| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੫. ਭੂਮਿਜਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
5. Bhūmijasuttavaṇṇanā
੨੫. ਪੁਰਿਮਸੁਤ੍ਤੇਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰੇ ਪੁਰਿਮੇ ਸੁਤ੍ਤੇ। વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਪਦਤ੍ਥੇ ਤਤੋ વਿਸਿਟ੍ਠਂ ਅਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਇਤਰਂ ਅਤ੍ਥਤੋ વਿਭਾવੇਤੁਂ ‘‘ਅਯਂ ਪਨ વਿਸੇਸੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਨ ਕੇવਲਂ ਫਸ੍ਸਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਸਹਕਾਰੀਕਾਰਣਭੂਤਅਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ। ਕਾਯੇਨਾਤਿ ਚੋਪਨਕਾਯੇਨ, ਕਾਯવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਾ ਹਿ ਕਾਮਂ ਪਟ੍ਠਾਨੇ ਆਗਤੇਸੁ ਚਤੁવੀਸਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਕੇਨਚਿ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਚੇਤਨਾਯ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਕਾਯੇ ਸਤਿ ਏવ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਨਾਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਾ ਤਸ੍ਸਾ ਸਾਮਗ੍ਗਿਯਭਾવੇਨ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਕਾਯੇਨਪਿ ਕਰਿਯਮਾਨਂ ਕਰੀਯਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ ‘‘ਕਾਯੇ વਾ, ਹਾਨਨ੍ਦ, ਸਤਿ ਕਾਯਸਞ੍ਚੇਤਨਾਹੇਤੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸੁਖਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ। વਾਚਾਯਪੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਮਨਸਾਤਿ ਪਾਤੁਭੂਤੇਨ ਮਨਸਾ, ਨ ਮਨਮਤ੍ਤੇਨਾਤਿ। ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਰੇਹਿ ਅਨੁਸ੍ਸਾਹਿਤੇਨ। ਪਰੇਨਾਤਿ ਪਰੇਨ ਅਨੁਸ੍ਸਾਹੇਨ। ਸਮ੍ਪਜਾਨੇਨਾਤਿ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤવਸੇਨ ਪਜਾਨਨ੍ਤੇਨ। ਅਸਮ੍ਪਜਾਨੇਨਾਤਿ ਤਥਾ ਨ ਸਮ੍ਪਜਾਨਨ੍ਤੇਨ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ। ਕਾਯਸਞ੍ਚੇਤਨਾਹੇਤੂਤਿ ਕਾਯਕਮ੍ਮਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਕਾਯਿਕਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ ਉਪਚਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸਸਞ੍ਚੇਤਨਾਸੁਪਿ। ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਸਹਗਤਚੇਤਨਾ ਪવਤ੍ਤਿਯਂ વਿਪਾਕਂ ਦੇਤਿਯੇવਾਤਿ ‘‘વੀਸਤਿ ਚੇਤਨਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥਾ વਚੀਦ੍વਾਰੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਾਕੁਸਲવਸੇਨ વੀਸਤਿ ਚੇਤਨਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਤਥਾ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਉਪਸਂਹਰਤਿ। ਰੂਪਾਰੂਪਚੇਤਨਾਹੀਤਿ ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਚੇਤਨਾਹਿ। ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਂ ਯਥਾਰਹਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤਾਪਿ ਚੇਤਨਾਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾ ਏਕੂਨવੀਸਤਿ ਚੇਤਨਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾਨਮ੍ਪਿ ਪਗੇવ ਇਤਰਾਧਿਟ੍ਠਹਿਤਾવਿਜ੍ਜਸ੍ਸੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ, ਅਞ੍ਞਥਾ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤਚੇਤਨਾਭੇਦਨ੍ਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਕਾਯਚੇਤਨਾਦਿવਿਭਾਗਂ। ਪਰੇਹਿ ਅਨੁਸ੍ਸਾਹਿਤੋ ਸਰਸੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੋ। ਪਰੇਹਿ ਕਾਰਿਯਮਾਨੋਤਿ ਪਰੇਹਿ ਉਸ੍ਸਾਹਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਕਯਿਰਮਾਨੋ। ਜਾਨਨ੍ਤੋਪੀਤਿ ਅਨੁਸ੍ਸવਾਦਿવਸੇਨ ਜਾਨਨ੍ਤੋਪਿ। ਕਮ੍ਮਮੇવ ਜਾਨਨ੍ਤੋਤਿ ਤਦਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਰਿਯਮਾਨਕਮ੍ਮਮੇવ ਜਾਨਨ੍ਤੋ।
25.Purimasutteti anantare purime sutte. Vuttanayeneva veditabbanti padatthe tato visiṭṭhaṃ aniddisitvā itaraṃ atthato vibhāvetuṃ ‘‘ayaṃ pana viseso’’tiādimāha. Na kevalaṃ phassapaccayā uppajjati, atha kho phassassa sahakārīkāraṇabhūtaaññapaccayā ca uppajjatīti. Kāyenāti copanakāyena, kāyaviññattiyāti attho. Sā hi kāmaṃ paṭṭhāne āgatesu catuvīsatiyā paccayesu kenaci paccayena cetanāya paccayo na hoti. Yasmā pana kāye sati eva kāyakammaṃ nāma hoti, nāsati, tasmā sā tassā sāmaggiyabhāvena icchitabbāti vuttaṃ ‘‘kāyenapi kariyamānaṃ karīyatī’’ti. Tenāha bhagavā ‘‘kāye vā, hānanda, sati kāyasañcetanāhetu uppajjati ajjhattaṃ sukhaṃ dukkha’’nti. Vācāyapīti etthāpi eseva nayo. Manasāti pātubhūtena manasā, na manamattenāti. Attanā parehi anussāhitena. Parenāti parena anussāhena. Sampajānenāti ñāṇasampayuttacittavasena pajānantena. Asampajānenāti tathā na sampajānantena. Tassāti sukhadukkhassa. Kāyasañcetanāhetūti kāyakammanimittaṃ, kāyikassa kammassa katattā upacitattāti attho. Esa nayo sesasañcetanāsupi. Uddhaccasahagatacetanā pavattiyaṃ vipākaṃ detiyevāti ‘‘vīsati cetanā labbhantī’’ti vuttaṃ. Tathā vacīdvāreti ettha ‘‘kāmāvacarakusalākusalavasena vīsati cetanā labbhantī’’ti idaṃ tathā-saddena upasaṃharati. Rūpārūpacetanāhīti rūpāvacarārūpāvacarakusalacetanāhi. Tappaccayaṃ yathārahanti adhippāyo. Tāpi cetanāti yathāvuttā ekūnavīsati cetanā avijjāpaccayā honti kusalānampi pageva itarādhiṭṭhahitāvijjasseva uppajjanato, aññathā anuppajjanato. Yathāvuttacetanābhedanti yathāvuttaṃ kāyacetanādivibhāgaṃ. Parehi anussāhito saraseneva pavattamāno. Parehi kāriyamānoti parehi ussāhito hutvā kayiramāno. Jānantopīti anussavādivasena jānantopi. Kammameva jānantoti tadā attanā kariyamānakammameva jānanto.
ਚਤੂਸੂਤਿ ‘‘ਸਾਮਂ વਾ ਪਰੇ વਾ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ વਾ ਅਸਮ੍ਪਜਾਨੋ વਾ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਠਾਨੇਸੁ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇ ਏਕੂਨવੀਸਤਿਚੇਤਨਾਧਮ੍ਮੇ ਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਸਸਙ੍ਖਾਰਿਕਭਾવੇਨ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਤਾਸਮ੍ਪਜਾਨਕਤਭਾવੇਨ ਚਤੁਗੁਣੇ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਛਸਤ੍ਤਤਿ ਦ੍વੇਸਤਾ ਚੇਤਨਾਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ। ਯੇਸਂ ਸਹਜਾਤਕੋਟਿ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਕੋਟਿ ਲਬ੍ਭਤੇવਾਤਿ ‘‘ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਕੋਟਿਯਾ ਅਨੁਪਤਿਤਾ’’ਤਿਇਚ੍ਚੇવ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਧਮ੍ਮਾ। ਸੋ ਕਾਯੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਸਾਦਕਾਯੋਪਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਸਤੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੋ ਕਾਯੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਸੋ ਕਾਯੋ ਪਚ੍ਚਯਨਿਰੋਧੇਨ ਨ ਹੋਤਿ। વਾਚਾਤਿ ਸਦ੍ਦવਾਚਾ। ਮਨੋਤਿ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ વਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਇਦਾਨਿ ਕਮ੍ਮવਸੇਨੇવ ਯੋਜੇਤੁਂ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਸੇવ ਨਯੋ ‘‘વਾਚਾਪਿ ਦ੍વਾਰਭੂਤਾ ਮਨੋਪਿ ਦ੍વਾਰਭੂਤੋ’’ਤਿ। ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਕਥਂ ਕਾਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਨ ਤਸ੍ਸ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅવਿਪਾਕਤ੍ਤਾਤਿ ਅવਿਪਾਕਧਮ੍ਮਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਾਯੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਅਕਮ੍ਮਕਰਣਭਾવਤੋ।
Catūsūti ‘‘sāmaṃ vā pare vā sampajāno vā asampajāno vā’’ti evaṃ vuttesu catūsu ṭhānesu. Yathāvutte ekūnavīsaticetanādhamme asaṅkhārikasasaṅkhārikabhāvena sampajānakatāsampajānakatabhāvena catuguṇe katvā vuttaṃ ‘‘chasattati dvesatā cetanādhammā’’ti. Yesaṃ sahajātakoṭi labbhati, tesampi upanissayakoṭi labbhatevāti ‘‘upanissayakoṭiyā anupatitā’’tiicceva vuttā. Teti yathāvuttā sabbepi dhammā. So kāyo na hotīti ettha pasādakāyopi gahetabbo. Tenāha ‘‘yasmiṃ kāye satī’’tiādi. So kāyo na hotīti so kāyo paccayanirodhena na hoti. Vācāti saddavācā. Manoti yaṃ kiñci viññāṇaṃ. Idāni kammavaseneva yojetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Eseva nayo ‘‘vācāpi dvārabhūtā manopi dvārabhūto’’ti. Khīṇāsavassa kathaṃ kāyo na hoti, na tassa kāyakammādhiṭṭhānanti adhippāyo. Avipākattāti avipākadhammattāti attho. Kāyo na hotīti vuttaṃ akammakaraṇabhāvato.
ਤਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮਂ। ਖੇਤ੍ਤਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅવਿਰੁਹਨਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ। વਿਰੁਹਨਟ੍ਠਾਨਾਦਯੋ ਬ੍ਯਤਿਰੇਕવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਕਾਰਣਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਆਧਾਰਭੂਤਕਾਰਣਭਾવੇਨ। ਸਞ੍ਚੇਤਨਾਮੂਲਕਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਚੇਤਨਾਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। વਿਰੁਹਨਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਨਨ੍ਤਿ ‘‘વਿਰੁਹਨਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਅਤ੍ਥਾਨਂ। ਇਮਿਨਾ વਿਰੁਹਨਾਦਿਭਾવੇਨ વੇਦਨਾ ‘‘ਸੁਖਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾ’’ਤਿ ਕਥਿਤਾ, ਨਯਿਧ ਜੇਟ੍ਠਲਕ੍ਖਣਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਨਿਪ੍ਪਯੋਜਕਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ। ਉਪੇਕ੍ਖਾવੇਦਨਾਪੇਤ੍ਥ ਸੁਖਸਣ੍ਹਸਭਾવવਿਪਾਕਭੂਤਾ વੇਦਨਾવ।
Tanti kammaṃ. Khettaṃ na hotīti tassa dukkhassa aviruhanaṭṭhānattā. Viruhanaṭṭhānādayo byatirekavasena vuttā. Tenāha ‘‘na hotī’’ti. Kāraṇaṭṭhenāti ādhārabhūtakāraṇabhāvena. Sañcetanāmūlakanti sañcetanānimittaṃ. Viruhanādīnaṃ atthānanti ‘‘viruhanaṭṭhenā’’tiādinā vuttānaṃ atthānaṃ. Iminā viruhanādibhāvena vedanā ‘‘sukhadukkhavedanā’’ti kathitā, nayidha jeṭṭhalakkhaṇaṃ sukhadukkhaṃ nippayojakassa sukhassa dukkhassa ca adhippetattā. Upekkhāvedanāpettha sukhasaṇhasabhāvavipākabhūtā vedanāva.
ਭੂਮਿਜਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Bhūmijasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੫. ਭੂਮਿਜਸੁਤ੍ਤਂ • 5. Bhūmijasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੫. ਭੂਮਿਜਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 5. Bhūmijasuttavaṇṇanā
