| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ขุทฺทสิกฺขา-มูลสิกฺขา • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
๑๔. ภูมินิเทฺทสวณฺณนา
14. Bhūminiddesavaṇṇanā
๑๓๖. ยาสุ วุตฺถํ ปกฺกญฺจ กปฺปติ, ตา กปฺปิยา ภูมิโย สมฺมุติ จ สมฺมุติกุฎิ จ…เป.… คหปติ จ คหปติกุฎิ จาติ อิมา จตโสฺส โหนฺตีติ โยเชตฺวา อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ ตตฺถ เภสชฺชกฺขนฺธเก (มหาว. ๒๙๕) วุตฺตาย อุตฺติทุติยกมฺมวาจาย, อปโลกนกมฺมวเสน วา สาเวตฺวา สมฺมา อุตฺติสมฺปนฺนํ กรียตีติ สมฺมุติ, ถมฺภานํ ภิตฺติปาทานํ วา อุคฺคมนํ อุทฺธํ กตฺวา ฐปนํ, ‘‘กปฺปิยกุฎิํ กโรมา’’ติ วาจาย สาวนญฺจ อนฺตํ ยสฺสา สา อุสฺสาวนนฺตาฯ ตถา จ วุตฺตํ ‘‘ถมฺภปฺปติฎฺฐานญฺจ วจนปริโยสานญฺจ สมกาลํ วฎฺฎตี’’ติ (มหาว. อฎฺฐ. ๒๙๕)ฯ นิสาทนํ ปวิสนํ สนฺนิเวสนํ นิสาโท, คุนฺนํ วิย นิสาโท เอติสฺสาติ โคนิสาทิฯ ภิกฺขุํ ฐเปตฺวา เสสสหธมฺมิกา สเพฺพ จ เทวมนุสฺสา อิธ คหปตีติ สามเญฺญน อธิเปฺปตาฯ เอตฺถ ปน คหปติสมฺพนฺธินี กุฎิ ทีเฆน คหปตีฯ
136. Yāsu vutthaṃ pakkañca kappati, tā kappiyā bhūmiyo sammuti ca sammutikuṭi ca…pe… gahapati ca gahapatikuṭi cāti imā catasso hontīti yojetvā attho veditabbo. Tattha bhesajjakkhandhake (mahāva. 295) vuttāya uttidutiyakammavācāya, apalokanakammavasena vā sāvetvā sammā uttisampannaṃ karīyatīti sammuti, thambhānaṃ bhittipādānaṃ vā uggamanaṃ uddhaṃ katvā ṭhapanaṃ, ‘‘kappiyakuṭiṃ karomā’’ti vācāya sāvanañca antaṃ yassā sā ussāvanantā. Tathā ca vuttaṃ ‘‘thambhappatiṭṭhānañca vacanapariyosānañca samakālaṃ vaṭṭatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 295). Nisādanaṃ pavisanaṃ sannivesanaṃ nisādo, gunnaṃ viya nisādo etissāti gonisādi. Bhikkhuṃ ṭhapetvā sesasahadhammikā sabbe ca devamanussā idha gahapatīti sāmaññena adhippetā. Ettha pana gahapatisambandhinī kuṭi dīghena gahapatī.
‘‘ยํ ปน อกปฺปิยภูมิยํ สหเสยฺยปฺปโหนเก เคเห วุตฺถ’’นฺติ (มหาว. อฎฺฐ. ๒๙๕) อฎฺฐกถาวจนโต ยํ สโงฺฆ อากงฺขติ วิหารํ วา อฑฺฒโยคํ วา ปาสาทํ วา หมฺมิยํ วา คุหํ วา เลณาทิํ วา, เตสมฺปิ สามญฺญวจนํ วิญฺญายตีติ ตํตํลกฺขณปฺปตฺตา สหเสยฺยปฺปโหนกา เลณาทโย จตูเสฺวว กุฎีสุ อโนฺตคธาติ เวทิตพฺพํฯ อิมาสุ จตูสุ สหเสยฺยปฺปโหนเก ปเทเส ยํ สงฺฆิกํ ปุคฺคลิกํ วา ภิกฺขุสนฺตกํ เอกรตฺตมฺปิ อโนฺตวุตฺถํ อนุปสมฺปเนฺนน ปกฺกญฺจ ยาวกาลิกํ ยามกาลิกญฺจ อโนฺตวุตฺถอโนฺตปกฺกสงฺขํ น คจฺฉติ, โก ปน วาโท อิตรทฺวเยฯ ตํ ปน อกปฺปิยภูมิยมฺปิ วุตฺถํ ปกฺกญฺจ วฎฺฎติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ยาสุ วุตฺถํ ปกฺกญฺจ กปฺปตี’’ติฯ
‘‘Yaṃ pana akappiyabhūmiyaṃ sahaseyyappahonake gehe vuttha’’nti (mahāva. aṭṭha. 295) aṭṭhakathāvacanato yaṃ saṅgho ākaṅkhati vihāraṃ vā aḍḍhayogaṃ vā pāsādaṃ vā hammiyaṃ vā guhaṃ vā leṇādiṃ vā, tesampi sāmaññavacanaṃ viññāyatīti taṃtaṃlakkhaṇappattā sahaseyyappahonakā leṇādayo catūsveva kuṭīsu antogadhāti veditabbaṃ. Imāsu catūsu sahaseyyappahonake padese yaṃ saṅghikaṃ puggalikaṃ vā bhikkhusantakaṃ ekarattampi antovutthaṃ anupasampannena pakkañca yāvakālikaṃ yāmakālikañca antovutthaantopakkasaṅkhaṃ na gacchati, ko pana vādo itaradvaye. Taṃ pana akappiyabhūmiyampi vutthaṃ pakkañca vaṭṭati. Tena vuttaṃ ‘‘yāsu vutthaṃ pakkañca kappatī’’ti.
๑๓๗. วาสตฺถาย กเต สงฺฆิเก วา เอกสนฺตเก วา สหเสยฺยปฺปโหนเก เคเห กปฺปิยากุฎิ ลทฺธพฺพาติ สมฺพโนฺธฯ ตตฺถ วาสตฺถายาติ อิมินา อวาสตฺถาย กตํ นิวเตฺตติฯ เอกสนฺตเกติ เอกสฺส ภิกฺขุโน สนฺตเกฯ กปฺปิยากุฎีติ ภาวปฺปธาโนยํ นิเทฺทโส, น หิ เคเห เคหํ ลทฺธุํ ยุชฺชตีติ กปฺปิยกุฎิตาติ อโตฺถฯ ทีโฆ ปน คาถาวเสน, กปฺปิยา กุฎิตาติ วา วิเสสนวเสน ทฎฺฐพฺพํฯ สหเสยฺยปฺปโหนเกติ เอตฺถ สหเสยฺยปฺปโหนกํ วาสาคารลกฺขเณ วุตฺตลกฺขณํ เสนาสนํฯ
137. Vāsatthāya kate saṅghike vā ekasantake vā sahaseyyappahonake gehe kappiyākuṭi laddhabbāti sambandho. Tattha vāsatthāyāti iminā avāsatthāya kataṃ nivatteti. Ekasantaketi ekassa bhikkhuno santake. Kappiyākuṭīti bhāvappadhānoyaṃ niddeso, na hi gehe gehaṃ laddhuṃ yujjatīti kappiyakuṭitāti attho. Dīgho pana gāthāvasena, kappiyā kuṭitāti vā visesanavasena daṭṭhabbaṃ. Sahaseyyappahonaketi ettha sahaseyyappahonakaṃ vāsāgāralakkhaṇe vuttalakkhaṇaṃ senāsanaṃ.
๑๓๘. อิทานิ ตา กุฎิโย กเมน ทเสฺสตฺวา ตตฺถ ปฎิปชฺชิตพฺพวิธิํ, ตาสํ สพฺพถาปคมญฺจ ทเสฺสตุํ ‘‘เคเห’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ‘‘กปฺปิยกุฎิํ กโรม, กปฺปิยกุฎิํ กโรมา’’ติ เอวมีรยนฺติ สมฺพโนฺธฯ อิฎฺฐกา จ ถมฺภา จ ‘‘อิฎฺฐกาถมฺภา’’ติ วตฺตเพฺพ รโสฺสฯ อิฎฺฐกถมฺภา อาทิ ยสฺส ภิตฺติปาสาทสฺสาติ พหุพฺพีหิฯ ปจฺฉา ปฐมสเทฺทน กมฺมธารโยฯ ‘‘ฐเปยฺย เจ, สา อุสฺสาวนนฺติกา’’ติ เอวํ เจ-สา-สเทฺท โยเชตฺวา อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ
138. Idāni tā kuṭiyo kamena dassetvā tattha paṭipajjitabbavidhiṃ, tāsaṃ sabbathāpagamañca dassetuṃ ‘‘gehe’’tiādimāha. Tattha ‘‘kappiyakuṭiṃ karoma, kappiyakuṭiṃ karomā’’ti evamīrayanti sambandho. Iṭṭhakā ca thambhā ca ‘‘iṭṭhakāthambhā’’ti vattabbe rasso. Iṭṭhakathambhā ādi yassa bhittipāsādassāti bahubbīhi. Pacchā paṭhamasaddena kammadhārayo. ‘‘Ṭhapeyya ce, sā ussāvanantikā’’ti evaṃ ce-sā-sadde yojetvā attho veditabbo.
๑๓๙. สกโล อปริกฺขิโตฺต อาราโมปิ วาติ สมฺพโนฺธฯ เสนาสนํ ปริกฺขิตฺตํ วา โหตุ, อปริกฺขิตฺตํ วา, น ตํ ปมาณํฯ
139. Sakalo aparikkhitto ārāmopi vāti sambandho. Senāsanaṃ parikkhittaṃ vā hotu, aparikkhittaṃ vā, na taṃ pamāṇaṃ.
๑๔๐. อเญฺญหิ กปฺปิยกุฎิยา อตฺถาย ทิโนฺน วา เตสํ สนฺตโก วาติ โยชนาฯ
140. Aññehi kappiyakuṭiyā atthāya dinno vā tesaṃ santako vāti yojanā.
๑๔๑. อวิโรธภาเวน กปฺปนียา กปฺปา, กปฺป สามตฺถิยมิเจฺจตสฺมา อิตฺถิยํ อาปจฺจเย รูปํ, น กปฺปา อกปฺปา, อกปฺปา จ สา กุฎิ เจติ อกปฺปกุฎิ, ตายฯ สปฺปิอาทีติ อิมินา สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกญฺจ คหิตํฯ
141. Avirodhabhāvena kappanīyā kappā, kappa sāmatthiyamiccetasmā itthiyaṃ āpaccaye rūpaṃ, na kappā akappā, akappā ca sā kuṭi ceti akappakuṭi, tāya. Sappiādīti iminā sattāhakālikaṃ yāvajīvikañca gahitaṃ.
๑๔๒. เตเหวาติ อกปฺปกุฎิยํ วุตฺถสปฺปิอาทีหิ เอว สทฺธิํ สตฺตาหกาลิกสํสฎฺฐตาย ‘‘สตฺตาหํ กปฺปเต’’ติ วุตฺตํฯ สามิเสติ อามิสสงฺขาเตน ปุริมทฺวเยน สหิเตฯ สามปากตาติ สามํ อตฺตนา ปาโก เอตสฺสาติ สามปากํ, สตฺตาหกาลิเกน สห ปกฺกํ สามิสํ ยาวชีวิกํ, ตสฺส ภาโว สามปากตาฯ สยํ ปกฺกํ ตํ อตฺตนา สํสฎฺฐตาย ตมฺปิ อามิสํ สามปากคติกํ กโรตีติ ตสฺส สามปากตา โหตีติ อธิปฺปาโยฯ
142.Tehevāti akappakuṭiyaṃ vutthasappiādīhi eva saddhiṃ sattāhakālikasaṃsaṭṭhatāya ‘‘sattāhaṃ kappate’’ti vuttaṃ. Sāmiseti āmisasaṅkhātena purimadvayena sahite. Sāmapākatāti sāmaṃ attanā pāko etassāti sāmapākaṃ, sattāhakālikena saha pakkaṃ sāmisaṃ yāvajīvikaṃ, tassa bhāvo sāmapākatā. Sayaṃ pakkaṃ taṃ attanā saṃsaṭṭhatāya tampi āmisaṃ sāmapākagatikaṃ karotīti tassa sāmapākatā hotīti adhippāyo.
๑๔๓. อธิฎฺฐิตาติ ปติฎฺฐิตาฯ เอว-สโทฺท ติฎฺฐติสทฺทสฺส อเนฺต ทฎฺฐโพฺพฯ
143.Adhiṭṭhitāti patiṭṭhitā. Eva-saddo tiṭṭhatisaddassa ante daṭṭhabbo.
๑๔๔. สเพฺพสูติ ถมฺภาทีสุ สกเลสุฯ ชหิตํ วตฺถุ กุฎิภูมิ ยสฺสา ชหิตวตฺถุกาฯ ปริกฺขิเตฺต ชหิตวตฺถุกาติ สมฺพโนฺธฯ เสสาติ อิตรา เทฺว กุฎิโยฯ ฉทนวิพฺภมาติ ฉทนสฺส วินาสาฯ เอตฺถาปิ ‘‘ชหิตวตฺถุกา’’ติ อาเนตพฺพนฺติฯ
144.Sabbesūti thambhādīsu sakalesu. Jahitaṃ vatthu kuṭibhūmi yassā jahitavatthukā. Parikkhitte jahitavatthukāti sambandho. Sesāti itarā dve kuṭiyo. Chadanavibbhamāti chadanassa vināsā. Etthāpi ‘‘jahitavatthukā’’ti ānetabbanti.
ภูมินิเทฺทสวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Bhūminiddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
