Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ಭೂಮಟ್ಠಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Bhūmaṭṭhakathāvaṇṇanā
೯೪. ಫನ್ದಾಪೇತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಉಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಫನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಅನುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಸಯನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಂ ಅಫನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಪಯೋಗೇನ ಉಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಾ ಗಮನಸ್ಸ ಅನುಪಕಾರೇತಿ ಯಥಾ ದ್ವಾರಪಿದಹನೇ ಕುಮ್ಭಿಟ್ಠಾನಗಮನಸ್ಸ ಅನುಪಕಾರತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಏವಂ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಾ ಗಮನಸ್ಸ ಅನುಪಕಾರೇ ಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮೇ ಅನಾಪತ್ತಿ। ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯಾತಿ ಏಕೇಕತ್ಥದೀಪಿಕಾಯ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ। ಉಪಲದ್ಧೋತಿ ಞಾತೋ। ಪುಞ್ಞಾನಿ ಚ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮುಸಾವಾದಂ ಕತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾ’’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ, ತಂ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪದೇಸೇ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಯಂ ಯಂ ವಚನಂ ಮುಸಾ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ನ ಹಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ದುಕ್ಕಟಂ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಚ ವಕ್ಖತಿ। ಏವಂ ಪನ ವುತ್ತೇ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ ‘‘ಮುಸಾವಾದಂ ಕತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಚ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಂ ಖಣನ್ತಾನಂ ದುಕ್ಕಟೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಯಥಾ ಚ ಇಧ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ದುಕ್ಕಟಾ ನ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಚ ವಕ್ಖತಿ। ಸಚೇ ಪನ ಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ‘‘ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವದತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ ‘‘ಬುದ್ಧಪೂಜಂ ವಾ ಧಮ್ಮಪೂಜಂ ವಾ ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ ವಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಕುಸಲಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಕುಸಲಚಿತ್ತೇನ ಗಮನೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಯಥಾ ಚ ಇಧ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಚ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ।
94.Phandāpeti, sabbattha dukkaṭamevāti ettha ‘‘uṭṭhahissāmī’’ti phandāpetvā puna anuṭṭhahitvā tattheva sayantassapi aṅgapaccaṅgaṃ aphandāpetvā ekapayogena uṭṭhahantassapi dukkaṭamevāti daṭṭhabbaṃ. Aññasmiṃ vā gamanassaanupakāreti yathā dvārapidahane kumbhiṭṭhānagamanassa anupakārattā anāpatti, evaṃ aññasmiṃ vā gamanassa anupakāre kāyavacīkamme anāpatti. Vācāya vācāyāti ekekatthadīpikāya vācāya vācāya. Upaladdhoti ñāto. Puññāni ca karissāmāti ettha ‘‘musāvādaṃ katvā puññāni karissāmāti vadantassa dukkaṭamevā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ, taṃ imasmiṃyeva padese aṭṭhakathāvacanena virujjhati. Tathā hi ‘‘yaṃ yaṃ vacanaṃ musā, tattha tattha pācittiya’’nti ca ‘‘na hi adinnādānassa pubbapayoge pācittiyaṭṭhāne dukkaṭaṃ nāma atthī’’ti ca vakkhati. Evaṃ pana vutte na virujjhati ‘‘musāvādaṃ katvā puññāni ca karissāmāti vadantassa pācittiyena saddhiṃ dukkaṭa’’nti. Tathā hi ‘‘akappiyapathaviṃ khaṇantānaṃ dukkaṭehi saddhiṃ pācittiyānīti mahāpaccariyaṃ vutta’’nti ca ‘‘yathā ca idha, evaṃ sabbattha pācittiyaṭṭhāne dukkaṭā na muccatī’’ti ca vakkhati. Sace pana kusalacitto ‘‘puññāni karissāmā’’ti vadati, anāpatti ‘‘buddhapūjaṃ vā dhammapūjaṃ vā saṅghabhattaṃ vā karissāmāti kusalaṃ uppādeti, kusalacittena gamane anāpattī’’ti ca ‘‘yathā ca idha, evaṃ sabbattha atheyyacittassa anāpattī’’ti ca vakkhamānattā.
ಪಮಾದಲಿಖಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಪರಭಾಗೇ ಪೋತ್ಥಕಾರುಳ್ಹಕಾಲೇ ಪಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಲಿಖಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪಾಳಿಯಂ ಸೇಸಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಚ ‘‘ಕುದಾಲಂ ವಾ ಪಿಟಕಂ ವಾ’’ತಿ ಇದಮೇವ ದ್ವಯಂ ವತ್ವಾ ವಾಸಿಫರಸೂನಂ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಸಙ್ಖೇಪಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ಆಗತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಙ್ಖೇಪಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಕತತ್ತಾ ‘‘ದುಕ್ಕಟೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತೋ ಪರಂ ಸಬ್ಬಕಿರಿಯಾಸೂತಿ ಬೀಜಗ್ಗಹಣತೋ ಪರಂ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿರಿಯಾಸು। ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವಾತಿ ಯಾವ ಪಿಟಕಪರಿಯೋಸಾನಾ ಹತ್ಥವಾರಪದವಾರೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ।
Pamādalikhitanti veditabbanti aparabhāge potthakāruḷhakāle pamajjitvā likhitanti veditabbaṃ. Pāḷiyaṃ sesaaṭṭhakathāsu ca ‘‘kudālaṃ vā piṭakaṃ vā’’ti idameva dvayaṃ vatvā vāsipharasūnaṃ avuttattā tesampi saṅkhepaṭṭhakathādīsu āgatabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘saṅkhepaṭṭhakathāyaṃ pana mahāpaccariyañcā’’tiādi vuttaṃ. Theyyacittena katattā ‘‘dukkaṭehi saddhiṃ pācittiyānī’’ti vuttaṃ. Tato paraṃ sabbakiriyāsūti bījaggahaṇato paraṃ kattabbakiriyāsu. Sabbaṃ purimanayenevāti yāva piṭakapariyosānā hatthavārapadavāresu dukkaṭaṃ.
ಥೇರೇಹಿ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಸಹಪಯೋಗದುಕ್ಕಟೇಸು ಅಸಮ್ಮೋಹತ್ಥಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕತ್ಥೇರೇಹಿ ದಸ್ಸಿತಂ। ‘‘ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ದುಕ್ಕಟಾನಂ ಇಮೇಸುಯೇವ ಅಟ್ಠಸು ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬಭಾವತೋ ಇತರೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ದುಕ್ಕಟೇಹಿ ವಿನಿಮುತ್ತಂ ವಿನಯದುಕ್ಕಟೇಯೇವ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ದಸವಿಧಂ ರತನನ್ತಿ ‘‘ಮುತ್ತಾ ಮಣಿ ವೇಳುರಿಯೋ ಸಙ್ಖೋ ಸಿಲಾ ಪವಾಳಂ ರಜತಂ ಜಾತರೂಪಂ ಲೋಹಿತಙ್ಗೋ ಮಸಾರಗಲ್ಲ’’ನ್ತಿ ಏವಮಾಗತಂ ದಸವಿಧಂ ರತನಂ।
Therehi dassitanti pubbapayogasahapayogadukkaṭesu asammohatthaṃ samodhānetvā dhammasaṅgāhakattherehi dassitaṃ. ‘‘Sabbesampi dukkaṭānaṃ imesuyeva aṭṭhasu saṅgahetabbabhāvato itarehi sattahi dukkaṭehi vinimuttaṃ vinayadukkaṭeyeva saṅgahetabba’’nti vadanti. Dasavidhaṃ ratananti ‘‘muttā maṇi veḷuriyo saṅkho silā pavāḷaṃ rajataṃ jātarūpaṃ lohitaṅgo masāragalla’’nti evamāgataṃ dasavidhaṃ ratanaṃ.
‘‘ಮಣಿ ಮುತ್ತಾ ವೇಳುರಿಯೋ ಚ ಸಙ್ಖೋ,
‘‘Maṇi muttā veḷuriyo ca saṅkho,
ಸಿಲಾ ಪವಾಳಂ ರಜತಞ್ಚ ಹೇಮಂ।
Silā pavāḷaṃ rajatañca hemaṃ;
ಸಲೋಹಿತಙ್ಗಞ್ಚ ಮಸಾರಗಲ್ಲಂ,
Salohitaṅgañca masāragallaṃ,
ದಸೇತಿ ಧೀರೋ ರತನಾನಿ ಜಞ್ಞಾ’’ತಿ॥ –
Daseti dhīro ratanāni jaññā’’ti. –
ಹಿ ವುತ್ತಂ।
Hi vuttaṃ.
ಸತ್ತವಿಧಂ ಧಞ್ಞನ್ತಿ ಸಾಲಿ ವೀಹಿ ಯವೋ ಕಙ್ಗು ಕುದ್ರೂಸೋ ವರಕೋ ಗೋಧುಮೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ತವಿಧಂ ಧಞ್ಞಂ। ಆವುಧಭಣ್ಡಾದಿನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ತೂರಿಯಭಣ್ಡಇತ್ಥಿರೂಪಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅನಾಮಸಿತಬ್ಬೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಅನಾಮಾಸದುಕ್ಕಟಂ। ದುರುಪಚಿಣ್ಣದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ‘‘ನ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಾರಿತಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ದುಟ್ಠು ಆಚಿಣ್ಣಂ ಚರಿತನ್ತಿ ದುರುಪಚಿಣ್ಣಂ, ತಸ್ಮಿಂ ದುಕ್ಕಟಂ ದುರುಪಚಿಣ್ಣದುಕ್ಕಟಂ। ವಿನಯೇ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಯದುಕ್ಕಟಂ। ‘‘ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತಂನಿವಾರಣತ್ಥಾಯ ಞಾತೇ ಅತ್ಥೇ ಅವದನ್ತಸ್ಸ ಞಾತದುಕ್ಕಟಂ। ಏಕಾದಸ ಸಮನುಭಾಸನಾ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ ಚತ್ತಾರೋ ಯಾವತತಿಯಕಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ, ಅರಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದನ್ತಿ ಪಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖುನೀಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇ ಏಕಂ ಯಾವತತಿಯಕಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಚತ್ತಾರೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ, ಚಣ್ಡಕಾಳೀಸಿಕ್ಖಾಪದನ್ತಿ ಛ। ವಸ್ಸಾವಾಸಾದಿಂ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ನ ಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸವನಿಮಿತ್ತಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಪಟಿಸ್ಸವದುಕ್ಕಟಂ।
Sattavidhaṃdhaññanti sāli vīhi yavo kaṅgu kudrūso varako godhumoti idaṃ sattavidhaṃ dhaññaṃ. Āvudhabhaṇḍādinti ādi-saddena tūriyabhaṇḍaitthirūpādiṃ saṅgaṇhāti. Anāmasitabbe vatthumhi dukkaṭaṃ anāmāsadukkaṭaṃ. Durupaciṇṇadukkaṭanti ‘‘na kattabba’’nti vāritassa katattā duṭṭhu āciṇṇaṃ caritanti durupaciṇṇaṃ, tasmiṃ dukkaṭaṃ durupaciṇṇadukkaṭaṃ. Vinaye paññattaṃ dukkaṭaṃ vinayadukkaṭaṃ. ‘‘Saṅghabhedāya parakkamatī’’ti sutvā taṃnivāraṇatthāya ñāte atthe avadantassa ñātadukkaṭaṃ. Ekādasa samanubhāsanā nāma bhikkhupātimokkhe cattāro yāvatatiyakā saṅghādisesā, ariṭṭhasikkhāpadanti pañca, bhikkhunīpātimokkhe ekaṃ yāvatatiyakaṃ pārājikaṃ, cattāro saṅghādisesā, caṇḍakāḷīsikkhāpadanti cha. Vassāvāsādiṃ paṭissuṇitvā na sampādentassa paṭissavanimittaṃ dukkaṭaṃ paṭissavadukkaṭaṃ.
ಪುಬ್ಬಸಹಪಯೋಗೇ ಚ, ಅನಾಮಾಸದುರುಪಚಿಣ್ಣೇ।
Pubbasahapayoge ca, anāmāsadurupaciṇṇe;
ವಿನಯೇ ಚೇವ ಞಾತೇ ಚ, ಞತ್ತಿಯಾ ಚ ಪಟಿಸ್ಸವೇ।
Vinaye ceva ñāte ca, ñattiyā ca paṭissave;
ಅಟ್ಠೇತೇ ದುಕ್ಕಟಾ ವುತ್ತಾ, ವಿನಯೇ ವಿನಯಞ್ಞುನಾ॥
Aṭṭhete dukkaṭā vuttā, vinaye vinayaññunā.
ಸಹಪಯೋಗತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚೇತ್ಥ ಪುರಿಮಾ ಪುರಿಮಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಥ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಅಕತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಅಕತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕತ್ವಾ ಖಣನ್ತಸ್ಸ ಪುರಿಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ವಿಯೂಹನದುಕ್ಕಟಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ಉದ್ಧರಣದುಕ್ಕಟೇ ಪತಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಇದಂ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾನುಕ್ಕಮೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ। ಯದಿ ಪನ ಪಂಸುಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಸಉಸ್ಸಾಹೋವ ಪುನ ಖಣತಿ, ಉದ್ಧರಣದುಕ್ಕಟಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ಖಣನದುಕ್ಕಟೇ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ।
Sahapayogato paṭṭhāya cettha purimā purimā āpattiyo paṭippassambhantīti āha ‘‘atha dhuranikkhepaṃ akatvā’’tiādi. Tattha ‘‘dhuranikkhepaṃ akatvā’’ti vuttattā dhuranikkhepaṃ katvā khaṇantassa purimāpattiyo na paṭippassambhantīti daṭṭhabbaṃ. Viyūhanadukkaṭaṃ paṭippassambhati, uddharaṇadukkaṭe patiṭṭhātīti idaṃ pāḷiyaṃ āgatānukkamena dassetuṃ vuttaṃ. Yadi pana paṃsuṃ uddharitvā saussāhova puna khaṇati, uddharaṇadukkaṭaṃ paṭippassambhati, khaṇanadukkaṭe patiṭṭhāti.
ಕತಂ ಕರಣಂ ಕಿರಿಯಾತಿ ಅತ್ಥತೋ ಏಕನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ವಿರೂಪಾ ಸಾ ಕಿರಿಯಾ’’ತಿ। ಇದಾನಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಪರಿವಾರಪಾಳಿಯಾ ನಿದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅಪರದ್ಧಂ ವಿರದ್ಧಂ ಖಲಿತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಯಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ। ಯಞ್ಹಿ ದುಟ್ಠು ಕತಂ, ವಿರೂಪಂ ವಾ ಕತಂ , ತಂ ದುಕ್ಕಟಂ। ತಂ ಪನೇತಂ ಯಥಾ ಸತ್ಥಾರಾ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಅಕತತ್ತಾ ಅಪರದ್ಧಂ, ಕುಸಲಂ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪವತ್ತತ್ತಾ ವಿರದ್ಧಂ, ಅರಿಯವಂಸಪ್ಪಟಿಪದಂ ಅನಾರುಳ್ಹತ್ತಾ ಖಲಿತಂ। ಯಂ ಮನುಸ್ಸೋ ಕರೇತಿ ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ಓಪಮ್ಮನಿದಸ್ಸನಂ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಥಾ ಯಂ ಲೋಕೇ ಮನುಸ್ಸೋ ಆವಿ ವಾ ಯದಿ ವಾ ರಹೋ ಪಾಪಂ ಕರೋತಿ, ತಂ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಪವೇದೇನ್ತಿ, ಏವಮಿದಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಪಟಿಕುಟ್ಠೇನ ಲಾಮಕಭಾವೇನ ಪಾಪಂ, ತಸ್ಮಾ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ।
Kataṃ karaṇaṃ kiriyāti atthato ekanti āha ‘‘virūpā sā kiriyā’’ti. Idāni vuttamevatthaṃ parivārapāḷiyā nidassento ‘‘vuttampi ceta’’ntiādimāha. Tattha aparaddhaṃ viraddhaṃ khalitanti sabbametaṃ yañca dukkaṭanti ettha vuttassa dukkaṭassa pariyāyavacanaṃ. Yañhi duṭṭhu kataṃ, virūpaṃ vā kataṃ , taṃ dukkaṭaṃ. Taṃ panetaṃ yathā satthārā vuttaṃ, evaṃ akatattā aparaddhaṃ, kusalaṃ virajjhitvā pavattattā viraddhaṃ, ariyavaṃsappaṭipadaṃ anāruḷhattā khalitaṃ. Yaṃ manusso kareti idaṃ panettha opammanidassanaṃ. Tassattho – yathā yaṃ loke manusso āvi vā yadi vā raho pāpaṃ karoti, taṃ dukkaṭanti pavedenti, evamidampi buddhapaṭikuṭṭhena lāmakabhāvena pāpaṃ, tasmā dukkaṭanti veditabbanti.
ಯಥಾ ದುಕ್ಖಾ, ಕುಚ್ಛಿತಾ ವಾ ಗತಿ ದುಗತೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ದುಗ್ಗತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಯಥಾ ಚ ಕಟುಕಂ ಫಲಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಕಟುಕಫಲನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಕಟುಕಪ್ಫಲ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ಥೂಲತ್ತಾ ಅಚ್ಚಯತ್ತಾ ಚ ಥೂಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಚ ದುಗ್ಗತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಸಂಯೋಗೇ ಪನ ಕತೇ ಸಂಯೋಗಪರಸ್ಸ ರಸ್ಸತ್ತಂ ಸಿದ್ಧಮೇವಾತಿ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸಂಯೋಗಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ। ಏಕಸ್ಸ ಮೂಲೇತಿ ಏಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ। ಅಚ್ಚಯೋ ತೇನ ಸಮೋ ನತ್ಥೀತಿ ದೇಸನಾಗಾಮೀಸು ಅಚ್ಚಯೇಸು ತೇನ ಸಮೋ ಥೂಲೋ ಅಚ್ಚಯೋ ನತ್ಥಿ। ತೇನೇತಂ ಇತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಥೂಲತ್ತಾ ಅಚ್ಚಯಸ್ಸ ಏತಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Yathā dukkhā, kucchitā vā gati dugatīti vattabbe ‘‘duggatī’’ti vuttaṃ, yathā ca kaṭukaṃ phalametassāti kaṭukaphalanti vattabbe ‘‘kaṭukapphala’’nti vuttaṃ, evamidhāpi thūlattā accayattā ca thūlaccayanti vattabbe ‘‘thullaccaya’’nti vuttanti dassetuṃ ‘‘samparāye ca duggatī’’tiādimāha. Saṃyoge pana kate saṃyogaparassa rassattaṃ siddhamevāti manasi katvā ‘‘saṃyogabhāvo veditabbo’’ti ettakameva vuttaṃ. Ekassa mūleti ekassa santike. Accayo tena samo natthīti desanāgāmīsu accayesu tena samo thūlo accayo natthi. Tenetaṃ iti vuccatīti thūlattā accayassa etaṃ thullaccayanti vuccatīti attho.
‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಆಮಸನೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಫನ್ದಾಪನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಆಮಸನಫನ್ದಾಪನಪಯೋಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ, ಏಕಪಯೋಗೇನ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಉದ್ಧಾರೇ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ, ನ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾನೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಸಹಪಯೋಗಂ ಪನ ಅಕತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತೀನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ಸಹಪಯೋಗಂ ಕತ್ವಾಪಿ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮಂ ಓಕ್ಕನ್ತೇನ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತಿಯೋ ದೇಸೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ। ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ ಪನ ಕತೇ ಸಹಪಯೋಗೇ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತೀನಮ್ಪಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಂ ದೀಪೇತಿ, ಅಞ್ಞಥಾ ‘‘ಸಹಪಯೋಗಂ ಪನ ಅಕತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ವಿಸೇಸನಮೇವ ನಿರತ್ಥಕಂ ಸಿಯಾ। ಯಞ್ಚ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನಸ್ಸ ತತ್ಥಜಾತಕೇ ತಿಣರುಕ್ಖಲತಾದಿಮ್ಹಿ ಛಿನ್ನೇಪಿ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮೋ ಓಕ್ಕಮತಿ, ಸಂವರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಛೇದನಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ, ತಮ್ಪಿ ಸಹಪಯೋಗೇ ಕತೇ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತೀನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಮೇವ ದೀಪೇತಿ ಸಹಪಯೋಗೇ ಛೇದನಪಚ್ಚಯಾ ಆಪನ್ನದುಕ್ಕಟಸ್ಸೇವ ದೇಸನಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಸಹಪಯೋಗತೋ ಪಟ್ಠಾಯೇವಾತಿ ಚ ಇದಂ ಸಹಪಯೋಗಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಆಪನ್ನಾನಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗಾಪತ್ತೀನಮ್ಪಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಂ ದೀಪೇತಿ। ತೇನ ಹಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ‘‘ಯಾವ ಸಹಪಯೋಗಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾವ ಪುಬ್ಬೇ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತೀನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ನ ಹೋತಿ, ಸಹಪಯೋಗಂ ಪತ್ತಕಾಲತೋ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯ ತಾಸಮ್ಪಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಹೋತೀ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸುಟ್ಠು ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಯುತ್ತತರಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।
‘‘Sabbatthāpi āmasane dukkaṭaṃ phandāpane thullaccayañca visuṃ visuṃ theyyacittena āmasanaphandāpanapayogaṃ karontasseva hoti, ekapayogena gaṇhantassa pana uddhāre pārājikameva, na dukkaṭathullaccayānī’’ti vadanti. Sahapayogaṃ pana akatvāti ettha ‘‘pubbapayoge āpannāpattīnaṃ paṭippassaddhiyā abhāvato sahapayogaṃ katvāpi lajjidhammaṃ okkantena pubbapayoge āpannāpattiyo desetabbā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Aṭṭhakathāvacanaṃ pana kate sahapayoge pubbapayoge āpannāpattīnampi paṭippassaddhiṃ dīpeti, aññathā ‘‘sahapayogaṃ pana akatvā’’ti idaṃ visesanameva niratthakaṃ siyā. Yañca heṭṭhā vuttaṃ ‘‘sace panassa tatthajātake tiṇarukkhalatādimhi chinnepi lajjidhammo okkamati, saṃvaro uppajjati, chedanapaccayā dukkaṭaṃ desetvā muccatī’’ti, tampi sahapayoge kate pubbapayoge āpannāpattīnaṃ paṭippassaddhimeva dīpeti sahapayoge chedanapaccayā āpannadukkaṭasseva desanāya vuttattā. Sahapayogato paṭṭhāyevāti ca idaṃ sahapayogaṃ pattassa tato pubbe āpannānaṃ pubbapayogāpattīnampi paṭippassaddhiṃ dīpeti. Tena hi ayamattho viññāyati ‘‘yāva sahapayogaṃ na pāpuṇāti, tāva pubbe āpannāpattīnaṃ paṭippassaddhi na hoti, sahapayogaṃ pattakālato pana paṭṭhāya tāsampi paṭippassaddhi hotī’’ti, tasmā suṭṭhu upaparikkhitvā yuttataraṃ gahetabbaṃ.
ಬಹುಕಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತು, ಏಕಮೇವ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಏತ್ಥಾಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಸಚೇ ಖಣನವಿಯೂಹನುದ್ಧರಣೇಸು ದಸ ದಸ ಕತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪನ್ನಾ, ತಾಸು ಉದ್ಧರಣೇ ದಸ ಆಪತ್ತಿಯೋ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ ವಿಸಭಾಗಕಿರಿಯಂ ಪತ್ವಾ ಪುರಿಮಾಪುರಿಮಾಪತ್ತೀನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧತ್ತಾತಿ। ಜಾತಿವಸೇನ ಪನ ಸಮಾನಕಿರಿಯಾಯ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತಿಯೋ ಏಕತ್ತೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಏಕಮೇವ ದೇಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಇಮಿನಾಪಿ ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ ಪಠಮಂ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಪುರಿಮಾಪತ್ತಿಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಮೇವ ಸಮತ್ಥಯತಿ, ನ ಪನ ಉಭಿನ್ನಂ ಅಟ್ಠಕಥಾನಂ ಅತ್ಥತೋ ನಾನಾಕರಣಂ ಅತ್ಥಿ। ಅಪರಮ್ಪೇತ್ಥ ಪಕಾರಂ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ ‘‘ಸಮಾನಕಿರಿಯಾಸುಪಿ ಪುರಿಮಪುರಿಮಖಣನಪಚ್ಚಯಾ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಚ್ಛಿಮಪಚ್ಛಿಮಖಣನಂ ಪತ್ವಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘ಪಂಸುಖಣನಾದೀಸು ಚ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಬಹುಕಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತು, ಏಕಮೇವ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತ’’’ನ್ತಿ। ‘‘ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ‘ಬಹುಕಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೂ’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ, ವುತ್ತಞ್ಚ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸಭಾಗಕಿರಿಯಮೇವ ಪತ್ವಾ ಪುರಿಮಾಪತ್ತೀನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಂ ಇಚ್ಛನ್ತೇನೇವ ಬಹುಕಾಸುಪಿ ಆಪತ್ತೀಸು ಏಕಮೇವ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಿಸುಂಯೇವೇಕೋ ದೇಸನಾಕ್ಕಮೋ ದಸ್ಸಿತೋ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಅಯಮೇತೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯಥಾ ಇಧ ಪುರಿಮಾಪತ್ತೀನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಪ್ಪಮಾಣೇನ ಗಹಿತಾ, ಏವಂ ಬಹುಕಾಸುಪಿ ಆಪತ್ತೀಸು ಏಕಮೇವ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಇಧ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಪ್ಪಮಾಣತೋಯೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ಚ ಪಾಳಿಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಇಧ ಆವೇಣಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿವಿಸೇಸೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ಏವಂ ಪುರಿಮಾಪತ್ತೀನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿವಿಸೇಸೋ ಚ ದೇಸನಾವಿಸೇಸೋ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇಹಿ ದಸ್ಸಿತೋತಿ।
Bahukāpi āpattiyo hontu, ekameva desetvā muccatīti etthāyamadhippāyo – sace khaṇanaviyūhanuddharaṇesu dasa dasa katvā āpattiyo āpannā, tāsu uddharaṇe dasa āpattiyo desetvā muccati visabhāgakiriyaṃ patvā purimāpurimāpattīnaṃ paṭippassaddhattāti. Jātivasena pana samānakiriyāya āpannāpattiyo ekattena gahetvā ‘‘ekameva desetvā’’ti vuttaṃ, tasmā imināpi kurundaṭṭhakathāvacanena paṭhamaṃ mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttapurimāpattipaṭippassaddhimeva samatthayati, na pana ubhinnaṃ aṭṭhakathānaṃ atthato nānākaraṇaṃ atthi. Aparampettha pakāraṃ vaṇṇayanti ‘‘samānakiriyāsupi purimapurimakhaṇanapaccayā āpannāpattiyo pacchimapacchimakhaṇanaṃ patvā paṭippassambhantīti iminā adhippāyena ‘paṃsukhaṇanādīsu ca lajjidhamme uppanne bahukāpi āpattiyo hontu, ekameva desetvā muccatīti kurundaṭṭhakathāyaṃ vutta’’’nti. ‘‘Evañca sati ‘bahukāpi āpattiyo hontū’ti na vattabbaṃ bhaveyya, vuttañca, tasmā visabhāgakiriyameva patvā purimāpattīnaṃ paṭippassaddhiṃ icchanteneva bahukāsupi āpattīsu ekameva desetvā muccatīti imasmiṃ ṭhāne visuṃyeveko desanākkamo dassito’’tipi vadanti. Ayametesaṃ adhippāyo – yathā idha purimāpattīnaṃ paṭippassaddhi aṭṭhakathācariyappamāṇena gahitā, evaṃ bahukāsupi āpattīsu ekameva desetvā muccatīti idampi idha aṭṭhakathācariyappamāṇatoyeva veditabbaṃ. Yathā ca pāḷiyaṃ pācittiyaṭṭhānepi dukkaṭameva hotīti idha āveṇikaṃ katvā āpattiviseso dassito, evaṃ purimāpattīnaṃ paṭippassaddhiviseso ca desanāviseso ca aṭṭhakathācariyehi dassitoti.
ಹೇಟ್ಠತೋ ಓಸೀದೇನ್ತೋತಿ ‘‘ಸಾಮಿಕೇಸು ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಗತೇಸು ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಹೇಟ್ಠಾಭೂಮಿಯಂ ಓಸೀದೇನ್ತೋ। ಬುನ್ದೇನಾತಿ ಕುಮ್ಭಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇನ। ಏವಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾಯ ಕುಮ್ಭಿಯಾ ಠಾನಾಚಾವನಂ ಛಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ವಲಯಂ ನೀಹರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಆಕಾಸಗತಂ ಅಕತ್ವಾ ಘಂಸಿತ್ವಾ ನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ಛಿನ್ನಕೋಟಿತೋ ನೀಹಟಮತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಾರೇತೀತಿ ಘಂಸನ್ತೋಯೇವ ಆಕಾಸಗತಂ ಅಕತ್ವಾ ಸಾರೇತಿ।
Heṭṭhato osīdentoti ‘‘sāmikesu āgantvā apassitvā gatesu gaṇhissāmī’’ti theyyacittena heṭṭhābhūmiyaṃ osīdento. Bundenāti kumbhiyā heṭṭhimatalena. Evaṃ ekaṭṭhāne ṭhitāya kumbhiyā ṭhānācāvanaṃ chahi ākārehi veditabbanti sambandho. Valayaṃ nīharati, pārājikanti ākāsagataṃ akatvā ghaṃsitvā nīharantassa chinnakoṭito nīhaṭamatte pārājikaṃ. Ito cito ca sāretīti ghaṃsantoyeva ākāsagataṃ akatvā sāreti.
ಛಿನ್ನಮತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಅವಸ್ಸಂ ಚೇ ಪತತಿ, ಛಿನ್ನಮತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಪರಿಚ್ಛೇದೋತಿ ‘‘ಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಮಾಸಕಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ಅಪಬ್ಯೂಹನ್ತೋತಿ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ಠಿತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಹತ್ಥೇನ ದ್ವಿಧಾ ಕರೋನ್ತೋ। ಉಪಡ್ಢಕುಮ್ಭಿಯನ್ತಿ ಉಪಡ್ಢಪುಣ್ಣಾಯ ಕುಮ್ಭಿಯಾ। ನನು ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಪ್ಪಮಾಣೇನ ಸಙ್ಖೇಪಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಕಸ್ಮಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಹಿ ಆಗತೇ ಗರುಕೇ ಠಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ವಿನಯಧಮ್ಮತಾತಿ ವಿನಯಗರುಕಾನಂ ಧಮ್ಮತಾ। ವಿನಯಗರುಕಾ ಹಿ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಆಗತೇ ಗರುಕೇ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ವಿನಯಗರುಕತಾಬ್ಯಾಪನತ್ಥಞ್ಹಿ ವಿನಯಗರುಕೋಯೇವೇತ್ಥ ವಿನಯ-ಸದ್ದೇನ ವುತ್ತೋ, ವಿನಯಸ್ಸ ವಾ ಏಸಾ ಧಮ್ಮತಾ ತೇಸಂ ಗರುಗಾರವಟ್ಠಾನಸ್ಸ ವಿನಯವಿಸಯತ್ತಾ।
Chinnamattepārājikanti avassaṃ ce patati, chinnamatte pārājikaṃ. Paricchedoti ‘‘pañcamāsakaṃ vā atirekapañcamāsakaṃ vā’’ti vuttagaṇanaparicchedo. Apabyūhantoti ‘‘heṭṭhā ṭhitaṃ gaṇhissāmī’’ti hatthena dvidhā karonto. Upaḍḍhakumbhiyanti upaḍḍhapuṇṇāya kumbhiyā. Nanu ca aṭṭhakathācariyappamāṇena saṅkhepaṭṭhakathādīsu vuttampi kasmā na gahetabbanti āha – ‘‘vinayavinicchaye hi āgate garuke ṭhātabba’’nti. Vinayadhammatāti vinayagarukānaṃ dhammatā. Vinayagarukā hi vinayavinicchaye āgate garuke tiṭṭhanti. Vinayagarukatābyāpanatthañhi vinayagarukoyevettha vinaya-saddena vutto, vinayassa vā esā dhammatā tesaṃ garugāravaṭṭhānassa vinayavisayattā.
ಇದಾನಿ ಸಙ್ಖೇಪಟ್ಠಕಥಾದೀಸು ವುತ್ತಂ ಪಾಳಿಯಾಪಿ ನ ಸಮೇತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿ। ಭಾಜನನ್ತಿ ಪತ್ತಾದಿಭಾಜನಂ। ಪತ್ತಾದಿಂ ಅಪೂರೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಅನುದ್ಧಟೇಪಿ ಮುಖವಟ್ಟಿಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ, ಪೂರೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಉದ್ಧರಣಕಾಲೇ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಮುಖವಟ್ಟಿಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವಾ ಉದ್ಧಾರೇನ ವಾ’’ತಿ। ಯದಾ ಪನ ತೇಲಕುಮ್ಭೀಆದೀಸು ತೇಲಾದೀನಂ ಅಬಹುಭಾವತೋ ಭಾಜನಂ ನಿಮುಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ತದಾ ಮುಖವಟ್ಟಿಪರಿಚ್ಛೇದೇನೇವ ಹೋತಿ। ಚಿಕ್ಕನನ್ತಿ ಥದ್ಧಂ। ಆಕಡ್ಢನವಿಕಡ್ಢನಯೋಗ್ಗನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಭಿಮುಖಂ ಕಡ್ಢನಂ ಆಕಡ್ಢನಂ, ಪರತೋ ಕಡ್ಢನಂ ವಿಕಡ್ಢನಂ। ಪಟಿನೀಹರಿತುನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನತೋ ಪಟಿನೀಹರಿತುಂ। ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಪರಸನ್ತಕಗ್ಗಹಣಪಯೋಗಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ। ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಮೇವ ‘‘ಸಚೇಪಿ ಮರಿಯಾದಂ ದುಬ್ಬಲಂ ಕತ್ವಾ ಸುಕ್ಖತಳಾಕಸ್ಸ ಉದಕನಿಬ್ಬಹನಟ್ಠಾನಂ ಉದಕನಿದ್ಧಮನತುಮ್ಬಂ ವಾ ಪಿದಹತಿ, ಅಞ್ಞತೋ ಚ ಗಮನಮಗ್ಗೇ ವಾ ಪಾಳಿಂ ಬನ್ಧತಿ, ಸುಕ್ಖಮಾತಿಕಂ ವಾ ಉಜುಂ ಕರೋತಿ, ಪಚ್ಛಾ ದೇವೇ ವುಟ್ಠೇ ಉದಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮರಿಯಾದಂ ಭಿನ್ದತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಭಣ್ಡದೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ತಂ ಪನ ತತ್ಥೇವ ಸುಕ್ಖತಳಾಕೇ ಸುಕ್ಖಮಾತಿಕಾಯ ಉಜುಕರಣವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ವಿರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Idāni saṅkhepaṭṭhakathādīsu vuttaṃ pāḷiyāpi na sametīti dassento āha ‘‘apicā’’tiādi. Bhājananti pattādibhājanaṃ. Pattādiṃ apūretvā gaṇhantassa anuddhaṭepi mukhavaṭṭiparicchedo hoti, pūretvā gaṇhantassa pana uddharaṇakāle hotīti āha ‘‘mukhavaṭṭiparicchedena vā uddhārena vā’’ti. Yadā pana telakumbhīādīsu telādīnaṃ abahubhāvato bhājanaṃ nimujjāpetvā gaṇhituṃ na sakkā hoti, tadā mukhavaṭṭiparicchedeneva hoti. Cikkananti thaddhaṃ. Ākaḍḍhanavikaḍḍhanayogganti ettha abhimukhaṃ kaḍḍhanaṃ ākaḍḍhanaṃ, parato kaḍḍhanaṃ vikaḍḍhanaṃ. Paṭinīharitunti attano bhājanato paṭinīharituṃ. Hatthato muttamatte pārājikanti theyyacittena parasantakaggahaṇapayogassa katattā. Mahāaṭṭhakathāyameva ‘‘sacepi mariyādaṃ dubbalaṃ katvā sukkhataḷākassa udakanibbahanaṭṭhānaṃ udakaniddhamanatumbaṃ vā pidahati, aññato ca gamanamagge vā pāḷiṃ bandhati, sukkhamātikaṃ vā ujuṃ karoti, pacchā deve vuṭṭhe udakaṃ āgantvā mariyādaṃ bhindati, sabbattha bhaṇḍadeyya’’nti vuttattā ‘‘taṃ pana tattheva sukkhataḷāke sukkhamātikāya ujukaraṇavinicchayena virujjhatī’’ti vuttaṃ.
ಅವಹಾರಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯಾ ಅವಹಾರೇಸು ಏಕಮ್ಪಿ ಅವಹಾರಲಕ್ಖಣಂ, ಠಾನಾಚಾವನಪಯೋಗೋ ಏವ ವಾ। ಉದ್ಧಾರೇತಿ ಕುಮ್ಭಿಯಾ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನತೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತೇಪಿ ಉದ್ಧಟೇ। ಯುತ್ತನ್ತಿ ಠಾನಾಚಾವನಪಯೋಗಸಬ್ಭಾವತೋ ಯುತ್ತಂ। ಸಙ್ಗೋಪನತ್ಥಾಯಾತಿ ಇಮಿನಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಲಿಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತೀತಿ ನಿವಾರೇಸ್ಸತಿ। ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೋವ ಉದ್ಧರತೀತಿ ಕುಮ್ಭಿಯಂ ತೇಲಸ್ಸ ಆಕಿರಣತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೋ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೋವ ಉದ್ಧರತಿ। ನೇವ ಅವಹಾರೋತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಅವಹರಣಪಯೋಗಸ್ಸ ಅಕತತ್ತಾ। ಅತ್ತನೋ ಭಾಜನತ್ತಾ ಪನ ‘‘ನ ಗೀವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಅನಾಪತ್ತಿಮತ್ತಮೇವ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಏವಂ ವಿಚಾರಿತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಥ ವಾ ಅನಾಪತ್ತಿಮತ್ತಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ತತ್ಥ ‘‘ಗೀವಾ’’ತಿ ವಚನಾಭಾವತೋ ‘‘ನ ಗೀವಾ’’ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾವಾದಮೇವ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಪಚ್ಛಾ ದಸ್ಸಿತೇನ ಕುರುನ್ದಿವಾದೇನಪಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೋವ ಸಮತ್ಥಿತೋ। ಅತ್ತನೋ ಭಣ್ಡನ್ತಿ ತೇಲಾಕಿರಣತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಕುಮ್ಭಿಯಂ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನ ಠಪಿತಂ ಪೀತತೇಲಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ। ಸಮ್ಮೋಹಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಆಪತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯವಸೇನ ಸಮ್ಮೋಹಟ್ಠಾನಂ।
Avahāralakkhaṇanti pañcavīsatiyā avahāresu ekampi avahāralakkhaṇaṃ, ṭhānācāvanapayogo eva vā. Uddhāreti kumbhiyā phuṭṭhaṭṭhānato kesaggamattepi uddhaṭe. Yuttanti ṭhānācāvanapayogasabbhāvato yuttaṃ. Saṅgopanatthāyāti iminā suddhacittataṃ dasseti. Palibujjhissatīti nivāressati. Vuttanayeneva pārājikanti hatthato muttamatteyeva pārājikaṃ. Suddhacittovauddharatīti kumbhiyaṃ telassa ākiraṇato puretarameva suddhacitto nikkhipitvā pacchā suddhacittova uddharati. Neva avahāroti theyyacittena avaharaṇapayogassa akatattā. Attano bhājanattā pana ‘‘na gīvā’’ti vuttaṃ, anāpattimattameva vuttaṃ, na pana evaṃ vicāritanti adhippāyo. Atha vā anāpattimattameva vuttanti imināpi tattha ‘‘gīvā’’ti vacanābhāvato ‘‘na gīvā’’ti pubbe vuttamahāaṭṭhakathāvādameva patiṭṭhāpeti, pacchā dassitena kurundivādenapi mahāaṭṭhakathāvādova samatthito. Attano bhaṇḍanti telākiraṇato puretarameva attano kumbhiyaṃ suddhacittena ṭhapitaṃ pītatelaṃ attano parikkhāraṃ. Sammohaṭṭhānanti āpattivinicchayavasena sammohaṭṭhānaṃ.
ಬಹಿಗತಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಲಸ್ಸ ಅಟ್ಠಾನಭಾವತೋ ಅಧೋಮುಖಭಾವತೋ ಚ ಬಹಿಗತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಅನ್ತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಛಿದ್ದೇ ಕರಿಯಮಾನೇ ತೇಲಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗತಗತಟ್ಠಾನಂ ಭಾಜನಸಙ್ಖ್ಯಮೇವ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಬಾಹಿರನ್ತತೋ ಪಾದಗ್ಘನಕೇ ಗಳಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ। ಯಥಾ ತಥಾ ವಾ ಕತಸ್ಸಾತಿ ಬಾಹಿರನ್ತತೋ ಅಬ್ಭನ್ತರತೋ ವಾ ಪಟ್ಠಾಯ ಕತಸ್ಸ। ಮಜ್ಝೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಕತಛಿದ್ದೇತಿ ಮಜ್ಝೇ ಥೋಕಂ ಕಪಾಲಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ತಂ ಛಿನ್ದನ್ತೇನ ಕತಛಿದ್ದೇ। ‘‘ಮರಿಯಾದಚ್ಛೇದನೇ ಅನ್ತೋ ಠತ್ವಾ ಬಹಿಮುಖೋ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಬಹಿ ಅನ್ತೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ, ಬಹಿ ಠತ್ವಾ ಅನ್ತೋಮುಖೋ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಅನ್ತೋ ಅನ್ತೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ, ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಮಜ್ಝೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೦೮) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ತಳಾಕಸ್ಸ ಚ ಮರಿಯಾದಭೇದೇನ ಸಮೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇದಮೇತ್ಥ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಪಟ್ಠಾಯ ಕತಛಿದ್ದೇ ಮಜ್ಝೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ। ಅನ್ತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕತೇ ಪನ ಬಾಹಿರನ್ತೇನ, ಬಹಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಕತೇ ಅಬ್ಭನ್ತರೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಯಂ ತಿಪ್ಪಕಾರೋಪಿ ಏತ್ಥ ವೇಮಟ್ಠಛಿದ್ದೇ ಯುತ್ತೋ। ಉದಕೇ ಕತಪಯೋಗಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ‘‘ಠಾನಾಚಾವನಪಯೋಗಸ್ಸ ಅಭಾವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Bahigataṃ nāma hotīti tato paṭṭhāya telassa aṭṭhānabhāvato adhomukhabhāvato ca bahigataṃ nāma hoti. Anto paṭṭhāya chidde kariyamāne telassa nikkhamitvā gatagataṭṭhānaṃ bhājanasaṅkhyameva gacchatīti āha – ‘‘bāhirantato pādagghanake gaḷite pārājika’’nti. Yathā tathā vā katassāti bāhirantato abbhantarato vā paṭṭhāya katassa. Majjhe ṭhapetvā katachiddeti majjhe thokaṃ kapālaṃ ṭhapetvā pacchā taṃ chindantena katachidde. ‘‘Mariyādacchedane anto ṭhatvā bahimukho chindanto bahi antena kāretabbo, bahi ṭhatvā antomukho chindanto anto antena kāretabbo, anto ca bahi ca chinditvā majjhe ṭhapetvā taṃ chindanto majjhena kāretabbo’’ti (pārā. aṭṭha. 1.108) vuttattā ‘‘taḷākassa ca mariyādabhedena sametī’’ti vuttaṃ. Idamettha yuttanti anto ca bahi ca paṭṭhāya katachidde majjhena kāretabbo. Anto paṭṭhāya kate pana bāhirantena, bahi paṭṭhāya kate abbhantarena kāretabboti ayaṃ tippakāropi ettha vemaṭṭhachidde yutto. Udake katapayogassa abhāvato ‘‘ṭhānācāvanapayogassa abhāvā’’ti vuttaṃ.
ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ತಾವ ವುತ್ತನ್ತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ। ಪತ್ಥಿನ್ನಸ್ಸ ಖಾದನಂ ಇತರಸ್ಸ ಪಾನಞ್ಚ ಸಪ್ಪಿಆದೀನಂ ಪರಿಭೋಗೋತಿ ಆಹ – ‘‘ಅಖಾದಿತಬ್ಬಂ ವಾ ಅಪಾತಬ್ಬಂ ವಾ ಕರೋತೀ’’ತಿ। ಕಥಂ ಪನ ತಥಾ ಕರೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಉಚ್ಚಾರಂ ವಾ ಪಸ್ಸಾವಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಠಾನಾಚಾವನಸ್ಸ ನತ್ಥಿತಾಯ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ। ಪುರಿಮದ್ವಯನ್ತಿ ಭೇದನಂ ಛಡ್ಡನಞ್ಚ। ಕಸ್ಮಾ ನ ಸಮೇತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಕುಮ್ಭಿಜಜ್ಜರಕರಣೇನಾತಿ ಪುಣ್ಣಕುಮ್ಭಿಯಾ ಜಜ್ಜರಕರಣೇನ। ಮಾತಿಕಾಉಜಉಕರಣೇನಾತಿ ಉದಕಪುಣ್ಣಾಯ ಮಾತಿಕಾಯ ಉಜುಕರಣೇನ। ಏಕಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಭೇದನಂ ಕುಮ್ಭಿಜಜ್ಜರಕರಣೇನ ಛಡ್ಡನಂ ಮಾತಿಕಾಯ ಉಜುಕರಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಸಭಾವಂ ಠಾನಾಚಾವನಪಯೋಗಸಬ್ಭಾವತೋ। ಪಚ್ಛಿಮಂ ಪನ ದ್ವಯನ್ತಿ ಝಾಪನಂ ಅಪರಿಭೋಗಕರಣಞ್ಚ।
Aṭṭhakathāyaṃ tāva vuttanti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Patthinnassa khādanaṃ itarassa pānañca sappiādīnaṃ paribhogoti āha – ‘‘akhāditabbaṃ vā apātabbaṃ vā karotī’’ti. Kathaṃ pana tathā karotīti āha ‘‘uccāraṃ vā passāvaṃ vā’’tiādi. Kasmā panettha dukkaṭaṃ vuttanti āha ‘‘ṭhānācāvanassa natthitāya dukkaṭa’’nti. Purimadvayanti bhedanaṃ chaḍḍanañca. Kasmā na sametīti āha ‘‘tañhī’’tiādi. Kumbhijajjarakaraṇenāti puṇṇakumbhiyā jajjarakaraṇena. Mātikāujaukaraṇenāti udakapuṇṇāya mātikāya ujukaraṇena. Ekalakkhaṇanti bhedanaṃ kumbhijajjarakaraṇena chaḍḍanaṃ mātikāya ujukaraṇena saddhiṃ ekasabhāvaṃ ṭhānācāvanapayogasabbhāvato. Pacchimaṃ pana dvayanti jhāpanaṃ aparibhogakaraṇañca.
ಏತ್ಥ ಏವಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವದನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತೇ ಏಕೇ ಆಚರಿಯಾ ಏವಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವದನ್ತಿ। ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪುರಿಮದ್ವಯೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಸಕ್ಕಾ ವಿಞ್ಞಾತುನ್ತಿ ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಠಾನಾಚಾವನಸ್ಸ ನತ್ಥಿತಾಯ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಇದಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಪರಸ್ಸ ವಾ ಕಾತುಕಾಮತಾವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ। ವಿನಾಸೇತುಕಾಮತಾಯಾತಿ ಹತ್ಥಪಾದಾದಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ವಿಯ ಕೇವಲಂ ವಿನಾಸೇತುಕಾಮತಾಯ। ಪುರಿಮದ್ವಯೇ ಕಿಂ ಹೋತಿ, ಕಿಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಪುರಿಮದ್ವಯೇ ಪನ…ಪೇ॰… ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನ ಭಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಛಡ್ಡೇನ್ತಸ್ಸ ವಾತಿ ಮುಗ್ಗರೇನ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಭಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಉದಕಂ ವಾ ವಾಲಿಕಂ ವಾ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯುತ್ತನ್ತಿ ಚೇತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಪುರಿಮಪದದ್ವಯೇಪಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಪುರಿಮದ್ವಯೇ…ಪೇ॰… ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ಇದಂ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಯದಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಾತಿ ಅಯುತ್ತಭಾವಪ್ಪಸಙ್ಗಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಅಞ್ಞಥಾ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ಥತೋ’’ತಿ। ಕಥಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಾಳಿಯಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ನಾಸೇತುಕಾಮತಾಪಕ್ಖೇ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಅವಿರುಜ್ಝನತೋ ‘‘ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಪಕ್ಖೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಏವಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವುತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಏಕಸ್ಸೇವ ವಚನತ್ತಾ ‘‘ಏವಮೇಕೇ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ನಿಗಮನವಸೇನ ವುತ್ತಂ।
Ettha evaṃ vinicchayaṃ vadantīti ettha mahāaṭṭhakathāyaṃ vutte eke ācariyā evaṃ vinicchayaṃ vadanti. Pacchimadvayaṃ sandhāya vuttanti ettha purimadvaye vinicchayo heṭṭhā vuttānusārena sakkā viññātunti tattha kiñci avatvā pacchimadvayaṃ sandhāya ṭhānācāvanassa natthitāya dukkaṭanti idaṃ vuttanti adhippāyo. Theyyacittenāti attano vā parassa vā kātukāmatāvasena uppannatheyyacittena. Vināsetukāmatāyāti hatthapādādiṃ chindanto viya kevalaṃ vināsetukāmatāya. Purimadvaye kiṃ hoti, kiṃ adhippāyena na kiñci vuttanti āha – ‘‘purimadvaye pana…pe… pārājika’’nti. Tattha vuttanayena bhindantassa vā chaḍḍentassa vāti muggarena pothetvā bhindantassa udakaṃ vā vālikaṃ vā ākiritvā uttarāpentassāti attho. Ayuttanti ceti pāḷiyaṃ purimapadadvayepi dukkaṭasseva vuttattā ‘‘purimadvaye…pe… pārājikanti idaṃ ayutta’’nti yadi tumhākaṃ siyāti attho. Nāti ayuttabhāvappasaṅgaṃ nisedhetvā tattha kāraṇamāha ‘‘aññathā gahetabbatthato’’ti. Kathaṃ panettha attho gahetabboti āha ‘‘pāḷiyaṃ hī’’tiādi. Nāsetukāmatāpakkhe heṭṭhā vuttanayeneva atthassa avirujjhanato ‘‘theyyacittapakkhe’’ti vuttaṃ. ‘‘Evaṃ vinicchayaṃ vadantī’’ti ito paṭṭhāya vuttassa sabbassapi ekasseva vacanattā ‘‘evameke vadantī’’ti nigamanavasena vuttaṃ.
ಇದಾನಿ ಯಥಾವುತ್ತವಸೇನ ಪಾಳಿಯಾ ಅತ್ಥೇ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ವಚನೇ ವಿಸೇಸಾಭಾವತೋ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತೇಸು ಚತೂಸು ಪದೇಸು ‘‘ಛಡ್ಡೇತಿ ವಾ ಅಪರಿಭೋಗಂ ವಾ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಇಮೇಸಂ ಪದಾನಂ ವಿಸೇಸಾಭಾವಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ ಚ ಸಯಂ ಅಞ್ಞಥಾ ಪಾಳಿಂ ಅಟ್ಠಕಥಞ್ಚ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಾರೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ವಿನೀತವತ್ಥುಮ್ಹಿ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪುಞ್ಜಕಿತಂ ತಿಣಂ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೋ ಝಾಪೇಸೀ’’ಸಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೫೬) ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿನೀತವತ್ಥುಮ್ಹಿ ತಿಣಜ್ಝಾಪಕೋ ವಿಯಾತಿ ಇಮಿನಾವ ಠಾನಾ ಅಚಾವೇತುಕಾಮೋವಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನ ಠಾನಾ ಅಚಾವೇತುಕಾಮೋತಿ ಇದಂ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಛಡ್ಡೇತುಕಾಮೋಯೇವಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ಇದಞ್ಹಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಪಕ್ಖಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ನಾಸೇತುಕಾಮತಾಪಕ್ಖಸ್ಸ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ನಾಸೇತುಕಾಮತಾಪಕ್ಖೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಇತರಥಾಪಿ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಾಭಾವಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಕಾಮಸ್ಸಪಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Idāni yathāvuttavasena pāḷiyā atthe gayhamāne mahāaṭṭhakathāyaṃ catunnampi sāmaññato vuttassa pacchimadvayaṃ sandhāya vuttanti vacane visesābhāvato pāḷiyaṃ vuttesu catūsu padesu ‘‘chaḍḍeti vā aparibhogaṃ vā karotī’’ti imesaṃ padānaṃ visesābhāvappasaṅgato ca sayaṃ aññathā pāḷiṃ aṭṭhakathañca saṃsanditvā atthaṃ dassetukāmo ‘‘ayaṃ panettha sāro’’tiādimāha. Vinītavatthumhi ‘‘saṅghassa puñjakitaṃ tiṇaṃ theyyacitto jhāpesī’’si (pārā. 156) vuttattā vinītavatthumhi tiṇajjhāpako viyāti imināva ṭhānā acāvetukāmovāti etthāpi theyyacittena ṭhānā acāvetukāmoti idaṃ vuttameva hotīti daṭṭhabbaṃ. Achaḍḍetukāmoyevāti etthāpi theyyacittenāti sambandhitabbaṃ. Idañhi theyyacittapakkhaṃ sandhāya vuttaṃ nāsetukāmatāpakkhassa vakkhamānattā. Tenevāha ‘‘nāsetukāmatāpakkhe panā’’tiādi. Itarathāpi yujjatīti theyyacittābhāvā ṭhānā cāvetukāmassapi dukkaṭaṃ yujjatīti vuttaṃ hoti.
ಭೂಮಟ್ಠಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Bhūmaṭṭhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೨. ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೨. ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಭೂಮಟ್ಠಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಭೂಮಟ್ಠಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Bhūmaṭṭhakathāvaṇṇanā