Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya |
၁၀. ဘူမိစာလသုတ္တံ
10. Bhūmicālasuttaṃ
၇၀. ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂာရသာလာယံ။ အထ ခော ဘဂဝာ ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ နိဝာသေတ္ဝာ ပတ္တစီဝရမာဒာယ ဝေသာလိံ ပိဏ္ဍာယ ပာဝိသိ။ ဝေသာလိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပာတပဋိက္ကန္တော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဂဏ္ဟာဟိ, အာနန္ဒ, နိသီဒနံ။ ယေန စာပာလံ စေတိယံ 1 တေနုပသင္ကမိသ္သာမ ဒိဝာဝိဟာရာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပဋိသ္သုတ္ဝာ နိသီဒနံ အာဒာယ ဘဂဝန္တံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိ။
70. Ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya vesāliṃ piṇḍāya pāvisi. Vesāliyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘gaṇhāhi, ānanda, nisīdanaṃ. Yena cāpālaṃ cetiyaṃ 2 tenupasaṅkamissāma divāvihārāyā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā nisīdanaṃ ādāya bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhi.
အထ ခော ဘဂဝာ ယေန စာပာလံ စေတိယံ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခော ဘဂဝာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘ရမဏီယာ , အာနန္ဒ, ဝေသာလီ, ရမဏီယံ ဥဒေနံ စေတိယံ, ရမဏီယံ ဂောတမကံ စေတိယံ, ရမဏီယံ သတ္တမ္ဗံ စေတိယံ, ရမဏီယံ ဗဟုပုတ္တကံ စေတိယံ; ရမဏီယံ သာရန္ဒဒံ စေတိယံ, ရမဏီယံ စာပာလံ စေတိယံ။ ယသ္သ ကသ္သစိ , အာနန္ဒ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပာဒာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓာ, အာကင္ခမာနော သော, အာနန္ဒ, ကပ္ပံ ဝာ တိဋ္ဌေယ္ယ ကပ္ပာဝသေသံ ဝာ။ တထာဂတသ္သ ခော, အာနန္ဒ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပာဒာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓာ။ အာကင္ခမာနော, အာနန္ဒ, တထာဂတော ကပ္ပံ ဝာ တိဋ္ဌေယ္ယ ကပ္ပာဝသေသံ ဝာ’’တိ။ ဧဝမ္ပိ ခော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတာ ဩဠာရိကေ နိမိတ္တေ ကယိရမာနေ ဩဠာရိကေ ဩဘာသေ ကယိရမာနေ နာသက္ခိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ; န ဘဂဝန္တံ ယာစိ – ‘‘တိဋ္ဌတု, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ကပ္ပံ, တိဋ္ဌတု သုဂတော ကပ္ပံ ဗဟုဇနဟိတာယ ဗဟုဇနသုခာယ လောကာနုကမ္ပာယ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခာယ ဒေဝမနုသ္သာန’’န္တိ, ယထာ တံ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော။
Atha kho bhagavā yena cāpālaṃ cetiyaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘ramaṇīyā , ānanda, vesālī, ramaṇīyaṃ udenaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ gotamakaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sattambaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ bahuputtakaṃ cetiyaṃ; ramaṇīyaṃ sārandadaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ cāpālaṃ cetiyaṃ. Yassa kassaci , ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, ākaṅkhamāno so, ānanda, kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā. Tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. Ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’’ti. Evampi kho āyasmā ānando bhagavatā oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ; na bhagavantaṃ yāci – ‘‘tiṭṭhatu, bhante, bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’’nti, yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacitto.
ဒုတိယမ္ပိ ခော ဘဂဝာ။ပေ.။ တတိယမ္ပိ ခော ဘဂဝာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘ရမဏီယာ, အာနန္ဒ, ဝေသာလီ, ရမဏီယံ ဥဒေနံ စေတိယံ, ရမဏီယံ ဂောတမကံ စေတိယံ, ရမဏီယံ သတ္တမ္ဗံ စေတိယံ, ရမဏီယံ ဗဟုပုတ္တကံ စေတိယံ, ရမဏီယံ သာရန္ဒဒံ စေတိယံ, ရမဏီယံ စာပာလံ စေတိယံ။ ယသ္သ ကသ္သစိ, အာနန္ဒ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပာဒာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓာ, အာကင္ခမာနော သော, အာနန္ဒ, ကပ္ပံ ဝာ တိဋ္ဌေယ္ယ ကပ္ပာဝသေသံ ဝာ။ တထာဂတသ္သ ခော, အာနန္ဒ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပာဒာ ဘာဝိတာ။ပေ.။ အာကင္ခမာနော, အာနန္ဒ, တထာဂတော ကပ္ပံ ဝာ တိဋ္ဌေယ္ယ ကပ္ပာဝသေသံ ဝာ’’တိ။ ဧဝမ္ပိ ခော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတာ ဩဠာရိကေ နိမိတ္တေ ကယိရမာနေ ဩဠာရိကေ ဩဘာသေ ကယိရမာနေ နာသက္ခိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ; န ဘဂဝန္တံ ယာစိ – ‘‘တိဋ္ဌတု, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ကပ္ပံ, တိဋ္ဌတု သုဂတော ကပ္ပံ ဗဟုဇနဟိတာယ ဗဟုဇနသုခာယ လောကာနုကမ္ပာယ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခာယ ဒေဝမနုသ္သာန’’န္တိ, ယထာ တံ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော။
Dutiyampi kho bhagavā…pe… tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘ramaṇīyā, ānanda, vesālī, ramaṇīyaṃ udenaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ gotamakaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sattambaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ bahuputtakaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sārandadaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ cāpālaṃ cetiyaṃ. Yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, ākaṅkhamāno so, ānanda, kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā. Tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā…pe… ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’’ti. Evampi kho āyasmā ānando bhagavatā oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ; na bhagavantaṃ yāci – ‘‘tiṭṭhatu, bhante, bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’’nti, yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacitto.
အထ ခော ဘဂဝာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ တ္ဝံ 3, အာနန္ဒ, ယသ္သ ဒာနိ ကာလံ မညသီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပဋိသ္သုတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ ဘဂဝတော အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ။ အထ ခော မာရော ပာပိမာ အစိရပက္ကန္တေ အာယသ္မန္တေ အာနန္ဒေ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ –
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘gaccha tvaṃ 4, ānanda, yassa dāni kālaṃ maññasī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā bhagavato avidūre aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi. Atha kho māro pāpimā acirapakkante āyasmante ānande bhagavantaṃ etadavoca –
‘‘ပရိနိဗ္ဗာတု ဒာနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ, ပရိနိဗ္ဗာတု သုဂတော။ ပရိနိဗ္ဗာနကာလော ဒာနိ, ဘန္တေ , ဘဂဝတော။ ဘာသိတာ ခော ပနေသာ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဝာစာ – ‘န တာဝာဟံ, ပာပိမ, ပရိနိဗ္ဗာယိသ္သာမိ ယာဝ မေ ဘိက္ခူ န သာဝကာ ဘဝိသ္သန္တိ ဝိယတ္တာ ဝိနီတာ ဝိသာရဒာ ပတ္တယောဂက္ခေမာ 5 ဗဟုသ္သုတာ ဓမ္မဓရာ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နာ သာမီစိပ္ပဋိပန္နာ အနုဓမ္မစာရိနော, သကံ အာစရိယကံ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာ အာစိက္ခိသ္သန္တိ ဒေသေသ္သန္တိ ပညပေသ္သန္တိ ပဋ္ဌပေသ္သန္တိ ဝိဝရိသ္သန္တိ ဝိဘဇိသ္သန္တိ ဥတ္တာနီကရိသ္သန္တိ ဥပ္ပန္နံ ပရပ္ပဝာဒံ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဟေတ္ဝာ သပ္ပာဋိဟာရိယံ ဓမ္မံ ဒေသေသ္သန္တီ’တိ။ ဧတရဟိ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သာဝကာ ဝိယတ္တာ ဝိနီတာ ဝိသာရဒာ ပတ္တယောဂက္ခေမာ ဗဟုသ္သုတာ ဓမ္မဓရာ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နာ သာမီစိပ္ပဋိပန္နာ အနုဓမ္မစာရိနော, သကံ အာစရိယကံ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာ အာစိက္ခန္တိ ဒေသေန္တိ ပညပေန္တိ ပဋ္ဌပေန္တိ ဝိဝရန္တိ ဝိဘဇန္တိ ဥတ္တာနီကရောန္တိ ဥပ္ပန္နံ ပရပ္ပဝာဒံ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဟေတ္ဝာ သပ္ပာဋိဟာရိယံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။
‘‘Parinibbātu dāni, bhante, bhagavā, parinibbātu sugato. Parinibbānakālo dāni, bhante , bhagavato. Bhāsitā kho panesā, bhante, bhagavatā vācā – ‘na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi yāva me bhikkhū na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā pattayogakkhemā 6 bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacārino, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessantī’ti. Etarahi, bhante, bhikkhū bhagavato sāvakā viyattā vinītā visāradā pattayogakkhemā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacārino, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desenti.
‘‘ပရိနိဗ္ဗာတု ဒာနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ, ပရိနိဗ္ဗာတု သုဂတော။ ပရိနိဗ္ဗာနကာလော ဒာနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော။ ဘာသိတာ ခော ပနေသာ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဝာစာ – ‘န တာဝာဟံ, ပာပိမ, ပရိနိဗ္ဗာယိသ္သာမိ ယာဝ မေ ဘိက္ခုနိယော န သာဝိကာ ဘဝိသ္သန္တိ။ပေ.။ ယာဝ မေ ဥပာသကာ န သာဝကာ ဘဝိသ္သန္တိ။ပေ.။ ယာဝ မေ ဥပာသိကာ န သာဝိကာ ဘဝိသ္သန္တိ ဝိယတ္တာ ဝိနီတာ ဝိသာရဒာ ပတ္တယောဂက္ခေမာ ဗဟုသ္သုတာ ဓမ္မဓရာ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နာ သာမီစိပ္ပဋိပန္နာ အနုဓမ္မစာရိနိယော, သကံ အာစရိယကံ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာ အာစိက္ခိသ္သန္တိ ဒေသေသ္သန္တိ ပညပေသ္သန္တိ ပဋ္ဌပေသ္သန္တိ ဝိဝရိသ္သန္တိ ဝိဘဇိသ္သန္တိ ဥတ္တာနီကရိသ္သန္တိ, ဥပ္ပန္နံ ပရပ္ပဝာဒံ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဟေတ္ဝာ သပ္ပာဋိဟာရိယံ ဓမ္မံ ဒေသေသ္သန္တီ’တိ။ ဧတရဟိ, ဘန္တေ, ဥပာသိကာ ဘဂဝတော သာဝိကာ ဝိယတ္တာ ဝိနီတာ ဝိသာရဒာ ပတ္တယောဂက္ခေမာ ဗဟုသ္သုတာ ဓမ္မဓရာ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နာ သာမီစိပ္ပဋိပန္နာ အနုဓမ္မစာရိနိယော, သကံ အာစရိယကံ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာ အာစိက္ခန္တိ ဒေသေန္တိ ပညပေန္တိ ပဋ္ဌပေန္တိ ဝိဝရန္တိ ဝိဘဇန္တိ ဥတ္တာနီကရောန္တိ, ဥပ္ပန္နံ ပရပ္ပဝာဒံ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဟေတ္ဝာ သပ္ပာဋိဟာရိယံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။
‘‘Parinibbātu dāni, bhante, bhagavā, parinibbātu sugato. Parinibbānakālo dāni, bhante, bhagavato. Bhāsitā kho panesā, bhante, bhagavatā vācā – ‘na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi yāva me bhikkhuniyo na sāvikā bhavissanti…pe… yāva me upāsakā na sāvakā bhavissanti…pe… yāva me upāsikā na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā pattayogakkhemā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessantī’ti. Etarahi, bhante, upāsikā bhagavato sāvikā viyattā vinītā visāradā pattayogakkhemā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desenti.
‘‘ပရိနိဗ္ဗာတု ဒာနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ, ပရိနိဗ္ဗာတု သုဂတော။ ပရိနိဗ္ဗာနကာလော ဒာနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော။ ဘာသိတာ ခော ပနေသာ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဝာစာ – ‘န တာဝာဟံ, ပာပိမ, ပရိနိဗ္ဗာယိသ္သာမိ ယာဝ မေ ဣဒံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ န ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဘဝိသ္သတိ ဖီတဉ္စ ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇညံ ပုထုဘူတံ, ယာဝ ဒေဝမနုသ္သေဟိ သုပ္ပကာသိတ’န္တိ။ ဧတရဟိ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇညံ ပုထုဘူတံ, ယာဝ ဒေဝမနုသ္သေဟိ သုပ္ပကာသိတံ။
‘‘Parinibbātu dāni, bhante, bhagavā, parinibbātu sugato. Parinibbānakālo dāni, bhante, bhagavato. Bhāsitā kho panesā, bhante, bhagavatā vācā – ‘na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi yāva me idaṃ brahmacariyaṃ na iddhañceva bhavissati phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ, yāva devamanussehi suppakāsita’nti. Etarahi, bhante, bhagavato brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ, yāva devamanussehi suppakāsitaṃ.
‘‘ပရိနိဗ္ဗာတု ဒာနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ, ပရိနိဗ္ဗာတု သုဂတော။ ပရိနိဗ္ဗာနကာလော ဒာနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော’’တိ။ ‘‘အပ္ပောသ္သုက္ကော တ္ဝံ, ပာပိမ, ဟောဟိ။ နစိရံ တထာဂတသ္သ ပရိနိဗ္ဗာနံ ဘဝိသ္သတိ။ ဣတော တိဏ္ဏံ မာသာနံ အစ္စယေန တထာဂတော ပရိနိဗ္ဗာယိသ္သတီ’’တိ။
‘‘Parinibbātu dāni, bhante, bhagavā, parinibbātu sugato. Parinibbānakālo dāni, bhante, bhagavato’’ti. ‘‘Appossukko tvaṃ, pāpima, hohi. Naciraṃ tathāgatassa parinibbānaṃ bhavissati. Ito tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena tathāgato parinibbāyissatī’’ti.
အထ ခော ဘဂဝာ စာပာလေ စေတိယေ သတော သမ္ပဇာနော အာယုသင္ခာရံ ဩသ္သဇိ။ ဩသ္သဋ္ဌေ စ ဘဂဝတာ အာယုသင္ခာရေ မဟာဘူမိစာလော အဟောသိ ဘိံသနကော သလောမဟံသော, ဒေဝဒုန္ဒုဘိယော စ ဖလိံသု။ အထ ခော ဘဂဝာ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတ္ဝာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒာနံ ဥဒာနေသိ –
Atha kho bhagavā cāpāle cetiye sato sampajāno āyusaṅkhāraṃ ossaji. Ossaṭṭhe ca bhagavatā āyusaṅkhāre mahābhūmicālo ahosi bhiṃsanako salomahaṃso, devadundubhiyo ca phaliṃsu. Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi –
‘‘တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝံ၊ ဘဝသင္ခာရမဝသ္သဇိ မုနိ။
‘‘Tulamatulañca sambhavaṃ, bhavasaṅkhāramavassaji muni;
အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော၊ အဘိန္ဒိ ကဝစမိဝတ္တသမ္ဘဝ’’န္တိ။
Ajjhattarato samāhito, abhindi kavacamivattasambhava’’nti.
အထ ခော အာယသ္မတော အာနန္ဒသ္သ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မဟာ ဝတာယံ ဘူမိစာလော; သုမဟာ ဝတာယံ ဘူမိစာလော ဘိံသနကော သလောမဟံသော, ဒေဝဒုန္ဒုဘိယော စ ဖလိံသု။ ကော နု ခော ဟေတု, ကော ပစ္စယော မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယာ’’တိ?
Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi – ‘‘mahā vatāyaṃ bhūmicālo; sumahā vatāyaṃ bhūmicālo bhiṃsanako salomahaṃso, devadundubhiyo ca phaliṃsu. Ko nu kho hetu, ko paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā’’ti?
အထ ခော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘မဟာ ဝတာယံ, ဘန္တေ, ဘူမိစာလော ; သုမဟာ ဝတာယံ, ဘန္တေ, ဘူမိစာလော ဘိံသနကော သလောမဟံသော, ဒေဝဒုန္ဒုဘိယော စ ဖလိံသု။ ကော နု ခော, ဘန္တေ, ဟေတု, ကော ပစ္စယော မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယာ’’တိ?
Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mahā vatāyaṃ, bhante, bhūmicālo ; sumahā vatāyaṃ, bhante, bhūmicālo bhiṃsanako salomahaṃso, devadundubhiyo ca phaliṃsu. Ko nu kho, bhante, hetu, ko paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā’’ti?
‘‘အဋ္ဌိမေ, အာနန္ဒ, ဟေတူ, အဋ္ဌ ပစ္စယာ မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယ။ ကတမေ အဋ္ဌ? အယံ, အာနန္ဒ, မဟာပထဝီ ဥဒကေ ပတိဋ္ဌိတာ; ဥဒကံ ဝာတေ ပတိဋ္ဌိတံ; ဝာတော အာကာသဋ္ဌော ဟောတိ။ သော, အာနန္ဒ, သမယော ယံ မဟာဝာတာ ဝာယန္တိ; မဟာဝာတာ ဝာယန္တာ ဥဒကံ ကမ္ပေန္တိ; ဥဒကံ ကမ္ပိတံ ပထဝိံ ကမ္ပေတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, ပဌမော ဟေတု, ပဌမော ပစ္စယော မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယ။
‘‘Aṭṭhime, ānanda, hetū, aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. Katame aṭṭha? Ayaṃ, ānanda, mahāpathavī udake patiṭṭhitā; udakaṃ vāte patiṭṭhitaṃ; vāto ākāsaṭṭho hoti. So, ānanda, samayo yaṃ mahāvātā vāyanti; mahāvātā vāyantā udakaṃ kampenti; udakaṃ kampitaṃ pathaviṃ kampeti. Ayaṃ, ānanda, paṭhamo hetu, paṭhamo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဒေဝတာ ဝာ မဟိဒ္ဓိကာ မဟာနုဘာဝာ။ တသ္သ ပရိတ္တာ ပထဝီသညာ ဘာဝိတာ ဟောတိ, အပ္ပမာဏာ အာပောသညာ။ သော ဣမံ ပထဝိံ ကမ္ပေတိ သင္ကမ္ပေတိ သမ္ပကမ္ပေတိ သမ္ပဝေဓေတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, ဒုတိယော ဟေတု, ဒုတိယော ပစ္စယော မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယ။
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, samaṇo vā brāhmaṇo vā iddhimā cetovasippatto devatā vā mahiddhikā mahānubhāvā. Tassa parittā pathavīsaññā bhāvitā hoti, appamāṇā āposaññā. So imaṃ pathaviṃ kampeti saṅkampeti sampakampeti sampavedheti. Ayaṃ, ānanda, dutiyo hetu, dutiyo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ယဒာ ဗောဓိသတ္တော တုသိတာ ကာယာ စဝိတ္ဝာ သတော သမ္ပဇာနော မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမတိ, တဒာယံ ပထဝီ ကမ္ပတိ သင္ကမ္ပတိ သမ္ပကမ္ပတိ သမ္ပဝေဓတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, တတိယော ဟေတု; တတိယော ပစ္စယော မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယ။
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, yadā bodhisatto tusitā kāyā cavitvā sato sampajāno mātukucchiṃ okkamati, tadāyaṃ pathavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ, ānanda, tatiyo hetu; tatiyo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ယဒာ ဗောဓိသတ္တော သတော သမ္ပဇာနော မာတုကုစ္ဆိသ္မာ နိက္ခမတိ, တဒာယံ ပထဝီ ကမ္ပတိ သင္ကမ္ပတိ သမ္ပကမ္ပတိ သမ္ပဝေဓတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, စတုတ္ထော ဟေတု, စတုတ္ထော ပစ္စယော မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယ။
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, yadā bodhisatto sato sampajāno mātukucchismā nikkhamati, tadāyaṃ pathavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ, ānanda, catuttho hetu, catuttho paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ယဒာ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ, တဒာယံ ပထဝီ ကမ္ပတိ သင္ကမ္ပတိ သမ္ပကမ္ပတိ သမ္ပဝေဓတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, ပဉ္စမော ဟေတု, ပဉ္စမော ပစ္စယော မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယ။
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, yadā tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, tadāyaṃ pathavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ, ānanda, pañcamo hetu, pañcamo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ယဒာ တထာဂတော အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ, တဒာယံ ပထဝီ ကမ္ပတိ သင္ကမ္ပတိ သမ္ပကမ္ပတိ သမ္ပဝေဓတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, ဆဋ္ဌော ဟေတု, ဆဋ္ဌော ပစ္စယော မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယ။
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, yadā tathāgato anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavatteti, tadāyaṃ pathavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ, ānanda, chaṭṭho hetu, chaṭṭho paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ယဒာ တထာဂတော သတော သမ္ပဇာနော အာယုသင္ခာရံ ဩသ္သဇ္ဇတိ, တဒာယံ ပထဝီ ကမ္ပတိ သင္ကမ္ပတိ သမ္ပကမ္ပတိ သမ္ပဝေဓတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, သတ္တမော ဟေတု, သတ္တမော ပစ္စယော မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယ။
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, yadā tathāgato sato sampajāno āyusaṅkhāraṃ ossajjati, tadāyaṃ pathavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ, ānanda, sattamo hetu, sattamo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ယဒာ တထာဂတော အနုပာဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, တဒာယံ ပထဝီ ကမ္ပတိ သင္ကမ္ပတိ သမ္ပကမ္ပတိ သမ္ပဝေဓတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, အဋ္ဌမော ဟေတု, အဋ္ဌမော ပစ္စယော မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယ။ ဣမေ ခော, အာနန္ဒ, အဋ္ဌ ဟေတူ, အဋ္ဌ ပစ္စယာ မဟတော ဘူမိစာလသ္သ ပာတုဘာဝာယာ’’တိ။ ဒသမံ။
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, yadā tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, tadāyaṃ pathavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ, ānanda, aṭṭhamo hetu, aṭṭhamo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. Ime kho, ānanda, aṭṭha hetū, aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā’’ti. Dasamaṃ.
ဘူမိစာလဝဂ္ဂော ဒုတိယော။
Bhūmicālavaggo dutiyo.
တသ္သုဒ္ဒာနံ –
Tassuddānaṃ –
ဣစ္ဆာ အလဉ္စ သံခိတ္တံ၊ ဂယာ အဘိဘုနာ သဟ။
Icchā alañca saṃkhittaṃ, gayā abhibhunā saha;
ဝိမောက္ခော ဒ္ဝေ စ ဝောဟာရာ၊ ပရိသာ ဘူမိစာလေနာတိ။
Vimokkho dve ca vohārā, parisā bhūmicālenāti.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၁၀. ဘူမိစာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Bhūmicālasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ၁၀. ဘူမိစာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Bhūmicālasuttavaṇṇanā