Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā

    ഭൂമട്ഠകഥാവണ്ണനാ

    Bhūmaṭṭhakathāvaṇṇanā

    ൯൪. ഫന്ദാപേതി, സബ്ബത്ഥ ദുക്കടമേവാതി ഏത്ഥ ‘‘ഉട്ഠഹിസ്സാമീ’’തി ഫന്ദാപേത്വാ പുന അനുട്ഠഹിത്വാ തത്ഥേവ സയന്തസ്സപി അങ്ഗപച്ചങ്ഗം അഫന്ദാപേത്വാ ഏകപയോഗേന ഉട്ഠഹന്തസ്സപി ദുക്കടമേവാതി ദട്ഠബ്ബം. അഞ്ഞസ്മിം വാ ഗമനസ്സ അനുപകാരേതി യഥാ ദ്വാരപിദഹനേ കുമ്ഭിട്ഠാനഗമനസ്സ അനുപകാരത്താ അനാപത്തി, ഏവം അഞ്ഞസ്മിം വാ ഗമനസ്സ അനുപകാരേ കായവചീകമ്മേ അനാപത്തി. വാചായ വാചായാതി ഏകേകത്ഥദീപികായ വാചായ വാചായ. ഉപലദ്ധോതി ഞാതോ. പുഞ്ഞാനി ച കരിസ്സാമാതി ഏത്ഥ ‘‘മുസാവാദം കത്വാ പുഞ്ഞാനി കരിസ്സാമാതി വദന്തസ്സ ദുക്കടമേവാ’’തി തീസുപി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം, തം ഇമസ്മിംയേവ പദേസേ അട്ഠകഥാവചനേന വിരുജ്ഝതി. തഥാ ഹി ‘‘യം യം വചനം മുസാ, തത്ഥ തത്ഥ പാചിത്തിയ’’ന്തി ച ‘‘ന ഹി അദിന്നാദാനസ്സ പുബ്ബപയോഗേ പാചിത്തിയട്ഠാനേ ദുക്കടം നാമ അത്ഥീ’’തി ച വക്ഖതി. ഏവം പന വുത്തേ ന വിരുജ്ഝതി ‘‘മുസാവാദം കത്വാ പുഞ്ഞാനി ച കരിസ്സാമാതി വദന്തസ്സ പാചിത്തിയേന സദ്ധിം ദുക്കട’’ന്തി. തഥാ ഹി ‘‘അകപ്പിയപഥവിം ഖണന്താനം ദുക്കടേഹി സദ്ധിം പാചിത്തിയാനീതി മഹാപച്ചരിയം വുത്ത’’ന്തി ച ‘‘യഥാ ച ഇധ, ഏവം സബ്ബത്ഥ പാചിത്തിയട്ഠാനേ ദുക്കടാ ന മുച്ചതീ’’തി ച വക്ഖതി. സചേ പന കുസലചിത്തോ ‘‘പുഞ്ഞാനി കരിസ്സാമാ’’തി വദതി, അനാപത്തി ‘‘ബുദ്ധപൂജം വാ ധമ്മപൂജം വാ സങ്ഘഭത്തം വാ കരിസ്സാമാതി കുസലം ഉപ്പാദേതി, കുസലചിത്തേന ഗമനേ അനാപത്തീ’’തി ച ‘‘യഥാ ച ഇധ, ഏവം സബ്ബത്ഥ അഥേയ്യചിത്തസ്സ അനാപത്തീ’’തി ച വക്ഖമാനത്താ.

    94.Phandāpeti, sabbattha dukkaṭamevāti ettha ‘‘uṭṭhahissāmī’’ti phandāpetvā puna anuṭṭhahitvā tattheva sayantassapi aṅgapaccaṅgaṃ aphandāpetvā ekapayogena uṭṭhahantassapi dukkaṭamevāti daṭṭhabbaṃ. Aññasmiṃ vā gamanassaanupakāreti yathā dvārapidahane kumbhiṭṭhānagamanassa anupakārattā anāpatti, evaṃ aññasmiṃ vā gamanassa anupakāre kāyavacīkamme anāpatti. Vācāya vācāyāti ekekatthadīpikāya vācāya vācāya. Upaladdhoti ñāto. Puññāni ca karissāmāti ettha ‘‘musāvādaṃ katvā puññāni karissāmāti vadantassa dukkaṭamevā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ, taṃ imasmiṃyeva padese aṭṭhakathāvacanena virujjhati. Tathā hi ‘‘yaṃ yaṃ vacanaṃ musā, tattha tattha pācittiya’’nti ca ‘‘na hi adinnādānassa pubbapayoge pācittiyaṭṭhāne dukkaṭaṃ nāma atthī’’ti ca vakkhati. Evaṃ pana vutte na virujjhati ‘‘musāvādaṃ katvā puññāni ca karissāmāti vadantassa pācittiyena saddhiṃ dukkaṭa’’nti. Tathā hi ‘‘akappiyapathaviṃ khaṇantānaṃ dukkaṭehi saddhiṃ pācittiyānīti mahāpaccariyaṃ vutta’’nti ca ‘‘yathā ca idha, evaṃ sabbattha pācittiyaṭṭhāne dukkaṭā na muccatī’’ti ca vakkhati. Sace pana kusalacitto ‘‘puññāni karissāmā’’ti vadati, anāpatti ‘‘buddhapūjaṃ vā dhammapūjaṃ vā saṅghabhattaṃ vā karissāmāti kusalaṃ uppādeti, kusalacittena gamane anāpattī’’ti ca ‘‘yathā ca idha, evaṃ sabbattha atheyyacittassa anāpattī’’ti ca vakkhamānattā.

    പമാദലിഖിതന്തി വേദിതബ്ബന്തി അപരഭാഗേ പോത്ഥകാരുള്ഹകാലേ പമജ്ജിത്വാ ലിഖിതന്തി വേദിതബ്ബം. പാളിയം സേസഅട്ഠകഥാസു ച ‘‘കുദാലം വാ പിടകം വാ’’തി ഇദമേവ ദ്വയം വത്വാ വാസിഫരസൂനം അവുത്തത്താ തേസമ്പി സങ്ഖേപട്ഠകഥാദീസു ആഗതഭാവം ദസ്സേതും ‘‘സങ്ഖേപട്ഠകഥായം പന മഹാപച്ചരിയഞ്ചാ’’തിആദി വുത്തം. ഥേയ്യചിത്തേന കതത്താ ‘‘ദുക്കടേഹി സദ്ധിം പാചിത്തിയാനീ’’തി വുത്തം. തതോ പരം സബ്ബകിരിയാസൂതി ബീജഗ്ഗഹണതോ പരം കത്തബ്ബകിരിയാസു. സബ്ബം പുരിമനയേനേവാതി യാവ പിടകപരിയോസാനാ ഹത്ഥവാരപദവാരേസു ദുക്കടം.

    Pamādalikhitanti veditabbanti aparabhāge potthakāruḷhakāle pamajjitvā likhitanti veditabbaṃ. Pāḷiyaṃ sesaaṭṭhakathāsu ca ‘‘kudālaṃ vā piṭakaṃ vā’’ti idameva dvayaṃ vatvā vāsipharasūnaṃ avuttattā tesampi saṅkhepaṭṭhakathādīsu āgatabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘saṅkhepaṭṭhakathāyaṃ pana mahāpaccariyañcā’’tiādi vuttaṃ. Theyyacittena katattā ‘‘dukkaṭehi saddhiṃ pācittiyānī’’ti vuttaṃ. Tato paraṃ sabbakiriyāsūti bījaggahaṇato paraṃ kattabbakiriyāsu. Sabbaṃ purimanayenevāti yāva piṭakapariyosānā hatthavārapadavāresu dukkaṭaṃ.

    ഥേരേഹി ദസ്സിതന്തി പുബ്ബപയോഗസഹപയോഗദുക്കടേസു അസമ്മോഹത്ഥം സമോധാനേത്വാ ധമ്മസങ്ഗാഹകത്ഥേരേഹി ദസ്സിതം. ‘‘സബ്ബേസമ്പി ദുക്കടാനം ഇമേസുയേവ അട്ഠസു സങ്ഗഹേതബ്ബഭാവതോ ഇതരേഹി സത്തഹി ദുക്കടേഹി വിനിമുത്തം വിനയദുക്കടേയേവ സങ്ഗഹേതബ്ബ’’ന്തി വദന്തി. ദസവിധം രതനന്തി ‘‘മുത്താ മണി വേളുരിയോ സങ്ഖോ സിലാ പവാളം രജതം ജാതരൂപം ലോഹിതങ്ഗോ മസാരഗല്ല’’ന്തി ഏവമാഗതം ദസവിധം രതനം.

    Therehi dassitanti pubbapayogasahapayogadukkaṭesu asammohatthaṃ samodhānetvā dhammasaṅgāhakattherehi dassitaṃ. ‘‘Sabbesampi dukkaṭānaṃ imesuyeva aṭṭhasu saṅgahetabbabhāvato itarehi sattahi dukkaṭehi vinimuttaṃ vinayadukkaṭeyeva saṅgahetabba’’nti vadanti. Dasavidhaṃ ratananti ‘‘muttā maṇi veḷuriyo saṅkho silā pavāḷaṃ rajataṃ jātarūpaṃ lohitaṅgo masāragalla’’nti evamāgataṃ dasavidhaṃ ratanaṃ.

    ‘‘മണി മുത്താ വേളുരിയോ ച സങ്ഖോ,

    ‘‘Maṇi muttā veḷuriyo ca saṅkho,

    സിലാ പവാളം രജതഞ്ച ഹേമം;

    Silā pavāḷaṃ rajatañca hemaṃ;

    സലോഹിതങ്ഗഞ്ച മസാരഗല്ലം,

    Salohitaṅgañca masāragallaṃ,

    ദസേതി ധീരോ രതനാനി ജഞ്ഞാ’’തി. –

    Daseti dhīro ratanāni jaññā’’ti. –

    ഹി വുത്തം.

    Hi vuttaṃ.

    സത്തവിധം ധഞ്ഞന്തി സാലി വീഹി യവോ കങ്ഗു കുദ്രൂസോ വരകോ ഗോധുമോതി ഇദം സത്തവിധം ധഞ്ഞം. ആവുധഭണ്ഡാദിന്തി ആദി-സദ്ദേന തൂരിയഭണ്ഡഇത്ഥിരൂപാദിം സങ്ഗണ്ഹാതി. അനാമസിതബ്ബേ വത്ഥുമ്ഹി ദുക്കടം അനാമാസദുക്കടം. ദുരുപചിണ്ണദുക്കടന്തി ‘‘ന കത്തബ്ബ’’ന്തി വാരിതസ്സ കതത്താ ദുട്ഠു ആചിണ്ണം ചരിതന്തി ദുരുപചിണ്ണം, തസ്മിം ദുക്കടം ദുരുപചിണ്ണദുക്കടം. വിനയേ പഞ്ഞത്തം ദുക്കടം വിനയദുക്കടം. ‘‘സങ്ഘഭേദായ പരക്കമതീ’’തി സുത്വാ തംനിവാരണത്ഥായ ഞാതേ അത്ഥേ അവദന്തസ്സ ഞാതദുക്കടം. ഏകാദസ സമനുഭാസനാ നാമ ഭിക്ഖുപാതിമോക്ഖേ ചത്താരോ യാവതതിയകാ സങ്ഘാദിസേസാ, അരിട്ഠസിക്ഖാപദന്തി പഞ്ച, ഭിക്ഖുനീപാതിമോക്ഖേ ഏകം യാവതതിയകം പാരാജികം, ചത്താരോ സങ്ഘാദിസേസാ, ചണ്ഡകാളീസിക്ഖാപദന്തി ഛ. വസ്സാവാസാദിം പടിസ്സുണിത്വാ ന സമ്പാദേന്തസ്സ പടിസ്സവനിമിത്തം ദുക്കടം പടിസ്സവദുക്കടം.

    Sattavidhaṃdhaññanti sāli vīhi yavo kaṅgu kudrūso varako godhumoti idaṃ sattavidhaṃ dhaññaṃ. Āvudhabhaṇḍādinti ādi-saddena tūriyabhaṇḍaitthirūpādiṃ saṅgaṇhāti. Anāmasitabbe vatthumhi dukkaṭaṃ anāmāsadukkaṭaṃ. Durupaciṇṇadukkaṭanti ‘‘na kattabba’’nti vāritassa katattā duṭṭhu āciṇṇaṃ caritanti durupaciṇṇaṃ, tasmiṃ dukkaṭaṃ durupaciṇṇadukkaṭaṃ. Vinaye paññattaṃ dukkaṭaṃ vinayadukkaṭaṃ. ‘‘Saṅghabhedāya parakkamatī’’ti sutvā taṃnivāraṇatthāya ñāte atthe avadantassa ñātadukkaṭaṃ. Ekādasa samanubhāsanā nāma bhikkhupātimokkhe cattāro yāvatatiyakā saṅghādisesā, ariṭṭhasikkhāpadanti pañca, bhikkhunīpātimokkhe ekaṃ yāvatatiyakaṃ pārājikaṃ, cattāro saṅghādisesā, caṇḍakāḷīsikkhāpadanti cha. Vassāvāsādiṃ paṭissuṇitvā na sampādentassa paṭissavanimittaṃ dukkaṭaṃ paṭissavadukkaṭaṃ.

    പുബ്ബസഹപയോഗേ ച, അനാമാസദുരുപചിണ്ണേ;

    Pubbasahapayoge ca, anāmāsadurupaciṇṇe;

    വിനയേ ചേവ ഞാതേ ച, ഞത്തിയാ ച പടിസ്സവേ;

    Vinaye ceva ñāte ca, ñattiyā ca paṭissave;

    അട്ഠേതേ ദുക്കടാ വുത്താ, വിനയേ വിനയഞ്ഞുനാ.

    Aṭṭhete dukkaṭā vuttā, vinaye vinayaññunā.

    സഹപയോഗതോ പട്ഠായ ചേത്ഥ പുരിമാ പുരിമാ ആപത്തിയോ പടിപ്പസ്സമ്ഭന്തീതി ആഹ ‘‘അഥ ധുരനിക്ഖേപം അകത്വാ’’തിആദി. തത്ഥ ‘‘ധുരനിക്ഖേപം അകത്വാ’’തി വുത്തത്താ ധുരനിക്ഖേപം കത്വാ ഖണന്തസ്സ പുരിമാപത്തിയോ ന പടിപ്പസ്സമ്ഭന്തീതി ദട്ഠബ്ബം. വിയൂഹനദുക്കടം പടിപ്പസ്സമ്ഭതി, ഉദ്ധരണദുക്കടേ പതിട്ഠാതീതി ഇദം പാളിയം ആഗതാനുക്കമേന ദസ്സേതും വുത്തം. യദി പന പംസും ഉദ്ധരിത്വാ സഉസ്സാഹോവ പുന ഖണതി, ഉദ്ധരണദുക്കടം പടിപ്പസ്സമ്ഭതി, ഖണനദുക്കടേ പതിട്ഠാതി.

    Sahapayogato paṭṭhāya cettha purimā purimā āpattiyo paṭippassambhantīti āha ‘‘atha dhuranikkhepaṃ akatvā’’tiādi. Tattha ‘‘dhuranikkhepaṃ akatvā’’ti vuttattā dhuranikkhepaṃ katvā khaṇantassa purimāpattiyo na paṭippassambhantīti daṭṭhabbaṃ. Viyūhanadukkaṭaṃ paṭippassambhati, uddharaṇadukkaṭe patiṭṭhātīti idaṃ pāḷiyaṃ āgatānukkamena dassetuṃ vuttaṃ. Yadi pana paṃsuṃ uddharitvā saussāhova puna khaṇati, uddharaṇadukkaṭaṃ paṭippassambhati, khaṇanadukkaṭe patiṭṭhāti.

    കതം കരണം കിരിയാതി അത്ഥതോ ഏകന്തി ആഹ ‘‘വിരൂപാ സാ കിരിയാ’’തി. ഇദാനി വുത്തമേവത്ഥം പരിവാരപാളിയാ നിദസ്സേന്തോ ‘‘വുത്തമ്പി ചേത’’ന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ അപരദ്ധം വിരദ്ധം ഖലിതന്തി സബ്ബമേതം യഞ്ച ദുക്കടന്തി ഏത്ഥ വുത്തസ്സ ദുക്കടസ്സ പരിയായവചനം. യഞ്ഹി ദുട്ഠു കതം, വിരൂപം വാ കതം , തം ദുക്കടം. തം പനേതം യഥാ സത്ഥാരാ വുത്തം, ഏവം അകതത്താ അപരദ്ധം, കുസലം വിരജ്ഝിത്വാ പവത്തത്താ വിരദ്ധം, അരിയവംസപ്പടിപദം അനാരുള്ഹത്താ ഖലിതം. യം മനുസ്സോ കരേതി ഇദം പനേത്ഥ ഓപമ്മനിദസ്സനം. തസ്സത്ഥോ – യഥാ യം ലോകേ മനുസ്സോ ആവി വാ യദി വാ രഹോ പാപം കരോതി, തം ദുക്കടന്തി പവേദേന്തി, ഏവമിദമ്പി ബുദ്ധപടികുട്ഠേന ലാമകഭാവേന പാപം, തസ്മാ ദുക്കടന്തി വേദിതബ്ബന്തി.

    Kataṃ karaṇaṃ kiriyāti atthato ekanti āha ‘‘virūpā sā kiriyā’’ti. Idāni vuttamevatthaṃ parivārapāḷiyā nidassento ‘‘vuttampi ceta’’ntiādimāha. Tattha aparaddhaṃ viraddhaṃ khalitanti sabbametaṃ yañca dukkaṭanti ettha vuttassa dukkaṭassa pariyāyavacanaṃ. Yañhi duṭṭhu kataṃ, virūpaṃ vā kataṃ , taṃ dukkaṭaṃ. Taṃ panetaṃ yathā satthārā vuttaṃ, evaṃ akatattā aparaddhaṃ, kusalaṃ virajjhitvā pavattattā viraddhaṃ, ariyavaṃsappaṭipadaṃ anāruḷhattā khalitaṃ. Yaṃ manusso kareti idaṃ panettha opammanidassanaṃ. Tassattho – yathā yaṃ loke manusso āvi vā yadi vā raho pāpaṃ karoti, taṃ dukkaṭanti pavedenti, evamidampi buddhapaṭikuṭṭhena lāmakabhāvena pāpaṃ, tasmā dukkaṭanti veditabbanti.

    യഥാ ദുക്ഖാ, കുച്ഛിതാ വാ ഗതി ദുഗതീതി വത്തബ്ബേ ‘‘ദുഗ്ഗതീ’’തി വുത്തം, യഥാ ച കടുകം ഫലമേതസ്സാതി കടുകഫലന്തി വത്തബ്ബേ ‘‘കടുകപ്ഫല’’ന്തി വുത്തം, ഏവമിധാപി ഥൂലത്താ അച്ചയത്താ ച ഥൂലച്ചയന്തി വത്തബ്ബേ ‘‘ഥുല്ലച്ചയ’’ന്തി വുത്തന്തി ദസ്സേതും ‘‘സമ്പരായേ ച ദുഗ്ഗതീ’’തിആദിമാഹ. സംയോഗേ പന കതേ സംയോഗപരസ്സ രസ്സത്തം സിദ്ധമേവാതി മനസി കത്വാ ‘‘സംയോഗഭാവോ വേദിതബ്ബോ’’തി ഏത്തകമേവ വുത്തം. ഏകസ്സ മൂലേതി ഏകസ്സ സന്തികേ. അച്ചയോ തേന സമോ നത്ഥീതി ദേസനാഗാമീസു അച്ചയേസു തേന സമോ ഥൂലോ അച്ചയോ നത്ഥി. തേനേതം ഇതി വുച്ചതീതി ഥൂലത്താ അച്ചയസ്സ ഏതം ഥുല്ലച്ചയന്തി വുച്ചതീതി അത്ഥോ.

    Yathā dukkhā, kucchitā vā gati dugatīti vattabbe ‘‘duggatī’’ti vuttaṃ, yathā ca kaṭukaṃ phalametassāti kaṭukaphalanti vattabbe ‘‘kaṭukapphala’’nti vuttaṃ, evamidhāpi thūlattā accayattā ca thūlaccayanti vattabbe ‘‘thullaccaya’’nti vuttanti dassetuṃ ‘‘samparāye ca duggatī’’tiādimāha. Saṃyoge pana kate saṃyogaparassa rassattaṃ siddhamevāti manasi katvā ‘‘saṃyogabhāvo veditabbo’’ti ettakameva vuttaṃ. Ekassa mūleti ekassa santike. Accayo tena samo natthīti desanāgāmīsu accayesu tena samo thūlo accayo natthi. Tenetaṃ iti vuccatīti thūlattā accayassa etaṃ thullaccayanti vuccatīti attho.

    ‘‘സബ്ബത്ഥാപി ആമസനേ ദുക്കടം ഫന്ദാപനേ ഥുല്ലച്ചയഞ്ച വിസും വിസും ഥേയ്യചിത്തേന ആമസനഫന്ദാപനപയോഗം കരോന്തസ്സേവ ഹോതി, ഏകപയോഗേന ഗണ്ഹന്തസ്സ പന ഉദ്ധാരേ പാരാജികമേവ, ന ദുക്കടഥുല്ലച്ചയാനീ’’തി വദന്തി. സഹപയോഗം പന അകത്വാതി ഏത്ഥ ‘‘പുബ്ബപയോഗേ ആപന്നാപത്തീനം പടിപ്പസ്സദ്ധിയാ അഭാവതോ സഹപയോഗം കത്വാപി ലജ്ജിധമ്മം ഓക്കന്തേന പുബ്ബപയോഗേ ആപന്നാപത്തിയോ ദേസേതബ്ബാ’’തി തീസുപി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം. അട്ഠകഥാവചനം പന കതേ സഹപയോഗേ പുബ്ബപയോഗേ ആപന്നാപത്തീനമ്പി പടിപ്പസ്സദ്ധിം ദീപേതി, അഞ്ഞഥാ ‘‘സഹപയോഗം പന അകത്വാ’’തി ഇദം വിസേസനമേവ നിരത്ഥകം സിയാ. യഞ്ച ഹേട്ഠാ വുത്തം ‘‘സചേ പനസ്സ തത്ഥജാതകേ തിണരുക്ഖലതാദിമ്ഹി ഛിന്നേപി ലജ്ജിധമ്മോ ഓക്കമതി, സംവരോ ഉപ്പജ്ജതി, ഛേദനപച്ചയാ ദുക്കടം ദേസേത്വാ മുച്ചതീ’’തി, തമ്പി സഹപയോഗേ കതേ പുബ്ബപയോഗേ ആപന്നാപത്തീനം പടിപ്പസ്സദ്ധിമേവ ദീപേതി സഹപയോഗേ ഛേദനപച്ചയാ ആപന്നദുക്കടസ്സേവ ദേസനായ വുത്തത്താ. സഹപയോഗതോ പട്ഠായേവാതി ച ഇദം സഹപയോഗം പത്തസ്സ തതോ പുബ്ബേ ആപന്നാനം പുബ്ബപയോഗാപത്തീനമ്പി പടിപ്പസ്സദ്ധിം ദീപേതി. തേന ഹി അയമത്ഥോ വിഞ്ഞായതി ‘‘യാവ സഹപയോഗം ന പാപുണാതി, താവ പുബ്ബേ ആപന്നാപത്തീനം പടിപ്പസ്സദ്ധി ന ഹോതി, സഹപയോഗം പത്തകാലതോ പന പട്ഠായ താസമ്പി പടിപ്പസ്സദ്ധി ഹോതീ’’തി, തസ്മാ സുട്ഠു ഉപപരിക്ഖിത്വാ യുത്തതരം ഗഹേതബ്ബം.

    ‘‘Sabbatthāpi āmasane dukkaṭaṃ phandāpane thullaccayañca visuṃ visuṃ theyyacittena āmasanaphandāpanapayogaṃ karontasseva hoti, ekapayogena gaṇhantassa pana uddhāre pārājikameva, na dukkaṭathullaccayānī’’ti vadanti. Sahapayogaṃ pana akatvāti ettha ‘‘pubbapayoge āpannāpattīnaṃ paṭippassaddhiyā abhāvato sahapayogaṃ katvāpi lajjidhammaṃ okkantena pubbapayoge āpannāpattiyo desetabbā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Aṭṭhakathāvacanaṃ pana kate sahapayoge pubbapayoge āpannāpattīnampi paṭippassaddhiṃ dīpeti, aññathā ‘‘sahapayogaṃ pana akatvā’’ti idaṃ visesanameva niratthakaṃ siyā. Yañca heṭṭhā vuttaṃ ‘‘sace panassa tatthajātake tiṇarukkhalatādimhi chinnepi lajjidhammo okkamati, saṃvaro uppajjati, chedanapaccayā dukkaṭaṃ desetvā muccatī’’ti, tampi sahapayoge kate pubbapayoge āpannāpattīnaṃ paṭippassaddhimeva dīpeti sahapayoge chedanapaccayā āpannadukkaṭasseva desanāya vuttattā. Sahapayogato paṭṭhāyevāti ca idaṃ sahapayogaṃ pattassa tato pubbe āpannānaṃ pubbapayogāpattīnampi paṭippassaddhiṃ dīpeti. Tena hi ayamattho viññāyati ‘‘yāva sahapayogaṃ na pāpuṇāti, tāva pubbe āpannāpattīnaṃ paṭippassaddhi na hoti, sahapayogaṃ pattakālato pana paṭṭhāya tāsampi paṭippassaddhi hotī’’ti, tasmā suṭṭhu upaparikkhitvā yuttataraṃ gahetabbaṃ.

    ബഹുകാപി ആപത്തിയോ ഹോന്തു, ഏകമേവ ദേസേത്വാ മുച്ചതീതി ഏത്ഥായമധിപ്പായോ – സചേ ഖണനവിയൂഹനുദ്ധരണേസു ദസ ദസ കത്വാ ആപത്തിയോ ആപന്നാ, താസു ഉദ്ധരണേ ദസ ആപത്തിയോ ദേസേത്വാ മുച്ചതി വിസഭാഗകിരിയം പത്വാ പുരിമാപുരിമാപത്തീനം പടിപ്പസ്സദ്ധത്താതി. ജാതിവസേന പന സമാനകിരിയായ ആപന്നാപത്തിയോ ഏകത്തേന ഗഹേത്വാ ‘‘ഏകമേവ ദേസേത്വാ’’തി വുത്തം, തസ്മാ ഇമിനാപി കുരുന്ദട്ഠകഥാവചനേന പഠമം മഹാഅട്ഠകഥായം വുത്തപുരിമാപത്തിപടിപ്പസ്സദ്ധിമേവ സമത്ഥയതി, ന പന ഉഭിന്നം അട്ഠകഥാനം അത്ഥതോ നാനാകരണം അത്ഥി. അപരമ്പേത്ഥ പകാരം വണ്ണയന്തി ‘‘സമാനകിരിയാസുപി പുരിമപുരിമഖണനപച്ചയാ ആപന്നാപത്തിയോ പച്ഛിമപച്ഛിമഖണനം പത്വാ പടിപ്പസ്സമ്ഭന്തീതി ഇമിനാ അധിപ്പായേന ‘പംസുഖണനാദീസു ച ലജ്ജിധമ്മേ ഉപ്പന്നേ ബഹുകാപി ആപത്തിയോ ഹോന്തു, ഏകമേവ ദേസേത്വാ മുച്ചതീതി കുരുന്ദട്ഠകഥായം വുത്ത’’’ന്തി. ‘‘ഏവഞ്ച സതി ‘ബഹുകാപി ആപത്തിയോ ഹോന്തൂ’തി ന വത്തബ്ബം ഭവേയ്യ, വുത്തഞ്ച, തസ്മാ വിസഭാഗകിരിയമേവ പത്വാ പുരിമാപത്തീനം പടിപ്പസ്സദ്ധിം ഇച്ഛന്തേനേവ ബഹുകാസുപി ആപത്തീസു ഏകമേവ ദേസേത്വാ മുച്ചതീതി ഇമസ്മിം ഠാനേ വിസുംയേവേകോ ദേസനാക്കമോ ദസ്സിതോ’’തിപി വദന്തി. അയമേതേസം അധിപ്പായോ – യഥാ ഇധ പുരിമാപത്തീനം പടിപ്പസ്സദ്ധി അട്ഠകഥാചരിയപ്പമാണേന ഗഹിതാ, ഏവം ബഹുകാസുപി ആപത്തീസു ഏകമേവ ദേസേത്വാ മുച്ചതീതി ഇദമ്പി ഇധ അട്ഠകഥാചരിയപ്പമാണതോയേവ വേദിതബ്ബം. യഥാ ച പാളിയം പാചിത്തിയട്ഠാനേപി ദുക്കടമേവ ഹോതീതി ഇധ ആവേണികം കത്വാ ആപത്തിവിസേസോ ദസ്സിതോ, ഏവം പുരിമാപത്തീനം പടിപ്പസ്സദ്ധിവിസേസോ ച ദേസനാവിസേസോ ച അട്ഠകഥാചരിയേഹി ദസ്സിതോതി.

    Bahukāpi āpattiyo hontu, ekameva desetvā muccatīti etthāyamadhippāyo – sace khaṇanaviyūhanuddharaṇesu dasa dasa katvā āpattiyo āpannā, tāsu uddharaṇe dasa āpattiyo desetvā muccati visabhāgakiriyaṃ patvā purimāpurimāpattīnaṃ paṭippassaddhattāti. Jātivasena pana samānakiriyāya āpannāpattiyo ekattena gahetvā ‘‘ekameva desetvā’’ti vuttaṃ, tasmā imināpi kurundaṭṭhakathāvacanena paṭhamaṃ mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttapurimāpattipaṭippassaddhimeva samatthayati, na pana ubhinnaṃ aṭṭhakathānaṃ atthato nānākaraṇaṃ atthi. Aparampettha pakāraṃ vaṇṇayanti ‘‘samānakiriyāsupi purimapurimakhaṇanapaccayā āpannāpattiyo pacchimapacchimakhaṇanaṃ patvā paṭippassambhantīti iminā adhippāyena ‘paṃsukhaṇanādīsu ca lajjidhamme uppanne bahukāpi āpattiyo hontu, ekameva desetvā muccatīti kurundaṭṭhakathāyaṃ vutta’’’nti. ‘‘Evañca sati ‘bahukāpi āpattiyo hontū’ti na vattabbaṃ bhaveyya, vuttañca, tasmā visabhāgakiriyameva patvā purimāpattīnaṃ paṭippassaddhiṃ icchanteneva bahukāsupi āpattīsu ekameva desetvā muccatīti imasmiṃ ṭhāne visuṃyeveko desanākkamo dassito’’tipi vadanti. Ayametesaṃ adhippāyo – yathā idha purimāpattīnaṃ paṭippassaddhi aṭṭhakathācariyappamāṇena gahitā, evaṃ bahukāsupi āpattīsu ekameva desetvā muccatīti idampi idha aṭṭhakathācariyappamāṇatoyeva veditabbaṃ. Yathā ca pāḷiyaṃ pācittiyaṭṭhānepi dukkaṭameva hotīti idha āveṇikaṃ katvā āpattiviseso dassito, evaṃ purimāpattīnaṃ paṭippassaddhiviseso ca desanāviseso ca aṭṭhakathācariyehi dassitoti.

    ഹേട്ഠതോ ഓസീദേന്തോതി ‘‘സാമികേസു ആഗന്ത്വാ അപസ്സിത്വാ ഗതേസു ഗണ്ഹിസ്സാമീ’’തി ഥേയ്യചിത്തേന ഹേട്ഠാഭൂമിയം ഓസീദേന്തോ. ബുന്ദേനാതി കുമ്ഭിയാ ഹേട്ഠിമതലേന. ഏവം ഏകട്ഠാനേ ഠിതായ കുമ്ഭിയാ ഠാനാചാവനം ഛഹി ആകാരേഹി വേദിതബ്ബന്തി സമ്ബന്ധോ. വലയം നീഹരതി, പാരാജികന്തി ആകാസഗതം അകത്വാ ഘംസിത്വാ നീഹരന്തസ്സ ഛിന്നകോടിതോ നീഹടമത്തേ പാരാജികം. ഇതോ ചിതോ ച സാരേതീതി ഘംസന്തോയേവ ആകാസഗതം അകത്വാ സാരേതി.

    Heṭṭhato osīdentoti ‘‘sāmikesu āgantvā apassitvā gatesu gaṇhissāmī’’ti theyyacittena heṭṭhābhūmiyaṃ osīdento. Bundenāti kumbhiyā heṭṭhimatalena. Evaṃ ekaṭṭhāne ṭhitāya kumbhiyā ṭhānācāvanaṃ chahi ākārehi veditabbanti sambandho. Valayaṃ nīharati, pārājikanti ākāsagataṃ akatvā ghaṃsitvā nīharantassa chinnakoṭito nīhaṭamatte pārājikaṃ. Ito cito ca sāretīti ghaṃsantoyeva ākāsagataṃ akatvā sāreti.

    ഛിന്നമത്തേ പാരാജികന്തി അവസ്സം ചേ പതതി, ഛിന്നമത്തേ പാരാജികം. പരിച്ഛേദോതി ‘‘പഞ്ചമാസകം വാ അതിരേകപഞ്ചമാസകം വാ’’തി വുത്തഗണനപരിച്ഛേദോ. അപബ്യൂഹന്തോതി ‘‘ഹേട്ഠാ ഠിതം ഗണ്ഹിസ്സാമീ’’തി ഹത്ഥേന ദ്വിധാ കരോന്തോ. ഉപഡ്ഢകുമ്ഭിയന്തി ഉപഡ്ഢപുണ്ണായ കുമ്ഭിയാ. നനു ച അട്ഠകഥാചരിയപ്പമാണേന സങ്ഖേപട്ഠകഥാദീസു വുത്തമ്പി കസ്മാ ന ഗഹേതബ്ബന്തി ആഹ – ‘‘വിനയവിനിച്ഛയേ ഹി ആഗതേ ഗരുകേ ഠാതബ്ബ’’ന്തി. വിനയധമ്മതാതി വിനയഗരുകാനം ധമ്മതാ. വിനയഗരുകാ ഹി വിനയവിനിച്ഛയേ ആഗതേ ഗരുകേ തിട്ഠന്തി. വിനയഗരുകതാബ്യാപനത്ഥഞ്ഹി വിനയഗരുകോയേവേത്ഥ വിനയ-സദ്ദേന വുത്തോ, വിനയസ്സ വാ ഏസാ ധമ്മതാ തേസം ഗരുഗാരവട്ഠാനസ്സ വിനയവിസയത്താ.

    Chinnamattepārājikanti avassaṃ ce patati, chinnamatte pārājikaṃ. Paricchedoti ‘‘pañcamāsakaṃ vā atirekapañcamāsakaṃ vā’’ti vuttagaṇanaparicchedo. Apabyūhantoti ‘‘heṭṭhā ṭhitaṃ gaṇhissāmī’’ti hatthena dvidhā karonto. Upaḍḍhakumbhiyanti upaḍḍhapuṇṇāya kumbhiyā. Nanu ca aṭṭhakathācariyappamāṇena saṅkhepaṭṭhakathādīsu vuttampi kasmā na gahetabbanti āha – ‘‘vinayavinicchaye hi āgate garuke ṭhātabba’’nti. Vinayadhammatāti vinayagarukānaṃ dhammatā. Vinayagarukā hi vinayavinicchaye āgate garuke tiṭṭhanti. Vinayagarukatābyāpanatthañhi vinayagarukoyevettha vinaya-saddena vutto, vinayassa vā esā dhammatā tesaṃ garugāravaṭṭhānassa vinayavisayattā.

    ഇദാനി സങ്ഖേപട്ഠകഥാദീസു വുത്തം പാളിയാപി ന സമേതീതി ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘അപിചാ’’തിആദി. ഭാജനന്തി പത്താദിഭാജനം. പത്താദിം അപൂരേത്വാ ഗണ്ഹന്തസ്സ അനുദ്ധടേപി മുഖവട്ടിപരിച്ഛേദോ ഹോതി, പൂരേത്വാ ഗണ്ഹന്തസ്സ പന ഉദ്ധരണകാലേ ഹോതീതി ആഹ ‘‘മുഖവട്ടിപരിച്ഛേദേന വാ ഉദ്ധാരേന വാ’’തി. യദാ പന തേലകുമ്ഭീആദീസു തേലാദീനം അബഹുഭാവതോ ഭാജനം നിമുജ്ജാപേത്വാ ഗണ്ഹിതും ന സക്കാ ഹോതി, തദാ മുഖവട്ടിപരിച്ഛേദേനേവ ഹോതി. ചിക്കനന്തി ഥദ്ധം. ആകഡ്ഢനവികഡ്ഢനയോഗ്ഗന്തി ഏത്ഥ അഭിമുഖം കഡ്ഢനം ആകഡ്ഢനം, പരതോ കഡ്ഢനം വികഡ്ഢനം. പടിനീഹരിതുന്തി അത്തനോ ഭാജനതോ പടിനീഹരിതും. ഹത്ഥതോ മുത്തമത്തേ പാരാജികന്തി ഥേയ്യചിത്തേന പരസന്തകഗ്ഗഹണപയോഗസ്സ കതത്താ. മഹാഅട്ഠകഥായമേവ ‘‘സചേപി മരിയാദം ദുബ്ബലം കത്വാ സുക്ഖതളാകസ്സ ഉദകനിബ്ബഹനട്ഠാനം ഉദകനിദ്ധമനതുമ്ബം വാ പിദഹതി, അഞ്ഞതോ ച ഗമനമഗ്ഗേ വാ പാളിം ബന്ധതി, സുക്ഖമാതികം വാ ഉജും കരോതി, പച്ഛാ ദേവേ വുട്ഠേ ഉദകം ആഗന്ത്വാ മരിയാദം ഭിന്ദതി, സബ്ബത്ഥ ഭണ്ഡദേയ്യ’’ന്തി വുത്തത്താ ‘‘തം പന തത്ഥേവ സുക്ഖതളാകേ സുക്ഖമാതികായ ഉജുകരണവിനിച്ഛയേന വിരുജ്ഝതീ’’തി വുത്തം.

    Idāni saṅkhepaṭṭhakathādīsu vuttaṃ pāḷiyāpi na sametīti dassento āha ‘‘apicā’’tiādi. Bhājananti pattādibhājanaṃ. Pattādiṃ apūretvā gaṇhantassa anuddhaṭepi mukhavaṭṭiparicchedo hoti, pūretvā gaṇhantassa pana uddharaṇakāle hotīti āha ‘‘mukhavaṭṭiparicchedena vā uddhārena vā’’ti. Yadā pana telakumbhīādīsu telādīnaṃ abahubhāvato bhājanaṃ nimujjāpetvā gaṇhituṃ na sakkā hoti, tadā mukhavaṭṭiparicchedeneva hoti. Cikkananti thaddhaṃ. Ākaḍḍhanavikaḍḍhanayogganti ettha abhimukhaṃ kaḍḍhanaṃ ākaḍḍhanaṃ, parato kaḍḍhanaṃ vikaḍḍhanaṃ. Paṭinīharitunti attano bhājanato paṭinīharituṃ. Hatthato muttamatte pārājikanti theyyacittena parasantakaggahaṇapayogassa katattā. Mahāaṭṭhakathāyameva ‘‘sacepi mariyādaṃ dubbalaṃ katvā sukkhataḷākassa udakanibbahanaṭṭhānaṃ udakaniddhamanatumbaṃ vā pidahati, aññato ca gamanamagge vā pāḷiṃ bandhati, sukkhamātikaṃ vā ujuṃ karoti, pacchā deve vuṭṭhe udakaṃ āgantvā mariyādaṃ bhindati, sabbattha bhaṇḍadeyya’’nti vuttattā ‘‘taṃ pana tattheva sukkhataḷāke sukkhamātikāya ujukaraṇavinicchayena virujjhatī’’ti vuttaṃ.

    അവഹാരലക്ഖണന്തി പഞ്ചവീസതിയാ അവഹാരേസു ഏകമ്പി അവഹാരലക്ഖണം, ഠാനാചാവനപയോഗോ ഏവ വാ. ഉദ്ധാരേതി കുമ്ഭിയാ ഫുട്ഠട്ഠാനതോ കേസഗ്ഗമത്തേപി ഉദ്ധടേ. യുത്തന്തി ഠാനാചാവനപയോഗസബ്ഭാവതോ യുത്തം. സങ്ഗോപനത്ഥായാതി ഇമിനാ സുദ്ധചിത്തതം ദസ്സേതി. പലിബുജ്ഝിസ്സതീതി നിവാരേസ്സതി. വുത്തനയേനേവ പാരാജികന്തി ഹത്ഥതോ മുത്തമത്തേയേവ പാരാജികം. സുദ്ധചിത്തോവ ഉദ്ധരതീതി കുമ്ഭിയം തേലസ്സ ആകിരണതോ പുരേതരമേവ സുദ്ധചിത്തോ നിക്ഖിപിത്വാ പച്ഛാ സുദ്ധചിത്തോവ ഉദ്ധരതി. നേവ അവഹാരോതി ഥേയ്യചിത്തേന അവഹരണപയോഗസ്സ അകതത്താ. അത്തനോ ഭാജനത്താ പന ‘‘ന ഗീവാ’’തി വുത്തം, അനാപത്തിമത്തമേവ വുത്തം, ന പന ഏവം വിചാരിതന്തി അധിപ്പായോ. അഥ വാ അനാപത്തിമത്തമേവ വുത്തന്തി ഇമിനാപി തത്ഥ ‘‘ഗീവാ’’തി വചനാഭാവതോ ‘‘ന ഗീവാ’’തി പുബ്ബേ വുത്തമഹാഅട്ഠകഥാവാദമേവ പതിട്ഠാപേതി, പച്ഛാ ദസ്സിതേന കുരുന്ദിവാദേനപി മഹാഅട്ഠകഥാവാദോവ സമത്ഥിതോ. അത്തനോ ഭണ്ഡന്തി തേലാകിരണതോ പുരേതരമേവ അത്തനോ കുമ്ഭിയം സുദ്ധചിത്തേന ഠപിതം പീതതേലം അത്തനോ പരിക്ഖാരം. സമ്മോഹട്ഠാനന്തി ആപത്തിവിനിച്ഛയവസേന സമ്മോഹട്ഠാനം.

    Avahāralakkhaṇanti pañcavīsatiyā avahāresu ekampi avahāralakkhaṇaṃ, ṭhānācāvanapayogo eva vā. Uddhāreti kumbhiyā phuṭṭhaṭṭhānato kesaggamattepi uddhaṭe. Yuttanti ṭhānācāvanapayogasabbhāvato yuttaṃ. Saṅgopanatthāyāti iminā suddhacittataṃ dasseti. Palibujjhissatīti nivāressati. Vuttanayeneva pārājikanti hatthato muttamatteyeva pārājikaṃ. Suddhacittovauddharatīti kumbhiyaṃ telassa ākiraṇato puretarameva suddhacitto nikkhipitvā pacchā suddhacittova uddharati. Neva avahāroti theyyacittena avaharaṇapayogassa akatattā. Attano bhājanattā pana ‘‘na gīvā’’ti vuttaṃ, anāpattimattameva vuttaṃ, na pana evaṃ vicāritanti adhippāyo. Atha vā anāpattimattameva vuttanti imināpi tattha ‘‘gīvā’’ti vacanābhāvato ‘‘na gīvā’’ti pubbe vuttamahāaṭṭhakathāvādameva patiṭṭhāpeti, pacchā dassitena kurundivādenapi mahāaṭṭhakathāvādova samatthito. Attano bhaṇḍanti telākiraṇato puretarameva attano kumbhiyaṃ suddhacittena ṭhapitaṃ pītatelaṃ attano parikkhāraṃ. Sammohaṭṭhānanti āpattivinicchayavasena sammohaṭṭhānaṃ.

    ബഹിഗതം നാമ ഹോതീതി തതോ പട്ഠായ തേലസ്സ അട്ഠാനഭാവതോ അധോമുഖഭാവതോ ച ബഹിഗതം നാമ ഹോതി. അന്തോ പട്ഠായ ഛിദ്ദേ കരിയമാനേ തേലസ്സ നിക്ഖമിത്വാ ഗതഗതട്ഠാനം ഭാജനസങ്ഖ്യമേവ ഗച്ഛതീതി ആഹ – ‘‘ബാഹിരന്തതോ പാദഗ്ഘനകേ ഗളിതേ പാരാജിക’’ന്തി. യഥാ തഥാ വാ കതസ്സാതി ബാഹിരന്തതോ അബ്ഭന്തരതോ വാ പട്ഠായ കതസ്സ. മജ്ഝേ ഠപേത്വാ കതഛിദ്ദേതി മജ്ഝേ ഥോകം കപാലം ഠപേത്വാ പച്ഛാ തം ഛിന്ദന്തേന കതഛിദ്ദേ. ‘‘മരിയാദച്ഛേദനേ അന്തോ ഠത്വാ ബഹിമുഖോ ഛിന്ദന്തോ ബഹി അന്തേന കാരേതബ്ബോ, ബഹി ഠത്വാ അന്തോമുഖോ ഛിന്ദന്തോ അന്തോ അന്തേന കാരേതബ്ബോ, അന്തോ ച ബഹി ച ഛിന്ദിത്വാ മജ്ഝേ ഠപേത്വാ തം ഛിന്ദന്തോ മജ്ഝേന കാരേതബ്ബോ’’തി (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൧.൧൦൮) വുത്തത്താ ‘‘തളാകസ്സ ച മരിയാദഭേദേന സമേതീ’’തി വുത്തം. ഇദമേത്ഥ യുത്തന്തി അന്തോ ച ബഹി ച പട്ഠായ കതഛിദ്ദേ മജ്ഝേന കാരേതബ്ബോ. അന്തോ പട്ഠായ കതേ പന ബാഹിരന്തേന, ബഹി പട്ഠായ കതേ അബ്ഭന്തരേന കാരേതബ്ബോതി അയം തിപ്പകാരോപി ഏത്ഥ വേമട്ഠഛിദ്ദേ യുത്തോ. ഉദകേ കതപയോഗസ്സ അഭാവതോ ‘‘ഠാനാചാവനപയോഗസ്സ അഭാവാ’’തി വുത്തം.

    Bahigataṃ nāma hotīti tato paṭṭhāya telassa aṭṭhānabhāvato adhomukhabhāvato ca bahigataṃ nāma hoti. Anto paṭṭhāya chidde kariyamāne telassa nikkhamitvā gatagataṭṭhānaṃ bhājanasaṅkhyameva gacchatīti āha – ‘‘bāhirantato pādagghanake gaḷite pārājika’’nti. Yathā tathā vā katassāti bāhirantato abbhantarato vā paṭṭhāya katassa. Majjhe ṭhapetvā katachiddeti majjhe thokaṃ kapālaṃ ṭhapetvā pacchā taṃ chindantena katachidde. ‘‘Mariyādacchedane anto ṭhatvā bahimukho chindanto bahi antena kāretabbo, bahi ṭhatvā antomukho chindanto anto antena kāretabbo, anto ca bahi ca chinditvā majjhe ṭhapetvā taṃ chindanto majjhena kāretabbo’’ti (pārā. aṭṭha. 1.108) vuttattā ‘‘taḷākassa ca mariyādabhedena sametī’’ti vuttaṃ. Idamettha yuttanti anto ca bahi ca paṭṭhāya katachidde majjhena kāretabbo. Anto paṭṭhāya kate pana bāhirantena, bahi paṭṭhāya kate abbhantarena kāretabboti ayaṃ tippakāropi ettha vemaṭṭhachidde yutto. Udake katapayogassa abhāvato ‘‘ṭhānācāvanapayogassa abhāvā’’ti vuttaṃ.

    അട്ഠകഥായം താവ വുത്തന്തി മഹാഅട്ഠകഥായം വുത്തം. പത്ഥിന്നസ്സ ഖാദനം ഇതരസ്സ പാനഞ്ച സപ്പിആദീനം പരിഭോഗോതി ആഹ – ‘‘അഖാദിതബ്ബം വാ അപാതബ്ബം വാ കരോതീ’’തി. കഥം പന തഥാ കരോതീതി ആഹ ‘‘ഉച്ചാരം വാ പസ്സാവം വാ’’തിആദി. കസ്മാ പനേത്ഥ ദുക്കടം വുത്തന്തി ആഹ ‘‘ഠാനാചാവനസ്സ നത്ഥിതായ ദുക്കട’’ന്തി. പുരിമദ്വയന്തി ഭേദനം ഛഡ്ഡനഞ്ച. കസ്മാ ന സമേതീതി ആഹ ‘‘തഞ്ഹീ’’തിആദി. കുമ്ഭിജജ്ജരകരണേനാതി പുണ്ണകുമ്ഭിയാ ജജ്ജരകരണേന. മാതികാഉജഉകരണേനാതി ഉദകപുണ്ണായ മാതികായ ഉജുകരണേന. ഏകലക്ഖണന്തി ഭേദനം കുമ്ഭിജജ്ജരകരണേന ഛഡ്ഡനം മാതികായ ഉജുകരണേന സദ്ധിം ഏകസഭാവം ഠാനാചാവനപയോഗസബ്ഭാവതോ. പച്ഛിമം പന ദ്വയന്തി ഝാപനം അപരിഭോഗകരണഞ്ച.

    Aṭṭhakathāyaṃ tāva vuttanti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Patthinnassa khādanaṃ itarassa pānañca sappiādīnaṃ paribhogoti āha – ‘‘akhāditabbaṃ vā apātabbaṃ vā karotī’’ti. Kathaṃ pana tathā karotīti āha ‘‘uccāraṃ vā passāvaṃ vā’’tiādi. Kasmā panettha dukkaṭaṃ vuttanti āha ‘‘ṭhānācāvanassa natthitāya dukkaṭa’’nti. Purimadvayanti bhedanaṃ chaḍḍanañca. Kasmā na sametīti āha ‘‘tañhī’’tiādi. Kumbhijajjarakaraṇenāti puṇṇakumbhiyā jajjarakaraṇena. Mātikāujaukaraṇenāti udakapuṇṇāya mātikāya ujukaraṇena. Ekalakkhaṇanti bhedanaṃ kumbhijajjarakaraṇena chaḍḍanaṃ mātikāya ujukaraṇena saddhiṃ ekasabhāvaṃ ṭhānācāvanapayogasabbhāvato. Pacchimaṃ pana dvayanti jhāpanaṃ aparibhogakaraṇañca.

    ഏത്ഥ ഏവം വിനിച്ഛയം വദന്തീതി ഏത്ഥ മഹാഅട്ഠകഥായം വുത്തേ ഏകേ ആചരിയാ ഏവം വിനിച്ഛയം വദന്തി. പച്ഛിമദ്വയം സന്ധായ വുത്തന്തി ഏത്ഥ പുരിമദ്വയേ വിനിച്ഛയോ ഹേട്ഠാ വുത്താനുസാരേന സക്കാ വിഞ്ഞാതുന്തി തത്ഥ കിഞ്ചി അവത്വാ പച്ഛിമദ്വയം സന്ധായ ഠാനാചാവനസ്സ നത്ഥിതായ ദുക്കടന്തി ഇദം വുത്തന്തി അധിപ്പായോ. ഥേയ്യചിത്തേനാതി അത്തനോ വാ പരസ്സ വാ കാതുകാമതാവസേന ഉപ്പന്നഥേയ്യചിത്തേന. വിനാസേതുകാമതായാതി ഹത്ഥപാദാദിം ഛിന്ദന്തോ വിയ കേവലം വിനാസേതുകാമതായ. പുരിമദ്വയേ കിം ഹോതി, കിം അധിപ്പായേന ന കിഞ്ചി വുത്തന്തി ആഹ – ‘‘പുരിമദ്വയേ പന…പേ॰… പാരാജിക’’ന്തി. തത്ഥ വുത്തനയേന ഭിന്ദന്തസ്സ വാ ഛഡ്ഡേന്തസ്സ വാതി മുഗ്ഗരേന പോഥേത്വാ ഭിന്ദന്തസ്സ ഉദകം വാ വാലികം വാ ആകിരിത്വാ ഉത്തരാപേന്തസ്സാതി അത്ഥോ. അയുത്തന്തി ചേതി പാളിയം പുരിമപദദ്വയേപി ദുക്കടസ്സേവ വുത്തത്താ ‘‘പുരിമദ്വയേ…പേ॰… പാരാജികന്തി ഇദം അയുത്ത’’ന്തി യദി തുമ്ഹാകം സിയാതി അത്ഥോ. നാതി അയുത്തഭാവപ്പസങ്ഗം നിസേധേത്വാ തത്ഥ കാരണമാഹ ‘‘അഞ്ഞഥാ ഗഹേതബ്ബത്ഥതോ’’തി. കഥം പനേത്ഥ അത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോതി ആഹ ‘‘പാളിയം ഹീ’’തിആദി. നാസേതുകാമതാപക്ഖേ ഹേട്ഠാ വുത്തനയേനേവ അത്ഥസ്സ അവിരുജ്ഝനതോ ‘‘ഥേയ്യചിത്തപക്ഖേ’’തി വുത്തം. ‘‘ഏവം വിനിച്ഛയം വദന്തീ’’തി ഇതോ പട്ഠായ വുത്തസ്സ സബ്ബസ്സപി ഏകസ്സേവ വചനത്താ ‘‘ഏവമേകേ വദന്തീ’’തി നിഗമനവസേന വുത്തം.

    Ettha evaṃ vinicchayaṃ vadantīti ettha mahāaṭṭhakathāyaṃ vutte eke ācariyā evaṃ vinicchayaṃ vadanti. Pacchimadvayaṃ sandhāya vuttanti ettha purimadvaye vinicchayo heṭṭhā vuttānusārena sakkā viññātunti tattha kiñci avatvā pacchimadvayaṃ sandhāya ṭhānācāvanassa natthitāya dukkaṭanti idaṃ vuttanti adhippāyo. Theyyacittenāti attano vā parassa vā kātukāmatāvasena uppannatheyyacittena. Vināsetukāmatāyāti hatthapādādiṃ chindanto viya kevalaṃ vināsetukāmatāya. Purimadvaye kiṃ hoti, kiṃ adhippāyena na kiñci vuttanti āha – ‘‘purimadvaye pana…pe… pārājika’’nti. Tattha vuttanayena bhindantassa vā chaḍḍentassa vāti muggarena pothetvā bhindantassa udakaṃ vā vālikaṃ vā ākiritvā uttarāpentassāti attho. Ayuttanti ceti pāḷiyaṃ purimapadadvayepi dukkaṭasseva vuttattā ‘‘purimadvaye…pe… pārājikanti idaṃ ayutta’’nti yadi tumhākaṃ siyāti attho. ti ayuttabhāvappasaṅgaṃ nisedhetvā tattha kāraṇamāha ‘‘aññathā gahetabbatthato’’ti. Kathaṃ panettha attho gahetabboti āha ‘‘pāḷiyaṃ hī’’tiādi. Nāsetukāmatāpakkhe heṭṭhā vuttanayeneva atthassa avirujjhanato ‘‘theyyacittapakkhe’’ti vuttaṃ. ‘‘Evaṃ vinicchayaṃ vadantī’’ti ito paṭṭhāya vuttassa sabbassapi ekasseva vacanattā ‘‘evameke vadantī’’ti nigamanavasena vuttaṃ.

    ഇദാനി യഥാവുത്തവസേന പാളിയാ അത്ഥേ ഗയ്ഹമാനേ മഹാഅട്ഠകഥായം ചതുന്നമ്പി സാമഞ്ഞതോ വുത്തസ്സ പച്ഛിമദ്വയം സന്ധായ വുത്തന്തി വചനേ വിസേസാഭാവതോ പാളിയം വുത്തേസു ചതൂസു പദേസു ‘‘ഛഡ്ഡേതി വാ അപരിഭോഗം വാ കരോതീ’’തി ഇമേസം പദാനം വിസേസാഭാവപ്പസങ്ഗതോ ച സയം അഞ്ഞഥാ പാളിം അട്ഠകഥഞ്ച സംസന്ദിത്വാ അത്ഥം ദസ്സേതുകാമോ ‘‘അയം പനേത്ഥ സാരോ’’തിആദിമാഹ. വിനീതവത്ഥുമ്ഹി ‘‘സങ്ഘസ്സ പുഞ്ജകിതം തിണം ഥേയ്യചിത്തോ ഝാപേസീ’’സി (പാരാ॰ ൧൫൬) വുത്തത്താ വിനീതവത്ഥുമ്ഹി തിണജ്ഝാപകോ വിയാതി ഇമിനാവ ഠാനാ അചാവേതുകാമോവാതി ഏത്ഥാപി ഥേയ്യചിത്തേന ഠാനാ അചാവേതുകാമോതി ഇദം വുത്തമേവ ഹോതീതി ദട്ഠബ്ബം. അഛഡ്ഡേതുകാമോയേവാതി ഏത്ഥാപി ഥേയ്യചിത്തേനാതി സമ്ബന്ധിതബ്ബം. ഇദഞ്ഹി ഥേയ്യചിത്തപക്ഖം സന്ധായ വുത്തം നാസേതുകാമതാപക്ഖസ്സ വക്ഖമാനത്താ. തേനേവാഹ ‘‘നാസേതുകാമതാപക്ഖേ പനാ’’തിആദി. ഇതരഥാപി യുജ്ജതീതി ഥേയ്യചിത്താഭാവാ ഠാനാ ചാവേതുകാമസ്സപി ദുക്കടം യുജ്ജതീതി വുത്തം ഹോതി.

    Idāni yathāvuttavasena pāḷiyā atthe gayhamāne mahāaṭṭhakathāyaṃ catunnampi sāmaññato vuttassa pacchimadvayaṃ sandhāya vuttanti vacane visesābhāvato pāḷiyaṃ vuttesu catūsu padesu ‘‘chaḍḍeti vā aparibhogaṃ vā karotī’’ti imesaṃ padānaṃ visesābhāvappasaṅgato ca sayaṃ aññathā pāḷiṃ aṭṭhakathañca saṃsanditvā atthaṃ dassetukāmo ‘‘ayaṃ panettha sāro’’tiādimāha. Vinītavatthumhi ‘‘saṅghassa puñjakitaṃ tiṇaṃ theyyacitto jhāpesī’’si (pārā. 156) vuttattā vinītavatthumhi tiṇajjhāpako viyāti imināva ṭhānā acāvetukāmovāti etthāpi theyyacittena ṭhānā acāvetukāmoti idaṃ vuttameva hotīti daṭṭhabbaṃ. Achaḍḍetukāmoyevāti etthāpi theyyacittenāti sambandhitabbaṃ. Idañhi theyyacittapakkhaṃ sandhāya vuttaṃ nāsetukāmatāpakkhassa vakkhamānattā. Tenevāha ‘‘nāsetukāmatāpakkhe panā’’tiādi. Itarathāpi yujjatīti theyyacittābhāvā ṭhānā cāvetukāmassapi dukkaṭaṃ yujjatīti vuttaṃ hoti.

    ഭൂമട്ഠകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Bhūmaṭṭhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / ൨. ദുതിയപാരാജികം • 2. Dutiyapārājikaṃ

    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ൨. ദുതിയപാരാജികം • 2. Dutiyapārājikaṃ

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ഭൂമട്ഠകഥാദിവണ്ണനാ • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ഭൂമട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Bhūmaṭṭhakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact