaṃ pāpuṇituṃ uggahitakammaṭṭhānassa kāyapariḷāhādīsu uppannesu taṃ kammaṭṭhānaṃ ṭhapetvā buddhaguṇādianussaraṇena cittaṃ pasādetvā kammaniyaṃ katvā bhāvanā pavattā, tasmā ‘‘paṇidhāya bhāvanā hotī’’ti vuttaṃ. Tassa pana purisassa ucchubhāraṃ yantasālaṃ netvā pīḷetvā rasapānaṃ viya imassa bhikkhuno kammaṭṭhānaṃ matthakaṃ pāpetvā arahattaṃ pattassa phalasamāpattisukhānubhavanaṃ veditabbaṃ.
बहिद्धाति मूलकम्मट्ठानं पहाय बहि अञ्ञस्मिं आरम्मणे। अप्पणिधायाति अट्ठपेत्वा। अथ पच्छा पुरे असंखित्तं विमुत्तं अप्पणिहितन्ति पजानातीति एत्थ कम्मट्ठानवसेन वा सरीरवसेन वा देसनावसेन वा अत्थो वेदितब्बो।
Bahiddhāti mūlakammaṭṭhānaṃ pahāya bahi aññasmiṃ ārammaṇe. Appaṇidhāyāti aṭṭhapetvā. Atha pacchā pure asaṃkhittaṃ vimuttaṃ appaṇihitanti pajānātīti ettha kammaṭṭhānavasena vā sarīravasena vā desanāvasena vā attho veditabbo.
तत्थ कम्मट्ठाने ताव कम्मट्ठानस्स अभिनिवेसो पुरे नाम, अरहत्तं पच्छा नाम। तत्थ यो भिक्खु मूलकम्मट्ठानं गहेत्वा किलेसपरिळाहस्स वा लीनत्तस्स वा बहिद्धाविक्खेपस्स वा उप्पज्जितुं ओकासं अदेन्तो सुदन्तगोणे योजेत्वा सारेन्तो विय चतुरस्सच्छिद्दे सुतच्छितं चतुरस्सघटिकं पक्खिपन्तो विय विपस्सनं पट्ठपेत्वा अतिट्ठन्तो अलग्गन्तो अरहत्तं पापुणाति, सो पुरेसङ्खातस्स कम्मट्ठानाभिनिवेसस्स पच्छासङ्खातस्स अरहत्तस्स च वसेन पच्छा पुरे असंखित्तं विमुत्तं अप्पणिहितन्ति पजानाति नाम।
Tattha kammaṭṭhāne tāva kammaṭṭhānassa abhiniveso pure nāma, arahattaṃ pacchā nāma. Tattha yo bhikkhu mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā kilesapariḷāhassa vā līnattassa vā bahiddhāvikkhepassa vā uppajjituṃ okāsaṃ adento sudantagoṇe yojetvā sārento viya caturassacchidde sutacchitaṃ caturassaghaṭikaṃ pakkhipanto viya vipassanaṃ paṭṭhapetvā atiṭṭhanto alagganto arahattaṃ pāpuṇāti, so puresaṅkhātassa kammaṭṭhānābhinivesassa pacchāsaṅkhātassa arahattassa ca vasena pacchā pure asaṃkhittaṃ vimuttaṃ appaṇihitanti pajānāti nāma.
सरीरे पन पादङ्गुलीनं अग्गपब्बानि पुरे नाम, सीसकटाहं पच्छा नाम। तत्थ यो भिक्खु पादङ्गुलीनं अग्गपब्बअट्ठिकेसु अभिनिविसित्वा ब्याभङ्गिया यवकलापं मोचेन्तो विय वण्णसण्ठानदिसोकासपरिच्छेदवसेन अट्ठीनि परिग्गण्हन्तो अन्तरा किलेसपरिळाहादीनं उप्पत्तिं वारेत्वा याव सीसकटाहा भावनं पापेति, सो पुरेसङ्खातानं अग्गपादङ्गुलिपब्बानं पच्छासङ्खातस्स सीसकटाहस्स च वसेन पच्छा पुरे असंखित्तं विमुत्तं अप्पणिहितन्ति पजानाति नाम।
Sarīre pana pādaṅgulīnaṃ aggapabbāni pure nāma, sīsakaṭāhaṃ pacchā nāma. Tattha yo bhikkhu pādaṅgulīnaṃ aggapabbaaṭṭhikesu abhinivisitvā byābhaṅgiyā yavakalāpaṃ mocento viya vaṇṇasaṇṭhānadisokāsaparicchedavasena aṭṭhīni pariggaṇhanto antarā kilesapariḷāhādīnaṃ uppattiṃ vāretvā yāva sīsakaṭāhā bhāvanaṃ pāpeti, so puresaṅkhātānaṃ aggapādaṅgulipabbānaṃ pacchāsaṅkhātassa sīsakaṭāhassa ca vasena pacchā pure asaṃkhittaṃ vimuttaṃ appaṇihitanti pajānāti nāma.
देसनायपि द्वत्तिंसाकारदेसनाय केसा पुरे नाम, मत्थलुङ्गं पच्छा नाम। तत्थ यो भिक्खु केसेसु अभिनिविसित्वा वण्णसण्ठानदिसोकासवसेन केसादयो परिग्गण्हन्तो अन्तरा किलेसपरिळाहादीनं उप्पत्तिं वारेत्वा याव मत्थलुङ्गा भावनं पापेति। सो पुरेसङ्खातानं केसानं पच्छासङ्खातस्स मत्थलुङ्गस्स च वसेन पच्छा पुरे असंखित्तं विमुत्तं अप्पणिहितन्ति पजानाति नाम।
Desanāyapi dvattiṃsākāradesanāya kesā pure nāma, matthaluṅgaṃ pacchā nāma. Tattha yo bhikkhu kesesu abhinivisitvā vaṇṇasaṇṭhānadisokāsavasena kesādayo pariggaṇhanto antarā kilesapariḷāhādīnaṃ uppattiṃ vāretvā yāva matthaluṅgā bhāvanaṃ pāpeti. So puresaṅkhātānaṃ kesānaṃ pacchāsaṅkhātassa matthaluṅgassa ca vasena pacchā pure asaṃkhittaṃ vimuttaṃ appaṇihitanti pajānāti nāma.
एवं खो, आनन्द, अप्पणिधाय भावना होतीति एवं, आनन्द, अट्ठपेत्वा भावना होति। इमस्स हि भिक्खुनो यथा नाम पुरिसस्स गुळभारं लभित्वा अत्तनो गामं अतिहरन्तस्स अन्तरा अट्ठपेत्वाव उच्चङ्गे पक्खित्तानि गुळखण्डादीनि खादनीयानि खादन्तस्स अत्तनो गामेयेव ओतरणं होति, एवमेव अरहत्तं पापुणितुं आरद्धभावनस्स कायपरिळाहादीनं उप्पत्तिं वारेत्वा कम्मट्ठानभावना पवत्ता, तस्मा ‘‘अप्पणिधाय भावना’’ति वुत्ता। तस्स पन पुरिसस्स तं गुळभारं अत्तनो गामं नेत्वा ञातीहि सद्धिं परिभोगो विय इमस्स भिक्खुनो कम्मट्ठानं मत्थकं पापेत्वा अरहत्तं पत्तस्स फलसमापत्तिसुखानुभवनं वेदितब्बं। इमस्मिं सुत्ते पुब्बभागविपस्सना कथिता। सेसं सब्बत्थ उत्तानमेवाति।
Evaṃ kho, ānanda, appaṇidhāya bhāvanā hotīti evaṃ, ānanda, aṭṭhapetvā bhāvanā hoti. Imassa hi bhikkhuno yathā nāma purisassa guḷabhāraṃ labhitvā attano gāmaṃ atiharantassa antarā aṭṭhapetvāva uccaṅge pakkhittāni guḷakhaṇḍādīni khādanīyāni khādantassa attano gāmeyeva otaraṇaṃ hoti, evameva arahattaṃ pāpuṇituṃ āraddhabhāvanassa kāyapariḷāhādīnaṃ uppattiṃ vāretvā kammaṭṭhānabhāvanā pavattā, tasmā ‘‘appaṇidhāya bhāvanā’’ti vuttā. Tassa pana purisassa taṃ guḷabhāraṃ attano gāmaṃ netvā ñātīhi saddhiṃ paribhogo viya imassa bhikkhuno kammaṭṭhānaṃ matthakaṃ pāpetvā arahattaṃ pattassa phalasamāpattisukhānubhavanaṃ veditabbaṃ. Imasmiṃ sutte pubbabhāgavipassanā kathitā. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
अम्बपालिवग्गो पठमो।
Ambapālivaggo paṭhamo.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १०. भिक्खुनुपस्सयसुत्तं • 10. Bhikkhunupassayasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / १०. भिक्खुनुपस्सयसुत्तवण्णना • 10. Bhikkhunupassayasuttavaṇṇanā
