| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อปทาน-อฎฺฐกถา • Apadāna-aṭṭhakathā |
๕. ภิสทายกเตฺถรอปทานวณฺณนา
5. Bhisadāyakattheraapadānavaṇṇanā
เวสฺสภู นาม นาเมนาติอาทิกํ อายสฺมโต ภิสทายกเตฺถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินโนฺต เวสฺสภุสฺส ภควโต กาเล หิมวนฺตสฺมิํ หตฺถิโยนิยํ นิพฺพโตฺต ตสฺมิํ ปฎิวสติฯ ตสฺมิํ สมเย เวสฺสภู ภควา วิเวกกาโม หิมวนฺตมคมาสิฯ ตํ ทิสฺวา โส หตฺถินาโค ปสนฺนมานโส ภิสมุฬาลํ คเหตฺวา ภควนฺตํ โภเชสิฯ โส เตน ปุญฺญกเมฺมน หตฺถิโยนิโต จุโต เทวโลเก อุปฺปชฺชิตฺวา ตตฺถ ฉ กามาวจรสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา มนุสฺสตฺตมาคโต มนุเสฺสสุ จกฺกวตฺติสมฺปตฺติอาทโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท มหาโภเค อญฺญตรสฺมิํ กุเล นิพฺพโตฺต ปุพฺพวาสนาพเลน สตฺถริ ปสโนฺน ปพฺพชิตฺวา นจิรเสฺสว อรหา อโหสิ, โส ปุเพฺพ กตกุสลนาเมน ภิสทายกเตฺถโรติ ปากโฎฯ
Vessabhūnāma nāmenātiādikaṃ āyasmato bhisadāyakattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vessabhussa bhagavato kāle himavantasmiṃ hatthiyoniyaṃ nibbatto tasmiṃ paṭivasati. Tasmiṃ samaye vessabhū bhagavā vivekakāmo himavantamagamāsi. Taṃ disvā so hatthināgo pasannamānaso bhisamuḷālaṃ gahetvā bhagavantaṃ bhojesi. So tena puññakammena hatthiyonito cuto devaloke uppajjitvā tattha cha kāmāvacarasampattiyo anubhavitvā manussattamāgato manussesu cakkavattisampattiādayo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde mahābhoge aññatarasmiṃ kule nibbatto pubbavāsanābalena satthari pasanno pabbajitvā nacirasseva arahā ahosi, so pubbe katakusalanāmena bhisadāyakattheroti pākaṭo.
๒๙. โส อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา ปุพฺพจริตาปทานํ ทเสฺสโนฺต เวสฺสภู นาม นาเมนาติอาทิมาหฯ ตตฺถ เวสฺสภูติ เวสฺสํ ภุนาติ อติกฺกมตีติ เวสฺสภูฯ อถ วา เวเสฺส วาณิชกเมฺม วา กามราคาทิเก วา กุสลาทิกเมฺม วา วตฺถุกามกิเลสกาเม วา ภุนาติ อภิภวตีติ เวสฺสภู, โส นาเมน เวสฺสภู นาม ภควาฯ อิสีนํ ตติโย อหูติ กุสลธเมฺม เอสติ คเวสตีติ อิสิ, ‘‘วิปสฺสี, สิขี, เวสฺสภู’’ติ วุตฺตตฺตา ตติโย อิสิ ตติโย ภควา อหุ อโหสีติ อโตฺถฯ กานนํ วนโมคฺคยฺหาติ กานนสงฺขาตํ วนํ โอคยฺห โอคเหตฺวา ปาวิสีติ อโตฺถฯ
29. So attano pubbakammaṃ saritvā pubbacaritāpadānaṃ dassento vessabhū nāma nāmenātiādimāha. Tattha vessabhūti vessaṃ bhunāti atikkamatīti vessabhū. Atha vā vesse vāṇijakamme vā kāmarāgādike vā kusalādikamme vā vatthukāmakilesakāme vā bhunāti abhibhavatīti vessabhū, so nāmena vessabhū nāma bhagavā. Isīnaṃ tatiyo ahūti kusaladhamme esati gavesatīti isi, ‘‘vipassī, sikhī, vessabhū’’ti vuttattā tatiyo isi tatiyo bhagavā ahu ahosīti attho. Kānanaṃ vanamoggayhāti kānanasaṅkhātaṃ vanaṃ ogayha ogahetvā pāvisīti attho.
๓๐. ภิสมุฬาลํ คณฺหิตฺวาติ ทฺวิปทจตุปฺปทานํ ฉาตกํ ภิสติ หิํสติ วินาเสตีติ ภิสํ, โก โส? ปทุมกโนฺท, ภิสญฺจ มุฬาลญฺจ ภิสมุฬาลํ, ตํ ภิสมุฬาลํ คเหตฺวาติ อโตฺถฯ
30.Bhisamuḷālaṃ gaṇhitvāti dvipadacatuppadānaṃ chātakaṃ bhisati hiṃsati vināsetīti bhisaṃ, ko so? Padumakando, bhisañca muḷālañca bhisamuḷālaṃ, taṃ bhisamuḷālaṃ gahetvāti attho.
๓๑. กเรน จ ปรามโฎฺฐติ ตํ มยา ทินฺนทานํ, เวสฺสภูวรพุทฺธินา อุตฺตมพุทฺธินา เวสฺสภุนา กเรน หตฺถตเลน ปรามโฎฺฐ กตสมฺผโสฺส อโหสิฯ สุขาหํ นาภิชานามิ, สมํ เตน กุโตตฺตรินฺติ เตน สุเขน สมํ สุขํ นาภิชานามิ, ตโต อุตฺตริํ ตโต ปรํ ตโต อธิกํ สุขํ กุโตติ อโตฺถฯ เสสํ นยานุสาเรน สุวิเญฺญยฺยนฺติฯ
31.Karena ca parāmaṭṭhoti taṃ mayā dinnadānaṃ, vessabhūvarabuddhinā uttamabuddhinā vessabhunā karena hatthatalena parāmaṭṭho katasamphasso ahosi. Sukhāhaṃ nābhijānāmi, samaṃ tena kutottarinti tena sukhena samaṃ sukhaṃ nābhijānāmi, tato uttariṃ tato paraṃ tato adhikaṃ sukhaṃ kutoti attho. Sesaṃ nayānusārena suviññeyyanti.
ภิสทายกเตฺถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ
Bhisadāyakattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / อปทานปาฬิ • Apadānapāḷi / ๕. ภิสทายกเตฺถรอปทานํ • 5. Bhisadāyakattheraapadānaṃ
