| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
१८. भूमिनानत्तञाणनिद्देसो
18. Bhūminānattañāṇaniddeso
७२. कथं चतुधम्मववत्थाने पञ्ञा भूमिनानत्ते ञाणं? चतस्सो भूमियो – कामावचरा भूमि, रूपावचरा भूमि, अरूपावचरा भूमि, अपरियापन्ना भूमि। कतमा कामावचरा भूमि? हेट्ठतो अवीचिनिरयं परियन्तं करित्वा उपरितो परनिम्मितवसवत्ती देवे 1 अन्तोकरित्वा यं एतस्मिं अन्तरे एत्थावचरा एत्थ परियापन्ना खन्धधातुआयतना रूपं वेदना सञ्ञा सङ्खारा विञ्ञाणं – अयं कामावचरा भूमि।
72. Kathaṃ catudhammavavatthāne paññā bhūminānatte ñāṇaṃ? Catasso bhūmiyo – kāmāvacarā bhūmi, rūpāvacarā bhūmi, arūpāvacarā bhūmi, apariyāpannā bhūmi. Katamā kāmāvacarā bhūmi? Heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ karitvā uparito paranimmitavasavattī deve 2 antokaritvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā khandhadhātuāyatanā rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ – ayaṃ kāmāvacarā bhūmi.
कतमा रूपावचरा भूमि? हेट्ठतो ब्रह्मलोकं परियन्तं करित्वा उपरितो अकनिट्ठे देवे अन्तोकरित्वा यं एतस्मिं अन्तरे एत्थावचरा एत्थ परियापन्ना समापन्नस्स वा उपपन्नस्स वा दिट्ठधम्मसुखविहारिस्स वा चित्तचेतसिका धम्मा – अयं रूपावचरा भूमि।
Katamā rūpāvacarā bhūmi? Heṭṭhato brahmalokaṃ pariyantaṃ karitvā uparito akaniṭṭhe deve antokaritvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā – ayaṃ rūpāvacarā bhūmi.
कतमा अरूपावचरा भूमि? हेट्ठतो आकासानञ्चायतनूपगे देवे परियन्तं करित्वा उपरितो नेवसञ्ञानासञ्ञायतनूपगे देवे अन्तोकरित्वा यं एतस्मिं अन्तरे एत्थावचरा एत्थ परियापन्ना समापन्नस्स वा उपपन्नस्स वा दिट्ठधम्मसुखविहारिस्स वा चित्तचेतसिका धम्मा – अयं अरूपावचरा भूमि।
Katamā arūpāvacarā bhūmi? Heṭṭhato ākāsānañcāyatanūpage deve pariyantaṃ karitvā uparito nevasaññānāsaññāyatanūpage deve antokaritvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā – ayaṃ arūpāvacarā bhūmi.
कतमा अपरियापन्ना भूमि? अपरियापन्ना मग्गा च मग्गफलानि च असङ्खता च धातु – अयं अपरियापन्ना भूमि। इमा चतस्सो भूमियो।
Katamā apariyāpannā bhūmi? Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu – ayaṃ apariyāpannā bhūmi. Imā catasso bhūmiyo.
अपरापि चतस्सो भूमियो चत्तारो सतिपट्ठाना चत्तारो सम्मप्पधाना, चत्तारो इद्धिपादा, चत्तारि झानानि, चतस्सो अप्पमञ्ञायो, चतस्सो अरूपसमापत्तियो, चतस्सो पटिसम्भिदा, चतस्सो पटिपदा, चत्तारि आरम्मणानि, चत्तारो अरियवंसा, चत्तारि सङ्गहवत्थूनि , चत्तारि चक्कानि, चत्तारि धम्मपदानि – इमा चतस्सो भूमियो। तं ञातट्ठेन ञाणं, पजाननट्ठेन पञ्ञा। तेन वुच्चति – ‘‘चतुधम्मववत्थाने पञ्ञा भूमिनानत्ते ञाणं’’।
Aparāpi catasso bhūmiyo cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, cattāri jhānāni, catasso appamaññāyo, catasso arūpasamāpattiyo, catasso paṭisambhidā, catasso paṭipadā, cattāri ārammaṇāni, cattāro ariyavaṃsā, cattāri saṅgahavatthūni , cattāri cakkāni, cattāri dhammapadāni – imā catasso bhūmiyo. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘catudhammavavatthāne paññā bhūminānatte ñāṇaṃ’’.
भूमिनानत्तञाणनिद्देसो अट्ठारसमो।
Bhūminānattañāṇaniddeso aṭṭhārasamo.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / १८. भूमिनानत्तञाणनिद्देसवण्णना • 18. Bhūminānattañāṇaniddesavaṇṇanā
