| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៥. ភូមិជសុត្តវណ្ណនា
5. Bhūmijasuttavaṇṇanā
២៥. បុរិមសុត្តេតិ អនន្តរេ បុរិមេ សុត្តេ។ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពន្តិ បទត្ថេ តតោ វិសិដ្ឋំ អនិទ្ទិសិត្វា ឥតរំ អត្ថតោ វិភាវេតុំ ‘‘អយំ បន វិសេសោ’’តិអាទិមាហ។ ន កេវលំ ផស្សបច្ចយា ឧប្បជ្ជតិ, អថ ខោ ផស្សស្ស សហការីការណភូតអញ្ញបច្ចយា ច ឧប្បជ្ជតីតិ។ កាយេនាតិ ចោបនកាយេន, កាយវិញ្ញត្តិយាតិ អត្ថោ។ សា ហិ កាមំ បដ្ឋានេ អាគតេសុ ចតុវីសតិយា បច្ចយេសុ កេនចិ បច្ចយេន ចេតនាយ បច្ចយោ ន ហោតិ។ យស្មា បន កាយេ សតិ ឯវ កាយកម្មំ នាម ហោតិ, នាសតិ, តស្មា សា តស្សា សាមគ្គិយភាវេន ឥច្ឆិតព្ពាតិ វុត្តំ ‘‘កាយេនបិ ករិយមានំ ករីយតី’’តិ។ តេនាហ ភគវា ‘‘កាយេ វា, ហានន្ទ, សតិ កាយសញ្ចេតនាហេតុ ឧប្បជ្ជតិ អជ្ឈត្តំ សុខំ ទុក្ខ’’ន្តិ។ វាចាយបីតិ ឯត្ថាបិ ឯសេវ នយោ។ មនសាតិ បាតុភូតេន មនសា, ន មនមត្តេនាតិ។ អត្តនា បរេហិ អនុស្សាហិតេន។ បរេនាតិ បរេន អនុស្សាហេន។ សម្បជានេនាតិ ញាណសម្បយុត្តចិត្តវសេន បជានន្តេន។ អសម្បជានេនាតិ តថា ន សម្បជានន្តេន។ តស្សាតិ សុខទុក្ខស្ស។ កាយសញ្ចេតនាហេតូតិ កាយកម្មនិមិត្តំ, កាយិកស្ស កម្មស្ស កតត្តា ឧបចិតត្តាតិ អត្ថោ។ ឯស នយោ សេសសញ្ចេតនាសុបិ។ ឧទ្ធច្ចសហគតចេតនា បវត្តិយំ វិបាកំ ទេតិយេវាតិ ‘‘វីសតិ ចេតនា លព្ភន្តី’’តិ វុត្តំ។ តថា វចីទ្វារេតិ ឯត្ថ ‘‘កាមាវចរកុសលាកុសលវសេន វីសតិ ចេតនា លព្ភន្តី’’តិ ឥទំ តថា-សទ្ទេន ឧបសំហរតិ។ រូបារូបចេតនាហីតិ រូបាវចរារូបាវចរកុសលចេតនាហិ។ តប្បច្ចយំ យថារហន្តិ អធិប្បាយោ។ តាបិ ចេតនាតិ យថាវុត្តា ឯកូនវីសតិ ចេតនា អវិជ្ជាបច្ចយា ហោន្តិ កុសលានម្បិ បគេវ ឥតរាធិដ្ឋហិតាវិជ្ជស្សេវ ឧប្បជ្ជនតោ, អញ្ញថា អនុប្បជ្ជនតោ។ យថាវុត្តចេតនាភេទន្តិ យថាវុត្តំ កាយចេតនាទិវិភាគំ។ បរេហិ អនុស្សាហិតោ សរសេនេវ បវត្តមានោ។ បរេហិ ការិយមានោតិ បរេហិ ឧស្សាហិតោ ហុត្វា កយិរមានោ។ ជានន្តោបីតិ អនុស្សវាទិវសេន ជានន្តោបិ។ កម្មមេវ ជានន្តោតិ តទា អត្តនា ករិយមានកម្មមេវ ជានន្តោ។
25.Purimasutteti anantare purime sutte. Vuttanayeneva veditabbanti padatthe tato visiṭṭhaṃ aniddisitvā itaraṃ atthato vibhāvetuṃ ‘‘ayaṃ pana viseso’’tiādimāha. Na kevalaṃ phassapaccayā uppajjati, atha kho phassassa sahakārīkāraṇabhūtaaññapaccayā ca uppajjatīti. Kāyenāti copanakāyena, kāyaviññattiyāti attho. Sā hi kāmaṃ paṭṭhāne āgatesu catuvīsatiyā paccayesu kenaci paccayena cetanāya paccayo na hoti. Yasmā pana kāye sati eva kāyakammaṃ nāma hoti, nāsati, tasmā sā tassā sāmaggiyabhāvena icchitabbāti vuttaṃ ‘‘kāyenapi kariyamānaṃ karīyatī’’ti. Tenāha bhagavā ‘‘kāye vā, hānanda, sati kāyasañcetanāhetu uppajjati ajjhattaṃ sukhaṃ dukkha’’nti. Vācāyapīti etthāpi eseva nayo. Manasāti pātubhūtena manasā, na manamattenāti. Attanā parehi anussāhitena. Parenāti parena anussāhena. Sampajānenāti ñāṇasampayuttacittavasena pajānantena. Asampajānenāti tathā na sampajānantena. Tassāti sukhadukkhassa. Kāyasañcetanāhetūti kāyakammanimittaṃ, kāyikassa kammassa katattā upacitattāti attho. Esa nayo sesasañcetanāsupi. Uddhaccasahagatacetanā pavattiyaṃ vipākaṃ detiyevāti ‘‘vīsati cetanā labbhantī’’ti vuttaṃ. Tathā vacīdvāreti ettha ‘‘kāmāvacarakusalākusalavasena vīsati cetanā labbhantī’’ti idaṃ tathā-saddena upasaṃharati. Rūpārūpacetanāhīti rūpāvacarārūpāvacarakusalacetanāhi. Tappaccayaṃ yathārahanti adhippāyo. Tāpi cetanāti yathāvuttā ekūnavīsati cetanā avijjāpaccayā honti kusalānampi pageva itarādhiṭṭhahitāvijjasseva uppajjanato, aññathā anuppajjanato. Yathāvuttacetanābhedanti yathāvuttaṃ kāyacetanādivibhāgaṃ. Parehi anussāhito saraseneva pavattamāno. Parehi kāriyamānoti parehi ussāhito hutvā kayiramāno. Jānantopīti anussavādivasena jānantopi. Kammameva jānantoti tadā attanā kariyamānakammameva jānanto.
ចតូសូតិ ‘‘សាមំ វា បរេ វា សម្បជានោ វា អសម្បជានោ វា’’តិ ឯវំ វុត្តេសុ ចតូសុ ឋានេសុ។ យថាវុត្តេ ឯកូនវីសតិចេតនាធម្មេ អសង្ខារិកសសង្ខារិកភាវេន សម្បជានកតាសម្បជានកតភាវេន ចតុគុណេ កត្វា វុត្តំ ‘‘ឆសត្តតិ ទ្វេសតា ចេតនាធម្មា’’តិ។ យេសំ សហជាតកោដិ លព្ភតិ, តេសម្បិ ឧបនិស្សយកោដិ លព្ភតេវាតិ ‘‘ឧបនិស្សយកោដិយា អនុបតិតា’’តិឥច្ចេវ វុត្តា។ តេតិ យថាវុត្តា សព្ពេបិ ធម្មា។ សោ កាយោ ន ហោតីតិ ឯត្ថ បសាទកាយោបិ គហេតព្ពោ។ តេនាហ ‘‘យស្មិំ កាយេ សតី’’តិអាទិ។ សោ កាយោ ន ហោតីតិ សោ កាយោ បច្ចយនិរោធេន ន ហោតិ។ វាចាតិ សទ្ទវាចា។ មនោតិ យំ កិញ្ចិ វិញ្ញាណំ។ ឥទានិ កម្មវសេនេវ យោជេតុំ ‘‘អបិចា’’តិអាទិ វុត្តំ។ ឯសេវ នយោ ‘‘វាចាបិ ទ្វារភូតា មនោបិ ទ្វារភូតោ’’តិ។ ខីណាសវស្ស កថំ កាយោ ន ហោតិ, ន តស្ស កាយកម្មាធិដ្ឋានន្តិ អធិប្បាយោ។ អវិបាកត្តាតិ អវិបាកធម្មត្តាតិ អត្ថោ។ កាយោ ន ហោតីតិ វុត្តំ អកម្មករណភាវតោ។
Catūsūti ‘‘sāmaṃ vā pare vā sampajāno vā asampajāno vā’’ti evaṃ vuttesu catūsu ṭhānesu. Yathāvutte ekūnavīsaticetanādhamme asaṅkhārikasasaṅkhārikabhāvena sampajānakatāsampajānakatabhāvena catuguṇe katvā vuttaṃ ‘‘chasattati dvesatā cetanādhammā’’ti. Yesaṃ sahajātakoṭi labbhati, tesampi upanissayakoṭi labbhatevāti ‘‘upanissayakoṭiyā anupatitā’’tiicceva vuttā. Teti yathāvuttā sabbepi dhammā. So kāyo na hotīti ettha pasādakāyopi gahetabbo. Tenāha ‘‘yasmiṃ kāye satī’’tiādi. So kāyo na hotīti so kāyo paccayanirodhena na hoti. Vācāti saddavācā. Manoti yaṃ kiñci viññāṇaṃ. Idāni kammavaseneva yojetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Eseva nayo ‘‘vācāpi dvārabhūtā manopi dvārabhūto’’ti. Khīṇāsavassa kathaṃ kāyo na hoti, na tassa kāyakammādhiṭṭhānanti adhippāyo. Avipākattāti avipākadhammattāti attho. Kāyo na hotīti vuttaṃ akammakaraṇabhāvato.
តន្តិ កម្មំ។ ខេត្តំ ន ហោតីតិ តស្ស ទុក្ខស្ស អវិរុហនដ្ឋានត្តា។ វិរុហនដ្ឋានាទយោ ព្យតិរេកវសេន វុត្តា។ តេនាហ ‘‘ន ហោតី’’តិ។ ការណដ្ឋេនាតិ អាធារភូតការណភាវេន។ សញ្ចេតនាមូលកន្តិ សញ្ចេតនានិមិត្តំ។ វិរុហនាទីនំ អត្ថានន្តិ ‘‘វិរុហនដ្ឋេនា’’តិអាទិនា វុត្តានំ អត្ថានំ។ ឥមិនា វិរុហនាទិភាវេន វេទនា ‘‘សុខទុក្ខវេទនា’’តិ កថិតា, នយិធ ជេដ្ឋលក្ខណំ សុខទុក្ខំ និប្បយោជកស្ស សុខស្ស ទុក្ខស្ស ច អធិប្បេតត្តា។ ឧបេក្ខាវេទនាបេត្ថ សុខសណ្ហសភាវវិបាកភូតា វេទនាវ។
Tanti kammaṃ. Khettaṃ na hotīti tassa dukkhassa aviruhanaṭṭhānattā. Viruhanaṭṭhānādayo byatirekavasena vuttā. Tenāha ‘‘na hotī’’ti. Kāraṇaṭṭhenāti ādhārabhūtakāraṇabhāvena. Sañcetanāmūlakanti sañcetanānimittaṃ. Viruhanādīnaṃ atthānanti ‘‘viruhanaṭṭhenā’’tiādinā vuttānaṃ atthānaṃ. Iminā viruhanādibhāvena vedanā ‘‘sukhadukkhavedanā’’ti kathitā, nayidha jeṭṭhalakkhaṇaṃ sukhadukkhaṃ nippayojakassa sukhassa dukkhassa ca adhippetattā. Upekkhāvedanāpettha sukhasaṇhasabhāvavipākabhūtā vedanāva.
ភូមិជសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Bhūmijasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៥. ភូមិជសុត្តំ • 5. Bhūmijasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៥. ភូមិជសុត្តវណ្ណនា • 5. Bhūmijasuttavaṇṇanā
