| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā |
५. भिसदायकत्थेरअपदानवण्णना
5. Bhisadāyakattheraapadānavaṇṇanā
वेस्सभू नाम नामेनातिआदिकं आयस्मतो भिसदायकत्थेरस्स अपदानं। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारो तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयानि पुञ्ञानि उपचिनन्तो वेस्सभुस्स भगवतो काले हिमवन्तस्मिं हत्थियोनियं निब्बत्तो तस्मिं पटिवसति। तस्मिं समये वेस्सभू भगवा विवेककामो हिमवन्तमगमासि। तं दिस्वा सो हत्थिनागो पसन्नमानसो भिसमुळालं गहेत्वा भगवन्तं भोजेसि। सो तेन पुञ्ञकम्मेन हत्थियोनितो चुतो देवलोके उप्पज्जित्वा तत्थ छ कामावचरसम्पत्तियो अनुभवित्वा मनुस्सत्तमागतो मनुस्सेसु चक्कवत्तिसम्पत्तिआदयो अनुभवित्वा इमस्मिं बुद्धुप्पादे महाभोगे अञ्ञतरस्मिं कुले निब्बत्तो पुब्बवासनाबलेन सत्थरि पसन्नो पब्बजित्वा नचिरस्सेव अरहा अहोसि, सो पुब्बे कतकुसलनामेन भिसदायकत्थेरोति पाकटो।
Vessabhūnāma nāmenātiādikaṃ āyasmato bhisadāyakattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vessabhussa bhagavato kāle himavantasmiṃ hatthiyoniyaṃ nibbatto tasmiṃ paṭivasati. Tasmiṃ samaye vessabhū bhagavā vivekakāmo himavantamagamāsi. Taṃ disvā so hatthināgo pasannamānaso bhisamuḷālaṃ gahetvā bhagavantaṃ bhojesi. So tena puññakammena hatthiyonito cuto devaloke uppajjitvā tattha cha kāmāvacarasampattiyo anubhavitvā manussattamāgato manussesu cakkavattisampattiādayo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde mahābhoge aññatarasmiṃ kule nibbatto pubbavāsanābalena satthari pasanno pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi, so pubbe katakusalanāmena bhisadāyakattheroti pākaṭo.
२९. सो अत्तनो पुब्बकम्मं सरित्वा पुब्बचरितापदानं दस्सेन्तो वेस्सभू नाम नामेनातिआदिमाह। तत्थ वेस्सभूति वेस्सं भुनाति अतिक्कमतीति वेस्सभू। अथ वा वेस्से वाणिजकम्मे वा कामरागादिके वा कुसलादिकम्मे वा वत्थुकामकिलेसकामे वा भुनाति अभिभवतीति वेस्सभू, सो नामेन वेस्सभू नाम भगवा। इसीनं ततियो अहूति कुसलधम्मे एसति गवेसतीति इसि, ‘‘विपस्सी, सिखी, वेस्सभू’’ति वुत्तत्ता ततियो इसि ततियो भगवा अहु अहोसीति अत्थो। काननं वनमोग्गय्हाति काननसङ्खातं वनं ओगय्ह ओगहेत्वा पाविसीति अत्थो।
29. So attano pubbakammaṃ saritvā pubbacaritāpadānaṃ dassento vessabhū nāma nāmenātiādimāha. Tattha vessabhūti vessaṃ bhunāti atikkamatīti vessabhū. Atha vā vesse vāṇijakamme vā kāmarāgādike vā kusalādikamme vā vatthukāmakilesakāme vā bhunāti abhibhavatīti vessabhū, so nāmena vessabhū nāma bhagavā. Isīnaṃ tatiyo ahūti kusaladhamme esati gavesatīti isi, ‘‘vipassī, sikhī, vessabhū’’ti vuttattā tatiyo isi tatiyo bhagavā ahu ahosīti attho. Kānanaṃ vanamoggayhāti kānanasaṅkhātaṃ vanaṃ ogayha ogahetvā pāvisīti attho.
३०. भिसमुळालं गण्हित्वाति द्विपदचतुप्पदानं छातकं भिसति हिंसति विनासेतीति भिसं, को सो? पदुमकन्दो, भिसञ्च मुळालञ्च भिसमुळालं, तं भिसमुळालं गहेत्वाति अत्थो।
30.Bhisamuḷālaṃ gaṇhitvāti dvipadacatuppadānaṃ chātakaṃ bhisati hiṃsati vināsetīti bhisaṃ, ko so? Padumakando, bhisañca muḷālañca bhisamuḷālaṃ, taṃ bhisamuḷālaṃ gahetvāti attho.
३१. करेन च परामट्ठोति तं मया दिन्नदानं, वेस्सभूवरबुद्धिना उत्तमबुद्धिना वेस्सभुना करेन हत्थतलेन परामट्ठो कतसम्फस्सो अहोसि। सुखाहं नाभिजानामि, समं तेन कुतोत्तरिन्ति तेन सुखेन समं सुखं नाभिजानामि, ततो उत्तरिं ततो परं ततो अधिकं सुखं कुतोति अत्थो। सेसं नयानुसारेन सुविञ्ञेय्यन्ति।
31.Karena ca parāmaṭṭhoti taṃ mayā dinnadānaṃ, vessabhūvarabuddhinā uttamabuddhinā vessabhunā karena hatthatalena parāmaṭṭho katasamphasso ahosi. Sukhāhaṃ nābhijānāmi, samaṃ tena kutottarinti tena sukhena samaṃ sukhaṃ nābhijānāmi, tato uttariṃ tato paraṃ tato adhikaṃ sukhaṃ kutoti attho. Sesaṃ nayānusārena suviññeyyanti.
भिसदायकत्थेरअपदानवण्णना समत्ता।
Bhisadāyakattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / अपदानपाळि • Apadānapāḷi / ५. भिसदायकत्थेरअपदानं • 5. Bhisadāyakattheraapadānaṃ
