| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पेतवत्थु-अट्ठकथा • Petavatthu-aṭṭhakathā |
४. भुसपेतवत्थुवण्णना
4. Bhusapetavatthuvaṇṇanā
भुसानि एको सालिं पुनापरोति इदं सत्थरि सावत्थियं विहरन्ते चत्तारो पेते आरब्भ वुत्तं। सावत्थिया किर अविदूरे अञ्ञतरस्मिं गामके एको कूटवाणिजो कूटमानादीहि जीविकं कप्पेसि। सो सालिपलापे गहेत्वा तम्बमत्तिकाय परिभावेत्वा गरुतरे कत्वा रत्तसालिहि सद्धिं मिस्सेत्वा विक्किणि। तस्स पुत्तो ‘‘घरं आगतानं मम मित्तसुहज्जानं सम्मानं न करोती’’ति कुपितो युगचम्मं गहेत्वा मातुसीसे पहारमदासि। तस्स सुणिसा सब्बेसं अत्थाय ठपितमंसं चोरिकाय खादित्वा पुन तेहि अनुयुञ्जियमाना ‘‘सचे मया तं मंसं खादितं, भवे भवे अत्तनो पिट्ठिमंसं कन्तित्वा खादेय्य’’न्ति सपथमकासि। भरिया पनस्स किञ्चिदेव उपकरणं याचन्तानं ‘‘नत्थी’’ति वत्वा तेहि निप्पीळियमाना ‘‘सचे सन्तं नत्थीति वदामि, जातजातट्ठाने गूथभक्खा भवेय्य’’न्ति मुसावादेन सपथमकासि।
Bhusāni eko sāliṃ punāparoti idaṃ satthari sāvatthiyaṃ viharante cattāro pete ārabbha vuttaṃ. Sāvatthiyā kira avidūre aññatarasmiṃ gāmake eko kūṭavāṇijo kūṭamānādīhi jīvikaṃ kappesi. So sālipalāpe gahetvā tambamattikāya paribhāvetvā garutare katvā rattasālihi saddhiṃ missetvā vikkiṇi. Tassa putto ‘‘gharaṃ āgatānaṃ mama mittasuhajjānaṃ sammānaṃ na karotī’’ti kupito yugacammaṃ gahetvā mātusīse pahāramadāsi. Tassa suṇisā sabbesaṃ atthāya ṭhapitamaṃsaṃ corikāya khāditvā puna tehi anuyuñjiyamānā ‘‘sace mayā taṃ maṃsaṃ khāditaṃ, bhave bhave attano piṭṭhimaṃsaṃ kantitvā khādeyya’’nti sapathamakāsi. Bhariyā panassa kiñcideva upakaraṇaṃ yācantānaṃ ‘‘natthī’’ti vatvā tehi nippīḷiyamānā ‘‘sace santaṃ natthīti vadāmi, jātajātaṭṭhāne gūthabhakkhā bhaveyya’’nti musāvādena sapathamakāsi.
ते चत्तारोपि जना अपरेन समयेन कालं कत्वा विञ्झाटवियं पेता हुत्वा निब्बत्तिंसु। तत्थ कूटवाणिजो कम्मफलेन पज्जलन्तं भुसं उभोहि हत्थेहि गहेत्वा अत्तनो मत्थके आकिरित्वा महादुक्खं अनुभवति, तस्स पुत्तो अयोमयेहि मुग्गरेहि सयमेव अत्तनो सीसं भिन्दित्वा अनप्पकं दुक्खं पच्चनुभोति। तस्स सुणिसा कम्मफलेन सुनिसितेहि अतिविय विपुलायतेहि नखेहि अत्तनो पिट्ठिमंसानि कन्तित्वा खादन्ती अपरिमितं दुक्खं अनुभवति, तस्स भरियाय सुगन्धं सुविसुद्धं अपगतकाळकं सालिभत्तं उपनीतमत्तमेव नानाविधकिमिकुलाकुलं परमदुग्गन्धजेगुच्छं गूथं सम्पज्जति, तं सा उभोहि हत्थेहि परिग्गहेत्वा भुञ्जन्ती महादुक्खं पटिसंवेदेति।
Te cattāropi janā aparena samayena kālaṃ katvā viñjhāṭaviyaṃ petā hutvā nibbattiṃsu. Tattha kūṭavāṇijo kammaphalena pajjalantaṃ bhusaṃ ubhohi hatthehi gahetvā attano matthake ākiritvā mahādukkhaṃ anubhavati, tassa putto ayomayehi muggarehi sayameva attano sīsaṃ bhinditvā anappakaṃ dukkhaṃ paccanubhoti. Tassa suṇisā kammaphalena sunisitehi ativiya vipulāyatehi nakhehi attano piṭṭhimaṃsāni kantitvā khādantī aparimitaṃ dukkhaṃ anubhavati, tassa bhariyāya sugandhaṃ suvisuddhaṃ apagatakāḷakaṃ sālibhattaṃ upanītamattameva nānāvidhakimikulākulaṃ paramaduggandhajegucchaṃ gūthaṃ sampajjati, taṃ sā ubhohi hatthehi pariggahetvā bhuñjantī mahādukkhaṃ paṭisaṃvedeti.
एवं तेसु चतूसु जनेसु पेतेसु निब्बत्तित्वा महादुक्खं अनुभवन्तेसु आयस्मा महामोग्गलानो पब्बतचारिकं चरन्तो एकदिवसं तं ठानं गतो। ते पेते दिस्वा –
Evaṃ tesu catūsu janesu petesu nibbattitvā mahādukkhaṃ anubhavantesu āyasmā mahāmoggalāno pabbatacārikaṃ caranto ekadivasaṃ taṃ ṭhānaṃ gato. Te pete disvā –
४४७.
447.
‘‘भुसानि एको सालिं पुनापरो, अयञ्च नारी सकमंसलोहितं।
‘‘Bhusāni eko sāliṃ punāparo, ayañca nārī sakamaṃsalohitaṃ;
तुवञ्च गूथं असुचिं अकन्तं, परिभुञ्जसि किस्स अयं विपाको’’ति॥ –
Tuvañca gūthaṃ asuciṃ akantaṃ, paribhuñjasi kissa ayaṃ vipāko’’ti. –
इमाय गाथाय तेहि कतकम्मं पुच्छि। तत्थ भुसानीति पलापानि। एकोति एकको। सालिन्ति सालिनो। सामिअत्थे हेतं उपयोगवचनं, सालिनो पलापानि पज्जलन्तानि अत्तनो सीसे अवकिरतीति अधिप्पायो। पुनापरोति पुन अपरो। यो हि सो मातुसीसं पहरि, सो अयोमुग्गरेहि अत्तनो सीसं पहरित्वा सीसभेदं पापुणाति, तं सन्धाय वदति। सकमंसलोहितन्ति अत्तनो पिट्ठिमंसं लोहितञ्च परिभुञ्जतीति योजना। अकन्तन्ति अमनापं जेगुच्छं। किस्स अयं विपाकोति कतमस्स पापकम्मस्स इदं फलं, यं इदानि तुम्हेहि पच्चनुभवीयतीति अत्थो।
Imāya gāthāya tehi katakammaṃ pucchi. Tattha bhusānīti palāpāni. Ekoti ekako. Sālinti sālino. Sāmiatthe hetaṃ upayogavacanaṃ, sālino palāpāni pajjalantāni attano sīse avakiratīti adhippāyo. Punāparoti puna aparo. Yo hi so mātusīsaṃ pahari, so ayomuggarehi attano sīsaṃ paharitvā sīsabhedaṃ pāpuṇāti, taṃ sandhāya vadati. Sakamaṃsalohitanti attano piṭṭhimaṃsaṃ lohitañca paribhuñjatīti yojanā. Akantanti amanāpaṃ jegucchaṃ. Kissa ayaṃ vipākoti katamassa pāpakammassa idaṃ phalaṃ, yaṃ idāni tumhehi paccanubhavīyatīti attho.
एवं थेरेन तेहि कतकम्मे पुच्छिते कूटवाणिजस्स भरिया सब्बेहि तेहि कतकम्मं आचिक्खन्ती –
Evaṃ therena tehi katakamme pucchite kūṭavāṇijassa bhariyā sabbehi tehi katakammaṃ ācikkhantī –
४४८.
448.
‘‘अयं पुरे मातरं हिंसति, अयं पन कूटवाणिजो।
‘‘Ayaṃ pure mātaraṃ hiṃsati, ayaṃ pana kūṭavāṇijo;
अयं मंसानि खादित्वा, मुसावादेन वञ्चेति॥
Ayaṃ maṃsāni khāditvā, musāvādena vañceti.
४४९.
449.
‘‘अहं मनुस्सेसु मनुस्सभूता, अगारिनी सब्बकुलस्स इस्सरा।
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūtā, agārinī sabbakulassa issarā;
सन्तेसु परिगुहामि, मा च किञ्चि इतो अदं॥
Santesu pariguhāmi, mā ca kiñci ito adaṃ.
४५०.
450.
‘‘मुसावादेन छादेमि, नत्थि एतं मम गेहे।
‘‘Musāvādena chādemi, natthi etaṃ mama gehe;
सचे सन्तं निगुहामि, गूथो मे होतु भोजनं॥
Sace santaṃ niguhāmi, gūtho me hotu bhojanaṃ.
४५१.
451.
‘‘तस्स कम्मस्स विपाकेन, मुसावादस्स चूभयं।
‘‘Tassa kammassa vipākena, musāvādassa cūbhayaṃ;
सुगन्धं सालिनो भत्तं, गूथं मे परिवत्तति॥
Sugandhaṃ sālino bhattaṃ, gūthaṃ me parivattati.
४५२.
452.
‘‘अवञ्झानि च कम्मानि, न हि कम्मं विनस्सति।
‘‘Avañjhāni ca kammāni, na hi kammaṃ vinassati;
दुग्गन्धं किमिनं मीळ्हं, भुञ्जामि च पिवामि चा’’ति॥ – गाथा अभासि।
Duggandhaṃ kiminaṃ mīḷhaṃ, bhuñjāmi ca pivāmi cā’’ti. – gāthā abhāsi;
४४८. तत्थ अयन्ति पुत्तं दस्सेन्ति वदति। हिंसतीति थामेन परिबाधेति, मुग्गरेन पहरतीति अत्थो। कूटवाणिजोति खलवाणिजो, वञ्चनाय वणिज्जकारकोति अत्थो । मंसानि खादित्वाति परेहि साधारणमंसं खादित्वा ‘‘न खादामी’’ति मुसावादेन ते वञ्चेति।
448. Tattha ayanti puttaṃ dassenti vadati. Hiṃsatīti thāmena paribādheti, muggarena paharatīti attho. Kūṭavāṇijoti khalavāṇijo, vañcanāya vaṇijjakārakoti attho . Maṃsāni khāditvāti parehi sādhāraṇamaṃsaṃ khāditvā ‘‘na khādāmī’’ti musāvādena te vañceti.
४४९-५०. अगारिनीति गेहसामिनी। सन्तेसूति विज्जमानेस्वेव परेहि याचितउपकरणेसु। परिगुहामीति पटिच्छादेसिं। कालविपल्लासेन हेतं वुत्तं। मा च किञ्चि इतो अदन्ति इतो मम सन्तकतो किञ्चिमत्तम्पि अत्थिकस्स परस्स न अदासिं। छादेमिति ‘‘नत्थि एतं मम गेहे’’ति मुसावादेन छादेसिं।
449-50.Agārinīti gehasāminī. Santesūti vijjamānesveva parehi yācitaupakaraṇesu. Pariguhāmīti paṭicchādesiṃ. Kālavipallāsena hetaṃ vuttaṃ. Mā ca kiñci ito adanti ito mama santakato kiñcimattampi atthikassa parassa na adāsiṃ. Chādemiti ‘‘natthi etaṃ mama gehe’’ti musāvādena chādesiṃ.
४५१-२. गूथं मे परिवत्ततीति सुगन्धं सालिभत्तं मय्हं कम्मवसेन गूथभावेन परिवत्तति परिणमति। अवञ्झानीति अमोघानि अनिप्फलानि। न हि कम्मं विनस्सतीति यथूपचितं कम्मं फलं अदत्वा न हि विनस्सति। किमिनन्ति किमिवन्तं सञ्जातकिमिकुलं। मीळ्हन्ति गूथं। सेसं हेट्ठा वुत्तनयत्ता उत्तानमेव।
451-2.Gūthaṃ me parivattatīti sugandhaṃ sālibhattaṃ mayhaṃ kammavasena gūthabhāvena parivattati pariṇamati. Avañjhānīti amoghāni anipphalāni. Na hi kammaṃ vinassatīti yathūpacitaṃ kammaṃ phalaṃ adatvā na hi vinassati. Kiminanti kimivantaṃ sañjātakimikulaṃ. Mīḷhanti gūthaṃ. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānameva.
एवं थेरो तस्सा पेतिया वचनं सुत्वा तं पवत्तिं भगवतो आरोचेसि। भगवा तमत्थं अट्ठुप्पत्तिं कत्वा सम्पत्तपरिसाय धम्मं देसेसि। सा देसना महाजनस्स सात्थिका अहोसीति।
Evaṃ thero tassā petiyā vacanaṃ sutvā taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi. Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi. Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
भुसपेतवत्थुवण्णना निट्ठिता।
Bhusapetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / पेतवत्थुपाळि • Petavatthupāḷi / ४. भुसपेतवत्थु • 4. Bhusapetavatthu
