| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya |
5. භූමිජසුත්‌තං
5. Bhūmijasuttaṃ
25. සාවත්‌ථියං විහරති. අථ ඛො ආයස්‌මා භූමිජො සායන්‌හසමයං පටිසල්‌ලානා වුට්‌ඨිතො යෙනායස්‌මා සාරිපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මතා සාරිපුත්‌තෙන සද්‌ධිං සම්‌මොදි. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා භූමිජො ආයස්‌මන්‌තං සාරිපුත්‌තං එතදවොච –
25. Sāvatthiyaṃ viharati. Atha kho āyasmā bhūmijo sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā bhūmijo āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca –
‘‘සන්‌තාවුසො සාරිපුත්‌ත, එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා කම්‌මවාදා සයංකතං සුඛදුක්‌ඛං පඤ්‌ඤපෙන්‌ති. සන්‌ති පනාවුසො සාරිපුත්‌ත, එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා කම්‌මවාදා පරංකතං සුඛදුක්‌ඛං පඤ්‌ඤපෙන්‌ති. සන්‌තාවුසො සාරිපුත්‌ත, එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා කම්‌මවාදා සයංකතඤ්‌ච පරංකතඤ්‌ච සුඛදුක්‌ඛං පඤ්‌ඤපෙන්‌ති. සන්‌ති පනාවුසො සාරිපුත්‌ත, එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා කම්‌මවාදා අසයංකාරං අපරංකාරං අධිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං සුඛදුක්‌ඛං පඤ්‌ඤපෙන්‌ති. ඉධ නො, ආවුසො සාරිපුත්‌ත, භගවා කිංවාදී කිමක්‌ඛායී , කථං බ්‍යාකරමානා ච මයං වුත්‌තවාදිනො චෙව භගවතො අස්‌සාම, න ච භගවන්‌තං අභූතෙන අබ්‌භාචික්‌ඛෙය්‍යාම, ධම්‌මස්‌ස චානුධම්‌මං බ්‍යාකරෙය්‍යාම, න ච කොචි සහධම්‌මිකො වාදානුපාතො ගාරය්‌හං ඨානං ආගච්‌ඡෙය්‍යා’’ති?
‘‘Santāvuso sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkataṃ sukhadukkhaṃ paññapenti. Santi panāvuso sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā paraṃkataṃ sukhadukkhaṃ paññapenti. Santāvuso sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkatañca paraṃkatañca sukhadukkhaṃ paññapenti. Santi panāvuso sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ sukhadukkhaṃ paññapenti. Idha no, āvuso sāriputta, bhagavā kiṃvādī kimakkhāyī , kathaṃ byākaramānā ca mayaṃ vuttavādino ceva bhagavato assāma, na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkheyyāma, dhammassa cānudhammaṃ byākareyyāma, na ca koci sahadhammiko vādānupāto gārayhaṃ ṭhānaṃ āgaccheyyā’’ti?
‘‘පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං ඛො, ආවුසො, සුඛදුක්‌ඛං වුත්‌තං භගවතා. කිං පටිච්‌ච? ඵස්‌සං පටිච්‌ච. ඉති වදං වුත්‌තවාදී චෙව භගවතො අස්‌ස, න ච භගවන්‌තං අභූතෙන අබ්‌භාචික්‌ඛෙය්‍ය, ධම්‌මස්‌ස චානුධම්‌මං බ්‍යාකරෙය්‍ය, න ච කොචි සහධම්‌මිකො වාදානුපාතො ගාරය්‌හං ඨානං ආගච්‌ඡෙය්‍ය.
‘‘Paṭiccasamuppannaṃ kho, āvuso, sukhadukkhaṃ vuttaṃ bhagavatā. Kiṃ paṭicca? Phassaṃ paṭicca. Iti vadaṃ vuttavādī ceva bhagavato assa, na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkheyya, dhammassa cānudhammaṃ byākareyya, na ca koci sahadhammiko vādānupāto gārayhaṃ ṭhānaṃ āgaccheyya.
‘‘තත්‍රාවුසො, යෙ තෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා කම්‌මවාදා සයංකතං සුඛදුක්‌ඛං පඤ්‌ඤපෙන්‌ති, තදපි ඵස්‌සපච්‌චයා. යෙපි තෙ…පෙ.… යෙපි තෙ…පෙ.… යෙපි තෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා කම්‌මවාදා අසයංකාරං අපරංකාරං අධිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං සුඛදුක්‌ඛං පඤ්‌ඤපෙන්‌ති, තදපි ඵස්‌සපච්‌චයා.
‘‘Tatrāvuso, ye te samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkataṃ sukhadukkhaṃ paññapenti, tadapi phassapaccayā. Yepi te…pe… yepi te…pe… yepi te samaṇabrāhmaṇā kammavādā asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ sukhadukkhaṃ paññapenti, tadapi phassapaccayā.
‘‘තත්‍රාවුසො, යෙ තෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා කම්‌මවාදා සයංකතං සුඛදුක්‌ඛං පඤ්‌ඤපෙන්‌ති, තෙ වත අඤ්‌ඤත්‍ර ඵස්‌සා පටිසංවෙදිස්‌සන්‌තීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. යෙපි තෙ…පෙ. … යෙපි තෙ…පෙ.… යෙපි තෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා කම්‌මවාදා අසයංකාරං අපරංකාරං අධිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං සුඛදුක්‌ඛං පඤ්‌ඤපෙන්‌ති, තෙ වත අඤ්‌ඤත්‍ර ඵස්‌සා පටිසංවෙදිස්‌සන්‌තීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’’ති.
‘‘Tatrāvuso, ye te samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkataṃ sukhadukkhaṃ paññapenti, te vata aññatra phassā paṭisaṃvedissantīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Yepi te…pe. … yepi te…pe… yepi te samaṇabrāhmaṇā kammavādā asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ sukhadukkhaṃ paññapenti, te vata aññatra phassā paṭisaṃvedissantīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
අස්‌සොසි ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො ආයස්‌මතො සාරිපුත්‌තස්‌ස ආයස්‌මතා භූමිජෙන සද්‌ධිං ඉමං කථාසල්‌ලාපං. අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො යාවතකො ආයස්‌මතො සාරිපුත්‌තස්‌ස ආයස්‌මතා භූමිජෙන සද්‌ධිං අහොසි කථාසල්‌ලාපො තං සබ්‌බං භගවතො ආරොචෙසි.
Assosi kho āyasmā ānando āyasmato sāriputtassa āyasmatā bhūmijena saddhiṃ imaṃ kathāsallāpaṃ. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando yāvatako āyasmato sāriputtassa āyasmatā bhūmijena saddhiṃ ahosi kathāsallāpo taṃ sabbaṃ bhagavato ārocesi.
‘‘සාධු සාධු, ආනන්‌ද, යථා තං සාරිපුත්‌තො සම්‌මා බ්‍යාකරමානො බ්‍යාකරෙය්‍ය. පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං ඛො, ආනන්‌ද, සුඛදුක්‌ඛං වුත්‌තං මයා. කිං පටිච්‌ච? ඵස්‌සං පටිච්‌ච. ඉති වදං වුත්‌තවාදී චෙව මෙ අස්‌ස, න ච මං අභූතෙන අබ්‌භාචික්‌ඛෙය්‍ය, ධම්‌මස්‌ස චානුධම්‌මං බ්‍යාකරෙය්‍ය, න ච කොචි සහධම්‌මිකො වාදානුපාතො ගාරය්‌හං ඨානං ආගච්‌ඡෙය්‍ය.
‘‘Sādhu sādhu, ānanda, yathā taṃ sāriputto sammā byākaramāno byākareyya. Paṭiccasamuppannaṃ kho, ānanda, sukhadukkhaṃ vuttaṃ mayā. Kiṃ paṭicca? Phassaṃ paṭicca. Iti vadaṃ vuttavādī ceva me assa, na ca maṃ abhūtena abbhācikkheyya, dhammassa cānudhammaṃ byākareyya, na ca koci sahadhammiko vādānupāto gārayhaṃ ṭhānaṃ āgaccheyya.
‘‘තත්‍රානන්‌ද , යෙ තෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා කම්‌මවාදා සයංකතං සුඛදුක්‌ඛං පඤ්‌ඤපෙන්‌ති තදපි ඵස්‌සපච්‌චයා. යෙපි තෙ…පෙ.… යෙපි තෙ…පෙ.… යෙපි තෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා කම්‌මවාදා අසයංකාරං අපරංකාරං අධිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං සුඛදුක්‌ඛං පඤ්‌ඤපෙන්‌ති තදපි ඵස්‌සපච්‌චයා.
‘‘Tatrānanda , ye te samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkataṃ sukhadukkhaṃ paññapenti tadapi phassapaccayā. Yepi te…pe… yepi te…pe… yepi te samaṇabrāhmaṇā kammavādā asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ sukhadukkhaṃ paññapenti tadapi phassapaccayā.
‘‘තත්‍රානන්‌ද , යෙ තෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා කම්‌මවාදා සයංකතං සුඛදුක්‌ඛං පඤ්‌ඤපෙන්‌ති, තෙ වත අඤ්‌ඤත්‍ර ඵස්‌සා පටිසංවෙදිස්‌සන්‌තීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. යෙපි තෙ…පෙ.… යෙපි තෙ…පෙ.… යෙපි තෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණාකම්‌මවාදා අසයංකාරං අපරංකාරං අධිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං සුඛදුක්‌ඛං පඤ්‌ඤපෙන්‌ති, තෙ වත අඤ්‌ඤත්‍ර ඵස්‌සා පටිසංවෙදිස්‌සන්‌තීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති.
‘‘Tatrānanda , ye te samaṇabrāhmaṇā kammavādā sayaṃkataṃ sukhadukkhaṃ paññapenti, te vata aññatra phassā paṭisaṃvedissantīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Yepi te…pe… yepi te…pe… yepi te samaṇabrāhmaṇākammavādā asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ sukhadukkhaṃ paññapenti, te vata aññatra phassā paṭisaṃvedissantīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
‘‘කායෙ වා හානන්‌ද, සති කායසඤ්‌චෙතනාහෙතු උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං. වාචාය වා හානන්‌ද, සති වචීසඤ්‌චෙතනාහෙතු උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං. මනෙ වා හානන්‌ද, සති මනොසඤ්‌චෙතනාහෙතු උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං අවිජ්‌ජාපච්‌චයා ච.
‘‘Kāye vā hānanda, sati kāyasañcetanāhetu uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Vācāya vā hānanda, sati vacīsañcetanāhetu uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Mane vā hānanda, sati manosañcetanāhetu uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ avijjāpaccayā ca.
‘‘සාමං වා තං, ආනන්‌ද, කායසඞ්‌ඛාරං අභිසඞ්‌ඛරොති, යංපච්‌චයාස්‌ස 1 තං උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං. පරෙ වා තං 2, ආනන්‌ද, කායසඞ්‌ඛාරං අභිසඞ්‌ඛරොන්‌ති, යංපච්‌චයාස්‌ස තං උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං. සම්‌පජානො වා තං, ආනන්‌ද, කායසඞ්‌ඛාරං අභිසඞ්‌ඛරොති යංපච්‌චයාස්‌ස තං උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං. අසම්‌පජානො වා තං, ආනන්‌ද, කායසඞ්‌ඛාරං අභිසඞ්‌ඛරොති යංපච්‌චයාස්‌ස තං උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං.
‘‘Sāmaṃ vā taṃ, ānanda, kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, yaṃpaccayāssa 3 taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Pare vā taṃ 4, ānanda, kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharonti, yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Sampajāno vā taṃ, ānanda, kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Asampajāno vā taṃ, ānanda, kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
‘‘සාමං වා තං, ආනන්‌ද, වචීසඞ්‌ඛාරං අභිසඞ්‌ඛරොති යංපච්‌චයාස්‌ස තං උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං. පරෙ වා තං, ආනන්‌ද, වචීසඞ්‌ඛාරං අභිසඞ්‌ඛරොන්‌ති යංපච්‌චයාස්‌ස තං උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං. සම්‌පජානො වා තං, ආනන්‌ද…පෙ.… අසම්‌පජානො වා තං, ආනන්‌ද, වචීසඞ්‌ඛාරං අභිසඞ්‌ඛරොති යංපච්‌චයාස්‌ස තං උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං.
‘‘Sāmaṃ vā taṃ, ānanda, vacīsaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Pare vā taṃ, ānanda, vacīsaṅkhāraṃ abhisaṅkharonti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Sampajāno vā taṃ, ānanda…pe… asampajāno vā taṃ, ānanda, vacīsaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
‘‘සාමං වා තං, ආනන්‌ද, මනොසඞ්‌ඛාරං අභිසඞ්‌ඛරොති යංපච්‌චයාස්‌ස තං උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං. පරෙ වා තං, ආනන්‌ද, මනොසඞ්‌ඛාරං අභිසඞ්‌ඛරොන්‌ති යංපච්‌චයාස්‌ස තං උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං. සම්‌පජානො වා තං, ආනන්‌ද…පෙ.… අසම්‌පජානො වා තං, ආනන්‌ද, මනොසඞ්‌ඛාරං අභිසඞ්‌ඛරොති යංපච්‌චයාස්‌ස තං උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං.
‘‘Sāmaṃ vā taṃ, ānanda, manosaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Pare vā taṃ, ānanda, manosaṅkhāraṃ abhisaṅkharonti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Sampajāno vā taṃ, ānanda…pe… asampajāno vā taṃ, ānanda, manosaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ.
‘‘ඉමෙසු , ආනන්‌ද, ධම්‌මෙසු අවිජ්‌ජා අනුපතිතා. අවිජ්‌ජාය ත්‌වෙව, ආනන්‌ද, අසෙසවිරාගනිරොධා සො කායො න හොති යංපච්‌චයාස්‌ස තං උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං. සා වාචා න හොති යංපච්‌චයාස්‌ස තං උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං. සො මනො න හොති යංපච්‌චයාස්‌ස තං උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං. ඛෙත්‌තං තං න හොති…පෙ.… වත්‌ථු තං න හොති…පෙ.… ආයතනං තං න හොති…පෙ.… අධිකරණං තං න හොති යංපච්‌චයාස්‌ස තං උප්‌පජ්‌ජති අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛ’’න්‌ති. පඤ්‌චමං.
‘‘Imesu , ānanda, dhammesu avijjā anupatitā. Avijjāya tveva, ānanda, asesavirāganirodhā so kāyo na hoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Sā vācā na hoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. So mano na hoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ. Khettaṃ taṃ na hoti…pe… vatthu taṃ na hoti…pe… āyatanaṃ taṃ na hoti…pe… adhikaraṇaṃ taṃ na hoti yaṃpaccayāssa taṃ uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkha’’nti. Pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 5. භූමිජසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Bhūmijasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 5. භූමිජසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Bhūmijasuttavaṇṇanā
