| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मिलिन्दपञ्हपाळि • Milindapañhapāḷi |
७. भिक्खुसङ्घपरिहरणपञ्हो
7. Bhikkhusaṅghapariharaṇapañho
७. ‘‘भन्ते नागसेन, भासितम्पेतं भगवता ‘तथागतस्स खो, आनन्द, न एवं होति ‘‘अहं भिक्खुसङ्घं परिहरिस्सामी’’’ति वा, ‘‘ममुद्देसिको भिक्खुसङ्घो’’ति वा’ति। पुन च मेत्तेय्यस्स भगवतो सभावगुणं परिदीपयमानेन भगवता एवं भणितं ‘‘सो अनेकसहस्सं भिक्खुसङ्घं परिहरिस्सति, सेय्यथापि अहं एतरहि अनेकसतं भिक्खुसङ्घं परिहरामी’’ति। यदि, भन्ते नागसेन, भगवता भणितं ‘तथागतस्स खो, आनन्द, न एवं होति ‘‘अहं भिक्खुसङ्घं परिहरिस्सामी’’ति वा, ‘‘ममुद्देसिको भिक्खुसङ्घो’’ति वा’ति, तेन हि अनेकसतं भिक्खुसङ्घं परिहरामीति यं वचनं, तं मिच्छा। यदि तथागतेन भणितं ‘सो अनेकसहस्सं भिक्खुसङ्घं परिहरिस्सति, सेय्यथापि अहं एतरहि अनेकसतं भिक्खुसङ्घं परिहरामी’ति, तेन हि तथागतस्स खो, आनन्द, न एवं होति ‘अहं भिक्खुसङ्घं परिहरिस्सामी’ति वा, ‘ममुद्देसिको भिक्खुसङ्घो’ति वाति तम्पि वचनं मिच्छा, अयम्पि उभतो कोटिको पञ्हो तवानुप्पत्तो, सो तया निब्बाहितब्बो’’ति।
7. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘tathāgatassa kho, ānanda, na evaṃ hoti ‘‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’’ti vā, ‘‘mamuddesiko bhikkhusaṅgho’’ti vā’ti. Puna ca metteyyassa bhagavato sabhāvaguṇaṃ paridīpayamānena bhagavatā evaṃ bhaṇitaṃ ‘‘so anekasahassaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissati, seyyathāpi ahaṃ etarahi anekasataṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharāmī’’ti. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘tathāgatassa kho, ānanda, na evaṃ hoti ‘‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti vā, ‘‘mamuddesiko bhikkhusaṅgho’’ti vā’ti, tena hi anekasataṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharāmīti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘so anekasahassaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissati, seyyathāpi ahaṃ etarahi anekasataṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharāmī’ti, tena hi tathāgatassa kho, ānanda, na evaṃ hoti ‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’ti vā, ‘mamuddesiko bhikkhusaṅgho’ti vāti tampi vacanaṃ micchā, ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘भासितम्पेतं, महाराज, भगवता ‘तथागतस्स खो, आनन्द, न एवं होति ‘‘अहं भिक्खुसङ्घं परिहरिस्सामी’’ति वा, ‘‘ममुद्देसिको भिक्खुसङ्घो’’ति वा’ति। पुन च मेत्तेय्यस्सापि भगवतो सभावगुणं परिदीपयमानेन भगवता भणितं ‘सो अनेकसहस्सं भिक्खुसङ्घं परिहरिस्सति, सेय्यथापि अहं एतरहि अनेकसतं भिक्खुसङ्घं परिहरामी’ति। एतस्मिञ्च, महाराज, पञ्हे एको अत्थो सावसेसो, एको अत्थो निरवसेसो। न, महाराज, तथागतो परिसाय अनुगामिको, परिसा पन तथागतस्स अनुगामिका । सम्मुति, महाराज, एसा ‘अह’न्ति ‘ममा’ति, न परमत्थो एसो, विगतं, महाराज, तथागतस्स पेमं, विगतो सिनेहो, ‘मय्ह’न्तिपि तथागतस्स गहणं नत्थि, उपादाय पन अवस्सयो होति।
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘tathāgatassa kho, ānanda, na evaṃ hoti ‘‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti vā, ‘‘mamuddesiko bhikkhusaṅgho’’ti vā’ti. Puna ca metteyyassāpi bhagavato sabhāvaguṇaṃ paridīpayamānena bhagavatā bhaṇitaṃ ‘so anekasahassaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissati, seyyathāpi ahaṃ etarahi anekasataṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharāmī’ti. Etasmiñca, mahārāja, pañhe eko attho sāvaseso, eko attho niravaseso. Na, mahārāja, tathāgato parisāya anugāmiko, parisā pana tathāgatassa anugāmikā . Sammuti, mahārāja, esā ‘aha’nti ‘mamā’ti, na paramattho eso, vigataṃ, mahārāja, tathāgatassa pemaṃ, vigato sineho, ‘mayha’ntipi tathāgatassa gahaṇaṃ natthi, upādāya pana avassayo hoti.
‘‘यथा, महाराज, पथवी भूमट्ठानं सत्तानं पतिट्ठा होति उपस्सयं, पथविट्ठा चेते सत्ता, न च महापथविया ‘मय्हेते’ति अपेक्खा होति, एवमेव खो, महाराज, तथागतो सब्बसत्तानं पतिट्ठा होति उपस्सयं, तथागतट्ठा 1 चेते सत्ता, न च तथागतस्स ‘मय्हेते’ति अपेक्खा होति। यथा वा पन, महाराज, महतिमहामेघो अभिवस्सन्तो तिणरुक्खपसुमनुस्सानं वुड्ढिं देति सन्ततिं अनुपालेति। वुट्ठूपजीविनो चेते सत्ता सब्बे, न च महामेघस्स ‘मय्हेते’ति अपेक्खा होति। एवमेव खो, महाराज, तथागतो सब्बसत्तानं कुसलधम्मे जनेति अनुपालेति, सत्थूपजीविनो चेते सत्ता सब्बे, न च तथागतस्स ‘मय्हेते’ति अपेक्खा होति। तं किस्स हेतु? अत्तानुदिट्ठिया पहीनत्ता’’ति।
‘‘Yathā, mahārāja, pathavī bhūmaṭṭhānaṃ sattānaṃ patiṭṭhā hoti upassayaṃ, pathaviṭṭhā cete sattā, na ca mahāpathaviyā ‘mayhete’ti apekkhā hoti, evameva kho, mahārāja, tathāgato sabbasattānaṃ patiṭṭhā hoti upassayaṃ, tathāgataṭṭhā 2 cete sattā, na ca tathāgatassa ‘mayhete’ti apekkhā hoti. Yathā vā pana, mahārāja, mahatimahāmegho abhivassanto tiṇarukkhapasumanussānaṃ vuḍḍhiṃ deti santatiṃ anupāleti. Vuṭṭhūpajīvino cete sattā sabbe, na ca mahāmeghassa ‘mayhete’ti apekkhā hoti. Evameva kho, mahārāja, tathāgato sabbasattānaṃ kusaladhamme janeti anupāleti, satthūpajīvino cete sattā sabbe, na ca tathāgatassa ‘mayhete’ti apekkhā hoti. Taṃ kissa hetu? Attānudiṭṭhiyā pahīnattā’’ti.
‘‘साधु, भन्ते नागसेन, सुनिब्बेठितो पञ्हो बहुविधेहि कारणेहि, गम्भीरो उत्तानीकतो, गण्ठि भिन्नो, गहनं अगहनं कतं, अन्धकारो आलोको कतो, भग्गा परवादा, जिनपुत्तानं चक्खुं उप्पादित’’न्ति।
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho bahuvidhehi kāraṇehi, gambhīro uttānīkato, gaṇṭhi bhinno, gahanaṃ agahanaṃ kataṃ, andhakāro āloko kato, bhaggā paravādā, jinaputtānaṃ cakkhuṃ uppādita’’nti.
भिक्खुसङ्घपरिहरणपञ्हो सत्तमो।
Bhikkhusaṅghapariharaṇapañho sattamo.
Footnotes:
