Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā

    [౪౮౮] ౫. భిసజాతకవణ్ణనా

    [488] 5. Bhisajātakavaṇṇanā

    అస్సం గవం రజతం జాతరూపన్తి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఉక్కణ్ఠితభిక్ఖుం ఆరబ్భ కథేసి. వత్థు పన కుసజాతకే (జా॰ ౨.౨౦.౧ ఆదయో) ఆవి భవిస్సతి. తదా పన సత్థా ‘‘సచ్చం కిర త్వం భిక్ఖు ఉక్కణ్ఠితోసీ’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘సచ్చం, భన్తే’’తి వుత్తే ‘‘కిం పటిచ్చా’’తి వత్వా ‘‘కిలేసం, భన్తే’’తి వుత్తే ‘‘భిక్ఖు ఏవరూపే నియ్యానికసాసనే పబ్బజిత్వా కస్మా కిలేసం పటిచ్చ ఉక్కణ్ఠితోసి, పోరాణకపణ్డితా అనుప్పన్నే బుద్ధే బాహిరకపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా వత్థుకామకిలేసకామే ఆరబ్భ ఉప్పజ్జనకసఞ్ఞం సపథం కత్వా విహరింసూ’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.

    Assaṃgavaṃ rajataṃ jātarūpanti idaṃ satthā jetavane viharanto ukkaṇṭhitabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Vatthu pana kusajātake (jā. 2.20.1 ādayo) āvi bhavissati. Tadā pana satthā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu ukkaṇṭhitosī’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ, bhante’’ti vutte ‘‘kiṃ paṭiccā’’ti vatvā ‘‘kilesaṃ, bhante’’ti vutte ‘‘bhikkhu evarūpe niyyānikasāsane pabbajitvā kasmā kilesaṃ paṭicca ukkaṇṭhitosi, porāṇakapaṇḍitā anuppanne buddhe bāhirakapabbajjaṃ pabbajitvā vatthukāmakilesakāme ārabbha uppajjanakasaññaṃ sapathaṃ katvā vihariṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో అసీతికోటివిభవస్స బ్రాహ్మణమహాసాలకులస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి, ‘‘మహాకఞ్చనకుమారో’’తిస్స నామం కరింసు. అథస్స పదసా విచరణకాలే అపరోపి పుత్తో జాయి, ‘‘ఉపకఞ్చనకుమారో’’తిస్స నామం కరింసు. ఏవం పటిపాటియా సత్త పుత్తా అహేసుం. సబ్బకనిట్ఠా పనేకా ధీతా, తస్సా ‘‘కఞ్చనదేవీ’’తి నామం కరింసు. మహాకఞ్చనకుమారో వయప్పత్తో తక్కసిలతో సబ్బసిప్పాని ఉగ్గణ్హిత్వా ఆగచ్ఛి. అథ నం మాతాపితరో ఘరావాసేన బన్ధితుకామా ‘‘అత్తనా సమానజాతియకులతో తే దారికం ఆనేస్సామ, ఘరావాసం సణ్ఠపేహీ’’తి వదింసు. ‘‘అమ్మతాతా, న మయ్హం ఘరావాసేనత్థో, మయ్హఞ్హి తయో భవా ఆదిత్తా వియ సప్పటిభయా, బన్ధనాగారం వియ పలిబుద్ధా, ఉక్కారభూమి వియ జేగుచ్ఛా హుత్వా ఉపట్ఠహన్తి, మయా సుపినేనపి మేథునధమ్మో న దిట్ఠపుబ్బో, అఞ్ఞే వో పుత్తా అత్థి, తే ఘరావాసేన నిమన్తేథా’’తి వత్వా పునప్పునం యాచితోపి సహాయే పేసేత్వా తేహి యాచితోపి న ఇచ్ఛి.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto asītikoṭivibhavassa brāhmaṇamahāsālakulassa putto hutvā nibbatti, ‘‘mahākañcanakumāro’’tissa nāmaṃ kariṃsu. Athassa padasā vicaraṇakāle aparopi putto jāyi, ‘‘upakañcanakumāro’’tissa nāmaṃ kariṃsu. Evaṃ paṭipāṭiyā satta puttā ahesuṃ. Sabbakaniṭṭhā panekā dhītā, tassā ‘‘kañcanadevī’’ti nāmaṃ kariṃsu. Mahākañcanakumāro vayappatto takkasilato sabbasippāni uggaṇhitvā āgacchi. Atha naṃ mātāpitaro gharāvāsena bandhitukāmā ‘‘attanā samānajātiyakulato te dārikaṃ ānessāma, gharāvāsaṃ saṇṭhapehī’’ti vadiṃsu. ‘‘Ammatātā, na mayhaṃ gharāvāsenattho, mayhañhi tayo bhavā ādittā viya sappaṭibhayā, bandhanāgāraṃ viya palibuddhā, ukkārabhūmi viya jegucchā hutvā upaṭṭhahanti, mayā supinenapi methunadhammo na diṭṭhapubbo, aññe vo puttā atthi, te gharāvāsena nimantethā’’ti vatvā punappunaṃ yācitopi sahāye pesetvā tehi yācitopi na icchi.

    అథ నం సహాయా ‘‘సమ్మ, కిం పన త్వం పత్థేన్తో కామే పరిభుఞ్జితుం న ఇచ్ఛసీ’’తి పుచ్ఛింసు. సో తేసం నేక్ఖమ్మజ్ఝాసయతం ఆరోచేసి. తం సుత్వా మాతాపితరో సేసపుత్తే నిమన్తేసుం, తేపి న ఇచ్ఛింసు. కఞ్చనదేవీపి న ఇచ్ఛియేవ. అపరభాగే మాతాపితరో కాలమకంసు. మహాకఞ్చనపణ్డితో మాతాపితూనం కత్తబ్బకిచ్చం కత్వా అసీతికోటిధనేన కపణద్ధికానం మహాదానం దత్వా ఛ భాతరో భగినిం ఏకం దాసం ఏకం దాసిం ఏకం సహాయకఞ్చ ఆదాయ మహాభినిక్ఖమనం నిక్ఖమిత్వా హిమవన్తం పావిసి. తే తత్థ ఏకం పదుమసరం నిస్సాయ రమణీయే భూమిభాగే అస్సమం కత్వా పబ్బజిత్వా వనమూలఫలాహారేహి యాపయింసు. తే అరఞ్ఞం గచ్ఛన్తా ఏకతోవ గన్త్వా యత్థ ఏకో ఫలం వా పత్తం వా పస్సతి, తత్థ ఇతరేపి పక్కోసిత్వా దిట్ఠసుతాదీని కథేన్తా ఉచ్చినన్తి, గామస్స కమ్మన్తట్ఠానం వియ హోతి. అథ ఆచరియో మహాకఞ్చనతాపసో చిన్తేసి ‘‘అమ్హాకం అసీతికోటిధనం ఛడ్డేత్వా పబ్బజితానం ఏవం లోలుప్పచారవసేన ఫలాఫలత్థాయ విచరణం నామ అప్పతిరూపం, ఇతో పట్ఠాయ అహమేవ ఫలాఫలం ఆహరిస్సామీ’’తి. సో అస్సమం పత్వా సబ్బేపి తే సాయన్హసమయే సన్నిపాతేత్వా తమత్థం ఆరోచేత్వా ‘‘తుమ్హే ఇధేవ సమణధమ్మం కరోన్తా అచ్ఛథ, అహం ఫలాఫలం ఆహరిస్సామీ’’తి ఆహ. అథ నం ఉపకఞ్చనాదయో ‘‘మయం ఆచరియ, తుమ్హే నిస్సాయ పబ్బజితా, తుమ్హే ఇధేవ సమణధమ్మం కరోథ, భగినీపి నో ఇధేవ హోతు, దాసీపి తస్సా సన్తికే అచ్ఛతు, మయం అట్ఠ జనా వారేన ఫలాఫలం ఆహరిస్సామ, తుమ్హే పన తయో వారముత్తావ హోథా’’తి వత్వా పటిఞ్ఞం గణ్హింసు.

    Atha naṃ sahāyā ‘‘samma, kiṃ pana tvaṃ patthento kāme paribhuñjituṃ na icchasī’’ti pucchiṃsu. So tesaṃ nekkhammajjhāsayataṃ ārocesi. Taṃ sutvā mātāpitaro sesaputte nimantesuṃ, tepi na icchiṃsu. Kañcanadevīpi na icchiyeva. Aparabhāge mātāpitaro kālamakaṃsu. Mahākañcanapaṇḍito mātāpitūnaṃ kattabbakiccaṃ katvā asītikoṭidhanena kapaṇaddhikānaṃ mahādānaṃ datvā cha bhātaro bhaginiṃ ekaṃ dāsaṃ ekaṃ dāsiṃ ekaṃ sahāyakañca ādāya mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā himavantaṃ pāvisi. Te tattha ekaṃ padumasaraṃ nissāya ramaṇīye bhūmibhāge assamaṃ katvā pabbajitvā vanamūlaphalāhārehi yāpayiṃsu. Te araññaṃ gacchantā ekatova gantvā yattha eko phalaṃ vā pattaṃ vā passati, tattha itarepi pakkositvā diṭṭhasutādīni kathentā uccinanti, gāmassa kammantaṭṭhānaṃ viya hoti. Atha ācariyo mahākañcanatāpaso cintesi ‘‘amhākaṃ asītikoṭidhanaṃ chaḍḍetvā pabbajitānaṃ evaṃ loluppacāravasena phalāphalatthāya vicaraṇaṃ nāma appatirūpaṃ, ito paṭṭhāya ahameva phalāphalaṃ āharissāmī’’ti. So assamaṃ patvā sabbepi te sāyanhasamaye sannipātetvā tamatthaṃ ārocetvā ‘‘tumhe idheva samaṇadhammaṃ karontā acchatha, ahaṃ phalāphalaṃ āharissāmī’’ti āha. Atha naṃ upakañcanādayo ‘‘mayaṃ ācariya, tumhe nissāya pabbajitā, tumhe idheva samaṇadhammaṃ karotha, bhaginīpi no idheva hotu, dāsīpi tassā santike acchatu, mayaṃ aṭṭha janā vārena phalāphalaṃ āharissāma, tumhe pana tayo vāramuttāva hothā’’ti vatvā paṭiññaṃ gaṇhiṃsu.

    తతో పట్ఠాయ అట్ఠసుపి జనేసు ఏకేకో వారేనేవ ఫలాఫలం ఆహరతి. సేసా అత్తనో అత్తనో పణ్ణసాలాయమేవ హోన్తి, అకారణేన ఏకతో భవితుం న లభన్తి. వారప్పత్తో ఫలాఫలం ఆహరిత్వా ఏకో మాళకో అత్థి, తత్థ పాసాణఫలకే ఏకాదస కోట్ఠాసే కత్వా ఘణ్డిసఞ్ఞం కత్వా అత్తనో కోట్ఠాసం ఆదాయ వసనట్ఠానం పవిసతి. సేసా ఘణ్డిసఞ్ఞాయ నిక్ఖమిత్వా లోలుప్పం అకత్వా గారవపరిహారేన గన్త్వా అత్తనో పాపుణనకోట్ఠాసం ఆదాయ వసనట్ఠానం గన్త్వా పరిభుఞ్జిత్వా సమణధమ్మం కరోన్తి. తే అపరభాగే భిసాని ఆహరిత్వా ఖాదన్తా తత్తతపా ఘోరతపా పరమాజితిన్ద్రియా కసిణపరికమ్మం కరోన్తా విహరింసు. అథ తేసం సీలతేజేన సక్కస్స భవనం కమ్పి. సక్కోపి ఆవజ్జేన్తో తం కారణం ఞత్వా ‘‘కామాధిముత్తా ను ఖో ఇమే ఇసయో , నో’’తి ఆసఙ్కం కరోతియేవ. సో ‘‘ఇమే తావ ఇసయో పరిగ్గణ్హిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా అత్తనో ఆనుభావేన మహాసత్తస్స కోట్ఠాసం తయో దివసే అన్తరధాపేసి. సో పఠమదివసే కోట్ఠాసం అదిస్వా ‘‘మమ కోట్ఠాసం పముట్ఠో భవిస్సతీ’’తి చిన్తేసి, దుతియదివసే ‘‘మమ దోసేన భవితబ్బం, పణామనవసేన మమ కోట్ఠాసం న ఠపేసి మఞ్ఞే’’తి చిన్తేసి, తతియదివసే ‘‘కేన ను ఖో కారణేన మయ్హం కోట్ఠాసం న ఠపేన్తి, సచే మే దోసో అత్థి, ఖమాపేస్సామీ’’తి సాయన్హసమయే ఘణ్డిసఞ్ఞం అదాసి.

    Tato paṭṭhāya aṭṭhasupi janesu ekeko vāreneva phalāphalaṃ āharati. Sesā attano attano paṇṇasālāyameva honti, akāraṇena ekato bhavituṃ na labhanti. Vārappatto phalāphalaṃ āharitvā eko māḷako atthi, tattha pāsāṇaphalake ekādasa koṭṭhāse katvā ghaṇḍisaññaṃ katvā attano koṭṭhāsaṃ ādāya vasanaṭṭhānaṃ pavisati. Sesā ghaṇḍisaññāya nikkhamitvā loluppaṃ akatvā gāravaparihārena gantvā attano pāpuṇanakoṭṭhāsaṃ ādāya vasanaṭṭhānaṃ gantvā paribhuñjitvā samaṇadhammaṃ karonti. Te aparabhāge bhisāni āharitvā khādantā tattatapā ghoratapā paramājitindriyā kasiṇaparikammaṃ karontā vihariṃsu. Atha tesaṃ sīlatejena sakkassa bhavanaṃ kampi. Sakkopi āvajjento taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘kāmādhimuttā nu kho ime isayo , no’’ti āsaṅkaṃ karotiyeva. So ‘‘ime tāva isayo pariggaṇhissāmī’’ti cintetvā attano ānubhāvena mahāsattassa koṭṭhāsaṃ tayo divase antaradhāpesi. So paṭhamadivase koṭṭhāsaṃ adisvā ‘‘mama koṭṭhāsaṃ pamuṭṭho bhavissatī’’ti cintesi, dutiyadivase ‘‘mama dosena bhavitabbaṃ, paṇāmanavasena mama koṭṭhāsaṃ na ṭhapesi maññe’’ti cintesi, tatiyadivase ‘‘kena nu kho kāraṇena mayhaṃ koṭṭhāsaṃ na ṭhapenti, sace me doso atthi, khamāpessāmī’’ti sāyanhasamaye ghaṇḍisaññaṃ adāsi.

    సబ్బే సన్నిపతిత్వా ‘‘కేన ఘణ్డిసఞ్ఞా దిన్నా’’తి ఆహంసు. ‘‘మయా తాతా’’తి. ‘‘కింకారణా ఆచరియా’’తి? ‘‘తాతా తతియదివసే కేన ఫలాఫలం ఆభత’’న్తి? తేసు ఏకో ఉట్ఠాయ ‘‘మయా ఆచరియా’’తి వన్దిత్వా అట్ఠాసి. కోట్ఠాసే కరోన్తేన తే మయ్హం కోట్ఠాసో కతోతి. ‘‘ఆమ, ఆచరియ, జేట్ఠకకోట్ఠాసో మే కతో’’తి. ‘‘హియ్యో కేనాభత’’న్తి? ‘‘మయా’’తి అపరో ఉట్ఠాయ వన్దిత్వా అట్ఠాసి. కోట్ఠాసం కరోన్తో మం అనుస్సరీతి. ‘‘తుమ్హాకం మే జేట్ఠకకోట్ఠాసో ఠపితో’’తి. ‘‘అజ్జ కేనాభత’’న్తి. ‘‘మయా’’తి అపరో ఉట్ఠాయ వన్దిత్వా అట్ఠాసి. కోట్ఠాసం కరోన్తో మం అనుస్సరీతి. ‘‘తుమ్హాకం మే జేట్ఠకకోట్ఠాసో కతో’’తి. ‘‘తాతా, అజ్జ మయ్హం కోట్ఠాసం అలభన్తస్స తతియో దివసో, పఠమదివసే కోట్ఠాసం అదిస్వా ‘కోట్ఠాసం కరోన్తో మం పముట్ఠో భవిస్సతీ’తి చిన్తేసిం, దుతియదివసే ‘‘మమ కోచి దోసో భవిస్సతీ’’తి చిన్తేసిం, అజ్జ పన ‘‘సచే మే దోసో అత్థి, ఖమాపేస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా ఘణ్డిసఞ్ఞాయ తుమ్హే సన్నిపాతేసిం. ఏతే భిసకోట్ఠాసే తుమ్హే ‘‘కరిమ్హా’’తి వదథ, అహం న లభామి, ఏతేసం థేనేత్వా ఖాదకం ఞాతుం వట్టతి, కామే పహాయ పబ్బజితానం భిసమత్తం థేననం నామ అప్పతిరూపన్తి. తే తస్స కథం సుత్వా ‘‘అహో సాహసికకమ్మ’’న్తి సబ్బేవ ఉబ్బేగప్పత్తా అహేసుం.

    Sabbe sannipatitvā ‘‘kena ghaṇḍisaññā dinnā’’ti āhaṃsu. ‘‘Mayā tātā’’ti. ‘‘Kiṃkāraṇā ācariyā’’ti? ‘‘Tātā tatiyadivase kena phalāphalaṃ ābhata’’nti? Tesu eko uṭṭhāya ‘‘mayā ācariyā’’ti vanditvā aṭṭhāsi. Koṭṭhāse karontena te mayhaṃ koṭṭhāso katoti. ‘‘Āma, ācariya, jeṭṭhakakoṭṭhāso me kato’’ti. ‘‘Hiyyo kenābhata’’nti? ‘‘Mayā’’ti aparo uṭṭhāya vanditvā aṭṭhāsi. Koṭṭhāsaṃ karonto maṃ anussarīti. ‘‘Tumhākaṃ me jeṭṭhakakoṭṭhāso ṭhapito’’ti. ‘‘Ajja kenābhata’’nti. ‘‘Mayā’’ti aparo uṭṭhāya vanditvā aṭṭhāsi. Koṭṭhāsaṃ karonto maṃ anussarīti. ‘‘Tumhākaṃ me jeṭṭhakakoṭṭhāso kato’’ti. ‘‘Tātā, ajja mayhaṃ koṭṭhāsaṃ alabhantassa tatiyo divaso, paṭhamadivase koṭṭhāsaṃ adisvā ‘koṭṭhāsaṃ karonto maṃ pamuṭṭho bhavissatī’ti cintesiṃ, dutiyadivase ‘‘mama koci doso bhavissatī’’ti cintesiṃ, ajja pana ‘‘sace me doso atthi, khamāpessāmī’’ti cintetvā ghaṇḍisaññāya tumhe sannipātesiṃ. Ete bhisakoṭṭhāse tumhe ‘‘karimhā’’ti vadatha, ahaṃ na labhāmi, etesaṃ thenetvā khādakaṃ ñātuṃ vaṭṭati, kāme pahāya pabbajitānaṃ bhisamattaṃ thenanaṃ nāma appatirūpanti. Te tassa kathaṃ sutvā ‘‘aho sāhasikakamma’’nti sabbeva ubbegappattā ahesuṃ.

    తస్మిం అస్సమపదే వనజేట్ఠకరుక్ఖే నిబ్బత్తదేవతాపి ఓతరిత్వా ఆగన్త్వా తేసంయేవ సన్తికే నిసీది. ఆనేఞ్జకరణం కారియమానో దుక్ఖం అధివాసేతుం అసక్కోన్తో ఆళానం భిన్దిత్వా పలాయిత్వా అరఞ్ఞం పవిట్ఠో ఏకో వారణో కాలేన కాలం ఇసిగణం వన్దతి, సోపి ఆగన్త్వా ఏకమన్తం అట్ఠాసి. సప్పకీళాపనకో ఏకో వానరో అహితుణ్డికస్స హత్థతో ముచ్చిత్వా పలాయిత్వా అరఞ్ఞం పవిసిత్వా తత్థేవ అస్సమే వసతి. సోపి తం దివసం ఇసిగణం వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసీది. సక్కో ‘‘ఇసిగణం పరిగ్గణ్హిస్సామీ’’తి తేసం సన్తికే అదిస్సమానకాయో అట్ఠాసి. తస్మిం ఖణేవ బోధిసత్తస్స కనిట్ఠో ఉపకఞ్చనతాపసో ఉట్ఠాయాసనా బోధిసత్తం వన్దిత్వా సేసానం అపచితిం దస్సేత్వా ‘‘ఆచరియ, అహం అఞ్ఞే అపట్ఠపేత్వా అత్తానఞ్ఞేవ సోధేతుం లభామీ’’తి పుచ్ఛి. ‘‘ఆమ, లభసీ’’తి. సో ఇసిగణమజ్ఝే ఠత్వా ‘‘సచే తే మయా భిసాని ఖాదితాని, ఏవరూపో నామ హోతూ’’తి సపథం కరోన్తో పఠమం గాథమాహ –

    Tasmiṃ assamapade vanajeṭṭhakarukkhe nibbattadevatāpi otaritvā āgantvā tesaṃyeva santike nisīdi. Āneñjakaraṇaṃ kāriyamāno dukkhaṃ adhivāsetuṃ asakkonto āḷānaṃ bhinditvā palāyitvā araññaṃ paviṭṭho eko vāraṇo kālena kālaṃ isigaṇaṃ vandati, sopi āgantvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Sappakīḷāpanako eko vānaro ahituṇḍikassa hatthato muccitvā palāyitvā araññaṃ pavisitvā tattheva assame vasati. Sopi taṃ divasaṃ isigaṇaṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Sakko ‘‘isigaṇaṃ pariggaṇhissāmī’’ti tesaṃ santike adissamānakāyo aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇeva bodhisattassa kaniṭṭho upakañcanatāpaso uṭṭhāyāsanā bodhisattaṃ vanditvā sesānaṃ apacitiṃ dassetvā ‘‘ācariya, ahaṃ aññe apaṭṭhapetvā attānaññeva sodhetuṃ labhāmī’’ti pucchi. ‘‘Āma, labhasī’’ti. So isigaṇamajjhe ṭhatvā ‘‘sace te mayā bhisāni khāditāni, evarūpo nāma hotū’’ti sapathaṃ karonto paṭhamaṃ gāthamāha –

    ౭౮.

    78.

    ‘‘అస్సం గవం రజతం జాతరూపం, భరియఞ్చ సో ఇధ లభతం మనాపం;

    ‘‘Assaṃ gavaṃ rajataṃ jātarūpaṃ, bhariyañca so idha labhataṃ manāpaṃ;

    పుత్తేహి దారేహి సమఙ్గి హోతు, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసీ’’తి.

    Puttehi dārehi samaṅgi hotu, bhisāni te brāhmaṇa yo ahāsī’’ti.

    తత్థ ‘‘అస్సం గవ’’న్తి ఇదం ‘‘సో ‘యత్తకాని పియవత్థూని హోన్తి, తేహి విప్పయోగే తత్తకాని సోకదుక్ఖాని ఉప్పజ్జన్తీ’తి వత్థుకామే గరహన్తో అభాసీ’’తి వేదితబ్బం.

    Tattha ‘‘assaṃ gava’’nti idaṃ ‘‘so ‘yattakāni piyavatthūni honti, tehi vippayoge tattakāni sokadukkhāni uppajjantī’ti vatthukāme garahanto abhāsī’’ti veditabbaṃ.

    తం సుత్వా ఇసిగణో ‘‘మారిస, మా ఏవం కథేథ, అతిభారియో తే సపథో’’తి కణ్ణే పిదహి. బోధిసత్తోపి నం ‘‘తాత, అతిభారియో తే సపథో, న త్వం ఖాదసి, తవ పత్తాసనే నిసీదా’’తి ఆహ. తస్మిం పఠమం సపథం కత్వా నిసిన్నే దుతియోపి భాతా సహసా ఉట్ఠాయ మహాసత్తం వన్దిత్వా సపథేన అత్తానం సోధేన్తో దుతియం గాథమాహ –

    Taṃ sutvā isigaṇo ‘‘mārisa, mā evaṃ kathetha, atibhāriyo te sapatho’’ti kaṇṇe pidahi. Bodhisattopi naṃ ‘‘tāta, atibhāriyo te sapatho, na tvaṃ khādasi, tava pattāsane nisīdā’’ti āha. Tasmiṃ paṭhamaṃ sapathaṃ katvā nisinne dutiyopi bhātā sahasā uṭṭhāya mahāsattaṃ vanditvā sapathena attānaṃ sodhento dutiyaṃ gāthamāha –

    ౭౯.

    79.

    ‘‘మాలఞ్చ సో కాసికచన్దనఞ్చ, ధారేతు పుత్తస్స బహూ భవన్తు;

    ‘‘Mālañca so kāsikacandanañca, dhāretu puttassa bahū bhavantu;

    కామేసు తిబ్బం కురుతం అపేక్ఖం, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసీ’’తి.

    Kāmesu tibbaṃ kurutaṃ apekkhaṃ, bhisāni te brāhmaṇa yo ahāsī’’ti.

    తత్థ తిబ్బన్తి వత్థుకామకిలేసకామేసు బహలం అపేక్ఖం కరోతూతి. ఇదం సో ‘‘యస్సేతేసు తిబ్బా అపేక్ఖా హోన్తి, సో తేహి విప్పయోగే మహన్తం దుక్ఖం పాపుణాతీ’’తి దుక్ఖపటిక్ఖేపవసేనేవ ఆహ.

    Tattha tibbanti vatthukāmakilesakāmesu bahalaṃ apekkhaṃ karotūti. Idaṃ so ‘‘yassetesu tibbā apekkhā honti, so tehi vippayoge mahantaṃ dukkhaṃ pāpuṇātī’’ti dukkhapaṭikkhepavaseneva āha.

    తస్మిం నిసిన్నే సేసాపి అత్తనో అత్తనో అజ్ఝాసయానురూపేన తం తం గాథం అభాసింసు –

    Tasmiṃ nisinne sesāpi attano attano ajjhāsayānurūpena taṃ taṃ gāthaṃ abhāsiṃsu –

    ౮౦.

    80.

    ‘‘పహూతధఞ్ఞో కసిమా యసస్సీ, పుత్తే గిహీ ధనిమా సబ్బకామే;

    ‘‘Pahūtadhañño kasimā yasassī, putte gihī dhanimā sabbakāme;

    వయం అపస్సం ఘరమావసాతు, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.

    Vayaṃ apassaṃ gharamāvasātu, bhisāni te brāhmaṇa yo ahāsi.

    ౮౧.

    81.

    ‘‘సో ఖత్తియో హోతు పసయ్హకారీ, రాజాభిరాజా బలవా యసస్సీ;

    ‘‘So khattiyo hotu pasayhakārī, rājābhirājā balavā yasassī;

    స చాతురన్తం మహిమావసాతు, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.

    Sa cāturantaṃ mahimāvasātu, bhisāni te brāhmaṇa yo ahāsi.

    ౮౨.

    82.

    ‘‘సో బ్రాహ్మణో హోతు అవీతరాగో, ముహుత్తనక్ఖత్తపథేసు యుత్తో;

    ‘‘So brāhmaṇo hotu avītarāgo, muhuttanakkhattapathesu yutto;

    పూజేతు నం రట్ఠపతీ యసస్సీ, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.

    Pūjetu naṃ raṭṭhapatī yasassī, bhisāni te brāhmaṇa yo ahāsi.

    ౮౩.

    83.

    ‘‘అజ్ఝాయకం సబ్బసమన్తవేదం, తపస్సినం మఞ్ఞతు సబ్బలోకో;

    ‘‘Ajjhāyakaṃ sabbasamantavedaṃ, tapassinaṃ maññatu sabbaloko;

    పూజేన్తు నం జానపదా సమేచ్చ, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.

    Pūjentu naṃ jānapadā samecca, bhisāni te brāhmaṇa yo ahāsi.

    ౮౪.

    84.

    ‘‘చతుస్సదం గామవరం సమిద్ధం, దిన్నఞ్హి సో భుఞ్జతు వాసవేన;

    ‘‘Catussadaṃ gāmavaraṃ samiddhaṃ, dinnañhi so bhuñjatu vāsavena;

    అవీతరాగో మరణం ఉపేతు, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.

    Avītarāgo maraṇaṃ upetu, bhisāni te brāhmaṇa yo ahāsi.

    ౮౫.

    85.

    ‘‘సో గామణీ హోతు సహాయమజ్ఝే, నచ్చేహి గీతేహి పమోదమానో;

    ‘‘So gāmaṇī hotu sahāyamajjhe, naccehi gītehi pamodamāno;

    సో రాజతో బ్యసన మాలత్థ కిఞ్చి, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.

    So rājato byasana mālattha kiñci, bhisāni te brāhmaṇa yo ahāsi.

    ౮౬.

    86.

    ‘‘యం ఏకరాజా పథవిం విజేత్వా, ఇత్థీసహస్సాన ఠపేతు అగ్గం;

    ‘‘Yaṃ ekarājā pathaviṃ vijetvā, itthīsahassāna ṭhapetu aggaṃ;

    సీమన్తినీనం పవరా భవాతు, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యా అహాసి.

    Sīmantinīnaṃ pavarā bhavātu, bhisāni te brāhmaṇa yā ahāsi.

    ౮౭.

    87.

    ‘‘ఇసీనఞ్హి సా సబ్బసమాగతానం, భుఞ్జేయ్య సాదుం అవికమ్పమానా;

    ‘‘Isīnañhi sā sabbasamāgatānaṃ, bhuñjeyya sāduṃ avikampamānā;

    చరాతు లాభేన వికత్థమానా, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యా అహాసి.

    Carātu lābhena vikatthamānā, bhisāni te brāhmaṇa yā ahāsi.

    ౮౮.

    88.

    ‘‘ఆవాసికో హోతు మహావిహారే, నవకమ్మికో హోతు గజఙ్గలాయం;

    ‘‘Āvāsiko hotu mahāvihāre, navakammiko hotu gajaṅgalāyaṃ;

    ఆలోకసన్ధిం దివసం కరోతు, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.

    Ālokasandhiṃ divasaṃ karotu, bhisāni te brāhmaṇa yo ahāsi.

    ౮౯.

    89.

    ‘‘సో బజ్ఝతూ పాససతేహి ఛబ్భి, రమ్మా వనా నియ్యతు రాజధానిం;

    ‘‘So bajjhatū pāsasatehi chabbhi, rammā vanā niyyatu rājadhāniṃ;

    తుత్తేహి సో హఞ్ఞతు పాచనేహి, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.

    Tuttehi so haññatu pācanehi, bhisāni te brāhmaṇa yo ahāsi.

    ౯౦.

    90.

    ‘‘అలక్కమాలీ తిపుకణ్ణవిద్ధో, లట్ఠీహతో సప్పముఖం ఉపేతు;

    ‘‘Alakkamālī tipukaṇṇaviddho, laṭṭhīhato sappamukhaṃ upetu;

    సకచ్ఛబన్ధో విసిఖం చరాతు, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసీ’’తి.

    Sakacchabandho visikhaṃ carātu, bhisāni te brāhmaṇa yo ahāsī’’ti.

    తత్థ తతియేన వుత్తగాథాయ కసిమాతి సమ్పన్నకసికమ్మో. పుత్తే గిహీ ధనిమా సబ్బకామేతి పుత్తే లభతు, గిహీ హోతు, సత్తవిధేన రతనధనేన ధనిమా హోతు, రూపాదిభేదే సబ్బకామే లభతు. వయం అపస్సన్తి మహల్లకకాలే పబ్బజ్జానురూపమ్పి అత్తనో వయం అపస్సన్తో పఞ్చకామగుణసమిద్ధం ఘరమేవ ఆవసతూతి. ఇదం సో ‘‘పఞ్చకామగుణగిద్ధో కామగుణవిప్పయోగేన మహావినాసం పాపుణాతీ’’తి దస్సేతుం కథేసి.

    Tattha tatiyena vuttagāthāya kasimāti sampannakasikammo. Putte gihī dhanimā sabbakāmeti putte labhatu, gihī hotu, sattavidhena ratanadhanena dhanimā hotu, rūpādibhede sabbakāme labhatu. Vayaṃ apassanti mahallakakāle pabbajjānurūpampi attano vayaṃ apassanto pañcakāmaguṇasamiddhaṃ gharameva āvasatūti. Idaṃ so ‘‘pañcakāmaguṇagiddho kāmaguṇavippayogena mahāvināsaṃ pāpuṇātī’’ti dassetuṃ kathesi.

    చతుత్థేన వుత్తగాథాయ రాజాభిరాజాతి రాజూనం అన్తరే అభిరాజాతి. ఇదం సో ‘‘ఇస్సరానం నామ ఇస్సరియే పరిగలితే మహన్తం దుక్ఖం ఉప్పజ్జతీ’’తి రజ్జే దోసం దస్సేన్తో కథేసి. పఞ్చమేన వుత్తగాథాయ అవీతరాగోతి పురోహితట్ఠానతణ్హాయ సతణ్హోతి. ఇదం సో ‘‘పురోహితస్స పురోహితట్ఠానే పరిగలితే మహన్తం దోమనస్సం ఉప్పజ్జతీ’’తి దస్సేతుం కథేసి. ఛట్ఠేన వుత్తగాథాయ తపస్సినన్తి తపసీలసమ్పన్నోతి తం మఞ్ఞతు. ఇదం సో ‘‘లాభసక్కారాపగమేన మహన్తం దోమనస్సం ఉప్పజ్జతీ’’తి లాభసక్కారగరహవసేన కథేసి.

    Catutthena vuttagāthāya rājābhirājāti rājūnaṃ antare abhirājāti. Idaṃ so ‘‘issarānaṃ nāma issariye parigalite mahantaṃ dukkhaṃ uppajjatī’’ti rajje dosaṃ dassento kathesi. Pañcamena vuttagāthāya avītarāgoti purohitaṭṭhānataṇhāya sataṇhoti. Idaṃ so ‘‘purohitassa purohitaṭṭhāne parigalite mahantaṃ domanassaṃ uppajjatī’’ti dassetuṃ kathesi. Chaṭṭhena vuttagāthāya tapassinanti tapasīlasampannoti taṃ maññatu. Idaṃ so ‘‘lābhasakkārāpagamena mahantaṃ domanassaṃ uppajjatī’’ti lābhasakkāragarahavasena kathesi.

    సహాయతాపసేన వుత్తగాథాయ చతుస్సదన్తి ఆకిణ్ణమనుస్సతాయ మనుస్సేహి, పహూతధఞ్ఞతాయ ధఞ్ఞేన, సులభదారుతాయ దారూహి, సమ్పన్నోదకతాయ ఉదకేనాతి చతూహి ఉస్సన్నం, చతుస్సదసమన్నాగతన్తి అత్థో. వాసవేనాతి వాసవేన దిన్నం వియ అచలం, వాసవతో లద్ధవరానుభావేన ఏకం రాజానం ఆరాధేత్వా తేన దిన్నన్తిపి అత్థో. అవీతరాగోతి కద్దమే సూకరో వియ కామపఙ్కే నిముగ్గోవ హుత్వా. ఇతి సోపి కామానం ఆదీనవం కథేన్తో ఏవమాహ.

    Sahāyatāpasena vuttagāthāya catussadanti ākiṇṇamanussatāya manussehi, pahūtadhaññatāya dhaññena, sulabhadārutāya dārūhi, sampannodakatāya udakenāti catūhi ussannaṃ, catussadasamannāgatanti attho. Vāsavenāti vāsavena dinnaṃ viya acalaṃ, vāsavato laddhavarānubhāvena ekaṃ rājānaṃ ārādhetvā tena dinnantipi attho. Avītarāgoti kaddame sūkaro viya kāmapaṅke nimuggova hutvā. Iti sopi kāmānaṃ ādīnavaṃ kathento evamāha.

    దాసేన వుత్తగాథాయ గామణీతి గామజేట్ఠకో. అయమ్పి కామే గరహన్తోయేవ ఏవమాహ. కఞ్చనదేవియా వుత్తగాథాయ న్తి యం ఇత్థిన్తి అత్థో. ఏకరాజాతి అగ్గరాజా. ఇత్థిసహస్సానన్తి వచనమట్ఠతాయ వుత్తం, సోళసన్నం ఇత్థిసహస్సానం అగ్గట్ఠానే ఠపేతూతి అత్థో. సీమన్తినీనన్తి సీమన్తధరానం ఇత్థీనన్తి అత్థో. ఇతి సా ఇత్థిభావే ఠత్వాపి దుగ్గన్ధగూథరాసిం వియ కామే గరహన్తీయేవ ఏవమాహ. దాసియా వుత్తగాథాయ సబ్బసమాగతానన్తి సబ్బేసం సన్నిపతితానం మజ్ఝే నిసీదిత్వా అవికమ్పమానా అనోసక్కమానా సాదురసం భుఞ్జతూతి అత్థో. దాసీనం కిర సామికస్స సన్తికే నిసీదిత్వా భుఞ్జనం నామ అప్పియం. ఇతి సా అత్తనో అప్పియతాయ ఏవమాహ. చరాతూతి చరతు. లాభేన వికత్థమానాతి లాభహేతు కుహనకమ్మం కరోన్తీ లాభసక్కారం ఉప్పాదేన్తీ చరతూతి అత్థో. ఇమినా సా దాసిభావే ఠితాపి కిలేసకామవత్థుకామే గరహతి.

    Dāsena vuttagāthāya gāmaṇīti gāmajeṭṭhako. Ayampi kāme garahantoyeva evamāha. Kañcanadeviyā vuttagāthāya yanti yaṃ itthinti attho. Ekarājāti aggarājā. Itthisahassānanti vacanamaṭṭhatāya vuttaṃ, soḷasannaṃ itthisahassānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapetūti attho. Sīmantinīnanti sīmantadharānaṃ itthīnanti attho. Iti sā itthibhāve ṭhatvāpi duggandhagūtharāsiṃ viya kāme garahantīyeva evamāha. Dāsiyā vuttagāthāya sabbasamāgatānanti sabbesaṃ sannipatitānaṃ majjhe nisīditvā avikampamānā anosakkamānā sādurasaṃ bhuñjatūti attho. Dāsīnaṃ kira sāmikassa santike nisīditvā bhuñjanaṃ nāma appiyaṃ. Iti sā attano appiyatāya evamāha. Carātūti caratu. Lābhena vikatthamānāti lābhahetu kuhanakammaṃ karontī lābhasakkāraṃ uppādentī caratūti attho. Iminā sā dāsibhāve ṭhitāpi kilesakāmavatthukāme garahati.

    దేవతాయ వుత్తగాథాయ ఆవాసికోతి ఆవాసజగ్గనకో. గజఙ్గలాయన్తి ఏవంనామకే నగరే. తత్థ కిర దబ్బసమ్భారా సులభా. ఆలోకసన్ధిం దివసన్తి ఏకదివసేనేవ వాతపానం కరోతు. సో కిర దేవపుత్తో కస్సపబుద్ధకాలే గజఙ్గలనగరం నిస్సాయ యోజనికే జిణ్ణమహావిహారే ఆవాసికసఙ్ఘత్థేరో హుత్వా జిణ్ణవిహారే నవకమ్మం కరోన్తోయేవ మహాదుక్ఖం అనుభవి. తస్మా తదేవ దుక్ఖం ఆరబ్భ ఏవమాహ. హత్థినా వుత్తగాథాయ పాససతేహీతి బహూహి పాసేహి. ఛబ్భీతి చతూసు పాదేసు గీవాయ కటిభాగే చాతి ఛసు ఠానేసు. తుత్తేహీతి ద్వికణ్డకాహి దీఘలట్ఠీహి. పాచనేహీతి దసపాచనేహి అఙ్కుసేహి వా. సో కిర అత్తనో అనుభూతదుక్ఖఞ్ఞేవ ఆరబ్భ ఏవమాహ.

    Devatāya vuttagāthāya āvāsikoti āvāsajagganako. Gajaṅgalāyanti evaṃnāmake nagare. Tattha kira dabbasambhārā sulabhā. Ālokasandhiṃ divasanti ekadivaseneva vātapānaṃ karotu. So kira devaputto kassapabuddhakāle gajaṅgalanagaraṃ nissāya yojanike jiṇṇamahāvihāre āvāsikasaṅghatthero hutvā jiṇṇavihāre navakammaṃ karontoyeva mahādukkhaṃ anubhavi. Tasmā tadeva dukkhaṃ ārabbha evamāha. Hatthinā vuttagāthāya pāsasatehīti bahūhi pāsehi. Chabbhīti catūsu pādesu gīvāya kaṭibhāge cāti chasu ṭhānesu. Tuttehīti dvikaṇḍakāhi dīghalaṭṭhīhi. Pācanehīti dasapācanehi aṅkusehi vā. So kira attano anubhūtadukkhaññeva ārabbha evamāha.

    వానరేన వుత్తగాథాయ అలక్కమాలీతి అహితుణ్డికేన కణ్ఠే పరిక్ఖిపిత్వా ఠపితాయ అలక్కమాలాయ సమన్నాగతో. తిపుకణ్ణవిద్ధోతి తిపుపిళన్ధనేన పిళన్ధకణ్ణో. లట్ఠీహతోతి సప్పకీళం సిక్ఖాపయమానో లట్ఠియా హతో హుత్వా. ఏసోపి అహితుణ్డికస్స హత్థే అత్తనో అనుభూతదుక్ఖమేవ సన్ధాయ ఏవమాహ.

    Vānarena vuttagāthāya alakkamālīti ahituṇḍikena kaṇṭhe parikkhipitvā ṭhapitāya alakkamālāya samannāgato. Tipukaṇṇaviddhoti tipupiḷandhanena piḷandhakaṇṇo. Laṭṭhīhatoti sappakīḷaṃ sikkhāpayamāno laṭṭhiyā hato hutvā. Esopi ahituṇḍikassa hatthe attano anubhūtadukkhameva sandhāya evamāha.

    ఏవం తేహి తేరసహి జనేహి సపథే కతే మహాసత్తో చిన్తేసి ‘‘కదాచి ఇమే ‘అయం అనట్ఠమేవ నట్ఠన్తి కథేతీ’తి మయి ఆసఙ్కం కరేయ్యుం, అహమ్పి సపథం కరోమీ’’తి. అథ నం కరోన్తో చుద్దసమం గాథమాహ –

    Evaṃ tehi terasahi janehi sapathe kate mahāsatto cintesi ‘‘kadāci ime ‘ayaṃ anaṭṭhameva naṭṭhanti kathetī’ti mayi āsaṅkaṃ kareyyuṃ, ahampi sapathaṃ karomī’’ti. Atha naṃ karonto cuddasamaṃ gāthamāha –

    ౯౧.

    91.

    ‘‘యో వే అనట్ఠంవ నట్ఠన్తి చాహ, కామేవ సో లభతం భుఞ్జతఞ్చ;

    ‘‘Yo ve anaṭṭhaṃva naṭṭhanti cāha, kāmeva so labhataṃ bhuñjatañca;

    అగారమజ్ఝే మరణం ఉపేతు, యో వా భోన్తో సఙ్కతి కఞ్చిదేవా’’తి.

    Agāramajjhe maraṇaṃ upetu, yo vā bhonto saṅkati kañcidevā’’ti.

    తత్థ భోన్తోతి ఆలపనం. ఇదం వుత్తం హోతి – భవన్తో యో అనట్ఠే కోట్ఠాసే ‘‘నట్ఠం మే’’తి వదతి, యో వా తుమ్హేసు కఞ్చి ఆసఙ్కతి, సో పఞ్చ కామగుణే లభతు చేవ భుఞ్జతు చ, రమణీయమేవ పబ్బజ్జం అలభిత్వా అగారమజ్ఝేయేవ మరతూతి.

    Tattha bhontoti ālapanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – bhavanto yo anaṭṭhe koṭṭhāse ‘‘naṭṭhaṃ me’’ti vadati, yo vā tumhesu kañci āsaṅkati, so pañca kāmaguṇe labhatu ceva bhuñjatu ca, ramaṇīyameva pabbajjaṃ alabhitvā agāramajjheyeva maratūti.

    ఏవం ఇసీహి సపథే కతే సక్కో భాయిత్వా ‘‘అహం ఇమే వీమంసన్తో భిసాని అన్తరధాపేసిం. ఇమే చ ఛడ్డితఖేళపిణ్డం వియ కామే గరహన్తా సపథం కరోన్తి, కామే గరహకారణం తే పుచ్ఛిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా దిస్సమానరూపో బోధిసత్తం వన్దిత్వా పుచ్ఛన్తో అనన్తరం గాథమాహ –

    Evaṃ isīhi sapathe kate sakko bhāyitvā ‘‘ahaṃ ime vīmaṃsanto bhisāni antaradhāpesiṃ. Ime ca chaḍḍitakheḷapiṇḍaṃ viya kāme garahantā sapathaṃ karonti, kāme garahakāraṇaṃ te pucchissāmī’’ti cintetvā dissamānarūpo bodhisattaṃ vanditvā pucchanto anantaraṃ gāthamāha –

    ౯౨.

    92.

    ‘‘యదేసమానా విచరన్తి లోకే, ఇట్ఠఞ్చ కన్తఞ్చ బహూనమేతం;

    ‘‘Yadesamānā vicaranti loke, iṭṭhañca kantañca bahūnametaṃ;

    పియం మనుఞ్ఞం చిధ జీవలోకే, కస్మా ఇసయో నప్పసంసన్తి కామే’’తి.

    Piyaṃ manuññaṃ cidha jīvaloke, kasmā isayo nappasaṃsanti kāme’’ti.

    తత్థ యదేసమానాతి యం వత్థుకామం కిలేసకామఞ్చ కసిగోరక్ఖాదీహి సమవిసమకమ్మేహి పరియేసమానా సత్తా లోకే విచరన్తి, ఏతం బహూనం దేవమనుస్సానం ఇట్ఠఞ్చ కన్తఞ్చ పియఞ్చ మనుఞ్ఞఞ్చ, కస్మా ఇసయో నప్పసంసన్తి కామేతి అత్థో. ‘‘కామే’’తి ఇమినా తం వత్థుం సరూపతో దస్సేతి.

    Tattha yadesamānāti yaṃ vatthukāmaṃ kilesakāmañca kasigorakkhādīhi samavisamakammehi pariyesamānā sattā loke vicaranti, etaṃ bahūnaṃ devamanussānaṃ iṭṭhañca kantañca piyañca manuññañca, kasmā isayo nappasaṃsanti kāmeti attho. ‘‘Kāme’’ti iminā taṃ vatthuṃ sarūpato dasseti.

    అథస్స పఞ్హం విస్సజ్జేన్తో మహాసత్తో ద్వే గాథా అభాసి –

    Athassa pañhaṃ vissajjento mahāsatto dve gāthā abhāsi –

    ౯౩.

    93.

    ‘‘కామేసు వే హఞ్ఞరే బజ్ఝరే చ, కామేసు దుక్ఖఞ్చ భయఞ్చ జాతం;

    ‘‘Kāmesu ve haññare bajjhare ca, kāmesu dukkhañca bhayañca jātaṃ;

    కామేసు భూతాధిపతీ పమత్తా, పాపాని కమ్మాని కరోన్తి మోహా.

    Kāmesu bhūtādhipatī pamattā, pāpāni kammāni karonti mohā.

    ౯౪.

    94.

    ‘‘తే పాపధమ్మా పసవేత్వ పాపం, కాయస్స భేదా నిరయం వజన్తి;

    ‘‘Te pāpadhammā pasavetva pāpaṃ, kāyassa bhedā nirayaṃ vajanti;

    ఆదీనవం కామగుణేసు దిస్వా, తస్మా ఇసయో నప్పసంసన్తి కామే’’తి.

    Ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā, tasmā isayo nappasaṃsanti kāme’’ti.

    తత్థ కామేసూతి కామహేతు, కామే నిస్సాయ కాయదుచ్చరితాదీని కరోన్తీతి అత్థో. హఞ్ఞరేతి దణ్డాదీహి హఞ్ఞన్తి. బజ్ఝరేతి రజ్జుబన్ధనాదీహి బజ్ఝన్తి. దుక్ఖన్తి కాయికచేతసికం అసాతం దుక్ఖం. భయన్తి అత్తానువాదాదికం సబ్బమ్పి భయం. భూతాధిపతీతి సక్కం ఆలపతి. ఆదీనవన్తి ఏవరూపం దోసం. సో పనేస ఆదీనవో దుక్ఖక్ఖన్ధాదీహి సుత్తేహి (మ॰ ని॰ ౧.౧౬౩-౧౮౦) దీపేతబ్బో.

    Tattha kāmesūti kāmahetu, kāme nissāya kāyaduccaritādīni karontīti attho. Haññareti daṇḍādīhi haññanti. Bajjhareti rajjubandhanādīhi bajjhanti. Dukkhanti kāyikacetasikaṃ asātaṃ dukkhaṃ. Bhayanti attānuvādādikaṃ sabbampi bhayaṃ. Bhūtādhipatīti sakkaṃ ālapati. Ādīnavanti evarūpaṃ dosaṃ. So panesa ādīnavo dukkhakkhandhādīhi suttehi (ma. ni. 1.163-180) dīpetabbo.

    సక్కో మహాసత్తస్స కథం సుత్వా సంవిగ్గమానసో అనన్తరం గాథమాహ –

    Sakko mahāsattassa kathaṃ sutvā saṃviggamānaso anantaraṃ gāthamāha –

    ౯౫.

    95.

    ‘‘వీమంసమానో ఇసినో భిసాని, తీరే గహేత్వాన థలే నిధేసిం;

    ‘‘Vīmaṃsamāno isino bhisāni, tīre gahetvāna thale nidhesiṃ;

    సుద్ధా అపాపా ఇసయో వసన్తి, ఏతాని తే బ్రహ్మచారీ భిసానీ’’తి.

    Suddhā apāpā isayo vasanti, etāni te brahmacārī bhisānī’’ti.

    తత్థ విమంసమానోతి భన్తే, అహం ‘‘ఇమే ఇసయో కామాధిముత్తా వా, నో వా’’తి వీమంసన్తో. ఇసినోతి తవ మహేసినో సన్తకాని భిసాని. తీరే గహేత్వానాతి తీరే నిక్ఖిత్తాని గహేత్వా థలే ఏకమన్తే నిధేసిం. సుద్ధాతి ఇదాని మయా తుమ్హాకం సపథకిరియాయ ఞాతం ‘‘ఇమే ఇసయో సుద్ధా అపాపా హుత్వా వసన్తీ’’తి.

    Tattha vimaṃsamānoti bhante, ahaṃ ‘‘ime isayo kāmādhimuttā vā, no vā’’ti vīmaṃsanto. Isinoti tava mahesino santakāni bhisāni. Tīre gahetvānāti tīre nikkhittāni gahetvā thale ekamante nidhesiṃ. Suddhāti idāni mayā tumhākaṃ sapathakiriyāya ñātaṃ ‘‘ime isayo suddhā apāpā hutvā vasantī’’ti.

    తం సుత్వా బోధిసత్తో గాథమాహ –

    Taṃ sutvā bodhisatto gāthamāha –

    ౯౬.

    96.

    ‘‘న తే నటా నో పన కీళనేయ్యా, న బన్ధవా నో పన తే సహాయా;

    ‘‘Na te naṭā no pana kīḷaneyyā, na bandhavā no pana te sahāyā;

    కిస్మిం వుపత్థమ్భ సహస్సనేత్త, ఇసీహి త్వం కీళసి దేవరాజా’’తి.

    Kismiṃ vupatthambha sahassanetta, isīhi tvaṃ kīḷasi devarājā’’ti.

    తత్థ న తే నటా నోతి దేవరాజ, మయం తవ నటా వా కీళితబ్బయుత్తకా వా కేచి న హోమ, నాపి తవ ఞాతకా, న సహాయా, అథ త్వం కిం వా ఉపత్థమ్భం కత్వా కిం నిస్సాయ ఇసీహి సద్ధిం కీళసీతి అత్థో.

    Tattha na te naṭā noti devarāja, mayaṃ tava naṭā vā kīḷitabbayuttakā vā keci na homa, nāpi tava ñātakā, na sahāyā, atha tvaṃ kiṃ vā upatthambhaṃ katvā kiṃ nissāya isīhi saddhiṃ kīḷasīti attho.

    అథ నం సక్కో ఖమాపేన్తో వీసతిమం గాథమాహ –

    Atha naṃ sakko khamāpento vīsatimaṃ gāthamāha –

    ౯౭.

    97.

    ‘‘ఆచరియో మేసి పితా చ మయ్హం, ఏసా పతిట్ఠా ఖలితస్స బ్రహ్మే;

    ‘‘Ācariyo mesi pitā ca mayhaṃ, esā patiṭṭhā khalitassa brahme;

    ఏకాపరాధం ఖమ భూరిపఞ్ఞ, న పణ్డితా కోధబలా భవన్తీ’’తి.

    Ekāparādhaṃ khama bhūripañña, na paṇḍitā kodhabalā bhavantī’’ti.

    తత్థ ఏసా పతిట్ఠాతి ఏసా తవ పాదచ్ఛాయా అజ్జ మమ ఖలితస్స అపరద్ధస్స పతిట్ఠా హోతు. కోధబలాతి పణ్డితా నామ ఖన్తిబలా భవన్తి, న కోధబలాతి.

    Tattha esā patiṭṭhāti esā tava pādacchāyā ajja mama khalitassa aparaddhassa patiṭṭhā hotu. Kodhabalāti paṇḍitā nāma khantibalā bhavanti, na kodhabalāti.

    అథ మహాసత్తో సక్కస్స దేవరఞ్ఞో ఖమిత్వా సయం ఇసిగణం ఖమాపేన్తో ఇతరం గాథమాహ –

    Atha mahāsatto sakkassa devarañño khamitvā sayaṃ isigaṇaṃ khamāpento itaraṃ gāthamāha –

    ౯౮.

    98.

    ‘‘సువాసితం ఇసినం ఏకరత్తం, యం వాసవం భూతపతిద్దసామ;

    ‘‘Suvāsitaṃ isinaṃ ekarattaṃ, yaṃ vāsavaṃ bhūtapatiddasāma;

    సబ్బేవ భోన్తో సుమనా భవన్తు, యం బ్రాహ్మణో పచ్చుపాదీ భిసానీ’’తి.

    Sabbeva bhonto sumanā bhavantu, yaṃ brāhmaṇo paccupādī bhisānī’’ti.

    తత్థ సువాసితం ఇసినం ఏకరత్తన్తి ఆయస్మన్తానం ఇసీనం ఏకరత్తమ్పి ఇమస్మిం అరఞ్ఞే వసితం సువసితమేవ. కింకారణా? యం వాసవం భూతపతిం అద్దసామ, సచే హి మయం నగరే అవసిమ్హ, ఇమం న అద్దసామ. భోన్తోతి భవన్తో సబ్బేపి సుమనా భవన్తు, తుస్సన్తు, సక్కస్స దేవరఞ్ఞో ఖమన్తు. కింకారణా? యం బ్రాహ్మణో పచ్చుపాదీ భిసాని, యస్మా తుమ్హాకం ఆచరియో భిసాని పటిలభీతి.

    Tattha suvāsitaṃ isinaṃ ekarattanti āyasmantānaṃ isīnaṃ ekarattampi imasmiṃ araññe vasitaṃ suvasitameva. Kiṃkāraṇā? Yaṃ vāsavaṃ bhūtapatiṃ addasāma, sace hi mayaṃ nagare avasimha, imaṃ na addasāma. Bhontoti bhavanto sabbepi sumanā bhavantu, tussantu, sakkassa devarañño khamantu. Kiṃkāraṇā? Yaṃ brāhmaṇo paccupādī bhisāni, yasmā tumhākaṃ ācariyo bhisāni paṭilabhīti.

    సక్కో ఇసిగణం వన్దిత్వా దేవలోకమేవ గతో. ఇసిగణోపి ఝానాభిఞ్ఞాయో నిబ్బత్తేత్వా బ్రహ్మలోకూపగో అహోసి.

    Sakko isigaṇaṃ vanditvā devalokameva gato. Isigaṇopi jhānābhiññāyo nibbattetvā brahmalokūpago ahosi.

    సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా ‘‘ఏవం భిక్ఖు పోరాణకపణ్డితా సపథం కత్వా కిలేసే పజహింసూ’’తి వత్వా సచ్చాని పకాసేసి, సచ్చపరియోసానే ఉక్కణ్ఠితభిక్ఖు సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి. జాతకం సమోధానేన్తో పున సత్థా తిస్సో గాథా అభాసి –

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ bhikkhu porāṇakapaṇḍitā sapathaṃ katvā kilese pajahiṃsū’’ti vatvā saccāni pakāsesi, saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi. Jātakaṃ samodhānento puna satthā tisso gāthā abhāsi –

    ౯౯.

    99.

    ‘‘అహఞ్చ సారిపుత్తో చ, మోగ్గల్లానో చ కస్సపో;

    ‘‘Ahañca sāriputto ca, moggallāno ca kassapo;

    అనురుద్ధో పుణ్ణో ఆనన్దో, తదాసుం సత్త భాతరో.

    Anuruddho puṇṇo ānando, tadāsuṃ satta bhātaro.

    ౧౦౦.

    100.

    ‘‘భగినీ ఉప్పలవణ్ణా చ, దాసీ ఖుజ్జుత్తరా తదా;

    ‘‘Bhaginī uppalavaṇṇā ca, dāsī khujjuttarā tadā;

    చిత్తో గహపతి దాసో, యక్ఖో సాతాగిరో తదా.

    Citto gahapati dāso, yakkho sātāgiro tadā.

    ౧౦౧.

    101.

    ‘‘పాలిలేయ్యో తదా నాగో, మధుదో సేట్ఠవానరో;

    ‘‘Pālileyyo tadā nāgo, madhudo seṭṭhavānaro;

    కాళుదాయీ తదా సక్కో, ఏవం ధారేథ జాతక’’న్తి.

    Kāḷudāyī tadā sakko, evaṃ dhāretha jātaka’’nti.

    భిసజాతకవణ్ణనా పఞ్చమా.

    Bhisajātakavaṇṇanā pañcamā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౪౮౮. భిసజాతకం • 488. Bhisajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact