| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
5. භූමිජසුත්‌තවණ්‌ණනා
5. Bhūmijasuttavaṇṇanā
25-26. පඤ්‌චමෙ භූමිජොති තස්‌ස ථෙරස්‌ස නාමං. සෙසමිධාපි පුරිමසුත්‌තෙ වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං. අයං පන විසෙසො – යස්‌මා ඉදං සුඛදුක්‌ඛං න කෙවලං ඵස්‌සපච්‌චයා උප්‌පජ්‌ජති, කායෙනපි කරියමානං කරීයති, වාචායපි මනසාපි, අත්‌තනාපි කරියමානං කරීයති, පරෙනපි කරියමානං කරීයති, සම්‌පජානෙනපි කරියමානං කරීයති, අසම්‌පජානෙනපි, තස්‌මා තස්‌ස අපරම්‌පි පච්‌චයවිසෙසං දස්‌සෙතුං කායෙ වා හානන්‌ද, සතීතිආදිමාහ. කායසඤ්‌චෙතනාහෙතූති කායද්‌වාරෙ උප්‌පන්‌නචෙතනාහෙතු. වචීසඤ්‌චෙතනාමනොසඤ්‌චෙතනාසුපි එසෙව නයො. එත්‌ථ ච කායද්‌වාරෙ කාමාවචරකුසලාකුසලවසෙන වීසති චෙතනා ලබ්‌භන්‌ති, තථා වචීද්‌වාරෙ. මනොද්‌වාරෙ නවහි රූපාරූපචෙතනාහි සද්‌ධිං එකූනතිංසාති තීසු ද්‌වාරෙසු එකූනසත්‌තති චෙතනා හොන්‌ති, තප්‌පච්‌චයං විපාකසුඛදුක්‌ඛං දස්‌සිතං. අවිජ්‌ජාපච්‌චයා චාති ඉදං තාපි චෙතනා අවිජ්‌ජාපච්‌චයා හොන්‌තීති දස්‌සනත්‌ථං වුත්‌තං. යස්‌මා පන තං යථාවුත්‌තචෙතනාභෙදං කායසඞ්‌ඛාරඤ්‌චෙව වචීසඞ්‌ඛාරඤ්‌ච මනොසඞ්‌ඛාරඤ්‌ච පරෙහි අනුස්‌සාහිතො සාමං අසඞ්‌ඛාරිකචිත්‌තෙන කරොති, පරෙහි කාරියමානො සසඞ්‌ඛාරිකචිත්‌තෙනාපි කරොති, ‘‘ඉදං නාම කම්‌මං කරොති, තස්‌ස එවරූපො නාම විපාකො භවිස්‌සතී’’ති, එවං කම්‌මඤ්‌ච විපාකඤ්‌ච ජානන්‌තොපි කරොති, මාතාපිතූසු චෙතියවන්‌දනාදීනි කරොන්‌තෙසු අනුකරොන්‌තා දාරකා විය කෙවලං කම්‌මමෙව ජානන්‌තො ‘‘ඉමස්‌ස පන කම්‌මස්‌ස අයං විපාකො’’ති විපාකං අජානන්‌තොපි කරොති, තස්‌මා තං දස්‌සෙතුං සාමං වා තං, ආනන්‌ද, කායසඞ්‌ඛාරං අභිසඞ්‌ඛරොතීතිආදි වුත්‌තං.
25-26. Pañcame bhūmijoti tassa therassa nāmaṃ. Sesamidhāpi purimasutte vuttanayeneva veditabbaṃ. Ayaṃ pana viseso – yasmā idaṃ sukhadukkhaṃ na kevalaṃ phassapaccayā uppajjati, kāyenapi kariyamānaṃ karīyati, vācāyapi manasāpi, attanāpi kariyamānaṃ karīyati, parenapi kariyamānaṃ karīyati, sampajānenapi kariyamānaṃ karīyati, asampajānenapi, tasmā tassa aparampi paccayavisesaṃ dassetuṃ kāye vā hānanda, satītiādimāha. Kāyasañcetanāhetūti kāyadvāre uppannacetanāhetu. Vacīsañcetanāmanosañcetanāsupi eseva nayo. Ettha ca kāyadvāre kāmāvacarakusalākusalavasena vīsati cetanā labbhanti, tathā vacīdvāre. Manodvāre navahi rūpārūpacetanāhi saddhiṃ ekūnatiṃsāti tīsu dvāresu ekūnasattati cetanā honti, tappaccayaṃ vipākasukhadukkhaṃ dassitaṃ. Avijjāpaccayā cāti idaṃ tāpi cetanā avijjāpaccayā hontīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Yasmā pana taṃ yathāvuttacetanābhedaṃ kāyasaṅkhārañceva vacīsaṅkhārañca manosaṅkhārañca parehi anussāhito sāmaṃ asaṅkhārikacittena karoti, parehi kāriyamāno sasaṅkhārikacittenāpi karoti, ‘‘idaṃ nāma kammaṃ karoti, tassa evarūpo nāma vipāko bhavissatī’’ti, evaṃ kammañca vipākañca jānantopi karoti, mātāpitūsu cetiyavandanādīni karontesu anukarontā dārakā viya kevalaṃ kammameva jānanto ‘‘imassa pana kammassa ayaṃ vipāko’’ti vipākaṃ ajānantopi karoti, tasmā taṃ dassetuṃ sāmaṃ vā taṃ, ānanda, kāyasaṅkhāraṃ abhisaṅkharotītiādi vuttaṃ.
ඉමෙසු, ආනන්‌ද, ධම්‌මෙසූති යෙ ඉමෙ ‘‘සාමං වා තං, ආනන්‌ද, කායසඞ්‌ඛාර’’න්‌තිආදීසු චතූසු ඨානෙසු වුත්‌තා ඡසත්‌තති ද්‌වෙසතා චෙතනාධම්‌මා, ඉමෙසු ධම්‌මෙසු අවිජ්‌ජා උපනිස්‌සයකොටියා අනුපතිතා. සබ්‌බෙපි හි තෙ ‘‘අවිජ්‌ජාපච්‌චයා සඞ්‌ඛාරා’’ති එත්‌ථෙව සඞ්‌ගහං ගච්‌ඡන්‌ති. ඉදානි විවට්‌ටං දස්‌සෙන්‌තො අවිජ්‌ජාය ත්‌වෙවාතිආදිමාහ. සො කායො න හොතීති යස්‌මිං කායෙ සති කායසඤ්‌චෙතනාපච්‌චයං අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං උප්‌පජ්‌ජති, සො කායො න හොති. වාචාමනෙසුපි එසෙව නයො. අපිච කායොති චෙතනාකායො, වාචාපි චෙතනාවාචා, මනොපි කම්‌මමනොයෙව. ද්‌වාරකායො වා කායො. වාචාමනෙසුපි එසෙව නයො. ඛීණාසවො චෙතියං වන්‌දති, ධම්‌මං භණති, කම්‌මට්‌ඨානං මනසි කරොති, කථමස්‌ස කායාදයො න හොන්‌තීති? අවිපාකත්‌තා. ඛීණාසවෙන හි කතං කම්‌මං නෙව කුසලං හොති නාකුසලං. අවිපාකං හුත්‌වා කිරියාමත්‌තෙ තිට්‌ඨති, තෙනස්‌ස තෙ කායාදයො න හොන්‌තීති වුත්‌තං.
Imesu, ānanda, dhammesūti ye ime ‘‘sāmaṃ vā taṃ, ānanda, kāyasaṅkhāra’’ntiādīsu catūsu ṭhānesu vuttā chasattati dvesatā cetanādhammā, imesu dhammesu avijjā upanissayakoṭiyā anupatitā. Sabbepi hi te ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti ettheva saṅgahaṃ gacchanti. Idāni vivaṭṭaṃ dassento avijjāya tvevātiādimāha. So kāyo na hotīti yasmiṃ kāye sati kāyasañcetanāpaccayaṃ ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ uppajjati, so kāyo na hoti. Vācāmanesupi eseva nayo. Apica kāyoti cetanākāyo, vācāpi cetanāvācā, manopi kammamanoyeva. Dvārakāyo vā kāyo. Vācāmanesupi eseva nayo. Khīṇāsavo cetiyaṃ vandati, dhammaṃ bhaṇati, kammaṭṭhānaṃ manasi karoti, kathamassa kāyādayo na hontīti? Avipākattā. Khīṇāsavena hi kataṃ kammaṃ neva kusalaṃ hoti nākusalaṃ. Avipākaṃ hutvā kiriyāmatte tiṭṭhati, tenassa te kāyādayo na hontīti vuttaṃ.
ඛෙත්‌තං තං න හොතීතිආදීසුපි විරුහනට්‌ඨෙන තං ඛෙත්‌තං න හොති, පතිට්‌ඨානට්‌ඨෙන වත්‌ථු න හොති, පච්‌චයට්‌ඨෙන ආයතනං න හොති, කාරණට්‌ඨෙන අධිකරණං න හොති. සඤ්‌චෙතනාමූලකඤ්‌හි අජ්‌ඣත්‌තං සුඛදුක්‌ඛං උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය, සා සඤ්‌චෙතනා එතෙසං විරුහනාදීනං අත්‌ථානං අභාවෙන තස්‌ස සුඛදුක්‌ඛස්‌ස නෙව ඛෙත්‌තං, න වත්‌ථු න ආයතනං, න අධිකරණං හොතීති. ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ වෙදනාදීසු සුඛදුක්‌ඛමෙව කථිතං, තඤ්‌ච ඛො විපාකමෙවාති. පඤ්‌චමං.
Khettaṃ taṃ na hotītiādīsupi viruhanaṭṭhena taṃ khettaṃ na hoti, patiṭṭhānaṭṭhena vatthu na hoti, paccayaṭṭhena āyatanaṃ na hoti, kāraṇaṭṭhena adhikaraṇaṃ na hoti. Sañcetanāmūlakañhi ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ uppajjeyya, sā sañcetanā etesaṃ viruhanādīnaṃ atthānaṃ abhāvena tassa sukhadukkhassa neva khettaṃ, na vatthu na āyatanaṃ, na adhikaraṇaṃ hotīti. Imasmiṃ sutte vedanādīsu sukhadukkhameva kathitaṃ, tañca kho vipākamevāti. Pañcamaṃ.
ඡට්‌ඨං උපවාණසුත්‌තං උත්‌තානමෙව. එත්‌ථ පන වට්‌ටදුක්‌ඛමෙව කථිතන්‌ති. ඡට්‌ඨං.
Chaṭṭhaṃ upavāṇasuttaṃ uttānameva. Ettha pana vaṭṭadukkhameva kathitanti. Chaṭṭhaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya
5. භූමිජසුත්‌තං • 5. Bhūmijasuttaṃ
6. උපවාණසුත්‌තං • 6. Upavāṇasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā)
5. භූමිජසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Bhūmijasuttavaṇṇanā
6. උපවාණසුත්‌තවණ්‌ණනා • 6. Upavāṇasuttavaṇṇanā
