| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi |
๕๔๓. ภูริทตฺตชาตกํ (๖)
543. Bhūridattajātakaṃ (6)
๗๘๔.
784.
‘‘ยํ กิญฺจิ รตนํ อตฺถิ, ธตรฎฺฐนิเวสเน;
‘‘Yaṃ kiñci ratanaṃ atthi, dhataraṭṭhanivesane;
สพฺพานิ เต อุปยนฺตุ, ธีตรํ เทหิ ราชิโน’’ฯ
Sabbāni te upayantu, dhītaraṃ dehi rājino’’.
๗๘๕.
785.
‘‘น โน วิวาโห นาเคหิ, กตปุโพฺพ กุทาจนํ;
‘‘Na no vivāho nāgehi, katapubbo kudācanaṃ;
ตํ วิวาหํ อสํยุตฺตํ, กถํ อเมฺห กโรมเส’’ฯ
Taṃ vivāhaṃ asaṃyuttaṃ, kathaṃ amhe karomase’’.
๗๘๖.
786.
‘‘ชีวิตํ นูน เต จตฺตํ, รฎฺฐํ วา มนุชาธิป;
‘‘Jīvitaṃ nūna te cattaṃ, raṭṭhaṃ vā manujādhipa;
น หิ นาเค กุปิตมฺหิ, จิรํ ชีวนฺติ ตาทิสาฯ
Na hi nāge kupitamhi, ciraṃ jīvanti tādisā.
๗๘๗.
787.
‘‘โย ตฺวํ เทว มนุโสฺสสิ, อิทฺธิมนฺตํ อนิทฺธิมา;
‘‘Yo tvaṃ deva manussosi, iddhimantaṃ aniddhimā;
วรุณสฺส นิยํ ปุตฺตํ, ยามุนํ อติมญฺญสิ’’ฯ
Varuṇassa niyaṃ puttaṃ, yāmunaṃ atimaññasi’’.
๗๘๘.
788.
‘‘นาติมญฺญามิ ราชานํ, ธตรฎฺฐํ ยสสฺสินํ;
‘‘Nātimaññāmi rājānaṃ, dhataraṭṭhaṃ yasassinaṃ;
ธตรโฎฺฐ หิ นาคานํ, พหูนมปิ อิสฺสโรฯ
Dhataraṭṭho hi nāgānaṃ, bahūnamapi issaro.
๗๘๙.
789.
‘‘อหิ มหานุภาโวปิ, น เม ธีตรมารโห;
‘‘Ahi mahānubhāvopi, na me dhītaramāraho;
ขตฺติโย จ วิเทหานํ, อภิชาตา สมุทฺทชา’’ฯ
Khattiyo ca videhānaṃ, abhijātā samuddajā’’.
๗๙๐.
790.
‘‘กมฺพลสฺสตรา อุเฎฺฐนฺตุ, สเพฺพ นาเค นิเวทย;
‘‘Kambalassatarā uṭṭhentu, sabbe nāge nivedaya;
๗๙๑.
791.
‘‘นิเวสเนสุ โสเพฺภสุ, รถิยา จจฺจเรสุ จ;
‘‘Nivesanesu sobbhesu, rathiyā caccaresu ca;
รุกฺขเคฺคสุ จ ลมฺพนฺตุ, วิตตา โตรเณสุ จฯ
Rukkhaggesu ca lambantu, vitatā toraṇesu ca.
๗๙๒.
792.
‘‘อหมฺปิ สพฺพเสเตน, มหตา สุมหํ ปุรํ;
‘‘Ahampi sabbasetena, mahatā sumahaṃ puraṃ;
ปริกฺขิปิสฺสํ โภเคหิ, กาสีนํ ชนยํ ภยํ’’ฯ
Parikkhipissaṃ bhogehi, kāsīnaṃ janayaṃ bhayaṃ’’.
๗๙๓.
793.
ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, อุรคาเนกวณฺณิโน;
Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, uragānekavaṇṇino;
พาราณสิํ ปวชฺชิํสุ, น จ กญฺจิ วิเหฐยุํฯ
Bārāṇasiṃ pavajjiṃsu, na ca kañci viheṭhayuṃ.
๗๙๔.
794.
นิเวสเนสุ โสเพฺภสุ, รถิยา จจฺจเรสุ จ;
Nivesanesu sobbhesu, rathiyā caccaresu ca;
รุกฺขเคฺคสุ จ ลมฺพิํสุ, วิตตา โตรเณสุ จฯ
Rukkhaggesu ca lambiṃsu, vitatā toraṇesu ca.
๗๙๕.
795.
เตสุ ทิสฺวาน ลมฺพเนฺต, ปุถู กนฺทิํสุ นาริโย;
Tesu disvāna lambante, puthū kandiṃsu nāriyo;
นาเค โสณฺฑิกเต ทิสฺวา, ปสฺสสเนฺต มุหุํ มุหุํฯ
Nāge soṇḍikate disvā, passasante muhuṃ muhuṃ.
๗๙๖.
796.
พาราณสี ปพฺยธิตา, อาตุรา สมปชฺชถ;
Bārāṇasī pabyadhitā, āturā samapajjatha;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, ‘‘ธีตรํ เทหิ ราชิโน’’ฯ
Bāhā paggayha pakkanduṃ, ‘‘dhītaraṃ dehi rājino’’.
๗๙๗.
797.
‘‘ปุปฺผาภิหารสฺส วนสฺส มเชฺฌ, โก โลหิตโกฺข วิตตนฺตรํโส;
‘‘Pupphābhihārassa vanassa majjhe, ko lohitakkho vitatantaraṃso;
กา กมฺพุกายูรธรา สุวตฺถา, ติฎฺฐนฺติ นาริโย ทส วนฺทมานาฯ
Kā kambukāyūradharā suvatthā, tiṭṭhanti nāriyo dasa vandamānā.
๗๙๘.
798.
‘‘โก ตฺวํ พฺรหาพาหุ วนสฺส มเชฺฌ, วิโรจสิ ฆตสิโตฺตว อคฺคิ;
‘‘Ko tvaṃ brahābāhu vanassa majjhe, virocasi ghatasittova aggi;
มเหสโกฺข อญฺญตโรสิ ยโกฺข, อุทาหุ นาโคสิ มหานุภาโว’’ฯ
Mahesakkho aññatarosi yakkho, udāhu nāgosi mahānubhāvo’’.
๗๙๙.
799.
ฑํเสยฺยํ เตชสา กุโทฺธ, ผีตํ ชนปทํ อปิฯ
Ḍaṃseyyaṃ tejasā kuddho, phītaṃ janapadaṃ api.
๘๐๐.
800.
‘‘สมุทฺทชา หิ เม มาตา, ธตรโฎฺฐ จ เม ปิตา;
‘‘Samuddajā hi me mātā, dhataraṭṭho ca me pitā;
สุทสฺสนกนิโฎฺฐสฺมิ, ภูริทโตฺตติ มํ วิทู’’ฯ
Sudassanakaniṭṭhosmi, bhūridattoti maṃ vidū’’.
๘๐๑.
801.
‘‘ยํ คมฺภีรํ สทาวฎฺฎํ, รหทํ ภิสฺมํ เปกฺขสิ;
‘‘Yaṃ gambhīraṃ sadāvaṭṭaṃ, rahadaṃ bhismaṃ pekkhasi;
เอส ทิโพฺย มมาวาโส, อเนกสตโปริโสฯ
Esa dibyo mamāvāso, anekasataporiso.
๘๐๒.
802.
‘‘มยูรโกญฺจาภิรุทํ, นีโลทํ วนมชฺฌโต;
‘‘Mayūrakoñcābhirudaṃ, nīlodaṃ vanamajjhato;
๘๐๓.
803.
‘‘ตตฺถ ปโตฺต สานุจโร, สห ปุเตฺตน พฺราหฺมณ;
‘‘Tattha patto sānucaro, saha puttena brāhmaṇa;
ปูชิโต มยฺหํ กาเมหิ, สุขํ พฺราหฺมณ วจฺฉสิ’’ฯ
Pūjito mayhaṃ kāmehi, sukhaṃ brāhmaṇa vacchasi’’.
๘๐๔.
804.
อินฺทโคปกสญฺฉนฺนา, โสภติ หริตุตฺตมาฯ
Indagopakasañchannā, sobhati harituttamā.
๘๐๕.
805.
‘‘รมฺมานิ วนเจตฺยานิ, รมฺมา หํสูปกูชิตา;
‘‘Rammāni vanacetyāni, rammā haṃsūpakūjitā;
๘๐๖.
806.
‘‘อฎฺฐํสา สุกตา ถมฺภา, สเพฺพ เวฬุริยามยา;
‘‘Aṭṭhaṃsā sukatā thambhā, sabbe veḷuriyāmayā;
สหสฺสถมฺภา ปาสาทา, ปูรา กญฺญาหิ โชตเรฯ
Sahassathambhā pāsādā, pūrā kaññāhi jotare.
๘๐๗.
807.
‘‘วิมานํ อุปปโนฺนสิ, ทิพฺยํ ปุเญฺญหิ อตฺตโน;
‘‘Vimānaṃ upapannosi, dibyaṃ puññehi attano;
อสมฺพาธํ สิวํ รมฺมํ, อจฺจนฺตสุขสํหิตํฯ
Asambādhaṃ sivaṃ rammaṃ, accantasukhasaṃhitaṃ.
๘๐๘.
808.
‘‘มเญฺญ สหสฺสเนตฺตสฺส, วิมานํ นาภิกงฺขสิ;
‘‘Maññe sahassanettassa, vimānaṃ nābhikaṅkhasi;
อิทฺธี หิ ตฺยายํ วิปุลา, สกฺกเสฺสว ชุตีมโต’’ฯ
Iddhī hi tyāyaṃ vipulā, sakkasseva jutīmato’’.
๘๐๙.
809.
‘‘มนสาปิ น ปตฺตโพฺพ, อานุภาโว ชุตีมโต;
‘‘Manasāpi na pattabbo, ānubhāvo jutīmato;
๘๑๐.
810.
‘‘ตํ วิมานํ อภิชฺฌาย, อมรานํ สุเขสินํ;
‘‘Taṃ vimānaṃ abhijjhāya, amarānaṃ sukhesinaṃ;
อุโปสถํ อุปวสโนฺต, เสมิ วมฺมิกมุทฺธนิ’’ฯ
Uposathaṃ upavasanto, semi vammikamuddhani’’.
๘๑๑.
811.
‘‘อหญฺจ มิคเมสาโน, สปุโตฺต ปาวิสิํ วนํ;
‘‘Ahañca migamesāno, saputto pāvisiṃ vanaṃ;
ตํ มํ มตํ วา ชีวํ วา, นาภิเวเทนฺติ ญาตกาฯ
Taṃ maṃ mataṃ vā jīvaṃ vā, nābhivedenti ñātakā.
๘๑๒.
812.
‘‘อามนฺตเย ภูริทตฺตํ, กาสิปุตฺตํ ยสสฺสินํ;
‘‘Āmantaye bhūridattaṃ, kāsiputtaṃ yasassinaṃ;
ตยา โน สมนุญฺญาตา, อปิ ปเสฺสมุ ญาตเก’’ฯ
Tayā no samanuññātā, api passemu ñātake’’.
๘๑๓.
813.
‘‘เอโส หิ วต เม ฉโนฺท, ยํ วเสสิ มมนฺติเก;
‘‘Eso hi vata me chando, yaṃ vasesi mamantike;
น หิ เอตาทิสา กามา, สุลภา โหนฺติ มานุเสฯ
Na hi etādisā kāmā, sulabhā honti mānuse.
๘๑๔.
814.
‘‘สเจ ตฺวํ นิจฺฉเส วตฺถุํ, มม กาเมหิ ปูชิโต;
‘‘Sace tvaṃ nicchase vatthuṃ, mama kāmehi pūjito;
มยา ตฺวํ สมนุญฺญาโต, โสตฺถิํ ปสฺสาหิ ญาตเก’’ฯ
Mayā tvaṃ samanuññāto, sotthiṃ passāhi ñātake’’.
๘๑๕.
815.
‘‘ธารยิมํ มณิํ ทิพฺยํ, ปสุํ ปุเตฺต จ วินฺทติ;
‘‘Dhārayimaṃ maṇiṃ dibyaṃ, pasuṃ putte ca vindati;
๘๑๖.
816.
‘‘กุสลํ ปฎินนฺทามิ, ภูริทตฺต วโจ ตว;
‘‘Kusalaṃ paṭinandāmi, bhūridatta vaco tava;
ปพฺพชิสฺสามิ ชิโณฺณสฺมิ, น กาเม อภิปตฺถเย’’ฯ
Pabbajissāmi jiṇṇosmi, na kāme abhipatthaye’’.
๘๑๗.
817.
‘‘พฺรหฺมจริยสฺส เจ ภโงฺค, โหติ โภเคหิ การิยํ;
‘‘Brahmacariyassa ce bhaṅgo, hoti bhogehi kāriyaṃ;
อวิกมฺปมาโน เอยฺยาสิ, พหุํ ทสฺสามิ เต ธนํ’’ฯ
Avikampamāno eyyāsi, bahuṃ dassāmi te dhanaṃ’’.
๘๑๘.
818.
‘‘กุสลํ ปฎินนฺทามิ, ภูริทตฺต วโจ ตว;
‘‘Kusalaṃ paṭinandāmi, bhūridatta vaco tava;
ปุนปิ อาคมิสฺสามิ, สเจ อโตฺถ ภวิสฺสติ’’ฯ
Punapi āgamissāmi, sace attho bhavissati’’.
๘๑๙.
819.
‘‘อิทํ วตฺวา ภูริทโตฺต, เปเสสิ จตุโร ชเน;
‘‘Idaṃ vatvā bhūridatto, pesesi caturo jane;
เอถ คจฺฉถ อุเฎฺฐถ, ขิปฺปํ ปาเปถ พฺราหฺมณํฯ
Etha gacchatha uṭṭhetha, khippaṃ pāpetha brāhmaṇaṃ.
๘๒๐.
820.
ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, อุฎฺฐาย จตุโร ชนา;
Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, uṭṭhāya caturo janā;
เปสิตา ภูริทเตฺตน, ขิปฺปํ ปาเปสุ พฺราหฺมณํฯ
Pesitā bhūridattena, khippaṃ pāpesu brāhmaṇaṃ.
๘๒๑.
821.
‘‘มณิํ ปคฺคยฺห มงฺคลฺยํ, สาธุวิตฺตํ 15 มโนรมํ;
‘‘Maṇiṃ paggayha maṅgalyaṃ, sādhuvittaṃ 16 manoramaṃ;
เสลํ พฺยญฺชนสมฺปนฺนํ, โก อิมํ มณิมชฺฌคา’’ฯ
Selaṃ byañjanasampannaṃ, ko imaṃ maṇimajjhagā’’.
๘๒๒.
822.
‘‘โลหิตกฺขสหสฺสาหิ, สมนฺตา ปริวาริตํ;
‘‘Lohitakkhasahassāhi, samantā parivāritaṃ;
อชฺช กาลํ ปถํ 17 คจฺฉํ, อชฺฌคาหํ มณิํ อิมํ’’ฯ
Ajja kālaṃ pathaṃ 18 gacchaṃ, ajjhagāhaṃ maṇiṃ imaṃ’’.
๘๒๓.
823.
สุธาริโต สุนิกฺขิโตฺต, สพฺพตฺถมภิสาธเยฯ
Sudhārito sunikkhitto, sabbatthamabhisādhaye.
๘๒๔.
824.
‘‘อุปจารวิปนฺนสฺส, นิเกฺขเป ธารณาย วา;
‘‘Upacāravipannassa, nikkhepe dhāraṇāya vā;
อยํ เสโล วินาสาย, ปริจิโณฺณ อโยนิโสฯ
Ayaṃ selo vināsāya, pariciṇṇo ayoniso.
๘๒๕.
825.
ปฎิปชฺช สตํ นิกฺขํ, เทหิมํ รตนํ มม’’ฯ
Paṭipajja sataṃ nikkhaṃ, dehimaṃ ratanaṃ mama’’.
๘๒๖.
826.
เสโล พฺยญฺชนสมฺปโนฺน, เนว เกโยฺย มณี มม’’ฯ
Selo byañjanasampanno, neva keyyo maṇī mama’’.
๘๒๗.
827.
อถ เกน มณี เกโยฺย, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ฯ
Atha kena maṇī keyyo, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
๘๒๘.
828.
‘‘โย เม สํเส มหานาคํ, เตชสฺสิํ ทุรติกฺกมํ;
‘‘Yo me saṃse mahānāgaṃ, tejassiṃ duratikkamaṃ;
ตสฺส ทชฺชํ อิมํ เสลํ, ชลนฺตมิว เตชสา’’ฯ
Tassa dajjaṃ imaṃ selaṃ, jalantamiva tejasā’’.
๘๒๙.
829.
‘‘โก นุ พฺราหฺมณวเณฺณน, สุปโณฺณ ปตตํ วโร;
‘‘Ko nu brāhmaṇavaṇṇena, supaṇṇo patataṃ varo;
นาคํ ชิคีสมเนฺวสิ, อเนฺวสํ ภกฺขมตฺตโนฯ
Nāgaṃ jigīsamanvesi, anvesaṃ bhakkhamattano.
๘๓๐.
830.
‘‘นาหํ ทิชาธิโป โหมิ, น ทิโฎฺฐ ครุโฬ มยา;
‘‘Nāhaṃ dijādhipo homi, na diṭṭho garuḷo mayā;
๘๓๑.
831.
‘‘กิํ นุ ตุยฺหํ พลํ อตฺถิ, กิํ สิปฺปํ วิชฺชเต ตว;
‘‘Kiṃ nu tuyhaṃ balaṃ atthi, kiṃ sippaṃ vijjate tava;
กิสฺมิํ วา ตฺวํ ปรตฺถโทฺธ, อุรคํ นาปจายสิ’’ฯ
Kismiṃ vā tvaṃ paratthaddho, uragaṃ nāpacāyasi’’.
๘๓๒.
832.
‘‘อารญฺญิกสฺส อิสิโน, จิรรตฺตํ ตปสฺสิโน;
‘‘Āraññikassa isino, cirarattaṃ tapassino;
สุปโณฺณ โกสิยสฺสกฺขา, วิสวิชฺชํ อนุตฺตรํฯ
Supaṇṇo kosiyassakkhā, visavijjaṃ anuttaraṃ.
๘๓๓.
833.
‘‘ตํ ภาวิตตฺตญฺญตรํ, สมฺมนฺตํ ปพฺพตนฺตเร;
‘‘Taṃ bhāvitattaññataraṃ, sammantaṃ pabbatantare;
สกฺกจฺจํ ตํ อุปฎฺฐาสิํ, รตฺตินฺทิวมตนฺทิโตฯ
Sakkaccaṃ taṃ upaṭṭhāsiṃ, rattindivamatandito.
๘๓๔.
834.
‘‘โส ตทา ปริจิโณฺณ เม, วตฺตวา พฺรหฺมจริยวา;
‘‘So tadā pariciṇṇo me, vattavā brahmacariyavā;
ทิพฺพํ ปาตุกรี มนฺตํ, กามสา ภควา มมฯ
Dibbaṃ pātukarī mantaṃ, kāmasā bhagavā mama.
๘๓๕.
835.
‘‘ตฺยาหํ มเนฺต ปรตฺถโทฺธ, นาหํ ภายามิ โภคินํ;
‘‘Tyāhaṃ mante paratthaddho, nāhaṃ bhāyāmi bhoginaṃ;
๘๓๖.
836.
‘‘คณฺหามเส มณิํ ตาต, โสมทตฺต วิชานหิ;
‘‘Gaṇhāmase maṇiṃ tāta, somadatta vijānahi;
มา ทเณฺฑน สิริํ ปตฺตํ, กามสา ปชหิมฺหเส’’ฯ
Mā daṇḍena siriṃ pattaṃ, kāmasā pajahimhase’’.
๘๓๗.
837.
‘‘สกํ นิเวสนํ ปตฺตํ, โย ตํ พฺราหฺมณ ปูชยิ;
‘‘Sakaṃ nivesanaṃ pattaṃ, yo taṃ brāhmaṇa pūjayi;
เอวํ กลฺยาณการิสฺส, กิํ โมหา ทุพฺภิมิจฺฉสิ’’ฯ
Evaṃ kalyāṇakārissa, kiṃ mohā dubbhimicchasi’’.
๘๓๘.
838.
ตเมว คนฺตฺวา ยาจสฺสุ, พหุํ ทสฺสติ เต ธนํ’’ฯ
Tameva gantvā yācassu, bahuṃ dassati te dhanaṃ’’.
๘๓๙.
839.
‘‘หตฺถคตํ ปตฺตคตํ, นิกิณฺณํ ขาทิตุํ วรํ;
‘‘Hatthagataṃ pattagataṃ, nikiṇṇaṃ khādituṃ varaṃ;
มา โน สนฺทิฎฺฐิโก อโตฺถ, โสมทตฺต อุปจฺจคา’’ฯ
Mā no sandiṭṭhiko attho, somadatta upaccagā’’.
๘๔๐.
840.
๘๔๑.
841.
มเญฺญ อตฺตกตํ เวรํ, นจิรํ เวทยิสฺสสิ’’ฯ
Maññe attakataṃ veraṃ, naciraṃ vedayissasi’’.
๘๔๒.
842.
‘‘มหายญฺญํ ยชิตฺวาน, เอวํ สุชฺฌนฺติ พฺราหฺมณา;
‘‘Mahāyaññaṃ yajitvāna, evaṃ sujjhanti brāhmaṇā;
มหายญฺญํ ยชิสฺสาม, เอวํ โมกฺขาม ปาปกา’’ฯ
Mahāyaññaṃ yajissāma, evaṃ mokkhāma pāpakā’’.
๘๔๓.
843.
‘‘หนฺท ทานิ อปายามิ, นาหํ อชฺช ตยา สห;
‘‘Handa dāni apāyāmi, nāhaṃ ajja tayā saha;
๘๔๔.
844.
‘‘อิทํ วตฺวาน ปิตรํ, โสมทโตฺต พหุสฺสุโต;
‘‘Idaṃ vatvāna pitaraṃ, somadatto bahussuto;
อุชฺฌาเปตฺวาน ภูตานิ, ตมฺหา ฐานา อปกฺกมิฯ
Ujjhāpetvāna bhūtāni, tamhā ṭhānā apakkami.
๘๔๕.
845.
‘‘คณฺหาเหตํ มหานาคํ, อาหเรตํ มณิํ มม;
‘‘Gaṇhāhetaṃ mahānāgaṃ, āharetaṃ maṇiṃ mama;
อินฺทโคปกวณฺณาโภ, ยสฺส โลหิตโก สิโรฯ
Indagopakavaṇṇābho, yassa lohitako siro.
๘๔๖.
846.
วมฺมิกคฺคคโต เสติ, ตํ ตฺวํ คณฺหาหิ พฺราหฺมณ’’ฯ
Vammikaggagato seti, taṃ tvaṃ gaṇhāhi brāhmaṇa’’.
๘๔๗.
847.
‘‘อโถสเธหิ ทิเพฺพหิ, ชปฺปํ มนฺตปทานิ จ;
‘‘Athosadhehi dibbehi, jappaṃ mantapadāni ca;
เอวํ ตํ อสกฺขิ สตฺถุํ 45, กตฺวา ปริตฺตมตฺตโน’’ฯ
Evaṃ taṃ asakkhi satthuṃ 46, katvā parittamattano’’.
๘๔๘.
848.
‘‘มมํ ทิสฺวาน อายนฺตํ, สพฺพกามสมิทฺธินํ;
‘‘Mamaṃ disvāna āyantaṃ, sabbakāmasamiddhinaṃ;
๘๔๙.
849.
‘‘ปทฺมํ ยถา หตฺถคตํ, ปาณินา ปริมทฺทิตํ;
‘‘Padmaṃ yathā hatthagataṃ, pāṇinā parimadditaṃ;
๘๕๐.
850.
เยน สาวํ มุขํ ตุยฺหํ, มมํ ทิสฺวาน อาคตํ’’ฯ
Yena sāvaṃ mukhaṃ tuyhaṃ, mamaṃ disvāna āgataṃ’’.
๘๕๑.
851.
‘‘สุปินํ ตาต อทฺทกฺขิํ, อิโต มาสํ อโธคตํ;
‘‘Supinaṃ tāta addakkhiṃ, ito māsaṃ adhogataṃ;
ทกฺขิณํ วิย เม พาหุํ, เฉตฺวา รุหิรมกฺขิตํ;
Dakkhiṇaṃ viya me bāhuṃ, chetvā ruhiramakkhitaṃ;
ปุริโส อาทาย ปกฺกามิ, มม โรทนฺติยา สติฯ
Puriso ādāya pakkāmi, mama rodantiyā sati.
๘๕๒.
852.
ตโต ทิวา วา รตฺติํ วา, สุขํ เม โนปลพฺภติ’’ฯ
Tato divā vā rattiṃ vā, sukhaṃ me nopalabbhati’’.
๘๕๓.
853.
เหมชาลปฎิจฺฉนฺนา, ภูริทโตฺต น ทิสฺสติฯ
Hemajālapaṭicchannā, bhūridatto na dissati.
๘๕๔.
854.
กณิการาว สมฺผุลฺลา, ภูริทโตฺต น ทิสฺสติฯ
Kaṇikārāva samphullā, bhūridatto na dissati.
๘๕๕.
855.
‘‘หนฺท ทานิ คมิสฺสาม, ภูริทตฺตนิเวสนํ;
‘‘Handa dāni gamissāma, bhūridattanivesanaṃ;
ธมฺมฎฺฐํ สีลสมฺปนฺนํ, ปสฺสาม ตว ภาตรํ’’ฯ
Dhammaṭṭhaṃ sīlasampannaṃ, passāma tava bhātaraṃ’’.
๘๕๖.
856.
‘‘ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺติํ, ภูริทตฺตสฺส มาตรํ;
‘‘Tañca disvāna āyantiṃ, bhūridattassa mātaraṃ;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, ภูริทตฺตสฺส นาริโยฯ
Bāhā paggayha pakkanduṃ, bhūridattassa nāriyo.
๘๕๗.
857.
‘‘ปุตฺตํ เตเยฺย น ชานาม, อิโต มาสํ อโธคตํ;
‘‘Puttaṃ teyye na jānāma, ito māsaṃ adhogataṃ;
มตํ วา ยทิ วา ชีวํ, ภูริทตฺตํ ยสสฺสินํ’’ฯ
Mataṃ vā yadi vā jīvaṃ, bhūridattaṃ yasassinaṃ’’.
๘๕๘.
858.
‘‘สกุณี หตปุตฺตาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;
‘‘Sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
๘๕๙.
859.
‘‘กุรรี หตฉาปาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;
‘‘Kurarī hatachāpāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
จิรํ ทุเกฺขน ฌายิสฺสํ, ภูริทตฺตํ อปสฺสตีฯ
Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, bhūridattaṃ apassatī.
๘๖๐.
860.
‘‘สา นูน จกฺกวากีว, ปลฺลลสฺมิํ อโนทเก;
‘‘Sā nūna cakkavākīva, pallalasmiṃ anodake;
จิรํ ทุเกฺขน ฌายิสฺสํ, ภูริทตฺตํ อปสฺสตีฯ
Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, bhūridattaṃ apassatī.
๘๖๑.
861.
‘‘กมฺมารานํ ยถา อุกฺกา, อโนฺต ฌายติ โน พหิ;
‘‘Kammārānaṃ yathā ukkā, anto jhāyati no bahi;
เอวํ ฌายามิ โสเกน, ภูริทตฺตํ อปสฺสตี’’ฯ
Evaṃ jhāyāmi sokena, bhūridattaṃ apassatī’’.
๘๖๒.
862.
เสนฺติ ปุตฺตา จ ทารา จ, ภูริทตฺตนิเวสเน’’ฯ
Senti puttā ca dārā ca, bhūridattanivesane’’.
๘๖๓.
863.
‘‘อิทํ สุตฺวาน นิโคฺฆสํ, ภูริทตฺตนิเวสเน;
‘‘Idaṃ sutvāna nigghosaṃ, bhūridattanivesane;
๘๖๔.
864.
‘‘อมฺม อสฺสาส มา โสจิ, เอวํธมฺมา หิ ปาณิโน;
‘‘Amma assāsa mā soci, evaṃdhammā hi pāṇino;
จวนฺติ อุปปชฺชนฺติ, เอสสฺส ปริณามิตา’’ฯ
Cavanti upapajjanti, esassa pariṇāmitā’’.
๘๖๕.
865.
‘‘อหมฺปิ ตาต ชานามิ, เอวํธมฺมา หิ ปาณิโน;
‘‘Ahampi tāta jānāmi, evaṃdhammā hi pāṇino;
โสเกน จ ปเรตสฺมิ, ภูริทตฺตํ อปสฺสตีฯ
Sokena ca paretasmi, bhūridattaṃ apassatī.
๘๖๖.
866.
‘‘อชฺช เจ เม อิมํ รตฺติํ, สุทสฺสน วิชานหิ;
‘‘Ajja ce me imaṃ rattiṃ, sudassana vijānahi;
ภูริทตฺตํ อปสฺสนฺตี, มเญฺญ หิสฺสามิ ชีวิตํ’’ฯ
Bhūridattaṃ apassantī, maññe hissāmi jīvitaṃ’’.
๘๖๗.
867.
‘‘อมฺม อสฺสาส มา โสจิ, อานยิสฺสาม ภาตรํ;
‘‘Amma assāsa mā soci, ānayissāma bhātaraṃ;
ทิโสทิสํ คมิสฺสาม, ภาตุปริเยสนํ จรํฯ
Disodisaṃ gamissāma, bhātupariyesanaṃ caraṃ.
๘๖๘.
868.
‘‘ปพฺพเต คิริทุเคฺคสุ, คาเมสุ นิคเมสุ จ;
‘‘Pabbate giriduggesu, gāmesu nigamesu ca;
๘๖๙.
869.
‘‘หตฺถา ปมุโตฺต อุรโค, ปาเท เต นิปตี ภุสํ;
‘‘Hatthā pamutto urago, pāde te nipatī bhusaṃ;
๘๗๐.
870.
‘‘เนว มยฺหํ อยํ นาโค, อลํ ทุกฺขาย กายจิ;
‘‘Neva mayhaṃ ayaṃ nāgo, alaṃ dukkhāya kāyaci;
ยาวตตฺถิ อหิคฺคาโห, มยา ภิโยฺย น วิชฺชติ’’ฯ
Yāvatatthi ahiggāho, mayā bhiyyo na vijjati’’.
๘๗๑.
871.
อวฺหายนฺตุ สุยุเทฺธน, สุณนฺตุ ปริสา มม’’ฯ
Avhāyantu suyuddhena, suṇantu parisā mama’’.
๘๗๒.
872.
‘‘ตฺวํ มํ นาเคน อาลมฺป, อหํ มณฺฑูกฉาปิยา;
‘‘Tvaṃ maṃ nāgena ālampa, ahaṃ maṇḍūkachāpiyā;
โหตุ โน อพฺภุตํ ตตฺถ, อาสหเสฺสหิ ปญฺจหิ’’ฯ
Hotu no abbhutaṃ tattha, āsahassehi pañcahi’’.
๘๗๓.
873.
‘‘อหญฺหิ วสุมา อโฑฺฒ, ตฺวํ ทลิโทฺทสิ มาณว;
‘‘Ahañhi vasumā aḍḍho, tvaṃ daliddosi māṇava;
โก นุ เต ปาฎิโภคตฺถิ, อุปชูตญฺจ กิํ สิยาฯ
Ko nu te pāṭibhogatthi, upajūtañca kiṃ siyā.
๘๗๔.
874.
‘‘อุปชูตญฺจ เม อสฺส, ปาฎิโภโค จ ตาทิโส;
‘‘Upajūtañca me assa, pāṭibhogo ca tādiso;
โหตุ โน อพฺภุตํ ตตฺถ, อาสหเสฺสหิ ปญฺจหิ’’ฯ
Hotu no abbhutaṃ tattha, āsahassehi pañcahi’’.
๘๗๕.
875.
‘‘สุโณหิ เม มหาราช, วจนํ ภทฺทมตฺถุ เต;
‘‘Suṇohi me mahārāja, vacanaṃ bhaddamatthu te;
ปญฺจนฺนํ เม สหสฺสานํ, ปาฎิโภโค หิ กิตฺติม’’ฯ
Pañcannaṃ me sahassānaṃ, pāṭibhogo hi kittima’’.
๘๗๖.
876.
‘‘เปตฺติกํ วา อิณํ โหติ, ยํ วา โหติ สยํกตํ;
‘‘Pettikaṃ vā iṇaṃ hoti, yaṃ vā hoti sayaṃkataṃ;
กิํ ตฺวํ เอวํ พหุํ มยฺหํ, ธนํ ยาจสิ พฺราหฺมณ’’ฯ
Kiṃ tvaṃ evaṃ bahuṃ mayhaṃ, dhanaṃ yācasi brāhmaṇa’’.
๘๗๗.
877.
อหํ มณฺฑูกฉาปิยา, ฑํสยิสฺสามิ พฺราหฺมณํฯ
Ahaṃ maṇḍūkachāpiyā, ḍaṃsayissāmi brāhmaṇaṃ.
๘๗๘.
878.
‘‘ตํ ตฺวํ ทฎฺฐุํ มหาราช, อชฺช รฎฺฐาภิวฑฺฒน;
‘‘Taṃ tvaṃ daṭṭhuṃ mahārāja, ajja raṭṭhābhivaḍḍhana;
๘๗๙.
879.
‘‘เนว ตํ อติมญฺญามิ, สิปฺปวาเทน มาณว;
‘‘Neva taṃ atimaññāmi, sippavādena māṇava;
อติมโตฺตสิ สิเปฺปน, อุรคํ นาปจายสิ’’ฯ
Atimattosi sippena, uragaṃ nāpacāyasi’’.
๘๘๐.
880.
‘‘อหมฺปิ นาติมญฺญามิ, สิปฺปวาเทน พฺราหฺมณ;
‘‘Ahampi nātimaññāmi, sippavādena brāhmaṇa;
อวิเสน จ นาเคน, ภุสํ วญฺจยเส ชนํฯ
Avisena ca nāgena, bhusaṃ vañcayase janaṃ.
๘๘๑.
881.
‘‘เอวํ เจตํ ชโน ชญฺญา, ยถา ชานามิ ตํ อหํ;
‘‘Evaṃ cetaṃ jano jaññā, yathā jānāmi taṃ ahaṃ;
น ตฺวํ ลภสิ อาลมฺป, ภุสมุฎฺฐิํ 77 กุโต ธนํ’’ฯ
Na tvaṃ labhasi ālampa, bhusamuṭṭhiṃ 78 kuto dhanaṃ’’.
๘๘๒.
882.
โย ตฺวํ เอวํ คตํ นาคํ, อวิโส อติมญฺญสิฯ
Yo tvaṃ evaṃ gataṃ nāgaṃ, aviso atimaññasi.
๘๘๓.
883.
‘‘อาสชฺช โข นํ ชญฺญาสิ, ปุณฺณํ อุคฺคสฺส เตชโส;
‘‘Āsajja kho naṃ jaññāsi, puṇṇaṃ uggassa tejaso;
มเญฺญ ตํ ภสฺมราสิํว, ขิปฺปเมโส กริสฺสติ’’ฯ
Maññe taṃ bhasmarāsiṃva, khippameso karissati’’.
๘๘๔.
884.
‘‘สิยา วิสํ สิลุตฺตสฺส, เทฑฺฑุภสฺส สิลาภุโน;
‘‘Siyā visaṃ siluttassa, deḍḍubhassa silābhuno;
เนว โลหิตสีสสฺส, วิสํ นาคสฺส วิชฺชติ’’ฯ
Neva lohitasīsassa, visaṃ nāgassa vijjati’’.
๘๘๕.
885.
‘‘สุตเมตํ อรหตํ, สญฺญตานํ ตปสฺสินํ;
‘‘Sutametaṃ arahataṃ, saññatānaṃ tapassinaṃ;
อิธ ทานานิ ทตฺวาน, สคฺคํ คจฺฉนฺติ ทายกา;
Idha dānāni datvāna, saggaṃ gacchanti dāyakā;
ชีวโนฺต เทหิ ทานานิ, ยทิ เต อตฺถิ ทาตเวฯ
Jīvanto dehi dānāni, yadi te atthi dātave.
๘๘๖.
886.
‘‘อยํ นาโค มหิทฺธิโก, เตชสฺสี ทุรติกฺกโม;
‘‘Ayaṃ nāgo mahiddhiko, tejassī duratikkamo;
เตน ตํ ฑํสยิสฺสามิ, โส ตํ ภสฺมํ กริสฺสติ’’ฯ
Tena taṃ ḍaṃsayissāmi, so taṃ bhasmaṃ karissati’’.
๘๘๗.
887.
‘‘มยาเปตํ สุตํ สมฺม, สญฺญตานํ ตปสฺสินํ;
‘‘Mayāpetaṃ sutaṃ samma, saññatānaṃ tapassinaṃ;
อิธ ทานานิ ทตฺวาน, สคฺคํ คจฺฉนฺติ ทายกา;
Idha dānāni datvāna, saggaṃ gacchanti dāyakā;
ตฺวเมว เทหิ ชีวโนฺต, ยทิ เต อตฺถิ ทาตเวฯ
Tvameva dehi jīvanto, yadi te atthi dātave.
๘๘๘.
888.
ตาย ตํ ฑํสยิสฺสามิ, สา ตํ ภสฺมํ กริสฺสติ’’ฯ
Tāya taṃ ḍaṃsayissāmi, sā taṃ bhasmaṃ karissati’’.
๘๘๙.
889.
‘‘ยา ธีตา ธตรฎฺฐสฺส, เวมาตา ภคินี มม;
‘‘Yā dhītā dhataraṭṭhassa, vemātā bhaginī mama;
๘๙๐.
890.
‘‘ฉมายํ เจ นิสิญฺจิสฺสํ, พฺรหฺมทตฺต วิชานหิ;
‘‘Chamāyaṃ ce nisiñcissaṃ, brahmadatta vijānahi;
ติณลตานิ โอสโธฺย, อุสฺสุเสฺสยฺยุํ อสํสยํฯ
Tiṇalatāni osadhyo, ussusseyyuṃ asaṃsayaṃ.
๘๙๑.
891.
‘‘อุทฺธํ เจ ปาตยิสฺสามิ, พฺรหฺมทตฺต วิชานหิ;
‘‘Uddhaṃ ce pātayissāmi, brahmadatta vijānahi;
สตฺต วสฺสานิยํ เทโว, น วเสฺส น หิมํ ปเตฯ
Satta vassāniyaṃ devo, na vasse na himaṃ pate.
๘๙๒.
892.
‘‘อุทเก เจ นิสิญฺจิสฺสํ, พฺรหฺมทตฺต วิชานหิ;
‘‘Udake ce nisiñcissaṃ, brahmadatta vijānahi;
๘๙๓.
893.
‘‘โลกฺยํ สชนฺตํ อุทกํ, ปยาคสฺมิํ ปติฎฺฐิตํ;
‘‘Lokyaṃ sajantaṃ udakaṃ, payāgasmiṃ patiṭṭhitaṃ;
โกมํ อโชฺฌหรี ภูโต, โอคาฬฺหํ ยมุนํ นทิํ’’ฯ
Komaṃ ajjhoharī bhūto, ogāḷhaṃ yamunaṃ nadiṃ’’.
๘๙๔.
894.
‘‘ยเทส โลกาธิปตี ยสสฺสี, พาราณสิํ ปกฺริย 87 สมนฺตโต;
‘‘Yadesa lokādhipatī yasassī, bārāṇasiṃ pakriya 88 samantato;
ตสฺสาห ปุโตฺต อุรคูสภสฺส, สุโภโคติ มํ พฺราหฺมณ เวทยนฺติ’’ฯ
Tassāha putto uragūsabhassa, subhogoti maṃ brāhmaṇa vedayanti’’.
๘๙๕.
895.
‘‘สเจ หิ ปุโตฺต อุรคูสภสฺส, กาสิสฺส 89 รโญฺญ อมราธิปสฺส;
‘‘Sace hi putto uragūsabhassa, kāsissa 90 rañño amarādhipassa;
มเหสโกฺข อญฺญตโร ปิตา เต, มเจฺจสุ มาตา ปน เต อตุลฺยา;
Mahesakkho aññataro pitā te, maccesu mātā pana te atulyā;
น ตาทิโส อรหติ พฺราหฺมณสฺส, ทาสมฺปิ โอหาริตุํ 91 มหานุภาโว’’ฯ
Na tādiso arahati brāhmaṇassa, dāsampi ohārituṃ 92 mahānubhāvo’’.
๘๙๖.
896.
‘‘รุกฺขํ นิสฺสาย วิชฺฌิโตฺถ, เอเณยฺยํ ปาตุมาคตํ;
‘‘Rukkhaṃ nissāya vijjhittho, eṇeyyaṃ pātumāgataṃ;
๘๙๗.
897.
‘‘ตํ ตฺวํ ปติตมทฺทกฺขิ, อรญฺญสฺมิํ พฺรหาวเน;
‘‘Taṃ tvaṃ patitamaddakkhi, araññasmiṃ brahāvane;
สมํ สกาชมาทาย, สายํ นิโคฺรธุปาคมิฯ
Samaṃ sakājamādāya, sāyaṃ nigrodhupāgami.
๘๙๘.
898.
โกกิลาภิรุทํ รมฺมํ, ธุวํ หริตสทฺทลํฯ
Kokilābhirudaṃ rammaṃ, dhuvaṃ haritasaddalaṃ.
๘๙๙.
899.
‘‘ตตฺถ เต โส ปาตุรหุ, อิทฺธิยา ยสสา ชลํ;
‘‘Tattha te so pāturahu, iddhiyā yasasā jalaṃ;
มหานุภาโว ภาตา เม, กญฺญาหิ ปริวาริโตฯ
Mahānubhāvo bhātā me, kaññāhi parivārito.
๙๐๐.
900.
‘‘โส เตน ปริจิโณฺณ ตฺวํ, สพฺพกาเมหิ ตปฺปิโต;
‘‘So tena pariciṇṇo tvaṃ, sabbakāmehi tappito;
อทุฎฺฐสฺส ตุวํ ทุพฺภิ, ตํ เต เวรํ อิธาคตํฯ
Aduṭṭhassa tuvaṃ dubbhi, taṃ te veraṃ idhāgataṃ.
๙๐๑.
901.
‘‘ขิปฺปํ คีวํ ปสาเรหิ, น เต ทสฺสามิ ชีวิตํ;
‘‘Khippaṃ gīvaṃ pasārehi, na te dassāmi jīvitaṃ;
ภาตุ ปริสรํ เวรํ, เฉทยิสฺสามิ เต สิรํ’’ฯ
Bhātu parisaraṃ veraṃ, chedayissāmi te siraṃ’’.
๙๐๒.
902.
‘‘อชฺฌายโก ยาจโยคี, อาหุตคฺคิ จ พฺราหฺมโณ;
‘‘Ajjhāyako yācayogī, āhutaggi ca brāhmaṇo;
๙๐๓.
903.
‘‘ยํ ปูรํ ธตรฎฺฐสฺส, โอคาฬฺหํ ยมุนํ นทิํ;
‘‘Yaṃ pūraṃ dhataraṭṭhassa, ogāḷhaṃ yamunaṃ nadiṃ;
โชตเต สพฺพโสวณฺณํ, คิริมาหจฺจ ยามุนํฯ
Jotate sabbasovaṇṇaṃ, girimāhacca yāmunaṃ.
๙๐๔.
904.
‘‘ตตฺถ เต ปุริสพฺยคฺฆา, โสทริยา มม ภาตโร;
‘‘Tattha te purisabyagghā, sodariyā mama bhātaro;
ยถา เต ตตฺถ วกฺขนฺติ, ตถา เหสฺสสิ พฺราหฺมณ’’ฯ
Yathā te tattha vakkhanti, tathā hessasi brāhmaṇa’’.
๙๐๕.
905.
‘‘อนิตฺตรา อิตฺตรสมฺปยุตฺตา, ยญฺญา จ เวทา จ สุโภคโลเก;
‘‘Anittarā ittarasampayuttā, yaññā ca vedā ca subhogaloke;
ตทคฺครยฺหญฺหิ วินินฺทมาโน, ชหาติ วิตฺตญฺจ สตญฺจ ธมฺมํฯ
Tadaggarayhañhi vinindamāno, jahāti vittañca satañca dhammaṃ.
๙๐๖.
906.
‘‘อเชฺฌนมริยา ปถวิํ ชนินฺทา, เวสฺสา กสิํ ปาริจริยญฺจ สุทฺทา;
‘‘Ajjhenamariyā pathaviṃ janindā, vessā kasiṃ pāricariyañca suddā;
อุปาคุ ปเจฺจกํ ยถาปเทสํ, กตาหุ เอเต วสินาติ อาหุ’’ฯ
Upāgu paccekaṃ yathāpadesaṃ, katāhu ete vasināti āhu’’.
๙๐๗.
907.
‘‘ธาตา วิธาตา วรุโณ กุเวโร, โสโม ยโม จนฺทิมา วายุ สูริโย;
‘‘Dhātā vidhātā varuṇo kuvero, somo yamo candimā vāyu sūriyo;
เอเตปิ ยญฺญํ ปุถุโส ยชิตฺวา, อชฺฌายกานํ อโถ สพฺพกาเมฯ
Etepi yaññaṃ puthuso yajitvā, ajjhāyakānaṃ atho sabbakāme.
๙๐๘.
908.
‘‘วิกาสิตา จาปสตานิ ปญฺจ, โย อชฺชุโน พลวา ภีมเสโน;
‘‘Vikāsitā cāpasatāni pañca, yo ajjuno balavā bhīmaseno;
สหสฺสพาหุ อสโม ปถพฺยา, โสปิ ตทา มาทหิ ชาตเวทํ’’ฯ
Sahassabāhu asamo pathabyā, sopi tadā mādahi jātavedaṃ’’.
๙๐๙.
909.
‘‘โย พฺราหฺมเณ โภชยิ ทีฆรตฺตํ, อเนฺนน ปาเนน ยถานุภาวํ;
‘‘Yo brāhmaṇe bhojayi dīgharattaṃ, annena pānena yathānubhāvaṃ;
ปสนฺนจิโตฺต อนุโมทมาโน, สุโภค เทวญฺญตโร อโหสิ’’ฯ
Pasannacitto anumodamāno, subhoga devaññataro ahosi’’.
๙๑๐.
910.
‘‘มหาสนํ เทวมโนมวณฺณํ, โย สปฺปินา อสกฺขิ โภเชตุมคฺคิํ 101;
‘‘Mahāsanaṃ devamanomavaṇṇaṃ, yo sappinā asakkhi bhojetumaggiṃ 102;
ส ยญฺญตนฺตํ วรโต ยชิตฺวา, ทิพฺพํ คติํ มุจลินฺทชฺฌคจฺฉิ’’ฯ
Sa yaññatantaṃ varato yajitvā, dibbaṃ gatiṃ mucalindajjhagacchi’’.
๙๑๑.
911.
‘‘มหานุภาโว วสฺสสหสฺสชีวี, โย ปพฺพชี ทสฺสเนโยฺย อุฬาโร;
‘‘Mahānubhāvo vassasahassajīvī, yo pabbajī dassaneyyo uḷāro;
๙๑๒.
912.
‘‘โย สาครนฺตํ สาคโร วิชิตฺวา, ยูปํ สุภํ โสณฺณมยํ 107 อุฬารํ;
‘‘Yo sāgarantaṃ sāgaro vijitvā, yūpaṃ subhaṃ soṇṇamayaṃ 108 uḷāraṃ;
อุเสฺสสิ เวสฺสานรมาทหาโน, สุโภค เทวญฺญตโร อโหสิฯ
Ussesi vessānaramādahāno, subhoga devaññataro ahosi.
๙๑๓.
913.
สโลมปาโท ปริจริยมคฺคิํ, อโงฺค สหสฺสกฺขปุรชฺฌคจฺฉิ’’ฯ
Salomapādo paricariyamaggiṃ, aṅgo sahassakkhapurajjhagacchi’’.
๙๑๔.
914.
‘‘มหิทฺธิโก เทววโร ยสสฺสี, เสนาปติ ติทิเว วาสวสฺส;
‘‘Mahiddhiko devavaro yasassī, senāpati tidive vāsavassa;
โส โสมยาเคน มลํ วิหนฺตฺวา, สุโภค เทวญฺญตโร อโหสิ’’ฯ
So somayāgena malaṃ vihantvā, subhoga devaññataro ahosi’’.
๙๑๕.
915.
‘‘อการยิ โลกมิมํ ปรญฺจ, ภาคีรถิํ หิมวนฺตญฺจ คิชฺฌํ 113;
‘‘Akārayi lokamimaṃ parañca, bhāgīrathiṃ himavantañca gijjhaṃ 114;
โย อิทฺธิมา เทววโร ยสสฺสี, โสปิ ตทา อาทหิ ชาตเวทํฯ
Yo iddhimā devavaro yasassī, sopi tadā ādahi jātavedaṃ.
๙๑๖.
916.
เอเต จ อเญฺญ จ นคา มหนฺตา, จิตฺยา กตา ยญฺญกเรหิ มาหุ’’ฯ
Ete ca aññe ca nagā mahantā, cityā katā yaññakarehi māhu’’.
๙๑๗.
917.
‘‘อชฺฌายกํ มนฺตคุณูปปนฺนํ, ตปสฺสินํ ยาจโยโคติธาหุ 119;
‘‘Ajjhāyakaṃ mantaguṇūpapannaṃ, tapassinaṃ yācayogotidhāhu 120;
ตีเร สมุทฺทสฺสุทกํ สชนฺตํ 121, สาคโรโชฺฌหริ เตนเปโยฺยฯ
Tīre samuddassudakaṃ sajantaṃ 122, sāgarojjhohari tenapeyyo.
๙๑๘.
918.
‘‘อายาควตฺถูนิ ปุถู ปถพฺยา, สํวิชฺชนฺติ พฺราหฺมณา วาสวสฺส;
‘‘Āyāgavatthūni puthū pathabyā, saṃvijjanti brāhmaṇā vāsavassa;
ปุริมํ ทิสํ ปจฺฉิมํ ทกฺขิณุตฺตรํ, สํวิชฺชมานา ชนยนฺติ เวทํ’’ฯ
Purimaṃ disaṃ pacchimaṃ dakkhiṇuttaraṃ, saṃvijjamānā janayanti vedaṃ’’.
๙๑๙.
919.
‘‘กลี หิ ธีราน กฎํ มคานํ, ภวนฺติ เวทชฺฌคตานริฎฺฐ;
‘‘Kalī hi dhīrāna kaṭaṃ magānaṃ, bhavanti vedajjhagatānariṭṭha;
มรีจิธมฺมํ อสเมกฺขิตตฺตา, มายาคุณา นาติวหนฺติ ปญฺญํฯ
Marīcidhammaṃ asamekkhitattā, māyāguṇā nātivahanti paññaṃ.
๙๒๐.
920.
‘‘เวทา น ตาณาย ภวนฺติ ทสฺส, มิตฺตทฺทุโน ภูนหุโน นรสฺส;
‘‘Vedā na tāṇāya bhavanti dassa, mittadduno bhūnahuno narassa;
น ตายเต ปริจิโณฺณ จ อคฺคิ, โทสนฺตรํ มจฺจมนริยกมฺมํฯ
Na tāyate pariciṇṇo ca aggi, dosantaraṃ maccamanariyakammaṃ.
๙๒๑.
921.
‘‘สพฺพญฺจ มจฺจา สธนํ สโภคํ 123, อาทีปิตํ ทารุ ติเณน มิสฺสํ;
‘‘Sabbañca maccā sadhanaṃ sabhogaṃ 124, ādīpitaṃ dāru tiṇena missaṃ;
๙๒๒.
922.
‘‘ยถาปิ ขีรํ วิปริณามธมฺมํ, ทธิ ภวิตฺวา นวนีตมฺปิ โหติ;
‘‘Yathāpi khīraṃ vipariṇāmadhammaṃ, dadhi bhavitvā navanītampi hoti;
เอวมฺปิ อคฺคิ วิปริณามธโมฺม, เตโช สโมโรหตี โยคยุโตฺตฯ
Evampi aggi vipariṇāmadhammo, tejo samorohatī yogayutto.
๙๒๓.
923.
‘‘น ทิสฺสตี อคฺคิมนุปฺปวิโฎฺฐ, สุเกฺขสุ กเฎฺฐสุ นเวสุ จาปิ;
‘‘Na dissatī aggimanuppaviṭṭho, sukkhesu kaṭṭhesu navesu cāpi;
นามตฺถมาโน 129 อรณีนเรน, นากมฺมุนา ชายติ ชาตเวโทฯ
Nāmatthamāno 130 araṇīnarena, nākammunā jāyati jātavedo.
๙๒๔.
924.
‘‘สเจ หิ อคฺคิ อนฺตรโต วเสยฺย, สุเกฺขสุ กเฎฺฐสุ นเวสุ จาปิ;
‘‘Sace hi aggi antarato vaseyya, sukkhesu kaṭṭhesu navesu cāpi;
สพฺพานิ สุเสฺสยฺยุ วนานิ โลเก, สุกฺขานิ กฎฺฐานิ จ ปชฺชเลยฺยุํฯ
Sabbāni susseyyu vanāni loke, sukkhāni kaṭṭhāni ca pajjaleyyuṃ.
๙๒๕.
925.
‘‘กโรติ เจ ทารุติเณน ปุญฺญํ, โภชํ นโร ธูมสิขิํ ปตาปวํ;
‘‘Karoti ce dārutiṇena puññaṃ, bhojaṃ naro dhūmasikhiṃ patāpavaṃ;
องฺคาริกา โลณกรา จ สูทา, สรีรทาหาปิ กเรยฺยุ ปุญฺญํฯ
Aṅgārikā loṇakarā ca sūdā, sarīradāhāpi kareyyu puññaṃ.
๙๒๖.
926.
‘‘อถ เจ หิ เอเต น กโรนฺติ ปุญฺญํ, อเชฺฌนมคฺคิํ อิธ ตปฺปยิตฺวา;
‘‘Atha ce hi ete na karonti puññaṃ, ajjhenamaggiṃ idha tappayitvā;
น โกจิ โลกสฺมิํ กโรติ ปุญฺญํ, โภชํ นโร ธูมสิขิํ ปตาปวํฯ
Na koci lokasmiṃ karoti puññaṃ, bhojaṃ naro dhūmasikhiṃ patāpavaṃ.
๙๒๗.
927.
‘‘กถญฺหิ โลกาปจิโต สมาโน, อมนุญฺญคนฺธํ พหูนํ อกนฺตํ;
‘‘Kathañhi lokāpacito samāno, amanuññagandhaṃ bahūnaṃ akantaṃ;
ยเทว มจฺจา ปริวชฺชยนฺติ, ตทปฺปสตฺถํ ทฺวิรสญฺญุ ภุเญฺชฯ
Yadeva maccā parivajjayanti, tadappasatthaṃ dvirasaññu bhuñje.
๙๒๘.
928.
‘‘สิขิมฺปิ เทเวสุ วทนฺติ เหเก, อาปํ มิลกฺขู 131 ปน เทวมาหุ;
‘‘Sikhimpi devesu vadanti heke, āpaṃ milakkhū 132 pana devamāhu;
สเพฺพว เอเต วิตถํ ภณนฺติ 133, อคฺคี น เทวญฺญตโร น จาโปฯ
Sabbeva ete vitathaṃ bhaṇanti 134, aggī na devaññataro na cāpo.
๙๒๙.
929.
‘‘อนินฺทฺริยพทฺธมสญฺญกายํ 135, เวสฺสานรํ กมฺมกรํ ปชานํ;
‘‘Anindriyabaddhamasaññakāyaṃ 136, vessānaraṃ kammakaraṃ pajānaṃ;
ปริจริย มคฺคิํ สุคติํ กถํ วเช, ปาปานิ กมฺมานิ ปกุพฺพมาโน 137ฯ
Paricariya maggiṃ sugatiṃ kathaṃ vaje, pāpāni kammāni pakubbamāno 138.
๙๓๐.
930.
‘‘สพฺพาภิภู ตาหุธ ชีวิกตฺถา, อคฺคิสฺส พฺรหฺมา ปริจารโกติ;
‘‘Sabbābhibhū tāhudha jīvikatthā, aggissa brahmā paricārakoti;
สพฺพานุภาวี จ วสี กิมตฺถํ, อนิมฺมิโต นิมฺมิตํ วนฺทิตสฺสฯ
Sabbānubhāvī ca vasī kimatthaṃ, animmito nimmitaṃ vanditassa.
๙๓๑.
931.
‘‘หสฺสํ อนิชฺฌานขมํ อตจฺฉํ, สกฺการเหตุ ปกิริํสุ ปุเพฺพ;
‘‘Hassaṃ anijjhānakhamaṃ atacchaṃ, sakkārahetu pakiriṃsu pubbe;
เต ลาภสกฺกาเร อปาตุโภเนฺต, สนฺธาปิตา 139 ชนฺตุภิ สนฺติธมฺมํฯ
Te lābhasakkāre apātubhonte, sandhāpitā 140 jantubhi santidhammaṃ.
๙๓๒.
932.
‘‘อเชฺฌนมริยา ปถวิํ ชนินฺทา, เวสฺสา กสิํ ปาริจริยญฺจ สุทฺทา;
‘‘Ajjhenamariyā pathaviṃ janindā, vessā kasiṃ pāricariyañca suddā;
อุปาคุ ปเจฺจกํ ยถาปเทสํ, กตาหุ เอเต วสินาติ อาหุฯ
Upāgu paccekaṃ yathāpadesaṃ, katāhu ete vasināti āhu.
๙๓๓.
933.
‘‘เอตญฺจ สจฺจํ วจนํ ภเวยฺย, ยถา อิทํ ภาสิตํ พฺราหฺมเณหิ;
‘‘Etañca saccaṃ vacanaṃ bhaveyya, yathā idaṃ bhāsitaṃ brāhmaṇehi;
นาขตฺติโย ชาตุ ลเภถ รชฺชํ, นาพฺราหฺมโณ มนฺตปทานิ สิเกฺข;
Nākhattiyo jātu labhetha rajjaṃ, nābrāhmaṇo mantapadāni sikkhe;
นาญฺญตฺร เวเสฺสหิ กสิํ กเรยฺย, สุโทฺท น มุเจฺจ ปรเปสนาย 141ฯ
Nāññatra vessehi kasiṃ kareyya, suddo na mucce parapesanāya 142.
๙๓๔.
934.
‘‘ยสฺมา จ เอตํ วจนํ อภูตํ, มุสาวิเม โอทริยา ภณนฺติ;
‘‘Yasmā ca etaṃ vacanaṃ abhūtaṃ, musāvime odariyā bhaṇanti;
ตทปฺปปญฺญา อภิสทฺทหนฺติ, ปสฺสนฺติ ตํ ปณฺฑิตา อตฺตนาวฯ
Tadappapaññā abhisaddahanti, passanti taṃ paṇḍitā attanāva.
๙๓๕.
935.
‘‘ขตฺยา หิ เวสฺสานํ 143 พลิํ หรนฺติ, อาทาย สตฺถานิ จรนฺติ พฺราหฺมณา;
‘‘Khatyā hi vessānaṃ 144 baliṃ haranti, ādāya satthāni caranti brāhmaṇā;
ตํ ตาทิสํ สงฺขุภิตํ ปภินฺนํ, กสฺมา พฺรหฺมา นุชฺชุ กโรติ โลกํฯ
Taṃ tādisaṃ saṅkhubhitaṃ pabhinnaṃ, kasmā brahmā nujju karoti lokaṃ.
๙๓๖.
936.
‘‘สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก, พฺรหฺมา พหูภูตปตี 145 ปชานํ;
‘‘Sace hi so issaro sabbaloke, brahmā bahūbhūtapatī 146 pajānaṃ;
กิํ สพฺพโลกํ วิทหี อลกฺขิํ, กิํ สพฺพโลกํ น สุขิํ อกาสิฯ
Kiṃ sabbalokaṃ vidahī alakkhiṃ, kiṃ sabbalokaṃ na sukhiṃ akāsi.
๙๓๗.
937.
‘‘สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก, พฺรหฺมา พหูภูตปตี ปชานํ;
‘‘Sace hi so issaro sabbaloke, brahmā bahūbhūtapatī pajānaṃ;
๙๓๘.
938.
‘‘สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก, พฺรหฺมา พหูภูตปตี ปชานํ;
‘‘Sace hi so issaro sabbaloke, brahmā bahūbhūtapatī pajānaṃ;
อธมฺมิโก ภูตปตี อริฎฺฐ, ธเมฺม สติ โย วิทหี อธมฺมํฯ
Adhammiko bhūtapatī ariṭṭha, dhamme sati yo vidahī adhammaṃ.
๙๓๙.
939.
‘‘กีฎา ปฎงฺคา อุรคา จ เภกา 151, หนฺตฺวา กิมี สุชฺฌติ มกฺขิกา จ;
‘‘Kīṭā paṭaṅgā uragā ca bhekā 152, hantvā kimī sujjhati makkhikā ca;
เอเตปิ ธมฺมา อนริยรูปา, กโมฺพชกานํ วิตถา พหูนํฯ
Etepi dhammā anariyarūpā, kambojakānaṃ vitathā bahūnaṃ.
๙๔๐.
940.
‘‘สเจ หิ โส สุชฺฌติ โย หนาติ, หโตปิ โส สคฺคมุเปติ ฐานํ;
‘‘Sace hi so sujjhati yo hanāti, hatopi so saggamupeti ṭhānaṃ;
โภวาทิ โภวาทิน มารเยยฺยุํ 153, เย จาปิ เตสํ อภิสทฺทเหยฺยุํฯ
Bhovādi bhovādina mārayeyyuṃ 154, ye cāpi tesaṃ abhisaddaheyyuṃ.
๙๔๑.
941.
‘‘เนว มิคา น ปสู โนปิ คาโว, อายาจนฺติ อตฺตวธาย เกจิ;
‘‘Neva migā na pasū nopi gāvo, āyācanti attavadhāya keci;
วิปฺผนฺทมาเน อิธ ชีวิกตฺถา, ยเญฺญสุ ปาเณ ปสุมารภนฺติ 155ฯ
Vipphandamāne idha jīvikatthā, yaññesu pāṇe pasumārabhanti 156.
๙๔๒.
942.
‘‘ยูปุสฺสเน 157 ปสุพเนฺธ จ พาลา, จิเตฺตหิ วเณฺณหิ มุขํ นยนฺติ;
‘‘Yūpussane 158 pasubandhe ca bālā, cittehi vaṇṇehi mukhaṃ nayanti;
อยํ เต ยูโป กามทุโห ปรตฺถ, ภวิสฺสติ สสฺสโต สมฺปราเยฯ
Ayaṃ te yūpo kāmaduho parattha, bhavissati sassato samparāye.
๙๔๓.
943.
‘‘สเจ จ ยูเป มณิสงฺขมุตฺตํ, ธญฺญํ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ;
‘‘Sace ca yūpe maṇisaṅkhamuttaṃ, dhaññaṃ dhanaṃ rajataṃ jātarūpaṃ;
สุเกฺขสุ กเฎฺฐสุ นเวสุ จาปิ, สเจ ทุเห ติทิเว สพฺพกาเม;
Sukkhesu kaṭṭhesu navesu cāpi, sace duhe tidive sabbakāme;
เตวิชฺชสงฺฆาว ปุถู ยเชยฺยุํ, อพฺราหฺมณํ 159 กญฺจิ น ยาชเยยฺยุํฯ
Tevijjasaṅghāva puthū yajeyyuṃ, abrāhmaṇaṃ 160 kañci na yājayeyyuṃ.
๙๔๔.
944.
‘‘กุโต จ ยูเป มณิสงฺขมุตฺตํ, ธญฺญํ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ;
‘‘Kuto ca yūpe maṇisaṅkhamuttaṃ, dhaññaṃ dhanaṃ rajataṃ jātarūpaṃ;
สุเกฺขสุ กเฎฺฐสุ นเวสุ จาปิ, กุโต ทุเห ติทิเว สพฺพกาเมฯ
Sukkhesu kaṭṭhesu navesu cāpi, kuto duhe tidive sabbakāme.
๙๔๕.
945.
‘‘สฐา จ ลุทฺทา จ ปลุทฺธพาลา 161, จิเตฺตหิ วเณฺณหิ มุขํ นยนฺติ;
‘‘Saṭhā ca luddā ca paluddhabālā 162, cittehi vaṇṇehi mukhaṃ nayanti;
อาทาย อคฺคิํ มม เทหิ วิตฺตํ, ตโต สุขี โหหิสิ สพฺพกาเมฯ
Ādāya aggiṃ mama dehi vittaṃ, tato sukhī hohisi sabbakāme.
๙๔๖.
946.
‘‘ตมคฺคิหุตฺตํ สรณํ ปวิสฺส, จิเตฺตหิ วเณฺณหิ มุขํ นยนฺติ;
‘‘Tamaggihuttaṃ saraṇaṃ pavissa, cittehi vaṇṇehi mukhaṃ nayanti;
โอโรปยิตฺวา เกสมสฺสุํ นขญฺจ, เวเทหิ วิตฺตํ อติคาฬฺหยนฺติ 163ฯ
Oropayitvā kesamassuṃ nakhañca, vedehi vittaṃ atigāḷhayanti 164.
๙๔๗.
947.
‘‘กากา อุลูกํว รโห ลภิตฺวา, เอกํ สมานํ พหุกา สเมจฺจ;
‘‘Kākā ulūkaṃva raho labhitvā, ekaṃ samānaṃ bahukā samecca;
อนฺนานิ ภุตฺวา กุหกา กุหิตฺวา, มุณฺฑํ กริตฺวา ยญฺญปโถสฺสชนฺติฯ
Annāni bhutvā kuhakā kuhitvā, muṇḍaṃ karitvā yaññapathossajanti.
๙๔๘.
948.
‘‘เอวญฺหิ โส วญฺจิโต พฺราหฺมเณหิ, เอโก สมาโน พหุกา 165 สเมจฺจ;
‘‘Evañhi so vañcito brāhmaṇehi, eko samāno bahukā 166 samecca;
เต โยคโยเคน วิลุมฺปมานา, ทิฎฺฐํ อทิเฎฺฐน ธนํ หรนฺติฯ
Te yogayogena vilumpamānā, diṭṭhaṃ adiṭṭhena dhanaṃ haranti.
๙๔๙.
949.
‘‘อกาสิยา ราชูหิวานุสิฎฺฐา, ตทสฺส อาทาย ธนํ หรนฺติ;
‘‘Akāsiyā rājūhivānusiṭṭhā, tadassa ādāya dhanaṃ haranti;
เต ตาทิสา โจรสมา อสนฺตา, วชฺฌา น หญฺญนฺติ อริฎฺฐ โลเกฯ
Te tādisā corasamā asantā, vajjhā na haññanti ariṭṭha loke.
๙๕๐.
950.
‘‘อินฺทสฺส พาหารสิ ทกฺขิณาติ, ยเญฺญสุ ฉินฺทนฺติ ปลาสยฎฺฐิํ;
‘‘Indassa bāhārasi dakkhiṇāti, yaññesu chindanti palāsayaṭṭhiṃ;
ตํ เจปิ สจฺจํ มฆวา ฉินฺนพาหุ, เกนสฺส อิโนฺท อสุเร ชินาติฯ
Taṃ cepi saccaṃ maghavā chinnabāhu, kenassa indo asure jināti.
๙๕๑.
951.
‘‘ตเญฺจว ตุจฺฉํ มฆวา สมงฺคี, หนฺตา อวโชฺฌ ปรโม ส เทโว 167;
‘‘Tañceva tucchaṃ maghavā samaṅgī, hantā avajjho paramo sa devo 168;
มนฺตา อิเม พฺราหฺมณา ตุจฺฉรูปา, สนฺทิฎฺฐิกา วญฺจนา เอส โลเกฯ
Mantā ime brāhmaṇā tuccharūpā, sandiṭṭhikā vañcanā esa loke.
๙๕๒.
952.
‘‘มาลาคิริ หิมวา โย จ คิโชฺฌ, สุทสฺสโน นิสโภ กุเวรุ;
‘‘Mālāgiri himavā yo ca gijjho, sudassano nisabho kuveru;
เอเต จ อเญฺญ จ นคา มหนฺตา, จิตฺยา กตา ยญฺญกเรหิ มาหุฯ
Ete ca aññe ca nagā mahantā, cityā katā yaññakarehi māhu.
๙๕๓.
953.
‘‘ยถาปการานิ หิ อิฎฺฐกานิ, จิตฺยา กตา ยญฺญกเรหิ มาหุ;
‘‘Yathāpakārāni hi iṭṭhakāni, cityā katā yaññakarehi māhu;
น ปพฺพตา โหนฺติ ตถาปการา, อญฺญา ทิสา อจลา ติฎฺฐเสลาฯ
Na pabbatā honti tathāpakārā, aññā disā acalā tiṭṭhaselā.
๙๕๔.
954.
‘‘น อิฎฺฐกา โหนฺติ สิลา จิเรน 169, น ตตฺถ สญฺชายติ อโย น โลหํ;
‘‘Na iṭṭhakā honti silā cirena 170, na tattha sañjāyati ayo na lohaṃ;
ยญฺญญฺจ เอตํ ปริวณฺณยนฺตา, จิตฺยา กตา ยญฺญกเรหิ มาหุฯ
Yaññañca etaṃ parivaṇṇayantā, cityā katā yaññakarehi māhu.
๙๕๕.
955.
‘‘อชฺฌายกํ มนฺตคุณูปปนฺนํ, ตปสฺสินํ ยาจโยโคติธาหุ;
‘‘Ajjhāyakaṃ mantaguṇūpapannaṃ, tapassinaṃ yācayogotidhāhu;
ตีเร สมุทฺทสฺสุทกํ สชนฺตํ, ตํ สาคโรโชฺฌหริ เตนเปโยฺยฯ
Tīre samuddassudakaṃ sajantaṃ, taṃ sāgarojjhohari tenapeyyo.
๙๕๖.
956.
‘‘ปโรสหสฺสมฺปิ สมนฺตเวเท, มนฺตูปปเนฺน นทิโย วหนฺติ;
‘‘Parosahassampi samantavede, mantūpapanne nadiyo vahanti;
น เตน พฺยาปนฺนรสูทกา น, กสฺมา สมุโทฺท อตุโล อเปโยฺยฯ
Na tena byāpannarasūdakā na, kasmā samuddo atulo apeyyo.
๙๕๗.
957.
‘‘เย เกจิ กูปา อิธ ชีวโลเก, โลณูทกา กูปขเณหิ ขาตา;
‘‘Ye keci kūpā idha jīvaloke, loṇūdakā kūpakhaṇehi khātā;
น พฺราหฺมณโชฺฌหรเณน 171 เตสุ, อาโป อเปโยฺย ทฺวิรสญฺญุ มาหุฯ
Na brāhmaṇajjhoharaṇena 172 tesu, āpo apeyyo dvirasaññu māhu.
๙๕๘.
958.
‘‘ปุเร ปุรตฺถา กา กสฺส ภริยา, มโน มนุสฺสํ อชเนสิ ปุเพฺพ;
‘‘Pure puratthā kā kassa bhariyā, mano manussaṃ ajanesi pubbe;
เตนาปิ ธเมฺมน น โกจิ หีโน, เอวมฺปิ โวสฺสคฺควิภงฺคมาหุ 173ฯ
Tenāpi dhammena na koci hīno, evampi vossaggavibhaṅgamāhu 174.
๙๕๙.
959.
‘‘จณฺฑาลปุโตฺตปิ อธิจฺจ เวเท, ภาเสยฺย มเนฺต กุสโล มตีมา 175;
‘‘Caṇḍālaputtopi adhicca vede, bhāseyya mante kusalo matīmā 176;
น ตสฺส มุทฺธาปิ ผเลยฺย สตฺตธา, มนฺตา อิเม อตฺตวธาย กตา 177ฯ
Na tassa muddhāpi phaleyya sattadhā, mantā ime attavadhāya katā 178.
๙๖๐.
960.
‘‘วาจากตา คิทฺธิกตา 179 คหีตา, ทุโมฺมจยา กพฺยปถานุปนฺนา;
‘‘Vācākatā giddhikatā 180 gahītā, dummocayā kabyapathānupannā;
พาลาน จิตฺตํ วิสเม นิวิฎฺฐํ, ตทปฺปปญฺญา อภิสทฺทหนฺติฯ
Bālāna cittaṃ visame niviṭṭhaṃ, tadappapaññā abhisaddahanti.
๙๖๑.
961.
‘‘สีหสฺส พฺยคฺฆสฺส จ ทีปิโน จ, น วิชฺชตี โปริสิยํพเลน;
‘‘Sīhassa byagghassa ca dīpino ca, na vijjatī porisiyaṃbalena;
มนุสฺสภาโว จ ควํว เปโกฺข, ชาตี หิ เตสํ อสมา สมานา 181ฯ
Manussabhāvo ca gavaṃva pekkho, jātī hi tesaṃ asamā samānā 182.
๙๖๒.
962.
‘‘สเจ จ ราชา ปถวิํ วิชิตฺวา, สชีววา อสฺสวปาริสโชฺช;
‘‘Sace ca rājā pathaviṃ vijitvā, sajīvavā assavapārisajjo;
สยเมว โส สตฺตุสงฺฆํ วิเชยฺย, ตสฺสปฺปชา นิจฺจสุขี 183 ภเวยฺยฯ
Sayameva so sattusaṅghaṃ vijeyya, tassappajā niccasukhī 184 bhaveyya.
๙๖๓.
963.
‘‘ขตฺติยมนฺตา จ ตโย จ เวทา, อเตฺถน เอเต สมกา ภวนฺติ;
‘‘Khattiyamantā ca tayo ca vedā, atthena ete samakā bhavanti;
เตสญฺจ อตฺถํ อวินิจฺฉินิตฺวา, น พุชฺฌตี โอฆปถํว ฉนฺนํฯ
Tesañca atthaṃ avinicchinitvā, na bujjhatī oghapathaṃva channaṃ.
๙๖๔.
964.
‘‘ขตฺติยมนฺตา จ ตโย จ เวทา, อเตฺถน เอเต สมกา ภวนฺติ;
‘‘Khattiyamantā ca tayo ca vedā, atthena ete samakā bhavanti;
ลาโภ อลาโภ อยโส ยโส จ, สเพฺพว เตสํ จตุนฺนญฺจ 185 ธมฺมาฯ
Lābho alābho ayaso yaso ca, sabbeva tesaṃ catunnañca 186 dhammā.
๙๖๕.
965.
‘‘ยถาปิ อิพฺภา ธนธญฺญเหตุ, กมฺมานิ กโรนฺติ 187 ปุถู ปถพฺยา;
‘‘Yathāpi ibbhā dhanadhaññahetu, kammāni karonti 188 puthū pathabyā;
เตวิชฺชสงฺฆา จ ตเถว อชฺช, กมฺมานิ กโรนฺติ 189 ปุถู ปถพฺยาฯ
Tevijjasaṅghā ca tatheva ajja, kammāni karonti 190 puthū pathabyā.
๙๖๖.
966.
‘‘อิเพฺภหิ เย เต 191 สมกา ภวนฺติ, นิจฺจุสฺสุกา กามคุเณสุ ยุตฺตา;
‘‘Ibbhehi ye te 192 samakā bhavanti, niccussukā kāmaguṇesu yuttā;
กมฺมานิ กโรนฺติ 193 ปุถู ปถพฺยา, ตทปฺปปญฺญา ทฺวิรสญฺญุรา เต’’ฯ
Kammāni karonti 194 puthū pathabyā, tadappapaññā dvirasaññurā te’’.
๙๖๗.
967.
‘‘กสฺส เภรี มุทิงฺคา จ, สงฺขาปณวทินฺทิมา;
‘‘Kassa bherī mudiṅgā ca, saṅkhāpaṇavadindimā;
ปุรโต ปฎิปนฺนานิ, หาสยนฺตา รเถสภํฯ
Purato paṭipannāni, hāsayantā rathesabhaṃ.
๙๖๘.
968.
‘‘กสฺส กญฺจนปเฎฺฎน, ปุถุนา วิชฺชุวณฺณินา;
‘‘Kassa kañcanapaṭṭena, puthunā vijjuvaṇṇinā;
ยุวา กลาปสนฺนโทฺธ, โก เอติ สิริยา ชลํฯ
Yuvā kalāpasannaddho, ko eti siriyā jalaṃ.
๙๖๙.
969.
‘‘อุกฺกามุขปหฎฺฐํว , ขทิรงฺคารสนฺนิภํ;
‘‘Ukkāmukhapahaṭṭhaṃva , khadiraṅgārasannibhaṃ;
มุขญฺจ รุจิรา ภาติ, โก เอติ สิริยา ชลํฯ
Mukhañca rucirā bhāti, ko eti siriyā jalaṃ.
๙๗๐.
970.
‘‘กสฺส ชโมฺพนทํ ฉตฺตํ, สสลากํ มโนรมํ;
‘‘Kassa jambonadaṃ chattaṃ, sasalākaṃ manoramaṃ;
อาทิจฺจรํสาวรณํ, โก เอติ สิริยา ชลํฯ
Ādiccaraṃsāvaraṇaṃ, ko eti siriyā jalaṃ.
๙๗๑.
971.
๙๗๒.
972.
‘‘กสฺส เปขุณหตฺถานิ, จิตฺรานิ จ มุทูนิ จ;
‘‘Kassa pekhuṇahatthāni, citrāni ca mudūni ca;
๙๗๓.
973.
‘‘ขทิรงฺคารวณฺณาภา, อุกฺกามุขปหํสิตา;
‘‘Khadiraṅgāravaṇṇābhā, ukkāmukhapahaṃsitā;
กเสฺสเต กุณฺฑลา วคฺคู, โสภนฺติ ทุภโต มุขํฯ
Kassete kuṇḍalā vaggū, sobhanti dubhato mukhaṃ.
๙๗๔.
974.
โสภยนฺติ นลาฎนฺตํ, นภา วิชฺชุริวุคฺคตาฯ
Sobhayanti nalāṭantaṃ, nabhā vijjurivuggatā.
๙๗๕.
975.
‘‘กสฺส เอตานิ อกฺขีนิ, อายตานิ ปุถูนิ จ;
‘‘Kassa etāni akkhīni, āyatāni puthūni ca;
โก โสภติ วิสาลโกฺข, กเสฺสตํ อุณฺณชํ มุขํฯ
Ko sobhati visālakkho, kassetaṃ uṇṇajaṃ mukhaṃ.
๙๗๖.
976.
ภาสมานสฺส โสภนฺติ, ทนฺตา กุปฺปิลสาทิสาฯ
Bhāsamānassa sobhanti, dantā kuppilasādisā.
๙๗๗.
977.
‘‘กสฺส ลาขารสสมา, หตฺถปาทา สุเขธิตา;
‘‘Kassa lākhārasasamā, hatthapādā sukhedhitā;
โก โส พิโมฺพฎฺฐสมฺปโนฺน, ทิวา สูริโยว ภาสติฯ
Ko so bimboṭṭhasampanno, divā sūriyova bhāsati.
๙๗๘.
978.
โก โส โอทาตปาวาโร, ชยํ อิโนฺทว โสภติฯ
Ko so odātapāvāro, jayaṃ indova sobhati.
๙๗๙.
979.
‘‘สุวณฺณปีฬกากิณฺณํ , มณิทณฺฑวิจิตฺตกํ;
‘‘Suvaṇṇapīḷakākiṇṇaṃ , maṇidaṇḍavicittakaṃ;
๙๘๐.
980.
โก โส โอมุญฺจเต ปาทา, นโม กตฺวา มเหสิโน’’ฯ
Ko so omuñcate pādā, namo katvā mahesino’’.
๙๘๑.
981.
‘‘ธตรฎฺฐา หิ เต นาคา, อิทฺธิมโนฺต ยสสฺสิโน;
‘‘Dhataraṭṭhā hi te nāgā, iddhimanto yasassino;
สมุทฺทชาย อุปฺปนฺนา, นาคา เอเต มหิทฺธิกา’’ติฯ
Samuddajāya uppannā, nāgā ete mahiddhikā’’ti.
ภูริทตฺตชาตกํ ฉฎฺฐํฯ
Bhūridattajātakaṃ chaṭṭhaṃ.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā / [๕๔๓] ๖. ภูริทตฺตชาตกวณฺณนา • [543] 6. Bhūridattajātakavaṇṇanā
